FILOZOFIA Z ETYKĄ

Dr Tomasz Poller
FILOZOFIA Z ETYKĄ
I rok pedagogiki – druga część tematów zajęć w semestrze II roku akademickiego
2011/2012, będących równocześnie pytaniami egzaminacyjnymi
Zarys historii filozofii – ciąg dalszy. Podstawowe zagadnienia ontologii . Zagadnienia
epistemologii – problem źródeł i granic poznania, racjonalizm i empiryzm, zagadnienie prawdy.
Czas i przestrzeń. Elementy antropologii filozoficznej – aksjologia – etyka. Wybrane problemy
filozofii polityczno-społecznej. Wybrane zagadnienia estetyki
18. Kartezjusz. Od sceptycyzmu metodologicznego do uzasadnienia istnienia świata
zewnętrznego
19. Dualizm kartezjański. Jaki miał wpływ na obraz przyrody, człowieka (czy choćby na
pedagogikę)? Jak odnieśli się do odziedziczonych po Kartezjuszu problemów :
Malebranche, Hobbes, Spinoza i Leibniz?
20. Etyka i filozofia polityczna XVII wieku w Anglii i w Rzeczypospolitej Obojga
Narodów. Thomas Hobbes i Andrzej Maksymilian Fredro
21. Empiryzm brytyjski. Program filozofii wg Locke’a i główne zagadnienia przez niego
podjęte. Radykalizacja empiryzmu przez Berkeleya (główny pogląd) i Hume’a
(krytyka pojęcia substancji i przyczynowości)
22. Oświecenie francuskie. Dominujące poglądy i główn i przedstawiciele
23. Immanuel Kant. „Przewrót kopernikański w filozofii”. Fenomeny i noumeny. Czas i
przestrzeń. Etyka Kanta
24. Idealizm niemiecki. Główni przedstawiciele. Charakterystyka systemu Hegla
25. Polski mesjanizm i jego przedstawiciele. Adam Mickiewicz – poeta filozof i ewolucja
jego poglądów. Krytyka rozumu oświeceniowego. Polityka i etyka
26. Filozofia XIX-XX wieku. Do przygotowania na egzamin do wyboru – według uznania
studenta – jedno z następujących zagadnień: a.) Pozytywizm Comte’a, b.)
Ewolucjonizm Spencera, c.) Scjentyzm, d.) Filozofia Schopenhauera, e.) Filozofia
Nietzschego, f.) Krytyka religii u Feuerbacha, Marksa, Nietzschego i Freuda , g.)
Pragmatyzm, h.) Filozofia Bergsona, i. ) Fenomenologia, j.) Egzystencjalizm
27. Koncepcje etyki społecznej. Liberalizm. Socjalizm. Stanowisko personalistyczne
28. Materializm dialektyczny Marksa . Pojmowanie materii. Baza i nadbudowa. Koncepcja
historii. Marksizm-leninizm i utopia komunistyczna
29. Spór o istnienie świata. Główne stanowiska w ontologii – charakterystyka i przykłady
Realizm – idealizm. Materializm – spirytualizm. Ontologiczny monizm, dualizm,
pluralizm
30. Ontologia Romana Ingardena jako przykład ontologii pluralistycznej. Sposoby i typy
istnienia. Inne ontologie. Próby redukcji kategorii ontologicznych. Reizm. E wentyzm
31. Czas i przestrzeń w ujęciu absolutystycznym (newtonowskim), u Immanuela Kanta
oraz w teorii względności Einsteina
32. Epistemologia. Źródła i granice poznania. Racjonalizm i empiryzm (oraz ich wersje)
33. Koncepcje prawdy (klasyczna oraz nieklasyczne)
34. Koncepcje człowieka
35. Aksjologia. Różnorodność stanowisk (absolutyzm – relatywizm, subiektywizm –
obiektywizm). Hierarchia wartości. Koncepcja Maxa Schelera
36. Główne kierunki etyki na przestrzeni dziejów. Próba klasyfikacji koncepcji etycznych
37. Personalizm. Źródła doktryny. Pojęcie osoby. Personalistyczna etyka Karola Wojtyły
38. Filozofia i etyka Wschodu. Do przygotowania na egzamin do wyboru – według
uznania studenta – jedno z następujących zagadnień: a) Buddyzm, b) Konfucjanizm,
c) Taoizm
39. Estetyka. Problem definicji piękna oraz definicji sztuki
40. Co oznaczają pojęcia: determinizm , indeterminizm, teizm, deizm, panteizm, ateizm,
idea (w filozofii nowożytnej, np. u Kartezjusza), scjentyzm, agnostycyzm, liberalizm,
libertynizm, utylitaryzm, osoba (definicja klasyczna) , redukcjonizm, zdanie w sensie
logicznym, zdanie a priori, zdanie a posteriori, zdanie analityczne, zdanie
syntetyczne?
Uwagi dla osób zdających egzamin
1. Zgodnie z ustaleniami podjętymi na p ierwszych zajęciach egzamin obejmuje 5 pytań.
Zakres każdego z pytań pokrywa się z treścią jed nego z podanych 40 punktów.
2. Z uwagi na podstawowy charakter kursu „Filozofia z etyką” wymagana jest
elementarna wiedza podręcznikowa (wiedzy tej musi oczywiście towarzyszyć
rozumienie). W wypadku sporej części zagadnień poziomem wymaganym jest poziom
podręcznika Władysława Tatarkiewicza „Historia filozofii” . Jeśli chodzi np. o
zagadnienia z pogranicza filozofii i nauk ścisłych (czas i przestrzeń – 31), wymagane
są najbardziej podstawowe wiadomości z wykładu (znajdują się one także w podanej
jako lektura uzupełniająca popularyzatorskiej pracy Michała Hellera „Kosmiczna
przygoda człowieka mądr ego”). Część zagadnień (np. filozofia Kartezjusza – 18)
przybliża lektura tekstów źródłowych (Kartezjusza „Rozprawa o metodzie”) będących
przedmiotem analizy i dyskusji podczas konwersatorium.
3. Chcąc odpowiedzieć na dane pytanie, starajmy się na początku skupić nad tym, co w
danym zagadnieniu najważniejsze. Np. przygotowując się do egzaminu z pytania
dotyczącego m.in. charakterystyki systemu Hegla (24), postarajmy się przede
wszystkim spróbować określić, co tak naprawdę stanowi istotę poglądów tego filozofa
(być może da się ją ująć w kilku zdaniach) . Podobnie, w przypadku pytania o kierunki
etyki społecznej (27), skupmy się przede wszystkim na kwestii najprostszej: jakie
główne cele stawiają sobie takie doktryny, jak liberalizm czy socjalizm?
4. Do zdania egzaminu absolutnie konieczne jest rozumienie pojęć oraz ogólna
orientacja w zakresie głównych problemów stanowiących przedmiot zajęć. Osobom
uczęszczającym na wykłady i biorącym czynny udział w konwersatorium, które
równocześnie sięgną do literatury podstawowej, nie powinno to sprawić trudności. W
celu otrzymania oceny dobrej lub bardzo dobrej należy wykazać się odpowiednio
większą i bardziej systematyczną wiedzą, zdobytą m.in. dzięki indywidualnej pracy z
podaną literaturą.
5. Jasna, konkretna, zwięzła charakterystyka danego zagadnienia podczas egzaminu (czy
to ustnego, czy pisemnego), nie powinna przekraczać 3-5 minut (udzielenie
odpowiedzi na najprostsze pytania będzie trwało krócej) . Do objaśnienia
podstawowych pojęć (np. osoba, scjentyzm, zdanie w sensie logic znym) wystarczy
najczęściej 1-zdaniowa definicja (niekiedy warto dodać 2-3-zdaniowy komentarz).
6. Podczas przygotowywania się do egzaminu ważna jest systematyczność. Należy mieć
na uwadze, iż treść poszczególnych zagadnień tworzących całość materiału jest ze
sobą wyraźnie powiązana. Ten sam materiał może też wchodzić w zakres dwóch lub
więcej pytań. Kilka pytań to pytania przeglądowe . Np. odpowiedź na pytanie 36
dotyczące kierunków etyki odwołuje się do zakresu pytań 1, 7 czy 8 (starożytne
doktryny intelektualizmu etycznego, eudajmonizmu, czy hedonizmu – część I zagadnień
do egzaminu). Podobnie, pojęcie deizmu (40) wiąże się z pytaniem 22 ( Oświecenie
francuskie, w którym poglądy deistyczne były popularne ), a pojęcie osoby (37, 40) jest
w oczywisty sposób związ ane z jedną z koncepcji człowieka (34 ).
7. W przypadku otrzymania na egzaminie pytania 26 lub 38 student dokonuje
samodzielnego wyboru jednego z wymienionych w danym punkcie zagadnień.