spis treści

Alberski, Robert
Trybunał Konstytucyjny w Polskich systemach politycznych
SPIS TREŚCI
Wstęp
ROZDZIAŁ 1
SĄDOWA KONTROLA KONSTYTUCYJNOŚCI PRAWA WE WSPÓŁCZESNYCH
DEMOKRACJACH
1. Konstytucja i zasada podziału władzy
1.1. Przesłanki nadrzędności konstytucji
1.2. Dylematy liberalnego konstytucjonalizmu
2. Modele sądowej kontroli konstytucyjności prawa
2.1. Kontrola konstytucyjności prawa przez sądy powszechne
2.2. „Kelsenowski" model sądu konstytucyjnego
3. Rola sądów konstytucyjnych we współczesnych systemach politycznych — przegląd wybra­
nych ujęć teoretycznych
3.1. Hansa Kelsena koncepcja „negatywnego ustawodawcy"
3.2. Rola sądów konstytucyjnych w procesie stanowienia prawa
3.3. Działalność sądów konstytucyjnych w świetle teorii delegacji
3.4. Sąd konstytucyjny jako „gracz blokujący" (veto player)
3.5. Problem niepewności reguł konstytucyjnych w procesie zmiany systemowej
3.6. Sądy konstytucyjne jako instytucje polityczne
ROZDZIAŁ 2
ROZWÓJ SĄDOWNICTWA KONSTYTUCYJNEGO W EUROPIE
1. Sądy konstytucyjne w Europie w okresie międzywojennym
2. Rozwój sądownictwa konstytucyjnego w Europie Zachodniej po II wojnie światowej . . .
3. Problem kontroli konstytucyjności prawa w państwach socjalistycznych
3.1. Parlamentarna kontrola konstytucyjności prawa
3.2. Kontrola konstytucyjności prawa przez organy prezydialne
3.3. Sądowa kontrola konstytucyjności prawa
4. Sądowa kontrola konstytucyjności prawa w Europie Środkowej i Wschodniej po roku 1989
4.1. Sądy konstytucyjne utworzone w latach 1989-1991
4.2. Sądy konstytucyjne powołane w latach 1992-1996
4.3. Strukturalne i funkcjonalne uwarunkowania działalności sądów konstytucyjnych w Eu­
ropie Środkowej i Wschodniej
9
13
13
15
20
25
27
32
35
35
37
39
43
46
48
52
52
55
59
61
63
65
72
73
76
81
ROZDZIAŁ 3
GENEZA, KOMPETENCJE I POLITYCZNE ZNACZENIE TRYBUNAŁU KONSTYTU­
CYJNEGO W PRL
93
1. Historyczne i systemowe uwarunkowania powołania Trybunału Konstytucyjnego w Polsce
2. Kształtowanie kompetencji i składu Trybunału Konstytucyjnego w latach osiemdziesiątych
2.1. Nowela konstytucyjna z 1982 r
2.2. Prace nad ustawą o Trybunale Konstytucyjnym
93
106
106
112
2.3. Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego zawarte w ustawie z dnia 29 kwietnia 1985 r.
oraz w uchwale Sejmu z dnia 31 lipca 1985 r.
2.4. Powołanie pierwszego składu Trybunału Konstytucyjnego
3. Rola orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w procesie erozji systemu politycznego PRL
125
129
131
ROZDZIAŁ 4
MODEL NORMATYWNY FUNKCJONOWANIA TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO
W POLSCE PO 1989 R
144
1. Zakres kompetencji Trybunału Konstytucyjnego wiatach 1989-1997
1.1. Regulacje konstytucyjne
1.2. Zmiany ustawowych regulacji dotyczących polskiego Trybunału Konstytucyjnego . .
144
145
147
2. Powoływanie sędziów w latach 1989-1995
3. Dyskusje nad nowym modelem normatywnym sądownictwa konstytucyjnego w Polsce
3.1. Trybunał Konstytucyjny w projektach ustawy zasadniczej ogłoszonych w latach
1989-1991
157
165
167
3.2. Trybunał Konstytucyjny w projektach ustawy zasadniczej zgłoszonych w latach 19931994
3.3. Spór o kompetencje Trybunału Konstytucyjnego podczas prac nad Konstytucją RP
z 1997 r
3.4. Prace nad nową ustawą o Trybunale Konstytucyjnym
4. Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego w świetle nowej Konstytucji RP i ustawy z dnia
1 sierpnia 1997 r.
4.1. Powoływanie sędziów i wygaśnięcie ich mandatów (model normatywny)
4.2. Powoływanie sędziów w latach 1997-2009
4.3. Kontrola konstytucyjności prawa
4.4. Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego w „innych sprawach"
4.5. Zmiany w przepisach regulujących funkcjonowanie Trybunału Konstytucyjnego w la­
tach 1998-2007
208
5. Propozycje zmian konstytucyjnych kompetencji Trybunału Konstytucyjnego
209
ROZDZIAŁ 5
WPŁYW ORZECZNICTWA TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO NA FUNKCJONO­
WANIE SYSTEMU POLITYCZNEGO W POLSCE W LATACH 1989-1997
1. Sejmowa kontrola orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego
2. Konflikty między aktorami politycznymi w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego . .
2.1. Trybunał Konstytucyjny a spory między prezydentem i parlamentem
2.2. Rola Trybunału Konstytucyjnego w rozstrzyganiu sporów kompetencyjnych między
Sejmem a Senatem
2.3. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące systemu wyborczego
2.4. Trybunał Konstytucyjny a inicjowanie procesu odpowiedzialności konstytucyjnej . .
3. Trybunał Konstytucyjny wobec konfliktów światopoglądowych w pierwszej połowie lat
dziewięćdziesiątych
3.1. Nauczanie religii w szkołach
3.2. Aborcja
3.3. Wartości chrześcijańskie w radiu i telewizji
3.4. Problem ratyfikacji konkordatu
3.5. Orzeczenia dotyczące lustracji
3.6. Trybunał Konstytucyjny jako arbiter w sporach światopoglądowych i historycznych
4. Rola Trybunału Konstytucyjnego w procesie transformacji polskiego systemu politycznego
171
176
181
184
185
187
199
205
212
215
244
244
251
253
255
258
259
263
269
270
272
274
276
ROZDZIAŁ б
TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY W POLSKIM SYSTEMIE POLITYCZNYM PO UCHWA­
LENIU KONSTYTUCJI Z 1997 R
1. Trybunał Konstytucyjny wobec konfliktów między prezydentem a większością parlamen­
tarną
2. Inicjowanie postępowania w sprawie kontroli konstytucyjności prawa jako forma działania
politycznej opozycji
3. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w „innych sprawach"
4. Trybunał Konstytucyjny jako „twórca reguł" politycznych i prawnych
4.1. Formalne treści zasady państwa prawnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyj­
nego
4.2. Materialne treści zasady państwa prawnego w orzecznictwie Trybunału Konstytu­
cyjnego
4.3. Prawne i polityczne konsekwencje „aktywizmu" Trybunału Konstytucyjnego
5. Strategie adaptacyjne aktorów politycznych wobec orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego
6. Rola Trybunału Konstytucyjnego w procesie konsolidacji polskiego systemu politycznego
278
284
304
316
323
325
330
333
339
345
Zakończenie
350
Wykaz źródeł
361
Wykaz skrótów
388
Spis tabel i rysunków
390
Summary
392
Indeks osób
395