Zarząd Gminy w Dębnie, 32-852 Dębno
Transkrypt
Zarząd Gminy w Dębnie, 32-852 Dębno
Wójt Gminy Dębno, 32-852 Dębno PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Dębno – Lipiec 2004 r. Spis treści I. Wstęp....................................................................................................................................... 3 II. Podstawa opracowania........................................................................................................... 4 III. Charakterystyka gminy Dębno.............................................................................................. 5 III.1. Położenie geograficzne.................................................................................... 5 III.2. Krajobraz, klimat i formy użytkowania terenu................................................... 5 III.3. Charakterystyka geologiczna terenu................................................................ 7 III.4. Zasoby przyrodnicze........................................................................................ 8 III.4.1. Sytuacja hydrologiczna.............................................................................. 8 III.4.1.1. Wody powierzchniowe.......................................................................... 8 III.4.1.2. Wody podziemne.................................................................................. 9 III.4.2. Zasoby leśne............................................................................................. 9 III.4.3. Zasoby surowców mineralnych.................................................................. 9 III.4.4. Obszary chronione..................................................................................... 9 III.4.5. Dobra kultury........................................................................................... 12 III.5. Sytuacja gospodarcza gminy......................................................................... 13 III.5.1. Infrastruktura techniczna......................................................................... 13 III.5.2. Sytuacja demograficzna.......................................................................... 15 III.5.3. Rolnictwo................................................................................................. 16 III.5.3.1. Gleby.................................................................................................. 17 III.5.4. Przemysł.................................................................................................. 17 IV. Stan środowiska naturalnego na terenie gminy Dębno....................................................... 18 IV.1. Zanieczyszczenia wód powierzchniowych .................................................... 19 IV.2. Stan wód podziemnych ................................................................................. 24 IV.3. Zanieczyszczenia powietrza.......................................................................... 25 IV.4. Zanieczyszczenia powierzchni ziemi ............................................................ 31 IV.5. Klimat akustyczny.......................................................................................... 33 IV.6. Pola elektromagnetyczne............................................................................... 38 IV.7. Inne zagrożenia ............................................................................................ 38 V. Zamierzenia i cele w zakresie ochrony środowiska............................................................. 38 VI. Harmonogram realizacji przedsięwzięć.............................................................................. 40 VII. Monitoring i zarządzanie Programem Ochrony Środowiska.............................................48 VII.1. Mierniki oceny realizacji Programu .............................................................. 48 VII.2. Ocena stopnia realizacji Programu............................................................... 49 VIII. Możliwości finansowania zadań.......................................................................................50 VIII.1. Środki krajowe............................................................................................. 50 VIII.2. Fundusze strukturalne................................................................................. 52 IX.Streszczenie w języku niespecjalistycznym.........................................................................57 X.Literatura i bibliografia......................................................................................................... 61 XI.Spis rysunków...................................................................................................................... 62 XII.Spis tabel.............................................................................................................................63 2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 I. Wstęp Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie aktualnego stanu środowiska na terenie gminy Dębno oraz propozycja rozwiązań, które pomogą poprawić atrakcyjność regionu w aspekcie środowiskowym. Program ochrony środowiska określa cele ekologiczne gminy na okres 4 najbliższych lat, oraz perspektywicznie – przewidywanie działania w okresie kolejnych 4 lat. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, przyjęta w roku 1997 stwierdza, że Rzeczpospolita Polska – kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju – zapewnia ochronę środowiska naturalnego; nakłada ona także na władze publiczne obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom. W 2000 roku został sporządzony dokument programowy „II Polityka Ekologiczna państwa”, który w 2001 roku został zaakceptowany przez Parlament. Ustala on cele ekologiczne do 2010 i 2025 roku. „II Polityka Ekologiczna państwa” zakłada, że niepodważalnym kryterium obowiązującym na każdym – także lokalnym i regionalnym – szczeblu jej realizacji jest człowiek, jego zdrowie oraz komfort środowiska, w którym żyje i pracuje. Zarząd Gminy w Dębnie 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 II. Podstawa opracowania Podstawę opracowania Programu Ochrony Środowiska dla gminy Dębno stanowi art.17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z p. z.), zgodnie z którym zarząd gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, obowiązany jest do sporządzenia gminnego programu ochrony środowiska, uwzględniającego wymogi określone w art.14 w/w ustawy. Zgodnie z art. 14 ust.1. ustawy Prawo ochrony środowiska, polityka ekologiczna państwa, na podstawie aktualnego stanu środowiska określa w szczególności: 1. cele ekologiczne, 2. priorytety ekologiczne, 3. rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, 4. środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. 2. Politykę ekologiczną państwa przyjmuje się na 4 lata, z tym że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata. Przy realizacji niniejszego Programu Ochrony Środowiska oparto się także na założeniach określonych w następujących opracowaniach: „Polityka Ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na 2007-2010” Rada Ministrów, Warszawa, grudzień, 2002, „Wojewódzki Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami na lata 2003-2014 dla województwa małopolskiego”, który został uchwalony uchwałą Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 29 września 2003 roku nr XIII/133/03; „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Brzeskiego, na lata 2004 – 2015”, marzec 2004 r. Zarząd Gminy w Dębnie 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 III. Charakterystyka gminy Dębno III.1. Położenie geograficzne Gmina ta usytuowana jest w środkowej części województwa małopolskiego, we wschodniej części powiatu brzeskiego. Gmina Dębno graniczy z następującymi jednostkami administracyjnymi, wchodzącymi w skład powiatu brzeskiego: od strony zachodniej – z gminą Brzesko, od strony północnej – z gmina Borzęcin, od strony południowo-zachodniej – z gminami Gnojnik i Czchów, oraz powiatu tarnowskiego: od strony południowej i wschodniej – z gminami Wojnicz i Zakliczyn. III.2. Krajobraz, klimat i formy użytkowania terenu Ze względu na położenie terenu gminy na granicy dwóch krain geograficznych (północna część gminy położona jest w obrębie Północnego Podkarpacia, południowa – w obrębie Zewnętrznych Karpat Zachodnich), ukształtowanie terenu jest bardzo urozmaicone. Średnia wysokość położenia gminy wynosi 235 m n.p.m. (przy przedziale od 210 m n.p.m. w części północnej, do 409 m n.p.m. w części południowej). Przez środkową część gminy przebiega granica podprowincji Północnego Podkarpacia i Zewnętrznych Karpat Zachodnich. W skład pierwszej z nich wchodzą mezoregiony: Niziny Nadwiślańskiej i Podgórza Bocheńskiego (będące częścią makroregionu Kotliny Sandomierskiej), natomiast do drugiej zalicza się mezoregiony: Pogórza Wiśnickiego (makroregion Pogórze Zachodniobeskidzkie) i Pogórza Rożnowskiego (makroregion Pogórze Środkowobeskidzkie). Część północna terenu gminy ma charakter równinny, z pięknymi lasami i szlakami turystycznymi. Część południowa gminy posiada urozmaicony, pagórkowaty a im dalej na południe coraz bardziej górzysty krajobraz i obejmuje swym zasięgiem Pogórze Podkarpackie. Kilka wzniesień sięga 400 m n.p.m. Gmina Dębno leży w strefie klimatu umiarkowanego, przejściowego. Można stwierdzić tu istnienie dwóch regionów klimatycznych, uwarunkowanych wzniesieniem nad poziomem morza: region Kotliny Sandomierskiej – zaliczany do jednego z najcieplejszych terenów w Polsce, umiarkowanie wilgotny, ze średnią temperaturą roku powyżej 8°C i długim okresem wegetacyjnym. Średnie roczne sumy opadów kształtują się na poziomie 600- Zarząd Gminy w Dębnie 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 700 mm, a prędkości wiatrów z reguły zachodnich i północno-zachodnich wahają się w granicach od 2,5 do 3,4 m/s; region Pogórza – cechuje się niższą średnią roczną temperaturą między 6 a 8°C, większą wilgotnością oraz sumą opadów atmosferycznych rosnących proporcjonalnie do wzrostu wysokości nad poziomem morza (700 - 850 mm rocznie). Region, w którym położona jest gmina Dębno ma charakter typowo rolniczy, o dużych predyspozycjach rekreacyjnych (agroturystyka). Potwierdzeniem stopnia atrakcyjności obszaru gminy jest włączenie przeważającej jej części do Obszaru Chronionego Krajobrazu Pogórza Wiśnickiego. Pod względem struktury funkcjonalnej i przestrzennej elementem dzielącym gminę na dwa różne charakterem rejony: północny – o większych dyspozycjach dla rozwoju funkcji rolniczo-osadczej i południowy – o charakterze rolniczo-rekreacyjnym, jest droga krajowa nr 4, przebiegająca prze sołectwa: Sufczyn, Dębno i Jastew. O charakterze rolniczym gminy Dębno świadczy powierzchnia użytków rolnych, które stanowią 74,2% powierzchni gminy. Teren gminy Dębno jest słabo zalesiony. Lasy zajmują jedynie około 17% ogólnej powierzchni terenu gminy. Pod względem ukształtowania przestrzeni zainwestowanych najbardziej skoncentrowane układy zabudowy występują w centralnej części gminy (miejscowości: Wola Dębińska, Dębno, Sufczyn), równolegle do drogi krajowej nr 4, a także w tradycyjnym układzie, we wsiach: Maszkienice (na północy gminy) oraz w paśmie: Porąbka Uszewska – Doły – Łoniowa – Niedźwiedza (na południu gminy). Zabudowa tworzy układy liniowe, wzdłuż dróg przebiegających w znacznej mierze dolinami oraz wierzchołkami garbów terenowych. Większe rozproszenie zabudowy występuje w południowej części gminy, którą cechują bardziej ostre formy pofałdowań i wyniesień terenu oraz większe wysokości n.p.m.. Przeważająca większość zabudowy ma charakter indywidualny, zagrodowy. Jedynie niewielka część mieszkańców zamieszkuje w obiektach mieszkalnych, wielorodzinnych (głównie miejscowości Dębno i Wola Dębińska). Funkcję ośrodka gminnego pełni miejscowość Wola Dębińska. Ośrodkami pomocniczymi są: Dębno, Biadoliny Szlacheckie, Maszkienice, Porąbka Uszewska, Sufczyn i Łysa Góra. Pozostałe miejscowości funkcjonują jako jednostki podstawowe. Generalnie na obszarze gminy Dębno przeważają układy w kierunku N-S, natomiast w części centralnej zaznaczają się ciągi zabudowy o kierunku E-W. Zespoły zadrzewień i większe kompleksy lasów koncentrują się na północy gminy, we wsiach: Maszkienice, Perła, Biadoliny Szlacheckie, oraz na południowym – zachodzie, u zbiegu granic gmin: Debno, Gnojnik, Brzesko – w zachodniej części wsi: Porąbka Uszewska, Doły i Łoniowa. Zarząd Gminy w Dębnie 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 użytki rolne (6048ha) lasy (1369 ha) zadrzewnienia (137 ha) pozstałe grunty (tereny zabudowy, drogi, infrastruktura itd. - 600 ha) Rys. 1. Struktura zagospodarowania terenu gminy Dębno III.3. Charakterystyka geologiczna terenu Obszar terenu gminy Dębno znajduje się w zasięgu Karpat Zewnętrznych, w obrębie płaszczowiny skolskiej. Cechuje się on bardzo skomplikowaną budową geologiczną. Płaszczowinę skolską budują długie wały antyklinalne, których północne skrzydła są przewrócone i silnie zredukowane, natomiast rozdzielające je strefy łękowe są bardzo wąskie, co powoduje, że płaszczowina skolska nazywana jest jednostką lub regionem skibowym. Kierunek przebiegu omawianych struktur na obszarze gminy Dębno jest zmienny, przeważa jednak przebieg NW – SE. Upad warstw waha się w granicach 56 - 84 SW. W budowie geologicznej terenu udział biorą: - utwory kredowe, - utwory trzeciorzędowe, - utwory czwartorzędowe. Utwory kredowe reprezentowane są przez: warstwy grodziskie, zaliczane do kredy dolnej (hoteryw i apt), warstwy Igockie, zaliczane do kredy dolnej i górnej (alb i cenoman), warstwy inoceramowe jednostki skolskiej oraz warstwy istebniańskie dolne, zaliczane do kredy górnej (senon). Najstarszymi utworami kredowymi występującymi na obszarze gminy Dębno są łupki cieszyńskie górne, zaliczane do piętra walażyn, hoteryw. Utwory trzeciorzędu reprezentują osady paleogenu i neogenu. Do paleogenu zaliczane są: warstwy istebniańskie (paleocen), warstwy hieroglifowe (eocen), warstwy menilitowe (oligocen) i warstwy krośnieńskie (oligocen). Do neogenu zaliczamy: warstwy skawińskie Zarząd Gminy w Dębnie 7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 (miocen), warstwy wielickie (miocen), warstwy chodenickie (miocen) i warstwy grabowieckie ( miocen). Utwory czwartorzędowe reprezentują osady wodnolodowcowe okresu zlodowacenia południowo-polskiego, zaliczane do mezoplejstocenu oraz osady rzeczne zlodowacenia środkowo i północnopolskiego, zaliczane do neoplejstocenu. III.4. Zasoby przyrodnicze III.4.1. Sytuacja hydrologiczna III.4.1.1. Wody powierzchniowe Gmina Dębno znajduje się w zlewni rzeki Uszwicy, która przepływa przez północnozachodnią części terenu gminy, przez sołectwo Maszkienice. Przez centralną część gminy przepływa potok Niedźwiedź, prawobrzeżny dopływ rzeki Uszwicy. Wzdłuż granicy wschodniej terenu gminy Dębno (przez tereny sołectwa: Biadoliny Szlacheckie, Perła i Sufczyn) przepływa rzeka Kisielina, prawobrzeżny dopływ rzeki Wisły. Na terenie sołectwa Jaworsko bierze początek potok Grabnianka, lewobrzeżny dopływ rzeki Dunajec. Ze względu na ukształtowanie terenu, wszystkie cieki wodne przepływają przez teren gminy Dębno w kierunku S-N. Charakterystyka głównych cieków powierzchniowych przepływających przez teren gminy Dębno przedstawia się następująco: Rzeka Uszwica – prawobrzeżny dopływ Wisły II rzędu, bierze swój początek w północnych stokach Beskidu Wyspowego, na wysokości 500 m n.p.m. Poniżej Brzeska – Okocimia wpływa na Pogórze Bocheńskie, pokryte piaskami zwałowymi. Do Wisły uchodzi w 150,7 km jej biegu. Powierzchnia zlewni Uszwicy przy ujściu do Wisły wynosi 323 km2. Poniżej Borzęcina zlewnia jej jest zmeliorowana. Główne dopływy Uszwicy to: potok Leksandrówka (dopływ lewobrzeżny o powierzchni zlewni 60 km2, wypływający z Pogórza Wiśnickiego), oraz potok Niedźwiedź (dopływ prawobrzeżny o powierzchni zlewni 44 km2). Rzeka Kisielina – prawobrzeżny dopływ Wisły II rzędu, o całkowitej długości 35,0 km. Do Wisły uchodzi w 158,9 km jej biegu, na wysokości 170 m n.p.m.. Bierze początek na Pogórzu Wiśnickim, na wysokości 320 m n.p.m., na podłożu zbudowanym z utworów fliszowych, przykrytych czwartorzędowymi glinami zwietrzelinowymi. W dalszym biegu rzeka wpływa na Pogórze Bocheńskie, pokryte piaskami zwałowymi, a następnie do doliny Dunajca. Zlewnia Kisieliny jest zmeliorowana, odwadniając w dolnym biegu tereny typowo rolnicze. Przy ujściu do Wisły powierzchnia zlewni rzeki Kisieliny wynosi 166,2 km2. Zarząd Gminy w Dębnie 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Na terenie gminy nie występują wody stojące. Na omawianym terenie brak jest jezior i większych stawów. III.4.1.2. Wody podziemne Teren gminy Dębno jest ubogi w zasoby wód podziemnych. Na terenie gminy nie występują główne zbiorniki wód podziemnych. W niewielkiej odległości od południowej granicy gminy (na terenie gminy Czchów) zlokalizowany jest Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) 435. Jest to zbiornik czwartorzędowy, związany z doliną rzeki Dunajec, zlokalizowany w holoceńskich porowatych utworach piaszczystych i piaszczystożwirowych, lokalnie zaglinionych. Zasoby zbiornika szacowane są na około 12 tys. [m3/d],a średnia głębokość ujęć wody wynosi 10 m. Zasoby wód podziemnych gminy Dębno ograniczają się wyłącznie do wód podskórnych i wód gruntowych, występujących lokalnie w postaci skoncentrowanych wypływów. III.4.2. Zasoby leśne Obszary leśne zajmują na terenie gminy Dębno powierzchnię 1 369 ha, tj. około 17 % jej całkowitej powierzchni. Większe obszary leśne występują na północy gminy, w rejonie wsi: Maszkienice, Perła i Biadoliny Szlacheckie, oraz na południowym – zachodzie, w rejonie wsi Łoniowa, Doły i Porąbka Uszewska. Mniejsze tereny pokryte drzewostanem znajdują się w okolicy Jaworska, Łysej Góry oraz we wschodniej części sołectwa Łoniowa. Dominującym gatunkiem w drzewostanie jest sosna i modrzew. Mniejszy udział ma jodła, jedlina i buk. Pozostałe gatunki drzew stanowią jedynie uzupełnienie drzewostanu. III.4.3. Zasoby surowców mineralnych Na terenie gminy Dębno nie występują udokumentowane zasoby surowców mineralnych. Lokalnie stwierdzono występowanie niewielkich ilości surowców skalnych, które nie są pozyskiwane na większą skalę przemysłową. Występujące zasoby piasków i żwirów mają charakter lokalny i w większości przypadków są one wykorzystywane jako lokalne surowce budowlane. Na terenie Gminy Dębno brak jest udokumentowanych złóż, na wydobywanie których wymagana jest koncesja. III.4.4. Obszary chronione Zarząd Gminy w Dębnie 9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Zgodnie z ustawą z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 114, poz.492 z p.z.) ochrona przyrody, oznacza zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników, a w szczególności: dziko występujących roślin lub zwierząt, siedlisk przyrodniczych, siedlisk gatunków chronionych roślin lub zwierząt, zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia, roślin lub zwierząt, objętych ochroną na podstawie odrębnych przepisów, przyrody nieożywionej, krajobrazu. Podstawową formą ochrony przyrody określoną w art.13 w/w ustawy jest: 1) tworzenie parków narodowych, 2) uznawanie określonych obszarów za rezerwaty przyrody, 3) tworzenie parków krajobrazowych, 4) wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu, 5) wprowadzanie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt, 6) wprowadzanie ochrony w drodze uznania za: a) pomniki przyrody, b) stanowiska dokumentacyjne, c) użytki ekologiczne, d) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Znaczna część terenu gminy Dębno znajduje się w obrębie trzech obszarów chronionego krajobrazu (OChK). Niewielka część położonego w północno-zachodniej części gminy sołectwa Maszkienice, zlokalizowana jest w obrębie Bratucickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, a przez sołectwo Biadoliny Szlacheckie przebiega granica Radłowsko - Wierzchosławickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Cała południowa część terenu gminy Dębno znajduje się na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Pogórza Wiśnickiego (sołectwa: Jastew, Dębno, Porąbka Uszewska, Łysa Góra, Doły, Łoniowa, Jaworsko i Niedźwiedza). W/w obszary chronionego krajobrazu utworzone zostały na mocy rozporządzenia Nr 23/96 Wojewody Tarnowskiego z dnia 28 sierpnia 1996 r. w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu województwa tarnowskiego. Bratucicki Obszar Chronionego Krajobrazu - obejmuje Wysoczyznę Szczepanowską, Równinę Buczewską i fragment Niziny Nadwiślańskiej. W krajobrazie obszaru wyróżnia się szereg kompleksów leśnych, z największym w rejonie Bratucic. Duże znaczenie wśród zbiorowisk roślinnych mają łąki i pastwiska związane z Niziną Nadwiślańską. Wartości Zarząd Gminy w Dębnie 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 zabytkowe Obszaru związane są z licznymi zabytkowymi kościołami i cmentarzami z okresu I wojny światowej, Radłowsko-Wierzchosławicki Obszar Chronionego Krajobrazu – obejmuje Wysoczyznę Wojnicką, Równinę Radłowską oraz fragment Niziny Nadwiślańskiej. Przeważająca część Obszaru jest zalesiona. Tereny Niziny Nadwiślańskiej porośnięte są głównie zbiorowiskami łąkowymi. Charakterystyczną cechę krajobrazu tworzy kompleks stawów wśród Lasów Radłowskich oraz liczne starorzecza w obrębie dolin Dunajca i Kisieliny. Zabytki kulturowe Obszaru to przede wszystkim kościoły i zespoły dworsko-pałacowe. Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Wiśnickiego – obejmuje część Pogórza Wiśnickiego oraz Pogórza Wielickiego, na zachód od doliny Dunajca. Charakterystycznym elementem krajobrazu są pojedyncze garby wzniesień i szerokie, płaskie dna dolin, a w części południowej Obszaru wyraźne pasma wzgórz, w dużym stopniu zalesione. Szatę roślinną cechuje znaczne zróżnicowanie zbiorowisk leśnych – od żyznych i kwaśnych buczyn oraz jedlin poprzez grądy, sosnowo-dębowe bory mieszane, po bory świeże i acidofilne mszyste jedliny oraz różnego rodzaju zbiorowiska łęgowe. Flora chroniona Obszaru liczy 35 gatunków, w tym 25 podlegających ochronie całkowitej i 10 – częściowej. Obszar wyróżnia się również nagromadzeniem zabytków kultury materialnej (zamki, kościoły, itd.) Na terenie gminy Dębno nie występują tereny chronione, określane jako rezerwaty przyrody ożywionej i nieożywionej. Rys. 2. Mapa obszarów chronionych na terenie byłego Województwa Tarnowskiego Zarząd Gminy w Dębnie 11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 III.4.5. Dobra kultury Gmina przyjęła nazwę od centralnie usytuowanej w niej wsi Dębno. Jako najmniejsze jednostki administracyjne gminy zostały powołane do życia w roku 1867 w wyniku dążeń posłów galicyjskich do autonomii tej części Polski znajdującej się od czasów I rozbioru, czyli od roku 1772, pod panowaniem austriackim. Trzynaście wsi wchodzących w skład gminy położone jest w południowej części Ziemi Krakowskiej należącej pierwotnie do panujących władców, bądź do biskupstwa krakowskiego. Obszar gminy przecina międzynarodowa trasa E 4 (dawny trakt cesarski). Dobrem kultury w rozumieniu ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz.U. z 1999 r. Nr 98, poz. 1150) jest każdy przedmiot ruchomy lub nieruchomy, dawny lub współczesny, mający znaczenie dla dziedzictwa i rozwoju kulturalnego ze względu na jego wartość historyczną, naukową lub artystyczną. W myśl art. 4 w/w ustawy ochronie prawnej, przewidzianej w przepisach ustawy, podlegają następujące dobra kultury, zwane w ustawie "zabytkami": 1) wpisane do rejestru zabytków, 2) wpisane w muzeach do inwentarza i wchodzące w skład bibliotek, z wyjątkiem materiałów wchodzących w skład narodowego zasobu archiwalnego, którego ochronę regulują odrębne przepisy, 3) inne, jeżeli ich charakter zabytkowy jest oczywisty, o ile nie podlegają ochronie na podstawie odrębnych przepisów. Dziedzictwo kulturowe gminy Dębno reprezentuje znaczna ilość elementów i zespołów zabytkowych. Do najważniejszych z nich należą : Zamek w Dębnie. Według podania został on zbudowany nad potokiem Niedźwiedź jako wotum za ocalenie od Tatarów księżnej Kingi przez Dębian (mógł zatem powstać już pod koniec XIII w.). Najwcześniej potrzeby duchowe osadników zaspakajała zapewne grodowa kaplica (wg B.Kumora istniejąca już przy drewnianym gródku w pierwszej połowie XIII w.). Za czasów najwybitniejszego z Odrowążów, Jakuba, kanclerza wielkiego koronnego i kasztelana krakowskiego, Dębno wzbogaciło się o nowy zamek z cegły i kamienia wymurowany przez warsztat budowlany Marcina Proszko i Jana z Krakowa w latach 1470-80. Fundacji tego Odrowąża był również kamienny kościół pod wezwaniem św. Trójcy wzniesiony na wysokim wzgórzu na południe od zamku a ukończony za jego następcy Jakuba Szczekockiego herbu Odrowąż (konsekrowany w r.1504). Ten kolejny pan Dębna ufundował do świątyni tryptyk św. Trójcy w 1520 r. (środkowy obraz ołtarza przechowuje obecnie Muzeum Szołayskich w Krakowie). Po zburzeniu starego drewnianego kościoła jego wezwanie – św. Małgorzaty – przejął nowy murowany około 1618 r. Istniejący do dzisiaj, reprezentuje typ skromnej jednonawowej gotyckiej świątyni z portalami tzw. „długoszowymi”, z wieżą o nadwieszonej, XVIII-wiecznej, izbicy. Zamek w Dębnie, będący 12 Zarząd Gminy w Dębnie PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 najciekawszym zachowanym zabytkiem architektury późnego średniowiecza nie tylko na tym terenie ale również w Polsce, jest jedynym przykładem obiektu łączącego elementy stylu gotyku i renesansu, prekursorskim dla fundacji możnowładczych epoki Odrodzenia. Wokół wzgórza założony został krajobrazowy park oraz stawy rybne. Tuż przed wybuchem II wojny światowej ostatni z Jastrzębskich, Stanisław, zdążył wyjechać z kraju. W 1945 r. zamek upaństwowiono a majątek ziemski uległ parcelacji. Od chwili zakończenia długiego remontu w 1978 r. budowla stała się siedzibą Oddziału Muzeum Okręgowego w Tarnowie. Mieści się tu urokliwe muzeum wnętrz – mieszkalnych, reprezentacyjnych a także gospodarczych (unikatowych w skali kraju), Zabytek architektury folwarcznej w miejscowości Sufczyn, w postaci wydłużonego budynku stajni z XIX wieku, stojącej po północnej stronie drogi krajowej E-4, Najstarsza chałupa w gminie pochodząca z 1867 r., zlokalizowana we wsi Perła, Sanktuarium Maryjne z 1906 r. wzorowane na grocie z Lourdes, zlokalizowane w miejscowości Porąbka Uszewska, Zabytkowa kapliczka w miejscowości Łysa Góra z roku 1830, z figurą św. Jana Nepomucena, nad którą ustawiono drugą, św. Szymona z XVIII w., Na terenie gminy Dębno napotyka się także liczne figury przydrożne. Najcenniejsze z nich pochodzą z XVIII wieku (Chrystusa Frasobliwego przy cmentarzu św. Kingi nad potokiem Niedźwiedź, św. Floriana przy szosie E-4 i św. Jana Nepomucena w parku zamkowym w Dębnie). Warta uwagi jest neogotycka kaplica Jastrzębskich z 1906 r. zdobiona secesyjnymi witrażami na miejscowym cmentarzu w Dębnie, na którym znajduje się ponadto kwatera żołnierska z czasów I wojny światowej. III.5. Sytuacja gospodarcza gminy Gmina Dębno jest gminą o charakterze typowo rolniczym. Działalność rolnicza jest dominującym zajęciem ludności gminy. Z zamieszkałych na terenie gminy na koniec czerwca 2004 r. 13 855 osób, ponad 80% związanych jest z rolniczym gospodarstwem domowym. III.5.1. Infrastruktura techniczna Stan infrastruktury technicznej gminy Dębno przedstawia się następująco: Zarząd Gminy w Dębnie 13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 1. Źródłem zaopatrzenia ludności w wodę są: - sieć wodociągowa, której długość na terenie gminy aktualnie wynosi około 87 km. Liczba przyłączy wodnych do budynków wynosi 2295 szt.. Sieć wodociągowa zasilana jest z magistrali wodnej 400 mm. Woda pobierana jest z ujęcia wody na rzece Dunajec w m.Łukanowice (powiat tarnowski). Wymagane ciśnienie wody w sieci uzyskiwane jest przy pomocy pomp. Przez teren gminy przebiega magistrala wodociągowa tranzytowa, która doprowadza wodę z ujęcia w m. Łukanowice do m. Granice Sufczyńskie. Na magistrali znajduje się zbiornik czerpny i główna stacja pomp o wydajności 10 tys. [m3/d]. Stacja pomp przetłacza wodę rurociągami tranzytowymi do gminy Dębno oraz miasta i gminy Brzesko, - studnie przydomowe, których liczba wynosi około 2100 sztuk. Ze względu na wysoki stopień zwodociągowania gminy (około 97 %) oraz niewielkie zasoby wód podziemnych, jedynie część ujęć jest czynna, a woda z nich wykorzystywana jest do celów gospodarczych. Pozostała część studni jest nieczynna lub spełnia rolę zbiorników na ścieki. 1. Stopień skanalizowania gminy Dębno jest niski (jedynie 12% ludności gminy korzysta z sieci kanalizacyjnej). Na terenie gminy Dębno istnieje aktualnie 35 km sieci kanalizacyjnej. Liczbę przyłączy kanalizacyjnych określa się na 521. Na terenie gminy eksploatowane są 4 oczyszczalnie ścieków typu KOS i PROTEC OY. Zlokalizowane są one w miejscowościach: Maszkienice, Wola Dębińska, Łysa Góra i Dębno. 2. Na terenie gminy, w m.Maszkienice znajduje się składowisko odpadów komunalnych. Na składowisku tym deponowane są odpady komunalne wytwarzane w gospodarstwach domowych, obiektach obsługi ludności i w jednostkach prowadzących działalność gospodarczą na terenie gminy Dębno. Jest to obiekt o charakterze podpoziomowonadpoziomowym, przeznaczony do obsługi 3324 gospodarstw domowych, zlokalizowanych na terenie 13 sołectw gminy Dębno. Powierzchnia składowania odpadów wynosi około 5200 m2. Niecka składowiska uszczelniona jest materiałem nieprzepuszczalnym w postaci mieszanki glin, glinołupków i pyłów dymnicowych. Miąższość warstwy uszczelniającej wynosi około 0,3 m. Eksploatacja składowiska przewidziana jest do 2015 roku. 3. Na terenie gminy Dębno znajduje się średnioprężna sieć gazowa główna i rozdzielcza. Obecnie z sieci gazowej korzysta około 84%mieszkańców gminy, natomiast około 0,6% ludności korzysta z butli gazowych. Na terenie gminy istnieją stacje redukcyjnopomiarowe, w miejscowościach: Porąbka Uszewska (stacja redukcyjno-pomiarowa o wydajności 1500 [m3/d]), Wola Dębińska i Grabno (dla gazu średnioprężnego) oraz magistrale gazowe wysokoprężne (pięć magistrali tranzytowych oraz trzy przesyłowe). Zarząd Gminy w Dębnie 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 4. Zasilanie obiektów na terenie gminy w energię elektryczną realizowane jest za pośrednictwem: energetycznych, napowietrznych linii wysokiego napięcia 400 kV i 110 kV, napowietrznych linii średniego napięcia: 30 kV i 15 kV, stacji transformatorowych 30/0,4 kV i 15/0,4kV, linii napowietrznych i kablowych niskiego napięcia 380/220 V oraz przyłączy napowietrznych i kablowych. Na terenie gminy znajduje się 84 stacje transformatorowe (napowietrzne i wnętrzowe: 30/0,4 kV i 15/0,4 kV). Łączna moc zainstalowanych transformatorów wynosi 8307 kVA. Oświetlenie uliczne występuje na słupach linii napowietrznych niskiego napięcia lub specjalnie wybudowanych odcinkach oświetlenia ulicznego. Główny układ sieci rozdzielczych średniego napięcia pracuje w oparciu o podstawowe źródła zasilania, leżące poza terenem gminy. 5. Obszar gminy Dębno w zakresie telefonii stacjonarnej obsługuje głównie Telekomunikacja Polska S.A. – rejon Brzesko oraz operator – Telefony Brzeskie. Na terenie gminy z telefonów stacjonarnych korzysta aktualnie około 2900 abonentów, zamieszkałych w miejscowościach: Dębno, Sufczyn, Biadoliny Szlacheckie, Maszkienice, Wola Dębińska, Jastew, Porąbka Uszewska, Doły, Łoniowa, Niedźwiedza, Jaworsko i Łysa Góra. Teren gminy obsługuje automatyczna centrala telefoniczna, połączona światłowodem z centralą telefoniczną w Brzesku. 6. Komunikacja drogowa na terenie gminy opiera się o układ dróg krajowych, powiatowych i gminnych: - droga krajowa nr 4 (E40) (Kraków-Tarnów-Medyka), - drogi powiatowe relacji: Bielcza – Wola Dębińska, Maszkienice – Wojkowice, Dębno – Melsztyn, Biadoliny Szlacheckie, Biadoliny Szlacheckie – Łopot, Sufczyn – Gwoździec, Łysa Góra – Więckowice, Porąbka Iwkowska – Jadowniki, Łoniowa – Zawada Uszewska, - drogi gminne o nawierzchni utwardzonej asfaltem, masą bitumiczną, tłuczniem oraz drogi o nawierzchni nieutwardzonej (gruntowe). 7. Komunikacja kolejowa na terenie gminy opiera się o linię kolejową relacji Przemyśl – Kraków, która przebiega przez środkową część gminy, w kierunku wschód – zachód. Stacja kolejowa zlokalizowana jest w m. Biadoliny Szlacheckie. III.5.2. Sytuacja demograficzna Na koniec czerwca 2004 r. na terenie gminy Dębno zamieszkiwało 13 855 osób. Najwięcej osób zamieszkuje na terenie miejscowości: Dębno, Łysa Góra, Maszkienice, Porąbka Uszewska, Sufczyn i Wola Dębińska. Najmniejsza liczba mieszkańców zamieszkuje Zarząd Gminy w Dębnie 15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 w miejscowościach: Perła, Jastew i Niedźwiedza. Ogółem na terenie gminy Dębno jest 3324 gospodarstw domowych. Tab. 1. Struktura zaludnienia gminy Dębno (czerwiec 2004 r.) Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Miejscowość/ Sołectwo Biadoliny Szlacheckie Dębno Doły Jastew Jaworsko Łoniowa Łysa Góra Maszkienice Niedźwiedza Perła Porąbka Uszewska Sufczyn Wola Dębińska Ogółem gmina Dębno Ludność * Powierzchnia [osoby] 877 1 572 614 501 701 945 1 512 1 426 610 471 1 257 1 870 1 499 [%] 6,33 11,35 4,43 3,62 5,06 6,82 10,91 10,29 4,40 3,40 9,07 13,50 10,82 [ha] 378 824 612 238 441 827 778 662 448 412 995 961 578 [%] 5,1 10,02 7,47 2,88 5,37 10,09 9,29 8,07 5,28 5,01 12,05 11,64 7,73 13 855 100,0 8 154 100,0 Gęstość zaludnienia Liczba gospodarstw domowych 2 [osoby/km ] [szt.] 232 206 191 354 100 169 210 111 159 170 114 219 194 379 215 343 136 141 114 113 126 329 195 434 259 356 169,92 3 324 * liczba osób zameldowanych na terenie gminy Dębno na pobyt stały na koniec czerwca 2004 r. W okresie 2003 r. na terenie gminy Dębno zanotowano 161 urodzeń i 104 zgony. Przyrost naturalny w tym okresie czasu był dodatni i wynosił 57 (w wartości bezwzględnej). Wskaźnik przyrostu naturalnego wynosił odpowiednio 4,16 /1000 ludności. W porównaniu do lat poprzednich należy stwierdzić znaczne zwiększenie przyrostu naturalnego na terenie gminy Dębno (2002 r. – 1,47/1000 ludności). III.5.3. Rolnictwo Gmina Dębno jest gminą o charakterze typowo rolniczym. Działalność rolnicza jest dominującym zajęciem ludności gminy. Z zamieszkałych na terenie gminy na koniec czerwca 2004 r. 13 855 osób, ponad 80% związanych jest z rolniczym gospodarstwem domowym. Produkcja rolnicza na terenie gminy Dębno rozwija się w wielu kierunkach. Głównymi są uprawy zbóż i ziemniaków. W produkcji zwierzęcej prowadzony jest głównie 16 Zarząd Gminy w Dębnie PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 chów bydła, trzody chlewnej i drobiu. Produkcja rolnicza na terenie gminy jest charakterystyczna dla regionu małopolski. Dominującymi gospodarstwami rolnymi są gospodarstwa o areale od 1 do 5 ha (około 70%). Gospodarstwa o powierzchni powyżej 5 ha stanowią jedynie około 4% ogółu gospodarstw na terenie gminy Dębno. W 2002 r. na terenie gminy funkcjonowało 3071 gospodarstw indywidualnych, w tym 2233 gospodarstw prowadzących wyłącznie działalność rolniczą. Tab. 2. Struktura gospodarstw rolnych w gminie Dębno w 2002 r. Wyszczególnienie Gospodarstwa indywidualne Działki rolne do 1 ha Gospodarstwa o powierzchni 1 – 5 ha Gospodarstwa o powierzchni 5 – 10 ha Gospodarstwa o powierzchni 10 ha i więcej Gospodarstwa rolne Ilość [szt.] [%] 2251 100,0 629 27,9 1537 68,4 73 3,2 12 0,5 III.5.3.1. Gleby Na terenie gminy Dębno istnieje duża różnorodność gleb. Najstarszymi utworami geologicznymi na obszarze gminy są utwory kredowe, występujące w środkowej i południowej części. Są to wykształcone łupki i piaskowce. Obszar gminy pokrywają również utwory czwartorzędowe, reprezentowane przez piaski i żwiry wodnolodowcowe, zaliczane do mezoplejstocenu oraz piaski i żwiry rzeczne, lessy i lessy piaszczyste, mady i mułki. Mułki, piaski i żwiry rzeczne zalegają w korytach rzek: Uszwicy i Kisieliny oraz potoku Niedźwiedź. Większość gleb to gleby klas średnich (mady), IVa i IVb, stanowiące tzw. kompleks zbożowo-pastewny. Zajmują one 56,8 % powierzchni użytków rolnych, natomiast gleby bardzo dobrej i dobrej jakości, klas: I, II i IIIb kompleksu pszennego, zajmują 31,9 % powierzchni użytków rolnych (w tym 31,4 % zajmują gleby klasy III). Bonitacja klas użytków zielonych to gleby klasy IV. Średni wskaźnik klasy dla gruntów ornych wynosi 3,80, dla łąk 3,83, a dla pastwisk 4,01. Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy Dębno wynosi 75,5. III.5.4. Przemysł Zarząd Gminy w Dębnie 17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Na terenie gminy Dębno zarejestrowanych jest 326 podmiotów prowadzących poza rolniczą działalność gospodarczą. Dominującymi formami działalności są: handel, usługi i budownictwo. Rys. 3. Struktura poza rolniczej działalności gospodarczej na terenie gminy Dębno 120 liczba podmiotów 100 80 60 40 20 0 handel usługi budownictwo transport gastronomia Największe zakłady przemysłowe zlokalizowane są w centralnej części gminy Dębno, w niewielkiej odległości od głównego szlaku komunikacyjnego przebiegającego przez teren gminy, tj. drogi krajowej nr 4. Jednostki te prowadzą działalność w branżach: hutniczej (hutnictwo szkła), odlewniczej (odlewnia metali), spożywczej i budowlanej. Największymi jednostkami, prowadzącymi działalność produkcyjną na terenie gminy Dębno są: „MET-CHEM” Zakłady Metalowo-Chemiczne w Pilźnie, ul.3-go Maja 178 – Odlewnia Metali w Dębnie, 32-852 Dębno, Huta Szkła Gospodarczego „Damara” Krzysztof Szafrański, 32-852 Dębno, „Ceramique Polska” Spółka z o.o. w Warszawie, Al.Jerozolimskie 155/76 – Zakład Produkcyjny w Łysej Górze 247, 32-853 Łysa Góra, „ABM Solid” S.A. w Tarnowie – Oddział w Dębnie, 32-852 Dębno, Zakład Produkcji Betonu w Dębnie – „CONTRACTOR” z siedzibą w Krakowie Przedsiębiorstwo „TEB” Tadeusz Brachucy, 32-854 Porąbka Uszewska 326, Zakład Przetwórstwa Mięsnego Kazimierz Sowa, Jastew 101, 32-852 Dębno, „KORA” Sp.J. L.B.Jamer, W.Imioło, 32-828 Biadoliny Szlacheckie 190, Przedsiębiorstwo Drogowo-Mostowe w Brzesku – Wytwórnia Mas Bitumicznych w Woli Dębińskiej. IV. Stan środowiska naturalnego na terenie gminy Dębno Zarząd Gminy w Dębnie 18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Biorąc pod uwagę charakter gminy Dębno należy stwierdzić, że zagrożenie zanieczyszczania środowiska naturalnego związane jest głównie z bytowaniem człowieka. Ze względu na to, że około 80% ludności gminy zajmuje się działalności rolniczą, wpływ na środowisko zanieczyszczeń przemysłowych jest nieznaczny. IV.1. Zanieczyszczenia wód powierzchniowych Analizując stan infrastruktury technicznej , która związana jest z gospodarką wodnościekową na terenie gminy, należy stwierdzić, że jest ona nie wystarczająca. Przy 97% zwodociągowanych gospodarstw domowych na terenie gminy, jedynie 12% gospodarstw posiada techniczną możliwość wprowadzania wytwarzanych ścieków socjalno-bytowych do urządzeń kanalizacyjnych. Całkowita długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy wynosi 35 km. Ścieki z pozostałych gospodarstw domowych gromadzone są w zbiornikach wybieralnych i prawdopodobnie w sposób nielegalny odprowadzane do wód powierzchniowych lub do ziemi. Tab. 3. Sieć kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Dębno Miejscowość Maszkienice Łysa Góra Dębno Wola Dębińska Razem Długość sieci kanalizacyjnej [km] 16,1 7,0 0,3 11,6 35,0 Wprowadzane do istniejącej na terenie gminy sieci kanalizacyjnej ścieki, przed odprowadzeniem do wód powierzchniowych, oczyszczane są w 4 mechaniczno-biologicznych oczyszczalniach ścieków, zlokalizowanych w miejscowościach: Maszkienice, Wola Dębińska, Łysa Góra i Dębno. Tab. 4. Oczyszczalnie ścieków komunalnych na terenie gminy Dębno Miejscowość Odbiornik Zarząd Gminy w Dębnie Zlewnia Q proj [m3/d] Qrz[m3/d] Typ 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Maszkienice Rów melioracyjny Uszwica 258 123 KOS Wola Dębińska Potok Niedzwiedź Uszwica 228 100 PROTEC OY Łysa Góra Rzeka Kisielina Wisła 50 50 KOS Dębno Potok Niedźwiedź Uszwica 50 30 KOS Ścieki powstające na terenie jednostek prowadzących działalność gospodarczą na terenie gminy Dębno, w większości kierowane są do bezodpływowych zbiorników wybieralnych i wywożone celem oczyszczenia na oczyszczalnię ścieków w Brzesku. Największymi zakładami przemysłowymi, które kierują wytwarzane ścieki socjalno-bytowe do lokalnych urządzeń kanalizacyjnych są: „MET-CHEM” Zakłady Metalowo-Chemiczne w Pilźnie, ul.3-go Maja 178 – Odlewnia Metali w Dębnie, 32-852 Dębno, „ABM Solid” S.A. w Tarnowie – Oddział w Dębnie, 32-852 Dębno, W/w jednostki wprowadzają ścieki do sieci kanalizacyjnej w m. Dębno. Ścieki oczyszczane są w oczyszczalni typu KOS (odbiornik – potok Niedźwiedź), „Ceramique Polska” Spółka z o.o. w Warszawie, Al.Jerozolimskie 155/76 – Zakład Produkcyjny w Łysej Górze 247, 32-853 Łysa Góra. Zakład wprowadza ścieki do urządzeń kanalizacyjnych w m. Łysa Góra. Ścieki Oczyszczane są w oczyszczalni typu KOS (odbiornik – rzeka Kisielina). Jak wykazują okresowe badania jakości ścieków oczyszczonych, odprowadzanych do wód powierzchniowych z eksploatowanych przez gminę oczyszczalni ścieków komunalnych, w większości dotrzymują one warunków posiadanych decyzji (pozwoleń wodnoprawnych), na szczególne korzystanie z wód. Należy w związku z tym przypuszczać, że głównym źródłem zanieczyszczeń wprowadzanych do cieków wodnych, przepływających przez gminę Dębno są miejscowości nieskanalizowane, gdzie ścieki z gospodarstw domowych odprowadzane są do wód bez uprzedniego ich oczyszczenia. Znaczna ilość zanieczyszczeń związana może być też z niewłaściwym nawożeniem gruntów rolnych substancjami nawozowymi, które przedostają się w sposób niekontrolowany do cieków wodnych (bezpośrednio lub z wodami gruntowymi). Największymi ciekami wodnymi przepływającymi przez teren gminy Dębno są: rzeka Uszwica – która bierze swój początek w północnych stokach Beskidu Wyspowego i uchodzi do rzeki Wisły uchodzi w 150,7 km jej biegu. Przez teren gminy Dębno rzeka ta Zarząd Gminy w Dębnie 20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 przepływa w północnej części sołectwa Maszkienice, na niewielkim około 1,6 km odcinku, potok Niedźwiedź – prawobrzeżny dopływ rzeki Uszwicy o powierzchni zlewni 44 km2 i długości około 14 km. Potok ten w całości przepływa przez teren gminy Dębno, bierze swój początek na południu gminy, na terenie sołectwa Niedźwiedza i uchodzi do rzeki Uszwicy na północy, na terenie sołectwa Maszkienice, rzeka Kisielina – która bierze swój początek na terenie gminy Dębno, w sołectwie Sufczyn i uchodzi do rzeki Wisły w km 158,9 km jej biegu. Rzeka ta przepływa przez wschodnią część terenu gminy Dębno (sołectwa Perła i Biadoliny Szlacheckie), na niewielkim około 1,8 km odcinku. Stan czystości wód powierzchniowych rzek przepływających przez teren gminy Dębno można określić na podstawie badań prowadzonych systematycznie przez Wojewódzki Inspektorat ochrony Środowiska w Krakowie – Delegaturę w Tarnowie. Nie prowadzi się badań jakości wód na odcinkach rzek Uszwicy i Kisieliny znajdujących się na terenie gminy Dębno oraz na całej długości potoku Niedźwiedź. Jednak pośrednio można określić ich jakość na podstawie badań prowadzonych przez WIOŚ w ramach monitoringu lokalnego, prowadzonego w punktach usytuowanych: w górnej części biegu rzeki Uszwicy (Poręba Spytkowska – gmina Brzesko), w środkowej części biegu Uszwicy (m.Borzęcin – gmina Borzęcin), a także przy ujściach obydwu rzek do Wisły: w m.Wola Przemykowska (gmina Szczurowa) – ujście Uszwicy do Wisły oraz w m. Wola Rogowska (gmina Wietrzychowice) – ujście Kisieliny do Wisły. Zarząd Gminy w Dębnie 21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Rys. 4. Stan czystości wód największych cieków powierzchniowych przepływających przez teren gminy Dębno w 2002 r. (na podstawie badań monitoringowych WIOŚ) Na podstawie badań monitoringowych przeprowadzonych przez WIOŚ w 2002 r. stwierdzono, że: Rzeka Uszwica 1. jakość wód powierzchniowych rzeki Uszwicy pod względem fizyko-chemicznym przedstawiała się następująco: substancje organiczne odpowiadały: 22 Zarząd Gminy w Dębnie PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 - w punkcie Poręba Spytkowska II klasie czystości ze względu na stężenia zanieczyszczeń łatwo utlenialnych charakteryzowanych wskaźnikiem BZT5, - w punkcie Borzęcin – klasie I, - w punkcie Wola Przemykowska - klasie II ze względu na stężenia zanieczyszczeń trudno utlenialnych charakteryzowanych wskaźnikiem ChZT(Cr), zasolenie na całej badanej długości odpowiadało I klasie czystości, stężenia zawiesin do odcinka ujściowego odpowiadały klasie II, a na odcinku ujściowym klasie III, stężenia związków biogennych, do odcinka ujściowego odpowiadały III klasie czystości, natomiast na odcinku ujściowym nie odpowiadały normom ze względu na ponadnormatywne stężenia azotynów, fosfor ogólny do wylotu ścieków z Brzeska nie przekracza wartości dopuszczalnych dla klasy II, a od Brzeska do ujścia do Wisły – klasy III, fosforany do odcinka ujściowego odpowiadały klasie II, a na odcinku ujściowym – klasie I; pozostałe wskaźniki tej grupy nie przekraczały wartości dopuszczalnych dla I klasy czystości, zanieczyszczenia specyficzne na całej długości nie przekraczały I klasy czystości. Ogółem według kryterium fizyko-chemicznego wody Uszwicy do odcinka ujściowego odpowiadały III klasie czystości, natomiast na odcinku ujściowym nie odpowiadały normom. O jakości wód Uszwicy w roku 2002 zadecydowały stężenia związków biogennych. Pod względem hydrobiologicznym rzeka na całej badanej długości znajdowała się w strefie – mezosaprobowej (II klasa czystości). 2. stan sanitarny Uszwicy : odpowiada III klasie czystości do wylotów ścieków z Brzeska, nie odpowiada normom od Brzeska do ujścia do Wisły. Według oceny ogólnej rzeka Uszwica prowadziła wody III klasy czystości do wylotów ścieków z Brzeska, wody pozaklasowe na całej długości poniżej Brzeska. O końcowej klasyfikacji wód zadecydowały zanieczyszczenia bakteriologiczne. Przy klasyfikacji nie uwzględniono zawiesin ze względu na ich mineralny charakter związany z wezbraniami wód. Wody Uszwicy na badanym odcinku nie wykazują cech eutrofizacji. Analizują powyższe należy można stwierdzić, że już w górnym biegu rzeka Uszwica przepływa przez gęsto zaludnione wsie i tereny rolnicze, stając się odbiornikiem ścieków bytowo-gospodarczych oraz ścieków przemysłowych z małych zakładów przetwórstwa mięsnego. W środkowym biegu jest odbiornikiem ścieków komunalnych z Brzeska, których część jest odprowadzana w stanie surowym, a pozostałe są oczyszczane biologicznie razem ze ściekami przemysłowymi z Okocimskich Zakładów Piwowarskich. Zarząd Gminy w Dębnie 23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Rzeka Kisielina 1. w ocenie fizyko-chemicznej jakość wód rzeki Kisieliny przedstawiała się następująco: substancje organiczne odpowiadały II klasie czystości, ze względu na stężenia związków trudno utlenialnych charakteryzowanych wskaźnikiem ChZT(Cr), zasolenie na badanym odcinku rzeki pozostawało na poziomie I klasy czystości, zawiesiny odpowiadały III klasie czystości, jednak nie były to zawiesiny mineralne związane z wezbraniami i nie mogły decydować o końcowej ocenie jakości rzeki, związki biogenne odpowiadały I klasie czystości, zanieczyszczenia specyficzne odpowiadały I klasie czystości. 2. pod względem fizyko-chemicznym wody Kisieliny odpowiadały II klasie czystości na badanej długości. Podobnie jak w latach poprzednich, w wodach rzeki notowano podwyższone do poziomu II klasy stężenia manganu pochodzenia geogenicznego. Pod względem hydrobiologicznym wody rzeki Kisieliny odpowiadały II klasie czystości – strefa (-mezosaprobowa), 3. pod względem bakteriologicznym wody rzeki Kisieliny odpowiadały II klasie czystości. Według oceny ogólnej Kisielina prowadziła wody II klasy czystości, o czym decydowały zarówno zanieczyszczenia fizyko-chemiczne, jak i bakteriologiczne. IV.2. Stan wód podziemnych Teren gminy Dębno jest bardzo ubogi w zasoby wód podziemnych. Nie występują tu zbiorniki wód podziemnych, a jedynie wody gruntowe. Obserwuje się lokalnie obecność źródeł – naturalnych, skoncentrowanych wypływów wód podziemnych, zaliczanych do wód gruntowych. Ze względu na to, że nie jest prowadzony lokalny montoring jakości wód podziemnych na terenie gminy, brak jest możliwości oceny ich jakości. Na zanieczyszczenie wód podziemnych niewątpliwie ma wpływ niski stopień skanalizowania gminy (część ścieków z gospodarstw domowych, gromadzona jest w nieuszczelnionych zbiornikach wybieralnych lub odprowadzana bezpośrednio do gruntu) oraz sposoby nawożenia terenów uprawnych (związki azotu i fosforu). W 2002 r. w ramach badań przeprowadzonych przez WIOŚ wykonano analizy fizykochemiczne wód podziemnych tylko w jednym punkcie pomiarowym na terenie gminy Dębno. Pobrana woda z lokalnego wypływu wód podziemnych z warstwy porowej w m.Dębno (teren gruntów rolnych), wykazała, że woda znajdowała się w klasie czystości Ib. Zarząd Gminy w Dębnie 24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 IV.3. Zanieczyszczenia powietrza Teren Gminy Dębno nie jest objęty regionalnym ani lokalnym monitoringiem jakości powietrza. Ocenę stanu aerosanitarnego gminy opierać możemy na wynikach uzyskanych z monitoringu prowadzonego w punkcie pomiarowym w Brzesku oraz na ocenie stanu jakości powietrza dla całego Powiatu Brzeskiego. W związku z powyższym poniżej przedstawione dane jakości powietrza dla całego Powiatu Brzeskiego, które odnoszą się również do Gminy Dębno. Pomiary stężeń zanieczyszczeń powietrza w powiecie brzeskim prowadzone są w ramach monitoringu krajowego, regionalnego i lokalnego. Badania prowadzi Wojewódzka Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna i Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Delegatura w Tarnowie. Punkt pomiarowy usytuowany jest w Brzesku, ul. Głowackiego 51. Wyniki przeprowadzonych pomiarów jakości powietrza atmosferycznego w latach 2002-2003 zestawiono w poniższej tabeli (stężenia średnioroczne): Tab. 5. Wielkości stężeń średniorocznych [g/m3] (WIOŚ, 2002-2003; Brzesko, ul. Głowackiego 51) Zanieczyszczenie 2001 2002 Dwutlenek siarki 4 9,1 Dwutlenek azotu 47 46,1 Pył zawieszony 16 19,1 Fluor 0,2 45 g/m2/rok 45 g/m2/rok Kadm (opad pyłu) 4,1 mg/m2/rok 0,7 mg/m2/rok ołów (opad pyłu) 17 mg/m2/rok 8 mg/m2/rok Opad pyłu Szczegółowa analiza wykonana w zakresie emisji monitorowanych substancji wykazała, że: a. w zakresie emisji pyłu zawieszonego: stężenie średnioroczne w latach 2001-2002 było niższe od dopuszczalnego poziomu pyłu w powietrzu (poniżej 50% dopuszczalnego poziomu Da ze względu na ochronę zdrowia); w porównaniu do roku 2001 zaobserwowano nieznaczny wzrost stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego; stężenie średniodobowe w 2002 roku wyniosło 128,0 g/m3 i przekroczyło o 156% dopuszczalny poziom Da dla kryterium ochrona zdrowia i o 97% dopuszczalny Zarząd Gminy w Dębnie 25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 b. c. d. e. f. g. poziom pyłu zawieszonego o margines tolerancji za rok 2002 (dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku 35 razy), w zakresie emisji dwutlenku siarki: stężenie średnioroczne w latach 2001-2002 było niższe od dopuszczalnego poziomu Da dla kryterium ochrona roślin (10-22% dopuszczalnego poziomu Da); w porównaniu do 2001 roku zaobserwowano ponad dwukrotny wzrost stężenia średniorocznego; natomiast stężenie średniodobowe wyniosło 107,0 g/m3 tj. 71,3% dopuszczalnego poziomu Da dla kryterium ochrona zdrowia; w zakresie emisji dwutlenku azotu: stężenie średnioroczne w latach 2001-2002 było wyższe od dopuszczalnego poziomu Da dla kryterium ochrona roślin (110-115% dopuszczalnego poziomu Da); w porównaniu do 2001 roku zaobserwowano nieznaczny spadek stężenia dla kryterium ochrona zdrowia; stężenie średnioroczne dwutlenku azotu nie przekroczyło dopuszczalnego poziomu powiększonego o margines tolerancji za rok 2002 tj. 56,0 g/m3; stężenie średnioroczne fluoru na obszarze miasta Brzeska wyniosło 0,2 g/m3 tj. 10% poziomu odniesienia, co odpowiada stanowi dobremu. W porównaniu do lat ubiegłych odnotowano znaczny spadek tego stężenia; w latach 1998-2001 notowano przekroczenia wartości odniesienia od 10,0% do 225%; opad pyłu w latach 2001-2002 kształtował się na prawie niezmienionym poziomie 45 g/m2/rok tj. 22,5% Da, co odpowiada stanowi dobremu; opad ołowiu w latach 2001-2002 kształtował się na poziomie 8-17% Da, co odpowiada stanowi dobremu; w porównaniu do 2001 roku zanotowano spadek opadu ołowiu o ponad 2 razy; opad kadmu w latach 2001-2002 kształtował się na poziomie 8-40% Da, co odpowiada stanowi dobremu; w porównaniu do 2001 roku zanotowano spadek opadu ołowiu o prawie 6 razy; Reasumując, pod względem stanu zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego powiat brzeski, w tym również Gmina Dębno kwalifikuje się jako teren nie zanieczyszczony, lecz w porównaniu do innych regionów województwa małopolskiego wskaźniki te oceniane są jako średnie. Należy jednak podkreślić, że w ocenie stanu aerosanitarnego Gminy oparto się na jedynych, dostępnych wynikach pomiarów prowadzonych na terenie miasta Brzesko. Przypuszczalnie, na pozostałym obszarze powiatu brzeskiego (poza miastem Brzesko) nie występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji. Aby utrzymać tą tezę, należałby przeprowadzić całoroczne badania wybranych substancji, w kilku punktach zlokalizowanych na terenie Powiatu Brzeskiego, w tym przynajmniej w jednym punkcie zlokalizowanym na terenie Gminy Dębno. Zarząd Gminy w Dębnie 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Sumaryczna ocena monitoringu powietrza prowadzona pod kątem kwalifikacji obszarów powiatu do stref zagrożenia wykazała, że obszar powiatu brzeskiego zakwalifikowany został do następujących stref wymagań stałego monitoringu powietrza: w zakresie SO2 – strefy IIIb – brak pomiarów stałych, wystarczające są modelowanie matematyczne, obiektywne metody szacowania, pomiary wskaźnikowe w zakresie NO2 – strefy II – wykonywanie pomiarów mniej intensywnych; pomiary uzupełniane z innych źródeł takich jak: pomiary wskaźnikowe, modelowanie matematyczne, obiektywne metody szacowania w zakresie pyłu – strefa I – pomiary wysokiej jakości; wyniki pomiarów uzupełniane z innych źródeł: pomiary wskaźnikowe, modelowanie matematyczne, inne metody szacowania w zakresie ołowiu – strefy IIIb - brak pomiarów stałych, wystarczające są modelowanie matematyczne, obiektywne metody szacowania, pomiary wskaźnikowe w zakresie CO – stery IIIb - brak pomiarów stałych, wystarczające są modelowanie matematyczne, obiektywne metody szacowania, pomiary wskaźnikowe w zakresie benzenu – strefy I - pomiary wysokiej jakości; wyniki pomiarów uzupełniane z innych źródeł: pomiary wskaźnikowe, modelowanie matematyczne, inne metody szacowania w zakresie ozonu – strefa I - pomiary wysokiej jakości; wyniki pomiarów uzupełniane z innych źródeł: pomiary wskaźnikowe, modelowanie matematyczne, inne metody szacowania Celem prowadzonego monitoringu powietrza jest uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń na obszarze poszczególnych stref umożliwiającym: dokonanie klasyfikacji stref w oparciu o przyjęte kryteria: dopuszczalny poziom substancji w powietrzu oraz poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów; uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń na obszarze aglomeracji; wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń, wskazanie potrzeb w zakresie wzmacniania monitoringu i oceny. W tabeli poniżej podano zasady zaliczania strefy do określonej klasy (A,B,C), które zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na ich obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami co do działań w zakresie poprawy jakości powietrza. Zarząd Gminy w Dębnie 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Tab. 6. Klasy stref i wymagana działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w pierwszej rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy jest określony margines tolerancji. Poziom stężeń Nie przekraczający wartości dopuszczalnej* Powyżej wartości dopuszczalnej* lecz nie przekraczający wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji Powyżej wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji* Klasa strefy A Wymagane działania Brak - Określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych - Określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji Opracowanie programu ochrony powietrza POP Określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych oraz potencjalnych obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji ( uzyskanych w oparciu o dostępne „niewystarczająco pewne” lecz wstępnie zaakceptowane dane i metody) Przeprowadzenie dodatkowych badań w celu potwierdzenia potrzeby ( lub braku potrzeby) działań na rzecz poprawy jakości powietrza Przeprowadzenie dodatkowych badań w celu potwierdzenia potrzeby( lub braku potrzeby) działań na rzecz poprawy jakości powietrza (opracowanie POP) B C - Możliwość przekroczenia wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji* na niektórych obszarach, ocena dla tych obszarów oparta na podstawach uznanych za niewystarczające do zaliczenia strefy do klasy C (do opracowania POP) - B/C - - * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów Zarząd Gminy w Dębnie 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Tab. 7. Wynikowe klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz ogólna klasa powiatu brzeskiego uzyskane w wyniku oceny rocznej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia: Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 A B A A A A A Klasa ogólna strefy B Działania wynikające z klasyfikacji 2 (NO2), 4 (PM10, C6H6) Zgodnie z przeprowadzoną oceną roczną jakości powietrza ze względu na kryterium ochrony zdrowia powiat brzeski został zakwalifikowany do klasy B. Działania, jakie należy podjąć w związku ze stwierdzoną klasą ogólną strefy to określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych dwutlenku azotu i wzmocnienie systemu oceny ze względu na pył zawieszony PM10 i benzen Na jakość życia mieszkańców powiatu brzeskiego coraz bardziej znacząco zaczyna oddziaływać emisja komunikacyjna. Ponieważ emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych jest największa w pobliżu głównych ciągów komunikacyjnych, a taki ciąg komunikacyjny występuje na terenie Gminy Dębno (droga krajowa Nr 4), należy przypuszczać, że wpływ zanieczyszczeń komunikacyjnych na jakość powietrza jest najbardziej znaczący w pasie tej drogi oraz w jego pobliżu. Na terenach wiejskich, do jakich zaliczyć należy Gminę Dębno, może w okresie zimowym być odczuwalne zjawisko wzrostu stężeń zanieczyszczeń typowo energetycznych (dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla), spowodowane emisją niską. Może to być odczuwalne zwłaszcza w stanach pogody radiacyjnej w terenach o słabym przewietrzaniu. Podsumowując, o jakości powietrza w Gminie Dębno decyduje nie tylko emisja ze źródeł punktowych, ale przede wszystkim emisja niezorganizowana m.in. ze spalania paliw w silnikach spalinowych oraz w okresie zimowym – pochodzącą z palenisk domowych (niska emisja) oraz napływ zanieczyszczeń z sąsiednich gmin. Integralną częścią monitoringu powietrza jest badanie zanieczyszczeń powietrza wnoszonych do podłoża poprzez opady atmosferyczne – depozycja mokra. Badania w tym zakresie nie są jednak prowadzone na terenie Gminy Dębno, ale na terenie sąsiedniej Gminy Czchów. W okresie objętym pomiarami najwyższy opad atmosferyczny zanotowano w miesiącu październiku (87mm), a najniższy w marcu (7 mm). Wartość średnia odczynu pH opadu atmosferycznego w miesiącach zimowych była poniżej poziomu naturalnego tj. 5,63. Wyższe wartości poziomu odczynu pH notowano w okresie letnim (lipiec 6,73). Największy udział w dopływie zanieczyszczeń z opadem atmosferycznym miały: siarczany (47,8%), chlorki (11,3%) i wapnia (13,9%). Mokra depozycja zanieczyszczeń Zarząd Gminy w Dębnie 29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 W lata 2001-2002 prowadzony był na terenie powiatu brzeskiego monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i depozycji zanieczyszczeń do środowiska. Badania monitoringowe prowadził Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie – Delegatura w Tarnowie. Badanie prowadzone było w punkcie monitoringowym należącym do sieci regionalnej w Czchowie. W tabeli poniżej zestawiono wartości depozycji zanieczyszczeń w poszczególnych miesiącach, średnie wartości odczynu pH i wysokość opadu atmosferycznego. Tab. 8. Stężenia zanieczyszczeń w opadach atmosferycznych w 2002 roku oraz wartość depozycji mokrej w punkcie pomiarowym w Czchowie .[ WIOŚ Kraków Delegatura w Tarnowie Informacja o stanie środowiska powiatu brzeskiego, 2003] Zanieczyszczenie Wartość średnia mg/l Wartości ekstremalne mgl/l Chlorki 1,9 Najniższa 0,4 (VII) Siarczany 7,1 1,5 (X) 18,5 (I) Fosforany 0,098 0,35 (XI) Azot amonowy Azot azotanowy Sód 1,189 1,088 0,598 <0,03 (VII,VIII) 0,49 (VII) 0,37 (VII) 0,03 (VIII) Potas 0,86 0,05 (X) 0,7 (XII) Wapń 1,745 0,4 (IX) 5,3 (IV) Magnez Mangan 0,273 0,018 0,72 (III) 0,04 (III) Żelazo 0,07 0,29 (III) 35,09 1,62 (I) 5,22 (X) Chrom ogólny 0,001 0,002 (IX) 0,611 0,007 (III,V) 0,087 (X) Cynk 2,556 Kadm 0,004 0,09 (VIII,IX) <0,02 (II, V, VI, VII, X, XII) <0,05 (V, VI, VII, VIII, IX) <0,001 (I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, XI) <0,03 (V, VI, VII, VIII, IX, X) <0,001 (I, II,IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII) 407,0 10,8 (I) 50,25 (IX) 363,4 13,0 (XII) 48 (IV) 143,8 2,1 (VIII) 34,2 (IV) 6 119,3 2,79 (I) 30,1 (V) 7 630,7 12,54 159 (IV) (XI) 88,67 2,66 (XI) 10,79 (VI) 11,31 0,26 (XII) 1,74 (X) Zarząd Gminy w Dębnie Najwyższa 7,1 (I) Depozycja mg/m2 (okres) 3,2 (III) 2,5 (III) 2,74 (I) 28,1 (I) 0,002 (III) Suma Najniższa Najwyższa 513,4 15,2 (XI) 75 (IV) 8 2178, 58,5 (XII) 330 (IV) 0 24,97 1,26 (II) 3,48 (X) 18,99 0,76 (XI) 0,543 0,009 (I) 2,7 (IV) 0,087 (X) 30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Zanieczyszczenie Wartość średnia mg/l Miedź 0,0011 Nikiel 0,001 Ołów Odczyn pH Przewodność elektryczna S/cm Jony wodoru [mm] Wysokość opadu [mm] 0,013 5,075 56,8 Wartości ekstremalne mgl/l Najniższa 0,006 (II) <0,001 (VII, VIII, X) 0,002 (X) 4,06 (I) 14 (IX) Najwyższa 0,014 (XI, XII) 0,004 (I) 0,039 (VIII) 6,73 (VII) 200 (I) Depozycja mg/m2 (okres) Suma Najniższa Najwyższa 3,064 0,084 (II) 0,664 (VI) 0,791 0,014 (II, 0,166 (V() III) 5,567 0,14 (II) 0,747 (VI) 5,637 2 536 0,0133 (VII) 7 (III) 1,547 (X) 87 (X) Z analizy wielkości stężeń i obliczonych depozycji poszczególnych zanieczyszczeń w opadzie atmosferycznym wynika, że: znaczący udział w depozycji zanieczyszczeń mają takie zanieczyszczenia jak: siarczany, chlorki, azot azotanowy, azot amonowy, fosforany, fosforany rozpuszczone, wapń, potas, sód, żelazo, magnez, mangan, udział takich zanieczyszczeń jak: chrom, kadm, miedź, nikiel i ołów jest nieznaczny a sumaryczny ich udział w depozycji nie przekracza 1 mg/m2. IV.4. Zanieczyszczenia powierzchni ziemi Do najpoważniejszych zagrożeń, których skutkiem może być zanieczyszczenie powierzchni ziemi, powodowane przez przemysł, komunikację i gospodarkę komunalną, należą: - emisja do powietrza zanieczyszczeń technologicznych z przemysłu oraz spalania paliw płynnych i stałych, Zarząd Gminy w Dębnie 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 - zanieczyszczenie powierzchni ziemi odpadami oraz zajmowanie terenów pod składowiska, - zanieczyszczenie wód ściekami oraz odciekami ze składowisk odpadów, Nie bez znaczenia dla środowiska glebowego jest działalność rolnicza. Analizując zagrożenia rolnicze, należy mieć na uwadze błędy popełnione w przeszłości, takie jak: nadmierne wylesienia, osuszanie bagien, eksploatacja torfowisk, błędnie prowadzone melioracje, ale również stosowane w uprawie środki ochrony roślin i nawozy. Na terenie gminy Dębno zanieczyszczenie powierzchni ziemi poprzez powietrze atmosferyczne następuje głównie ze źródeł komunikacyjnych (spalanie paliw w pojazdach samochodowych poruszających się droga krajową nr 4), energetycznych i przemysłowych (emisja zanieczyszczeń z zakładów przemysłowych, zlokalizowanych głównie w Tarnowie i Brzesku). Podstawowymi substancjami zanieczyszczającymi są: metale ciężkie, związki siarki i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA). Skutkiem niewłaściwego nawożenia upraw rolnych jest zanieczyszczenie gleb substancjami biogennymi (związki azotu i fosforu). Poważne zagrożenie dla powierzchni ziemi na terenie gminy Dębno związane jest z niewłaściwym gospodarowaniem odpadami, w tym głównie odpadami komunalnymi. Na terenie gminy w m.Maszkienice funkcjonuje składowisko odpadów komunalnych (uszczelnione warstwą materiałów nieprzepuszczalnych, w postaci mieszanki glin, glinołupków i pyłów dymnicowych, o miąższość około 0,3 m), jednak jak obliczono (na podstawie wskaźników uwzględniających dane demograficzne) w opracowanym „Gminnym planie gospodarki odpadami dla gminy Dębno”, z 3097,85 Mg odpadów wytworzonych w 2003 r., jedynie 52,6% została zebrana i unieszkodliwiona na terenie obiektu (1630 Mg). Pozostała ilość, tj. około 1467,85 Mg odpadów nie trafiła na składowisko. Analizując generowane na terenie gminy strumienie odpadów, można przypuszczać, że część wytworzonych odpadów komunalnych została zagospodarowana „u źródła” w sposób nastepujący: odpady o charakterze organicznym, stanowiące około 12 % ogólnej masy odpadów komunalnych, wykorzystywane są we własnym zakresie do skarmiania zwierząt hodowlanych i domowych lub produkcji kompostu (teren gminy charakteryzuje się zabudową wiejską, zagrodową), część odpadów wykorzystywana jest w gospodarstwach domowych do celów opałowych (np. papier i tektura, tekstylia, stanowiące około 14% ogólnej masy odpadów), odpady w postaci złomów metali zostały częściowo zbierane przez mieszkańców i przekazane do punktów skupu surowców wtórnych (około 3 % ogólnej ilości wytwarzanych odpadów). Zarząd Gminy w Dębnie 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Niewątpliwym jednak jest, ze część odpadów komunalnych jest składowana na „dzikich” składowiskach odpadów lub zakopywana w ziemi. Część odpadów może być również spalana w nieprzystosowanych do tego celu paleniskach gospodarstw domowych lub bezpośrednio na powierzchni ziemi. Ze względu na brak odpowiednich danych, stan zanieczyszczenia powierzchni ziemi na terenie gminy Dębno jest trudny do określenia. Prowadzony przez WIOŚ monitoring jakości gleb na terenie województwa małopolskiego obejmuje 17 punktów kontrolno-pomiarowych. Jednak wszystkie punkty monitoringowe zlokalizowane są poza terenem powiatu brzeskiego. Najbliższe usytuowane są w powiecie tarnowskim, w m.Biała (gmina Tarnów) oraz w m.Zakliczyn (gmina Zakliczyn). IV.5. Klimat akustyczny Do źródeł uciążliwości związanych z hałasem należą przede wszystkim komunikacja i przemysł. Komunikacja, z uwagi na dynamiczny rozwój przemysłu motoryzacyjnego, a jednocześnie wzrost mobilności społeczeństwa, w dużej mierze związany popularyzacją turystyki, jest obecnie dominującym źródłem hałasu. Hałas w ujęciu przestrzennym, przyjmuje w tym przypadku charakter liniowy i związany jest z przebiegiem tras komunikacyjnych. Największe uciążliwości związane są z komunikacją samochodową na terenie dużych ośrodków miejskich o gęstej zabudowie i złożonym układzie drogowym. W mniejszym zakresie hałas dotyczy obszarów niezurbanizowanych, gdzie zdolności przepustowe w odniesieniu do ruchu samochodowego są większe. W Gminie Dębno można rozróżnić następujące grupy źródeł hałasów: hałas komunikacyjny, w skład którego wchodzą drogowe arterie komunikacyjne oraz magistrale kolejowe; hałas przemysłowy, który w analizowanym przypadku emitowany jest przez średniej wielkości zakłady produkcyjne (np. odlewnia „Met-Chem” w Dębnie, ABM Solid w Dębnie, WMB-Wola Dębińska) lub instalacje (np. stacje paliw ulokowane wzdłuż drogi krajowej nr 4); hałas linii elektroenergetycznych; Hałas drogowy Gmina Dębno położona jest przy międzynarodowej trasie Kraków-Medyka tj. przy drodze krajowej nr 4 między Krakowem a Tarnowem. To dogodne położenie przy trasie z zachodu oraz z północy na południe stwarza możliwości bezpośredniego kontaktu z krajami Europy. Usytuowanie takie sprawia, iż tereny położone w pobliżu tak ruchliwej trasy komunikacyjnej znajdują się w zasięgu ponadnormatywnego oddziaływania nie tylko w Zarząd Gminy w Dębnie 33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 stosunku od dopuszczalnych wartości poziomów dźwięku określonych w Rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. [Dz. U. Nr 66, poz.436] (rozporządzenie obowiązywało do dnia 30 czerwca 2004 roku, jednak z braku obowiązujących aktów prawnych podawane jest w opracowaniu w celach porównawczych), ale jak pokazują to badania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, w stosunku do wartości progowych, które precyzuje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 09 stycznia 2002 roku w sprawie wartości progowych poziomów hałasu [Dz. U. Nr 8, poz. 81]. Taki stan rzeczy obrazują pomiary hałasu prowadzone od jesieni 1996 roku do jesieni roku 2001 i zamieszczone w „Raporcie o stanie ochrony środowiska w województwie małopolskim w 2001 roku” opracowanym przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. Badania WIOŚ prowadzone były na terenie m.Brzeska. Charakter hałasu drogowego pozwala jednak na ocenę jego poziomów wzdłuż całej linii komunikacyjnej na podstawie pomiarów przeprowadzonych w jednym miarodajnym punkcie, ponieważ natężenie ruchu pojazdów determinujące poziom końcowy jest podobne w każdym punkcie lezącym wzdłuż danej trasy. Na terenie Brzeska WIOŚ przeprowadził badania hałasu pochodzącego od Drogi Krajowej nr 4 w porze dziennej w dwóch punktach pomiarowych: PSU-1 oraz PSU-2, w których określono następujące wielkości: a. równoważny poziom dźwięku – LAeq w [dB], b. natężenie ruchu pojazdów z selekcją na pojazdy ciężkie. W tabeli nr 8 oraz na rys. nr 5 przedstawiono wyniki pomiarów równoważnego poziomu dźwięku LAeq w dB(A) dla punktów pomiarowych PSU-1 oraz PSU-2 zlokalizowanych na terenie Brzeska. Pomiary wykazują przekroczenia dopuszczalnych poziomów dźwięku w zakresie od 15,8 dB do 19,2 dB dla punktu pomiarowego PSU-1 oraz od 17,9 dB do 20,2 dB dla punktu pomiarowego PSU-2. We wszystkich punktach pomiarowych stwierdzono przekroczenia wartości progowej, które mieszczą się w granicach od 1,1 dB do 4,5 dB dla obydwu punktów. W tabeli nr 9 przedstawiono wyniki pomiarów natężenia ruchu w tych samych punktach pomiarowych. Tab. 9. Wyniki pomiarów równoważnego poziomu dźwięku LAeq w dB(A) dla punktów pomiarowych PSU-1 oraz PSU-2 zlokalizowanych na terenie Brzeska (przy obwodnicy Brzeska). Badany punkt Miejscowość Wartość progowa w dB Zarząd Gminy w Dębnie PS U-1 PSU-2 Brzesko 75 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Jesień 96 79,2 80,2 Wiosna 97 76,9 79,0 Jesień 97 79,5 79,5 Wiosna 98 75,8 78,5 Jesień 98 78,3 77,9 Wiosna 99 77,1 79,4 Jesień 99 76,2 79,7 Wiosna 2000 76,3 78,3 Jesień 2000 76,7 78,8 Wiosna 2001 76,6 79,5 Jesień 2001 76,5 78,4 81 Równoważny poziom dźwięku dB(A) 80 79 78 77 76 75 74 73 Je sie ń 96 Wiosna 97 Je sie ń 96 Wiosna 98 Je sie ń 98 Wiosna 99 Je sie ń 99 Wiosna 2000 Je sień 2000 Wiosna 2001 Je sie ń 2001 Poszczególne okresy pomiarowe Rys. 5. Interpretacja graficzna otrzymanych wyników pomiarów równoważnego poziomu dźwięku LAeq w dB(A) dla punktów pomiarowych PSU-1 oraz PSU-2 zlokalizowanych na terenie Brzeska. Tab. 10. Natężenie ruchu pojazdów [poj./h] dla punktów pomiarowych PSU-1 oraz PSU-2 zlokalizowanych na terenie Brzeska. Badany punkt PS U-1 Miejscowość Zarząd Gminy w Dębnie PSU-2 PSU-1 PSU-2 wszystkie pojazdy pojazdy ciężkie Brzesko Brzesko Brzesko 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Jesień 96 276 276 208 208 Wiosna 97 400 382 208 186 Jesień 97 226 226 214 214 Wiosna 98 290 290 204 204 Jesień 98 474 502 174 168 Wiosna 99 304 304 208 208 Jesień 99 516 516 230 230 Wiosna 2000 322 322 202 202 Jesień 2000 462 524 238 222 Wiosna 2001 350 350 242 242 Jesień 2001 368 368 192 192 Pozostała sieć dróg na terenie Gminy Dębno to drogi o randze dróg powiatowych i gminnych. W przyszłości planowana jest budowa Autostrady A4 z Krakowa w kierunku Medyki, która przechodzić będzie przez teren Gminy. Inwestycja ta może spowodować lokalne zagrożenia klimatu akustycznego. Hałas kolejowy Wykonane w roku 2000 badania monitoringowe hałasu pochodzącego od linii kolejowych, wskazują, iż transport kolejowy jest źródłem emisji hałasu o znacznych poziomach, a zlokalizowane tereny chronione w pobliżu torowisk narażone są na ponadnormatywne oddziaływanie zarówno w porze dziennej jak i nocnej. Zagrożeniem jest duża propagacja fali dźwiękowej w porze nocnej, która może swym zasięgiem objąć tereny oddalone nawet o kilkaset metrów. Przez Gminę Dębno przechodzi magistrala kolejowa Kraków – Medyka. Rozwój kolejnictwa wiąże się przede wszystkim ze wzrostem prędkości poruszania się pociągów, co bez zastosowania odpowiednich zabezpieczeń oraz cichszych konstrukcji skutkować będzie coraz większymi oddziaływaniami akustycznymi. Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy, obok hałasu drogowego (ulicznego) i kolejowego decyduje o ogólnym poziomie uciążliwości hałasowej w skali kraju. Szczególnie uciążliwe są stacjonarne źródła hałasu (obiekty przemysłowe i usługowe) położone w pobliżu budynków mieszkalnych, stanowiąc jedną z głównych przyczyn skarg w tym zakresie. Zarząd Gminy w Dębnie 36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Polskie normy w zakresie dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku są stosunkowo restrykcyjne. Wiele obiektów nie jest w związku z tym w stanie ograniczyć emitowanego hałasu nawet stosując dodatkowe urządzenia, bądź instalacje ochronne. Pośrednio potwierdzają to dane dotyczące skali przekroczeń. Na terenie Gminy Dębno brak jest dużych zakładów przemysłowych emitujących z pracujących instalacji hałas o ponadnormatywnym charakterze. Istniejące największe na terytorium Gminy źródła hałasu znajdujące się na terenie takich zakładów jak: - ABM SOLID w Dębnie, - Odlewnia Żeliwa „Met-Chem” w Dębnie, - Wytwórnia Mas Bitumicznych w m.Wola Dębińska, - Huta Szkła „Damara” w Dębnie, - Kamionka „Ceramique” w m.Łysa Góra, - Zakład Produkcji Betonu w Dębnie – „CONTRACTOR” z siedzibą w Krakowie znajdują się z dala od terenów ochrony akustycznej (zabudowy mieszkalnej). Na terenie Gminy Dębno nie ma jednostek, które posiadałyby decyzje o dopuszczalnym poziomie hałasu. Hałas linii elektroenergetycznych System przesyłu energii elektrycznej w kraju oparty jest o linie wysokiego napięcia (WN), linie niskiego napięcia (NN) oraz stacje elektroenergetyczne (rozdzielacze). Hałas linii elektroenergetycznych WN spowodowany jest zjawiskiem ulotu i zależny jest od następujących czynników: parametrów technicznych linii (napięcie fazowe, geometria układu przesyłowego i obciążenie), czynniki środowiskowe (warunki atmosferyczne, terenowe i zapylenie), stan techniczny linii. Dla linii elektroenergetycznych normowany jest tzw. długotrwały średni poziom dźwięku A. Zagadnienia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku uregulowane zostały przez Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku [Dz. U. nr 66, poz. 436]. Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku „Prawo ochrony środowiska” [Dz. U. Nr 62, poz.627], ustawą z dnia 27 lipca 2001 roku o wprowadzeniu ustawy „Prawo ochrony środowiska” i ustawy o odpadach i zmianie niektórych ustaw [Dz. U. Nr 100, poz.1085], dokumentem pn. „II Polityka Ekologiczna Polski” oraz Dyrektywą Parlamentu Europejskiego 2002/49/WE oraz Rady Unii Europejskiej z dnia 25 czerwca 2002 roku w sprawie oceny i kontroli poziomu hałasu w środowiska dla powiatu brzeskiego istnieje obowiązek wykonania mapy akustycznej do 2015 roku. Mapa akustyczna sporządzana dla Powiatu obejmować będzie zatem również teren Gminy Dębno. Zarząd Gminy w Dębnie 37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 IV.6. Pola elektromagnetyczne Na terenie Gminy Dębno znajduje się magistrala elektroenergetyczna 400 kV oraz linie 110 kV będące źródłem promieniowania elektromagnetycznego. Na terenie Gminy aktualnie brak jest pracujących stacji bazowych telefonii komórkowej. Dotychczas nie wykonywano pomiarów natężenia pola wokół linii elektroenergetycznych. Pomiary natężenia pola elektromagnetycznego wykonuje się natomiast, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, przy oddawaniu do użytkowania stacji bazowych telefonii komórkowej oraz nowych linii elektroenergetycznych o napięciu 400 kV . W przypadku, gdy wyniki pomiarów wykazują przekroczenia dopuszczalnych norm użytkowanie takich obiektów jest wstrzymywane. IV.7. Inne zagrożenia Innymi zagrożeniami, mogącymi mieć wpływ na stan środowiska na terenie gminy Dębno mogą być sytuacje nieprzewidywalne, określane jako poważne awarie. Zgodnie z art. 3 pkt 23 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz.627 z p.z.), pod pojęciem poważnej awarii rozumie się zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję powstałą w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Na terenie gminy Dębno potencjalny problem nadzwyczajnych zagrożeń środowiska wynikających z awarii przemysłowych nie występuje, ze względu na brak instalacji, zakwalifikowanych do zakładów o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowych. Sytuacje awaryjne mogą jednak dotyczyć jednostek prowadzących dystrybucję paliw (stacji paliw), usytuowanych wzdłuż głównego ciągu komunikacyjnego, jakim jest droga krajowa nr 4. Potencjalnym źródłem zagrożenia na terenie gminy jest również transport drogowy i kolejowy, którym przewozi się ładunki niebezpieczne (przewóz paliw płynnych, środków chemicznych, odpadów niebezpiecznych itp.). V. Zamierzenia i cele w zakresie ochrony środowiska Zamierzenia ekologiczne określone w niniejszym Programie Ochrony Środowiska skorelowano z zatwierdzonymi programami ochrony środowiska wyższego rzędu, a w szczególności z: Zarząd Gminy w Dębnie 38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 „Wojewódzkim Programem Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami na lata 2003-2014 dla województwa małopolskiego”, „Programem Ochrony Środowiska dla Powiatu Brzeskiego, na lata 2004 – 2015”, oraz Planem Rozwoju Lokalnego gminy Dębno. Gminny program ochrony środowiska został uszczegółowiony, w sposób umożliwiający jego realizację przez jednostkę samorządową, którą jest gmina Dębno. Założenia programu obejmują okres najbliższych 4 lat, z tym że przewidziane w nim działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata. Przy formułowaniu celów krótkookresowych (4 lata) wraz z działaniami perspektywicznymi (na okres kolejnych 4 lat) oparto się na założeniach określonych w Powiatowym Programie Ochrony Środowiska. Odniesiono się do tych problemów, które dotyczą społeczności lokalnej, ale są również istotne dla realizacji polityki ekologicznej powiatu brzeskiego. Założenia wyjściowe do opracowania programu ochrony środowiska opierają się na celach strategicznych określonych w „Polityce Ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007-2010”. Naczelną zasadą realizacji polityki ekologicznej państwa jest zasada zrównoważonego rozwoju. Realizacja tej zasady konkretyzuje się poprzez ustalenia określone w Wojewódzkim Programie ochrony Środowiska dla województwa małopolskiego: zasada “likwidacji aktualnych problemów”, zasada “zanieczyszczający płaci”, zasada prewencji (zapobiegania przyszłym problemom) i oszczędnego korzystania zasobów naturalnych, zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, zasada odpowiedzialności grup zadaniowych i zasada uspołecznienia, zasada regionalizmu, zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej. W niniejszym Programie Ochrony Środowiska wymieniono priorytety realizacji określonych celów pod względem ważności dla realizacji Programu, według następującej kolejności: 1. W zakresie ochrony i poprawy jakości środowiska: a. ochrona wód i kształtowanie stosunków wodnych, Zarząd Gminy w Dębnie 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 b. gospodarka odpadami - ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnego systemu ich wykorzystywania i unieszkodliwiania, c. ograniczanie zanieczyszczeń powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, d. przeciwdziałanie wprowadzaniu do środowiska źródeł promieniowania elektromagnetycznego. e. ochrona przed hałasem - zmniejszenie uciążliwości hałasowej w środowisku, f. ochrona przed klęskami żywiołowymi i minimalizowanie ich skutków; g. ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej, 2. W zakresie racjonalnego użytkowania zasobów środowiska: a. ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych - zapewnienie ochrony najlepszej jakości gleb, racjonalne wykorzystanie ziemi (w tym rozwój rolnictwa ekologicznego), b. wykorzystanie energii odnawialnej – propagowanie korzystania z odnawialnych źródeł energii, wspieranie działań na rzecz wykorzystania źródeł energii odnawialnej, c. dotrzymanie dopuszczalnych standardów substancji zanieczyszczających powietrze atmosferyczne. 3. W zakresie edukacji ekologicznej, dostępu do informacji o środowisku: a. propagowanie idei ochrony środowiska oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju (ekonomicznego, ekologicznego i społecznego) w społeczeństwie. VI. Harmonogram realizacji przedsięwzięć Harmonogram realizacji przedsięwzięć ekologicznych na terenie gminy Dębno obejmuje zadania o charakterze inwestycyjnym jak również organizacyjno-prawnym. Zadania te zostały sformułowane po analizie istniejącego stanu środowiska w gminie oraz w oparciu o Zarząd Gminy w Dębnie 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 zapisy zawarte w „Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Dębno na lata 2004 – 2015”. Niniejszy rozdział zawiera uszczegółowienie zadań. Wraz z harmonogramem realizacji działań gminy określone zostały także szacunkowe koszty realizacji niektórych zadań o charakterze inwestycyjnym. Część z tych zadań realizowana powinna być z udziałem środków własnych gminy, część natomiast współfinansowania przez instytucje lub podmioty gospodarcze albo osoby fizyczne. Gmina Dębno powinna przystępować do realizacji wszystkich zadań w terminie możliwie szybkim, w miarę posiadanych możliwości organizacyjnych i finansowych. Zadania własne gminy Zadania samorządów gminnych obejmują przedsięwzięcia finansowane w całości lub częściowo ze środków pozostających w dyspozycji gmin. Zadania koordynowane Zadania te realizowane będą przez organy administracji samorządowej oraz przez podmioty gospodarcze i inne instytucje. W wykazach tych zadań wskazano jednostki odpowiedzialne oraz podmioty uczestniczące w realizacji. Zadania o charakterze organizacyjno-prawnym Realizacja Programów Ochrony Środowiska odbywać się będzie zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, w oparciu o kompetencje podmiotów zarządzających środowiskiem. Zarządzanie środowiskiem realizowane jest na kilku szczeblach. Na poziomie wojewódzkim zarządzanie środowiskiem prowadzi administracja rządowa, samorządowa województwa oraz instytucje im podporządkowane. Działania podejmowane są także na szczeblu powiatu i gminy. Zadania inwestycyjne Zadania inwestycyjne dotyczą wspierania finansowego przedsięwzięć podejmowanych dla poprawy jakości środowiska. Wsparcia finansowego udzielają fundacje, banki, organizacje rządowe. Szczegółowe omówienie finansowania programu zawarto w rozdziale VIII niniejszego Programu. Zarząd Gminy w Dębnie 41 Tab. 11. Harmonogram realizacji przedsięwzięć ekologicznych na terenie gminy Dębno w latach 2004 – 2011. Lp. 1. Opis przedsięwzięcia Oczekiwane rezultaty Okres realizacji Ochrona wód i kształtowanie stosunków wodnych Bieżąca kontrola sprawności systemu Ograniczenie zanieczyszczenia wód 2004 – 2011 odprowadzania ścieków oraz stanu powierzchniowych i podziemnych technicznego zbiorników wybieralnych oraz powierzchni ziemi. na ścieki sanitarne Źródła finansowania Planowane nakłady finansowe [tys. zł] Środki budżetowe gminy bd 2. Budowa nowych odcinków sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Wola Dębińska, Dębno, Jastew, Porąbka Uszewska, Ograniczenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych oraz powierzchni ziemi. 2004 – 2006 Środki budżetowe gminy WFOŚiGW 18219,0 3. Budowa nowych odcinków sieci kanalizacji sanitarnej z przyłączami w miejscowościach: Łysa Góra, Sufczyn, Perła i Biadoliny Szlacheckie Ograniczenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych oraz powierzchni ziemi. 2007 - 2011 Środki budżetowe gminy Fundusze strukturalne WFOŚiGW bd 4. Wprowadzanie zapisów w planie zagospodarowania przestrzennego chroniących obszary szczególnie wrażliwe przed ingerencją mogącą spowodować pogorszenie jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Ograniczenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych oraz powierzchni ziemi. 2004 – 2011 Środki budżetowe gminy bd Gospodarka odpadami 42 Lp. Opis przedsięwzięcia 5. Oczekiwane rezultaty Wprowadzenie planowanego sposobu zbierania odpadów komunalnych na terenie gminy (zakup dodatkowych kontenerów i worków na odpady) 6. Wprowadzenie ręcznej segregacji odpadów na terenie składowiska odpadów w m.Maszkienice 7. Wykonanie systemu monitoringu na terenie składowiska odpadów w m. Maszkienice 8. Likwidacja dzikich składowisk odpadów na terenie gminy 9. Ustalenie lokalizacji i zakup terenu pod inwestycję związaną z budową linii odzysku i sortowania odpadów komunalnych 10. Budowa i uruchomienie linii odzysku i sortowania odpadów komunalnych Ochrona powierzchni ziemi – ograniczenie ilości odpadów kierowanych do składowania 11. Organizacja gminnych punktów zbiórki odpadów niebezpiecznych Ochrona powierzchni ziemi – ograniczenie ilości odpadów kierowanych do składowania Ograniczenie zanieczyszczania wód podziemnych Ochrona powierzchni ziemi Okres realizacji 2004 - 2006 Źródła finansowania Planowane nakłady finansowe [tys. zł] Środki budżetowe bd gminy 2004 r. Środki budżetowe gminy bd 2004 r. Środki budżetowe gminy WFOŚiGW Środki budżetowe gminy Środki budżetowe gminy bd Środki budżetowe gminy NFOŚiGW Środki pomocowe UE Środki budżetowe gminy bd 2004 – 2005 Ochrona powierzchni ziemi – ograniczenie ilości odpadów kierowanych do składowania 2004 r. Ochrona powierzchni ziemi – ograniczenie ilości odpadów kierowanych do składowania 2005 – 2007 Ochrona powierzchni ziemi – ograniczenie strumienia odpadów niebezpiecznych kierowanych do składowania 2005 – 2007 bd bd bd 43 Lp. Opis przedsięwzięcia 12. Weryfikacja uchwały o utrzymaniu porządku i czystości na terenie gminy Dębno, w zakresie gospodarowania odpadami 13. Udział w realizacji założeń PPGO (tworzenie Zakładu Zagospodarowania Odpadów dla gmin powiatu brzeskiego) Oczekiwane rezultaty Okres realizacji Ochrona powierzchni ziemi – wprowadzenie racjonalnej gospodarki odpadami na terenie gminy 2005 r. Ochrona powierzchni ziemi – wprowadzenie racjonalnej gospodarki odpadami na terenie gminy 2005 – 2007 Źródła finansowania Planowane nakłady finansowe [tys. zł] Środki budżetowe bd gminy Środki budżetowe gminy Środki pomocowe UE WFOŚiGW Ograniczanie zanieczyszczeń powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatycznym 14. Remont i termomodernizacja obiektów Ograniczenie zużycia nośników 2004 - 2006 Środki budżetowe użyteczności publicznej (obiekty szkół energii i emisji zanieczyszczeń gminy podstawowych w: Biadolinach energetycznych do powietrza WFOŚiGW Szlacheckich, Porąbce Uszewskiej, Dębnie, obiekt Urzędu Gminy w Dębnie). 15. Remont i termomodernizacja obiektów Ograniczenie zużycia nośników 2007 – 2011 Środki budżetowe użyteczności publicznej (obiekt Urzędu energii i emisji zanieczyszczeń gminy Gminy w Dębnie). energetycznych do powietrza WFOŚiGW Przeciwdziałanie wprowadzaniu do środowiska źródeł promieniowanie elektromagnetycznego 16. Wprowadzanie zapisów do planów Ograniczenie emisji do środowiska 2004 – 2011 Środki budżetowe zagospodarowania przestrzennego w promieniowania elektromagnetygminy zakresie możliwości lokalizacji urządzeń cznego emitujących promieniowanie elektromagnetyczne Ochrona przed hałasem - zmniejszenie uciążliwości hałasowej w środowisku bd 1091 bd bd 44 Lp. Opis przedsięwzięcia 17. Remonty, w tym utwardzanie lub wymiana nawierzchni dróg gminnych (Dębno – Doły, Doły – Krzyż, Maszkienice – Jadowniki, Sufczyn – Rajsko – Rudka, Łoniowa – Pańskie Pola. Jastew – Rogal, Dębno „przez wieś”, Sufczyn – Rajsko) 18. Remonty, w tym utwardzanie lub wymiana nawierzchni dróg gminnych (Maszkienice – Wola Dębińska, Łoniowa – Jaworsko, Niedźwiedza – Łysa Góra, Łysa Góra – Jaworsko. Jastew „przez wieś”, Perła – Biadoliny Szlacheckie, remonty dróg rolniczych) 19. Budowa ścieżek rowerowych Oczekiwane rezultaty Okres realizacji Ograniczenie emisji hałasu komunikacyjnego 2004 – 2006 Ograniczenie emisji hałasu komunikacyjnego 2007 – 2011 Ograniczenie emisji hałasu komunikacyjnego 2007 – 2011 Źródła finansowania Planowane nakłady finansowe [tys. zł] Środki budżetowe 2792,5 gminy Środki pomocowe UE Środki budżetowe gminy Środki pomocowe UE bd Środki budżetowe gminy Środki pomocowe UE Ochrona przed klęskami żywiołowymi i minimalizowanie ich skutków 20. Bieżąca konserwacja cieków wodnych Ochrona przed powodzią 2004 – 2011 Środki budżetowe gminy WFOŚiGW bd bd 45 Lp. Opis przedsięwzięcia Oczekiwane rezultaty Okres realizacji 21. Remonty i umacnianie miejsc Ochrona przed powodzią 2004 – 2006 szczególnie narażonych na zagrożenie wodne (usuwanie osuwisk i umacnianie terenu w m.Porąbka Uszewska, Niedźwiedza, Łysa Góra i Jaworsko oraz dróg relacji: Łoniowa – Pańskie Pola i Jastew – Lesisko) Ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej 22. Poprawa funkcjonalności zespołu Rozwój systemów zieleni łączących 2007 – 2011 zabudowy i ochrona dziedzictwa zadania ochrony i rekonstrukcji kulturowego zieleni urządzonej z ochroną i rekonstrukcją obiektów zabytkowych Źródła finansowania Planowane nakłady finansowe [tys. zł] Środki budżetowe 1838,3 gminy WFOŚiGW Środki budżetowe bd gminy Fundusze strukturalne Konserwator zabytków 23. Pielęgnacja zieleni wiejskiej. Ochrona przyrody. Zwiększenie 2007 – 2011 Środki budżetowe bd Wzbogacenie przestrzeni publicznej w atrakcyjności agroturystycznej gminy. gminy tereny zielone, skwery, place Fundusze strukturalne Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych - zapewnienie ochrony najlepszej jakości gleb, racjonalne wykorzystanie ziemi (w tym rozwój rolnictwa ekologicznego) 24. Rozwój rolnictwa ekologicznego, Poprawa struktury zabudowy 2007 – 2011 Środki budżetowe bd agroturystyki zgodnie z Krajowym przestrzennej i wykorzystania gminy Programem Aktywizacji Wsi. gruntów 25. Racjonalizacja nawożenia pól, zmiany Poprawa struktury zabudowy 2007 – 2011 Środki budżetowe bd struktury upraw oraz planu dolesień przestrzennej i wykorzystania gminy gruntów 46 Lp. Opis przedsięwzięcia Oczekiwane rezultaty Okres realizacji 26. Podjecie działań mających na celu zwiększenie lesistości obszaru gminy. Źródła finansowania Planowane nakłady finansowe [tys. zł] Środki budżetowe bd gminy Lasy Państwowe Podniesienie retencji wody, ochrony 2007 – 2011 gleb przed erozją, poprawy warunków klimatycznych i biologicznych dla roślin i zwierząt Propagowanie idei ochrony środowiska oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju (ekonomicznego, ekologicznego i społecznego) w społeczeństwie 27. Promowanie inicjatyw edukacji dzieci i Edukacja ekologiczna 2007 – 2011 Środki budżetowe bd młodzieży poprzez włączanie szkół do gminy realizacji różnych aspektów polityki ekologicznej 28. Edukacja w zakresie rolnictwa Edukacja ekologiczna 2007 – 2011 Środki budżetowe bd ekologicznego gminy 29. Promowanie niekonwencjonalnych źródeł energii Edukacja ekologiczna 2007 – 2011 Środki budżetowe gminy bd 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 VII. Monitoring i zarządzanie Programem Ochrony Środowiska Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na zarząd gminy obowiązek sporządzenia co 2 lata raportu z wykonania programu ochrony środowiska i przedłożenia go radzie gminy. VII.1. Mierniki oceny realizacji Programu Do szczególnie ważnych wskaźników stopnia realizacji „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dębno na lata 2004 - 2011” należy zaliczyć: ocena dotrzymania norm jakości poszczególnych komponentów środowiska, określonych wymogami prawnymi, stopień zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszczeń, stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska). Poza wymienionymi wyżej głównymi wskaźnikami przy ocenie skuteczności realizacji „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dębno na lata 2004 – 2011” będą stosowane wskaźniki szczegółowe stanu środowiska: zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, poprawy jakości wód płynących i wód podziemnych oraz spełnienia przez wszystkie te rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej, poprawy jakości powietrza – zmniejszenia emisji zanieczyszczeń powietrza (trwałych zanieczyszczeń organicznych i nieorganicznych, substancji zakwaszających, pyłów i lotnych związków organicznych), zmniejszenia uciążliwości hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych, zmniejszenia ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenia zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenia zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych, wzrostu lesistości terenu gminy, poprawa warunków wykorzystania i zagospodarowania terenu, rozwój rolnictwa ekologicznego, zmniejszenia negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowania estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą, Wskaźnikami pośrednimi stopnia realizacji Programu będą wskaźniki społeczno – ekonomiczne: zmniejszenia tempa przyrostu obszarów wyłączanych z rolniczego i leśnego użytkowania, Zarząd Gminy w Dębnie 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 zakresu i efektów działań edukacyjnych oraz stopnia udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych, VII.2. Ocena stopnia realizacji Programu Bezpośrednim wskaźnikiem zaawansowania realizacji zadań będzie wysokość ponoszonych nakładów finansowych oraz uzyskiwane efekty rzeczowe. Uzyskiwane efekty rzeczowe, zweryfikowane przez ocenę stanu jakości i dotrzymywania norm komponentów środowiska, dokonaną w ramach systemu monitoringu, ilustrować będą zaawansowanie realizacji Programu w skali rocznej i umożliwiać dokonywanie niezbędnych korekt na bieżąco. Zarząd Gminy w Dębnie 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 VIII. Możliwości finansowania zadań Finansowanie inwestycji ekologicznych związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami można podzielić na dwie grupy, są to środki krajowe pochodzące z różnych źródeł finansowania oraz środki z Unii Europejskiej (fundusze strukturalne). VIII.1. Środki krajowe Największą instytucją realizującą Politykę Ekologiczną Państwa poprzez finansowanie inwestycji w ochronie środowiska i gospodarce wodnej w obszarach ważnych z punktu widzenia procesów dostosowawczych do standardów i norm Unii Europejskiej jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Główne kierunki jego działalności określa II Polityka Ekologiczna Państwa, natomiast co roku aktualizowane są cele szczegółowe, w tym zasady udzielania pomocy finansowej oraz lista przedsięwzięć priorytetowych. Zasadniczym celem NFOŚiGW jest wspieranie finansowe przedsięwzięć podejmowanych dla poprawy jakości środowiska w Polsce. W zakresie ochrony powierzchni ziemi, w tym ochrony środowiska przed odpadami NFOŚiGW udziela pożyczek, dotacji i dopłat, dofinansowuje zadania inwestycyjne zgodnie z poniższymi priorytetami. Priorytetami tymi są m.in.: likwidacja uciążliwości starych składowisk odpadów, unieszkodliwianie odpadów powstających w związku z transportem samochodowym oraz zbiórka i wykorzystanie olejów, przeciwdziałanie powstawaniu i unieszkodliwianiu odpadów przemysłowych i odpadów niebezpiecznych, realizacja międzygminnych i regionalnych programów zagospodarowania odpadów komunalnych. O dofinansowane z NFOŚiGW mogą ubiegać się: jednostki samorządu terytorialnego i ich związki stowarzyszenia, fundacje i inne organizacje przedsiębiorcy, realizujący przedsięwzięcia ochrony środowiska i gospodarki wodnej Analogicznie do NFOŚiGW w każdym województwie istnieje WFOŚiGW. Przygotowuje on listę zadań priorytetowych, które mogą być dofinansowywane z ich środków oraz zasady i kryteria, które będą obowiązywać przy wyborze zadań do realizacji. Rolą wojewódzkiego funduszu jest wspieranie finansowe przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu regionalnym, a podstawowym źródłem ich przychodów są wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych. Zgodnie z ustawą z 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz.627 z p.z.), środki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Zarząd Gminy w Dębnie 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska przeznaczane są na dofinansowywanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju. Środki wojewódzkich funduszy przeznacza się na: działania na rzecz ochrony przyrody oraz zadania związane ze zwiększaniem lesistości kraju, działania, polegające na zapobieganiu i likwidacji poważnych awarii i ich skutków, badania, upowszechnianie ich wyników, a także na postęp techniczny w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, opracowywanie i wdrażanie nowych technik i technologii, w szczególności dotyczących ograniczania emisji i zużycia wody, a także efektywnego wykorzystania paliw, zapobieganie lub usuwanie skutków zanieczyszczenia środowiska, w przypadku gdy nie można ustalić podmiotu za nie odpowiedzialnego, system kontroli wnoszenia, przewidzianych ustawą, opłat za korzystanie ze środowiska, a w szczególności na tworzenie baz danych podmiotów korzystających ze środowiska obowiązanych do ponoszenia opłat, opracowywania planów służących gospodarowaniu zasobami wodnymi oraz utworzenia katastru wodnego, jak również na wspomaganie działalności, finansowanych także z gminnych funduszy ochrony środowiska, do których należą: edukacja ekologiczna oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła, realizacje zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, urządzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków, realizacja zadań związanych z gospodarką odpadami, wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom, profilaktyka zdrowotną dzieci na obszarach na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska, wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzenia bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii, wspieranie ekologicznych form transportu, działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych Zarząd Gminy w Dębnie 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 produkujących metodami ekologicznymi i położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, realizacja zadań związanych z ochroną ziemi. Szczegółowe warunki udzielania pomocy finansowej są określone w dokumencie "Zasady udzielania pomocy finansowej" uchwalonym przez Radę Nadzorcza Funduszu. Istotne znaczenie w udzielaniu wsparcia finansowego, w formie bezzwrotnych dotacji i preferencyjnych pożyczek ma „EkoFundusz”. Jest to fundacja niezależna działająca według prawa polskiego, a w szczególności ustawy o fundacjach oraz Statutu. Obecnie Fundatorem jest Minister Skarbu Państwa. Priorytetowymi dziedzinami EkoFunduszu są m.in.: ochrona różnorodności biologicznej, gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych, unieszkodliwianie odpadów komunalnych i niebezpiecznych, ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu), ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza). Dotacje udzielane przez „EkoFundusz” mogą uzyskać jedynie projekty dotyczące inwestycji związanych bezpośrednio z ochroną środowiska, (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie przyrody, również projekty nie inwestycyjne. „EkoFundusz” nie dofinansowuje badań naukowych, opracowań oraz tworzenia wszelkiego rodzaju dokumentacji. Źródłem finansowania inwestycji ekologicznych związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami mogą być również kredyty preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) z dopłatami do oprocentowania, kredyty komercyjne, kredyty konsorcjalne, jak również kredyty międzynarodowych instytucji finansowych Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju- EBOiR i Banku Światowego. VIII.2. Fundusze strukturalne Po wejściu do UE Polska może korzystać z Funduszy Strukturalnych na finansowanie inwestycji w ochronie środowiska. Dotyczy to możliwości finansowania inwestycji z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego - inwestycje w skali regionalnej i lokalnej) oraz Funduszu Spójności. Fundusz Spójności jest komplementarny do Funduszy Strukturalnych, jednak jest przeznaczony dla krajów w których PKB na mieszkańca nie przekracza 90% średniej Unii Europejskiej. Przedsięwzięcia wspomagane przez Fundusz Spójności w słabiej rozwiniętych krajach mają przyczynić się do rozwoju infrastruktury transportu i środowiska. Zgodnie ze „Strategią wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004-2006”, główne priorytety Funduszu w zakresie ochrony środowiska to: poprawa jakości wód powierzchniowych, Zarząd Gminy w Dębnie 52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia, które należy podejmować poprzez działania: budowę i modernizację kanalizacji sanitarnej i burzowej oraz oczyszczalni ścieków, rozbudowę i modernizację urządzeń uzdatniających wodę i sieci wodociągowej, zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego poprzez budowę zbiorników retencyjnych, zbiorników "suchych" obwałowań i innych zabezpieczeń, zalesianie, renaturalizację cieków wodnych, racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi poprzez budowę, rozbudowę lub modernizację składowisk odpadów komunalnych oraz tworzenie systemów recyklingu i unieszkodliwiania odpadów komunalnych (sortownie, kompostownie), tworzenie systemów zbiórki odpadów niebezpiecznych w tym spalarnie, tworzenie systemów zagospodarowania osadów ściekowych (w tym spalarnie), rekultywacja terenów zdegradowanych przez przemysł, poprawa jakości powietrza poprzez modernizację i rozbudowę miejskich systemów ciepłowniczych połączona z likwidacją "niskiej emisji" w strefach o znacznych przekroczeniach dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń, systemową konwersję palenisk domowych na rozwiązania przyjazne zdrowiu i środowisku. Fundusze strukturalne są instrumentami polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów członkowskich. W ten sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej. Fundusze są kierowane do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego UE. Europejski Fundusz Socjalny (ESF) działa od 1960 r. Jego celem jest walka z bezrobociem. Środki finansowe kierowane są do regionów, w których istnieje zagrożenie bezrobociem długoterminowym, albo bez pracy zostają ludzie młodzi - do 25 roku życia. Fundusz finansuje m.in.: szkolenia i praktyki zawodowe, kształcenie ekspertów i kadr dydaktycznych, wspieranie pośrednictwa pracy, walkę z dyskryminacją zawodową kobiet, promowanie nowych technologii. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF) powstał w 1964 r. na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Wspiera przekształcenia strukturalne w rolnictwie oraz rozwój obszarów wiejskich. Fundusz składa się z dwóch części: 1. Sekcji gwarancji (finansuje m.in. zakupy interwencyjne produktów rolnych, dotacje dla rolników); 2. Sekcji orientacji (wspiera przekształcenia w rolnictwie w poszczególnych krajach UE - modernizację terenów wiejskich, wspieranie konkurencyjności produktów rolnych, Zarząd Gminy w Dębnie 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 pomoc w osiedlaniu się rolników, rozwój rzemiosła, agroturystyki i eksploatacji terenów leśnych). Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF) powstał w 1975 roku jako reakcja na coraz głębsze rozbieżności w rozwoju regionów (spowodowane kryzysem gospodarczym i przystąpieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii). Jego głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należących do UE. Pomoc w ramach tego funduszu obejmuje inicjatywy w takich dziedzinach, jak: inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymanie stałych miejsc pracy, inwestycje w infrastrukturę, z uwzględnieniem tworzenia sieci transeuropejskich dla regionów objętych celem nr 1 polityki strukturalnej UE, inwestycje w edukację i opiekę zdrowotną w regionach objętych Celem nr 1 polityki strukturalnej UE, rozwój potencjału lokalnego - małych i średnich przedsiębiorstw, działalność badawczo-rozwojowa, inwestycje związane z ochroną środowiska. Jednolity Instrument Finansowania Rybołówstwa (FIFG) powstał w 1993 r. Fundusz wspiera restrukturyzację rybołówstwa państw członkowskich UE i finansuje rozwój hodowli ryb oraz infrastruktury portów i floty rybackiej. Pomoc strukturalna Unii Europejskiej realizowana jest w ramach trzech celów: Cel 1 Obejmuje on regiony zapóźnione w rozwoju. Podstawowym kryterium jest dochód PKB na mieszkańca poniżej 75%; dodatkowo tym celem zostały objęte tereny słabo zaludnione (poniżej 8 mieszkańców na km2) oraz obszary peryferyjne (najbardziej oddalone). Niemal 70% wszystkich środków funduszy strukturalnych jest przeznaczane na działania w ramach tego celu. Regiony objęte celem 1 nie mogą być objęte żadnym innym celem. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej cały obszar kraju zostanie objęty działaniami w ramach Celu 1. Cel 2 W jego ramach prowadzone są działania prowadzące do odbudowy terenów silnie uzależnionych od upadających gałęzi gospodarki. Na realizację tego celu przeznaczonych jest 11% wszystkich środków funduszy strukturalnych. Cel 3 Zarząd Gminy w Dębnie 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Udzielana pomoc w ramach w jego ramach ma służyć modernizacji rynku pracy poprzez szkolenia zawodowe, lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia oraz poprawę dostępu do miejsc pracy. Tab. 12. Ogólny podział środków UE na pomoc strukturalną w latach 2000 - 2006 Pomoc Strukturalna Fundusze strukturalne Cel 1 Cel 2 Cel 3 Suma Pomoc Strukturalna Suma w mld euro w mld euro 195,00 Inicjatywy Wspólnoty 10,44 135,90 Rybołówstwo 1,11 22,50 Działania innowacyjne 1,00 Fundusz Spójności 24,05 18,00 (Kohezji) Ze środków funduszy strukturalnych finansuje się, oprócz trzech wspomnianych celów również tzw. Inicjatywy Wspólnoty, czyli cztery programy inicjowane przez Komisję Europejską i dotyczące całej Unii Europejskiej: Program Interreg III - promuje nadgraniczną, międzynarodową i międzyregionalną współpracę, pomyślaną jako partnerstwo ponad granicami, mając na celu zrównoważony i harmonijny rozwój obszarów położonych przy granicach państw lub regionów. Środki na realizację programu pochodzą z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). Program Urban II - koncentruje się na wspieraniu nowych strategii na rzecz ekonomicznej i społecznej odnowy obszarów miejskich zagrożonych lub dotkniętych zjawiskami bezrobocia strukturalnego i przejawami patologii społecznej. Jest finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). Program Leader+ - ma na celu zbliżenie aktywnych środowisk z terenów wiejskich w celu wypracowania nowych, lokalnych strategii zrównoważonego rozwoju. Potrzebne środki pochodzą z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej – Sekcji Orientacji (EAGGF). Program Equal - promuje i wspomaga międzynarodową współpracę, prowadzącą do eliminacji dyskryminacji oraz wszelkich barier utrudniających dostęp do rynku pracy. Jest finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Socjalnego (ESF). Fundusz Spójności - nie należy do funduszy strukturalnych. Utworzony w 1993 r. na mocy Traktatu z Maastricht, by pomóc w zrównoważeniu wzrostu gospodarczego i postępu socjalnego krajów UE. Pomoc kierowana jest nie do poszczególnych regionów, ale do poszczególnych krajów. Z funduszu współfinansowane są wydatki o charakterze infrastrukturalnym w dziedzinie transportu oraz na rzecz ochrony środowiska naturalnego. FS Zarząd Gminy w Dębnie 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 wspiera państwa najsłabiej rozwinięte, w których PKB (produkt krajowy brutto) na jednego mieszkańca jest niższy niż 90 proc. średniej unijnej. Zasady udzielania pomocy W ramach pomocy strukturalnej UE fundusze przyznawane są w oparciu o zasady: 1. koncentracji polegającej na kierunkowaniu środków do regionów w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej (objętych pomocą w ramach poszczególnych Celów); 2. programowania - zakłada ona formułowanie wieloletnich planów rozwoju regionalnego; 3. współfinansowania - oznacza, że środki funduszy strukturalnych uzupełniają środki na realizację projektu, asygnowane bezpośrednio przez kraj go realizujący. Generalnie, wielkość pomocy w ramach Celu 1 w odniesieniu do konkretnego projektu nie powinna przekraczać 75% jego całkowitego kosztu i ma stanowić zarazem, co najmniej 50%. wydatków publicznych poniesionych na ten cel. W odniesieniu do projektów realizowanych w ramach Celów 2 i 3, ze środków z funduszy strukturalnych można pokryć maksymalnie 50% kosztów całkowitych, a zarazem powinno to być, co najmniej 25% wydatków publicznych. Nieco inne zasady obowiązują w przypadku inwestycji przynoszących dochód - pułap udziału pomocy z funduszy strukturalnych lub z Funduszu Spójności w całkowitym koszcie inwestycji jest określany na podstawie oczekiwanej stopy zysku brutto i mieści się zwykle w przedziale 10-40%; 4. dodatkowości - zakłada ona, że środki funduszy strukturalnych nie zastępują, asygnowanych przez państwa członkowskie środków publicznych, ale umożliwiają ich powiększenie. W związku z tym korzystające z pomocy w ramach Celu 1 regiony, muszą uzgodnić z Komisją Europejską poziom publicznych wydatków strukturalnych na tych terenach. W odniesieniu do Celów 2 i 3 Komisja Europejska ustala z państwami członkowskimi poziom wydatków publicznych przeznaczonych na aktywną politykę w okresie objętym programowaniem; 5. partnerstwa - oznacza ona, że przygotowanie programów, finansowanie, monitorowanie i ewaluacja pomocy są dokonywane wspólnie, w partnerstwie między Komisją Europejską a krajami członkowskimi. Zasada ta wymaga od wszystkich uczestników zaangażowanych w realizacji pomocy strukturalnej przyjęcia pełnej odpowiedzialności za swoje działania; 6. subsydiarności - w myśl, której stosowanie pomocy powinno być w gestii państw członkowskich. W zależności od charakteru potrzeb na szczeblu jego władz: ogólnokrajowych, regionalnych i lokalnych oraz ich partnerów gospodarczych i społecznych, przy współpracy z odpowiednimi organami UE (zachowując wspólne cele i reguły działania); kompatybilności - oznacza, iż pomoc udzielana z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, a także otrzymywana z Europejskiego Banku Inwestycyjnego, musi być zgodna z postanowieniami traktatów oraz całościową polityką Unii Europejskiej. Zarząd Gminy w Dębnie 56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Przyznanie środków Narodowy Plan Rozwoju (NPR) jest dokumentem określającym strategię społecznogospodarczą Polski w pierwszych latach członkostwa w Unii Europejskiej. Określa cele, priorytetowe działania oraz ramy instytucjonalne i finansowe działań strukturalnych państwa, a także kierunki rozwoju gospodarczego Polski w pierwszych latach po akcesji. Narodowy Plan Rozwoju był bazą do negocjacji z Komisją Europejską Podstaw Wsparcia Wspólnoty (ang. Community Support Framework - CSF) dla Polski. CSF określi wielkość pomocy z funduszy strukturalnych przyznanych Polsce. Podstawy Wsparcia Wspólnoty dla Polski w latach 2004-2006 będą wdrażane za pomocą: Pięciu sektorowych programów operacyjnych (SPO); Wzrost konkurencyjności gospodarki (ERDF), Rozwój zasobów ludzkich (ESF), Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwoju obszarów wiejskich (EAGGF), Rybołówstwo i przetwórstwo ryb (FIFG), Infrastruktura transportowa (ERDF). Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR)beneficjentami końcowymi pomocy są przede wszystkim samorządy województw, powiatów i gmin, stowarzyszenia oraz związki gmin i powiatów, instytucje naukowe, instytucje rynku pracy, agencje rozwoju regionalnego i instytucje wspierania przedsiębiorczości, a za ich pośrednictwem przedsiębiorstwa, w tym głównie małe i średnie (ERDF, ESF, EAGGF); Programu operacyjnego pomocy technicznej, służącego pomocy we wdrażaniu funduszy strukturalnych na poziomie Podstaw Wsparcia Wspólnoty oraz programów operacyjnych (ERDF, ESF, EAGGF, FIFG); Strategii wykorzystania Funduszu Spójności, który nie należy do funduszy strukturalnych, ale realizuje założenia polityki strukturalnej UE. IX. Streszczenie w języku niespecjalistycznym Zarząd Gminy w Dębnie 57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Gmina Dębno usytuowana jest w środkowej części województwa małopolskiego, we wschodniej części powiatu brzeskiego. Gmina graniczy z następującymi jednostkami administracyjnymi, wchodzącymi w skład powiatu brzeskiego: od strony zachodniej – z gminą Brzesko, od strony północnej – z gmina Borzęcin, od strony południowo-zachodniej – z gminami Gnojnik i Czchów, oraz powiatu tarnowskiego: od strony południowej i wschodniej – z gminami Wojnicz i Zakliczyn. Ze względu na położenie terenu gminy na granicy dwóch krain geograficznych (północna część gminy położona jest w obrębie Północnego Podkarpacia, południowa – w obrębie Zewnętrznych Karpat Zachodnich), ukształtowanie terenu jest bardzo urozmaicone. Część południowa posiada urozmaicony, pagórkowaty a im dalej na południe coraz bardziej górzysty krajobraz i obejmuje swym zasięgiem Pogórze Podkarpackie. Kilka wzniesień sięga 400 m n.p.m. Gmina Dębno leży w strefie klimatu umiarkowanego, przejściowego. O charakterze rolniczym gminy Dębno świadczy powierzchnia użytków rolnych, które stanowią 74,2% powierzchni gminy. Teren gminy Dębno jest słabo zalesiony. Lasy zajmują jedynie około 17% ogólnej powierzchni terenu gminy. Pod względem ukształtowania przestrzeni zainwestowanych najbardziej skoncentrowane układy zabudowy występują w centralnej części gminy, równolegle do drogi krajowej nr 4, a także w tradycyjnym układzie, we wsiach: Maszkienice (na północy gminy) oraz w paśmie: Porąbka Uszewska – Doły – Łoniowa – Niedźwiedza (na południu gminy). Największymi ciekami wodnymi przepływającymi przez teren gminy Dębno są: rzeka Uszwica – przepływająca przez północno-zachodnią części terenu gminy, przepływający przez centralną część gminy - potok Niedźwiedź (prawobrzeżny dopływ rzeki Uszwicy) oraz przepływająca wzdłuż granicy wschodniej terenu gminy rzeka Kisielina (prawobrzeżny dopływ rzeki Wisły). Na terenie gminy nie występują wody stojące. Na omawianym terenie brak jest jezior i większych stawów. Teren gminy Dębno jest ubogi w zasoby wód podziemnych. Na terenie gminy nie występują główne zbiorniki wód podziemnych. Zasoby wód podziemnych gminy Dębno ograniczają się wyłącznie do wód podskórnych i wód gruntowych, występujących lokalnie w postaci skoncentrowanych wypływów. Na terenie gminy Dębno nie występują udokumentowane zasoby surowców mineralnych. Lokalnie stwierdzono występowanie niewielkich ilości surowców skalnych, które nie są pozyskiwane na większą skalę przemysłową. Znaczna część terenu gminy Dębno znajduje się w obrębie trzech obszarów chronionego krajobrazu (OChK). Niewielka część położonego w północno-zachodniej części gminy sołectwa Maszkienice, zlokalizowana jest w obrębie Bratucickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, a przez sołectwo Biadoliny Szlacheckie przebiega granica Radłowsko Wierzchosławickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Cała południowa część terenu gminy Dębno znajduje się na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Pogórza Wiśnickiego. Zarząd Gminy w Dębnie 58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Poszczególne tereny chronione charakteryzują się określonym typem krajobrazu, szatą roślinną i nagromadzeniem zabytków kultury materialnej. Na terenie gminy Dębno nie występują tereny chronione, określane jako rezerwaty przyrody ożywionej i nieożywionej. Gmina Dębno jest gminą o charakterze typowo rolniczym. Działalność rolnicza jest dominującym zajęciem ludności gminy. Z zamieszkałych na terenie gminy na koniec czerwca 2004 r. 13 855 osób, ponad 80% związanych jest z rolniczym gospodarstwem domowym. Produkcja rolnicza na terenie gminy Dębno rozwija się w wielu kierunkach. Głównymi są uprawy zbóż i ziemniaków. W produkcji zwierzęcej prowadzony jest głównie chów bydła, trzody chlewnej i drobiu. Produkcja rolnicza na terenie gminy jest charakterystyczna dla regionu małopolski. Dominującymi gospodarstwami rolnymi są gospodarstwa małe o areale od 1 do 5 ha. Infrastrukturę techniczna terenu gminy tworzą: dobrze rozwinięta sieć wodociągowa wraz z urządzeniami zaopatrzenia w wodę, gminne składowisko odpadów komunalnych, sieci i urządzenia zaopatrzenia w media (gaz, energia elektryczna, łączność), infrastruktura drogowa i kolejowa. Znajdująca się na terenie gminy sieć kanalizacji sanitarnej nie zapewnia w wystarczającym stopniu odbioru ścieków z poszczególnych sołectw. Na terenie gminy Dębno zarejestrowanych jest 326 podmiotów prowadzących poza rolniczą działalność gospodarczą. Dominującymi formami działalności są: handel, usługi i budownictwo. Największe zakłady przemysłowe zlokalizowane są w centralnej części gminy Dębno, w niewielkiej odległości od głównego szlaku komunikacyjnego przebiegającego przez teren gminy, tj. drogi krajowej nr 4. Jednostki te prowadzą działalność w branżach: hutniczej (hutnictwo szkła), odlewniczej (odlewnia metali), spożywczej i budowlanej. Biorąc pod uwagę charakter gminy Dębno należy stwierdzić, że zagrożenie zanieczyszczania środowiska naturalnego związane jest głównie z bytowaniem człowieka. Ze względu na to, że około 80% ludności gminy zajmuje się działalnością rolniczą, wpływ na środowisko zanieczyszczeń przemysłowych jest nieznaczny. Negatywny wpływ na środowisko gruntowo – wodne mają ścieki z gospodarstw domowych, które w znacznej części bez uprzedniego oczyszczenia wprowadzane są do wód lub do ziemi. Związane jest ze słabo rozwiniętą siecią kanalizacyjną na terenie gminy. Przy 97% zwodociągowanych gospodarstw domowych na terenie gminy, jedynie 12% gospodarstw posiada techniczną możliwość wprowadzania wytwarzanych ścieków socjalno-bytowych do urządzeń kanalizacyjnych. Znaczna ilość zanieczyszczeń związana może być też z niewłaściwym nawożeniem gruntów rolnych substancjami nawozowymi. Stan czystości wód powierzchniowych rzek przepływających przez teren gminy Dębno można określić na podstawie badań prowadzonych przez WIOŚ w ramach monitoringu lokalnego. Ze względu na to, że nie jest prowadzony lokalny montoring jakości wód podziemnych na terenie gminy, brak jest możliwości oceny ich jakości. Teren Gminy Dębno nie jest również objęty regionalnym ani lokalnym monitoringiem jakości powietrza. Ocenę stanu aerosanitarnego gminy można określić na podstawie wyników Zarząd Gminy w Dębnie 59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 uzyskanych z monitoringu prowadzonego w punkcie pomiarowym w Brzesku oraz na ocenie stanu jakości powietrza dla całego Powiatu Brzeskiego. Pod względem stanu zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego powiat brzeski, w tym również Gmina Dębno kwalifikuje się jako teren nie zanieczyszczony, lecz w porównaniu do innych regionów województwa małopolskiego wskaźniki te oceniane są jako średnie. O jakości powietrza w Gminie Dębno decyduje nie tylko emisja ze źródeł punktowych, ale przede wszystkim emisja niezorganizowana m.in. ze spalania paliw w silnikach spalinowych oraz w okresie zimowym – pochodząca z palenisk domowych (niska emisja) oraz napływ zanieczyszczeń z sąsiednich gmin. Najistotniejszy wpływ na stan powierzchni ziemi na terenie gminy Dębno mają: zanieczyszczenia z powietrza atmosferycznego, pochodzące ze źródeł energetycznych, przemysłowych oraz z transportu drogowego, a także działalność rolnicza (zanieczyszczenie gleb substancjami biogennymi). Poważne zagrożenie dla powierzchni ziemi związane jest również z niewłaściwym gospodarowaniem odpadami, w tym głównie odpadami komunalnymi (składowanie odpadów na terenie „dzikich” składowisk, zakopywanie lub spalanie na powierzchni ziemi). Na terenie gminy eksploatowane jest składowisko odpadów komunalnych (uszczelnione warstwą materiałów nieprzepuszczalnych o miąższość około 0,3 m), jednak jedynie część odpadów jest zbierana i unieszkodliwiona na terenie tego obiektu. Pozostałe odpady nie trafiają na składowisko. Brak monitoringu lokalnego uniemożliwia określenie stanu zanieczyszczenia powierzchni ziemi na terenie gminy. Źródłem uciążliwości związanych z hałasem jest przede wszystkim komunikacja i przemysł. Głównymi źródłami hałasu na terenie gminy Dębno są: droga krajowa nr 4, drogi lokalne oraz linia kolejowa relacji Przemyśl – Kraków (hałas komunikacyjny), hałas związany z działalności zakładów przemysłowych oraz hałas linii elektroenergetycznych. Na terenie Gminy Dębno znajduje się magistrala elektroenergetyczna 400 kV oraz linie 110 kV będące źródłem promieniowania elektromagnetycznego. Na terenie Gminy aktualnie brak jest pracujących stacji bazowych telefonii komórkowej. Dotychczas nie wykonywano pomiarów natężenia pola wokół linii elektroenergetycznych. Innymi zagrożeniami, mogącymi mieć wpływ na stan środowiska na terenie gminy Dębno mogą być sytuacje nieprzewidywalne, określane jako poważne awarie. Sytuacje awaryjne mogą dotyczyć jednostek prowadzących dystrybucję paliw (stacji paliw) oraz pojazdów przewożących substancje niebezpieczne (paliwa płynne, środki chemiczne, odpady niebezpieczne). Założenia wyjściowe do opracowania programu ochrony środowiska oparto na celach strategicznych określonych w „Polityce Ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007-2010”. Zamierzenia ekologiczne na terenie gminy skorelowano z zatwierdzonymi programami ochrony środowiska wyższego rzędu. Gminny program ochrony środowiska został uszczegółowiony, w sposób umożliwiający jego realizację przez jednostkę samorządową, którą jest gmina Dębno. Założenia programu Zarząd Gminy w Dębnie 60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 obejmują okres najbliższych 4 lat, z tym że przewidziane w nim działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata. W niniejszym Programie Ochrony Środowiska wymieniono priorytety realizacji określonych celów pod względem ważności dla realizacji Programu. Dotyczą one w szczególności: - ochrony wód i kształtowania stosunków wodnych, - gospodarki odpadami (ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnego systemu ich wykorzystywania i unieszkodliwiania), - ograniczania zanieczyszczeń powietrza i przeciwdziałania zmianom klimatycznym, - przeciwdziałania wprowadzaniu do środowiska źródeł promieniowania elektromagnetycznego, - ochrony przed hałasem (zmniejszenie uciążliwości hałasowej w środowisku), - ochrony przed klęskami żywiołowymi i minimalizowania ich skutków; - ochrony przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej, - ochrony gleb i rekultywacji terenów zdegradowanych (zapewnienie ochrony najlepszej jakości gleb, racjonalne wykorzystanie ziemi, w tym rozwój rolnictwa ekologicznego), - wykorzystania energii odnawialnej (propagowanie korzystania z odnawialnych źródeł energii, wspieranie działań na rzecz wykorzystania źródeł energii odnawialnej), - dotrzymania dopuszczalnych standardów substancji zanieczyszczających powietrze atmosferyczne, - propagowania idei ochrony środowiska oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju (ekonomicznego, ekologicznego i społecznego) w społeczeństwie. W Programie Ochrony Środowiska określono szczegółowo sposoby i harmonogram realizacji poszczególnych zadań w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy, z określeniem możliwości ich finansowania. X. Literatura i bibliografia 1. II Polityka Ekologiczna Państwa, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2001, Zarząd Gminy w Dębnie 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 2. „Polityka Ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na 20072010” , Warszawa, 2002, 3. „Wojewódzki Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami na lata 2003-2014 dla województwa małopolskiego”, 2003, 4. „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Brzeskiego, na lata 2004 – 2015”, 2004, 5. „Ochrona Środowiska 2002”, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2002 6. „Poradnik do opracowania gminnego i powiatowego programu zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska”, M. Kistowski, W. Staszek, Gdańsk, 1999 7. Studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dębno, 8. „Plan rozwoju lokalnego gminy Dębno”, 2004 r., 9. „Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2002 roku” , Kraków 2003 10. „Informacja o stanie środowiska powiatu brzeskiego w latach 2000 – 2002”, Tarnów 2003 11. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr z 2001 r. 62, poz. 627 z p.z.) 12. Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 1997 r., Nr 132, poz. 622 z p.z.), 13. Informacje uzyskane w Urzędzie Gminy w Dębnie, ankiety, dokumentacja inwentaryzacyjna. XI. Spis rysunków Rys. 1. Struktura zagospodarowania terenu gminy Dębno....................................................... 7 Rys. 2. Mapa obszarów chronionych na terenie byłego Województwa Tarnowskiego............ 11 Rys. 3. Struktura poza rolniczej działalności gospodarczej na terenie gminy Dębno.18 Zarząd Gminy w Dębnie 62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNO na lata 2004 - 2011 Rys. 4. Stan czystości wód największych cieków powierzchniowych przepływających przez teren gminy Dębno w 2002 r. (na podstawie badań monitoringowych WIOŚ) .............. 22 Rys. 5. Interpretacja graficzna otrzymanych wyników pomiarów równoważnego poziomu dźwięku LAeq w dB(A) dla punktów pomiarowych PSU-1 oraz PSU-2 zlokalizowanych na terenie Brzeska............................................................................................................ 35 XII. Spis tabel Tab. 1. Struktura zaludnienia gminy Dębno (czerwiec 2004 r.)............................................... 16 Tab. 2. Struktura gospodarstw rolnych w gminie Dębno w 2002 r...........................................17 Tab. 3. Sieć kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Dębno.................................................. 19 Tab. 4. Oczyszczalnie ścieków komunalnych na terenie gminy Dębno................................ 19 Tab. 5. Wielkości stężeń średniorocznych [g/m3] (WIOŚ, 2002-2003; Brzesko, ul. Głowackiego 51) ............................................................................................................. 25 Tab. 6. Klasy stref i wymagana działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w pierwszej rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy jest określony margines tolerancji.......................................................................................... 28 Tab. 7. Wynikowe klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz ogólna klasa powiatu brzeskiego uzyskane w wyniku oceny rocznej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia:......................................................................... 29 Tab. 8. Stężenia zanieczyszczeń w opadach atmosferycznych w 2002 roku oraz wartość depozycji mokrej w punkcie pomiarowym w Czchowie .[ WIOŚ Kraków - Delegatura w Tarnowie Informacja o stanie środowiska powiatu brzeskiego, 2003]........................ 30 Tab. 9. Wyniki pomiarów równoważnego poziomu dźwięku LAeq w dB(A) dla punktów pomiarowych PSU-1 oraz PSU-2 zlokalizowanych na terenie Brzeska (przy obwodnicy Brzeska)........................................................................................................................... 34 Tab. 10. Natężenie ruchu pojazdów [poj./h] dla punktów pomiarowych PSU-1 oraz PSU-2 zlokalizowanych na terenie Brzeska................................................................................ 35 Tab. 11. Harmonogram realizacji przedsięwzięć ekologicznych na terenie gminy Dębno w latach 2004 – 2011. ......................................................................................................... 42 Tab. 12. Ogólny podział środków UE na pomoc strukturalną w latach 2000 - 2006............... 55 Zarząd Gminy w Dębnie 63