Platforma Kultury

Pobrano z PlatformaKultury.pl
20.06.2011
9. Sympozjum Komiksologiczne
____________________________
Począwszy od 2001 r. organizowane są Sympozja Komiksologiczne – w ramach Międzynarodowego
Festiwalu Komiksu i Gier w Łodzi – stanowiące forum dla osób zajmujących się fachowymi analizami
gatunku, a więc zarówno z komiksowej branży, jak też dla naukowców z różnych ośrodków
akademickich. Imprezie towarzyszy coroczne wydawanie naukowych antologii referatów sympozyjnych.
Od samego początku naczelnym motywem organizacji kolejnych Sympozjów było dążenie do ukazania
„najzabawniejszej ze sztuk” w nobilitującym świetle profesjonalnych (naukowych) analiz. Każda edycja
Sympozjum Komiksologicznego ma charakter tematyczny, tj. omawiane (i opisywane) są różne
wybrane zagadnienia dotyczące komiksu – zgodnie z podanym tematem przewodnim. Tematy
przewodnie poprzednich edycji (Sztuka komiksu w perspektywie polskiej komiksologii [w 2001 r.],
Komiks w Polsce a komiks polski [2002], Komiks jako element kultury współczesnej [2003], Komiks w
tyglu uwarunkowań [2004], Komiks w dobie postmodernizmu [2005], Komiks i jego bohaterowie [2006],
Komiks polski – mistrzowie i ich dzieła [2007], Komiks jako zjawisko artystyczne [2008]) ogniskowały
się więc wokół wydobywania i promowania walorów komiksu jako odrębnego rodzaju twórczej
ekspresji, jako autonomicznego gatunku artystycznego.
W 2009 r. 9. Sympozjum Komiksologiczne zostało sfinansowane przez Ministerstwo Kultury i
Dziedzictwa Narodowego w ramach programu prowadzonego przez Narodowe Centrum Kultury –
„Edukacja kulturalna i diagnoza kultury” (Priorytet 2 – OBSERWATORIUM KULTURY).
Głównym założeniem tej dziewiątej edycji było dążenie do wychwycenia mankamentów konkretnych
realizacji komiksowych (w szczególności chodziło o pozbawione kompleksów a krytyczne spojrzenie na
dokonania krajowych twórców, zwłaszcza młodego pokolenia), by tym samym łatwiej wytyczyć obszar,
na którym będzie można mówić o wartościach jednoznacznie artystycznych i kulturotwórczych komiksu
jako autonomicznego gatunku twórczej ekspresji, bez zastrzeżeń i bez cienia ironii (powstałej w
zestereotypizowanej optyce fałszywych wyobrażeń i irracjonalnych uprzedzeń wobec komiksów).
Celem było tu więc „odsianie plew” i pokazanie, że to jednostkowe utwory (lub, jak kto woli, „wypociny”)
komiksowe schlebiają szmirze, banałowi i artystycznej wtórności, a nie cały gatunek. Chodziło tu więc o
bardziej krytyczne przyjrzenie się miernym, nieudolnym, kiczowatym realizacjom, w szczególności
polskim. Stąd taki temat przewodni tej edycji Sympozjum Komiksologicznego: „KOMIKS W SZPONACH
MIERNOTY. Kicz, amatorszczyzna, prowincjonalizm, »kultowość« oraz wszechwładna komercjalizacja
– wobec perspektyw nobilitacji kulturowej i artystycznej komiksu w Polsce”.
Temat ten jest logiczną konsekwencją wcześniejszych tematów przewodnich i nawet jeśli może
wydawać się „kontrowersyjny”, to jednak taki temat po prostu trzeba było zrealizować. Tym bardziej, że
tego typu problematyka nie często zaprząta uwagę polskich krytyków gatunku. A jeśli już, to nie zawsze
udaje im są intelektualnie sprostać takiemu wyzwaniu – tj. wyrwać się ze stanu swego bezkrytycznego
a bezrefleksyjnego zauroczenia współczesną polską sceną komiksową.
Ponadto wszystkie dotychczasowe tematy Sympozyjne miały na celu pokazanie (udowodnienie!)
kulturowej wartości komiksu, m.in. poprzez unaocznienie autonomiczności tego gatunku oraz jego
walorów artystycznych. Tymczasem przecież nie o wszystkich realizacjach komiksowych da się mówić
w kategoriach dzieła sztuki czy niesienia przez nie jakichkolwiek kulturotwórczych treści. Stąd właśnie
potrzeba krytycznego (ale nie krytykanckiego!) spojrzenia na tego typu „dzieła”. I stąd to podstawowe
założenie: dyskutujemy i piszemy krytycznie o złych realizacjach komiksowych. Nastał bowiem w
strona 1 / 4
Pobrano z PlatformaKultury.pl
Polsce czas „pluralizmu wydawniczego”, powodującego zalanie rynku ogromną ilością przeróżnych
publikacji komiksowych: obok dzieł wartościowych, wybitnych, uznanych, a przynajmniej profesjonalnie
wykonanych – również masą „komiksowego śmiecia”. Pojawia się więc potrzeba wartościowania tych
komiksów – poprzez dokonanie charakterystyki tych różnych jakościowo utworów i stworzenie
typologizacji dzieł z tych różnych poziomów czy obiegów komunikacji komiksowej. Celem było tu więc
podjęcie szeroko zakrojonej diagnozy mierności/marności (artystycznej, literackiej, ideowej,
jakiejkolwiek) wybranych komiksów – a przy tym chodziło tu o bardziej konkretną charakterystykę
pewnych nurtów, tendencji, trendów, stylów, postaw (lub też ich braku)... Przede wszystkim więc celem
było tu uchwycenie ogólnych wyznaczników obecnego stanu rzeczy – bo przeglądając komiksowe
publikacje, np. młodych polskich autorów z ostatnich lat, trudno pozostać obojętnym wobec takich
dowodów „kondycji” współczesnego komiksu polskiego i wobec wytworzonej przez ich pojawienie się
na rynku sytuacji.
Dużym wyzwaniem było tu stworzenie pewnych (uwzględniających specyfikę gatunku) hierarchii
wartości – tym bardziej, że przecież mamy tu do czynienia z medium masowym (chodzi oczywiście o
typ komunikacji, a nie nakłady wydawanych w Polsce komiksów...), a więc nie wchodzi w rachubę
automatyczne wykorzystanie kryteriów oceny stosowanych na gruncie np. sztuk plastycznych czy
nawet literatury. Trzeba je dopiero wypracować. Również więc pobudzeniu refleksji w tym kierunku
służyła ta edycja Sympozjum.
9. Sympozjum Komiksologiczne odbyło się 4 października 2009 r. w sali konferencyjnej łódzkiego
hotelu „Centrum”, w trzecim dniu (niedziela) Międzynarodowego Festiwalu Komiksu i Gier w Łodzi.
Spotkanie stanowiło okazję do zaprezentowania stanu i kondycji rodzimej myśli komiksologicznej,
umożliwiając wieloaspektowe ujęcie rozważań teoretycznych nad rolą, znaczeniem i pozycją komiksu –
rozumianego jako swoisty fenomen kulturowy – nie tylko w Polsce, choć ze szczególnym
uwzględnieniem charakterystyki polskiej twórczości komiksowej i próbą osadzenia jej w szerszym
kontekście ogólnokulturowym. Autorzy wygłaszanych referatów w różnoraki sposób odnieśli się do
tematu przewodniego Sympozjum „Komiks w szponach miernoty...”. Jedni oparli swe analizy na
zdiagnozowaniu kiczu w jednym wybranym komiksie czy serii („Likwidator”) albo na swoistym
podrodzaju komiksu (komiks historyczny oraz tzw. poemiks), inni zaś spróbowali przyjrzeć się
problemowi komiksowego kiczu w szerszym, ogólnokulturowym aspekcie i w bardziej intertekstualny
sposób. Wypowiedzi ich w większości merytorycznie pogłębione i osadzone w szerokim kontekście
teorii kultury współczesnej wpisały się znakomicie w Sympozyjne zamierzenie wychodzenia z
problematyką komiksologiczną poza „komiksowy krąg”.
Efektem finalnym 9. Sympozjum Komiksologicznego było wydanie antologii nadesłanych referatów,
która – z uwagi na kwestię pragmatyczną (tj. mniejsza opisowość tytułu, lepiej charakteryzująca
tematykę nadesłanych artykułów) – zyskała ostatecznie tytuł: „Komiks a problem kiczu”.
Zaskakująco duże zainteresowanie zarówno tą edycją Sympozjum, jak i „Antologią referatów 9.
Sympozjum Komiksologicznego” sprawia, że temat przewodni z tej edycji zostanie powtórzony za kilka
lat...
Kolejne edycje Sympozjum Komiksologicznego organizowane są nadal, co roku. Ich
współorganizatorem stał się Uniwersytet Łódzki (reprezentowany przez dr Magdalenę Lachman) –
niemniej, przedsięwzięcie to zachowało charakter otwarty. Tak więc wszyscy ponadprzeciętnie
interesujący się komiksem oraz jego teorią (czyli komiksologią) mogą brać udział w spotkaniu i dyskusji,
a także zgłaszać wcześniej swoje referaty. Dodać jeszcze trzeba, że nie są pobierane tu żadne „opłaty
konferencyjne”, a każdy z autorów tekstu zakwalifikowanego do publikacji w „Antologii referatów”
otrzymuje gratisowo tzw. egzemplarze autorskie. Natomiast autorzy, którzy przyjadą na Sympozjum do
strona 2 / 4
Pobrano z PlatformaKultury.pl
Łodzi otrzymują dodatkowo pełny zestaw bieżących publikacji Międzynarodowego Festiwalu Komiksu i
Gier w Łodzi oraz okazjonalne gadżety, a także możliwość bezpłatnego uczestniczenia w całym
Festiwalu i imprezach okołofestiwalowych (wraz z możliwością darmowego noclegu).
Zainteresowani udziałem w tym przedsięwzięciu mogą kontaktować się z organizatorami:
e-mailowo: [email protected]
lub telefonicznie: 512-530-667.
Dotychczas opublikowane zbiory artykułów dostępne są m.in. w księgarniach internetowych, np.:
Centrum Komiksu
Fankomiks
Gildia
Imago
Incal
Sefer
Krzysztof Skrzypczyk – pomysłodawca i organizator Sympozjów Komiksologicznych oraz redaktor
corocznych „Antologii referatów” Sympozyjnych; absolwent socjologii (specjalność: „socjologia kultury,
socjologia sztuki, animacja kulturalna”) Uniwersytetu Łódzkiego, autor pracy magisterskiej pt.: Komiks
jako medium kultury współczesnej (1997 r.) oraz historii sztuki w Uniwersytecie Warszawskim (praca
magisterska nt.: komiksu jako dzieła sztuki współczesnej); współorganizator pierwszych w polskim
środowisku komiksowym badań socjologicznych nt. czynników warunkujących zainteresowanie
komiksem (2000 r.); pracownik Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie.
"Na sukces Sympozjów Komiksologicznych złożył się (wieloletni!) wysiłek sporej grupy różnych osób.
Przede wszystkim autorów referatów zgłaszanych co roku do prezentacji na Sympozjum, a następnie
publikowanych w poszczególnych "Antologiach referatów". W ciągu minionych 10 lat w tej inicjatywie
wzięło udział 66 autorów (komiksologów), którzy w sumie napisali 116 fachowych artykułów na temat
komiksu (a kilkanaście kolejnych przygotowywanych jest na bieżącą - jedenastą - edycję w tym roku).
Wśród nich byli m.in.: Krzysztof Teodor Toeplitz oraz prof. Sławomir Magala i prof. Ryszard K.
Przybylski. Z kolei nieocenione zasługi w zakresie logistyki i wszelakich działań
techniczno-organizacyjnych wnieśli pracownicy Łódzkiego Domu Kultury (w tym członkowie
Stowarzyszenia Twórców "Contur"), przygotowujący co roku największy w tej części Europy festiwal
komiksowy (którego świetność współtworzą wszak również i te Sympozja Komiksologiczne, bo są
jedyną jak dotąd cykliczną inicjatywą tego typu - nie tylko w odniesieniu do Polski). Natomiast
merytorycznego wsparcia udzielają mi od samego początku pracownicy naukowi Uniwersytetu
Łódzkiego (a od kilku lat również Uniwersytetu Warszawskiego) - przede wszystkim dr Magdalena
Lachman i dr Wioletta Kazimierska-Jerzyk. I choć rzeczywiście to czas zweryfikuje faktyczną wartość
tej inicjatywy, to jednak docenienie wysiłku tych wszystkich wspomnianych tu osób dokonuje się już
teraz. Przykładowo, w ramach pierwszej edycji STORY ART REVIEW - która miała miejsce podczas
tegorocznej "Ligatury" w Poznaniu - Sympozjum Komiksologicznemu przyznano jedną z nagród w
kategorii "badania naukowe nad komiksem": http://www.ligatura.eu/story-art-review-of-ligatura-2011 A
mnie osobiście cieszy przede wszystkim to, że tak pozytywna ocena Sympozjów została wydana przez
ekspertów w tej dziedzinie (tj. w sprawach komiksu)." [KS]
Na filmie: fragmenty wystąpień dwóch prelegentów (dr M. Kochanowskiego i J. Woynarowskiego)
podczas 9.SK.
strona 3 / 4
Pobrano z PlatformaKultury.pl
Autor filmu: Wojciech Jama
strona 4 / 4