13. Praktyczne informacje z punktu widzenia mediacji w sprawach

dr Marta Janina Skrodzka
PRAKTYCZNE INFORMACJE Z PUNKTU WIDZENIA MEDIACJI W SPRAWACH
GOSPODARCZYCH
Wprowadzenie
Negocjacje, mediacje i arbitraż stanowią podstawowe alternatywy dla postępowania
sądowego. W ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy przedstawiono serię artykułów
poświęconych mediacji - „królowej” alternatywnych metod rozwiązywania sporów, jak
mówią i piszą o niej znawcy tematu. Kończąc serię artykułów dedykowanych postępowaniu
mediacyjnemu w sprawach gospodarczych należy zatem przypomnieć, dlaczego warto
korzystać z tej alternatywnej dla sądu powszechnego, metody rozwiązywania sporów. W tym
celu stworzono „dekalog zgody w biznesie”, który zawiera najważniejsze – z punktu widzenia
przedsiębiorcy – cechy charakterystyczne oraz zalety postępowania mediacyjnego, a także
wytyczne, którymi warto się kierować będąc uczestnikiem mediacji gospodarczej.
Dekalog zgody w biznesie
1. Mediacja jest jedną z Alternatywnych Metod Rozstrzygania Sporów, która
polega na tym, że w obecności bezstronnej, neutralnej osoby trzeciej – mediatora, strony
prowadzą negocjacje, celem wypracowania najbardziej korzystnego rozwiązania ich sporu.
Mediator jest osobą, która usprawnia komunikację między stronami i wspiera je, czuwając
nad przebiegiem postępowania mediacyjnego, tak aby strony w sprzyjających porozumieniu
warunkach, potrafiły się porozumieć i wspólnie znaleźć najbardziej satysfakcjonujące je
rozwiązanie.
2. Dzięki mediacji strony sporu mają jedyną szansę na wpływ na rozwiązanie ich
sporu oraz jego kontrolę. W trakcie postępowania mediacyjnego
spór i sposoby jego
rozwiązania należą i zależą wyłącznie od stron. To ich skłonność do rozmowy, dążenia do
porozumienia, inwencja w kreowaniu rozwiązań, mają decydujący wpływ na efekt końcowy
mediacji. Ugoda w mediacji jest bowiem wypracowywana przez strony sporu. W trakcie
postępowania mediacyjnego mediator nie narzuca stronom rozwiązania, nie podpowiada też
żadnych wyjść z sytuacji, jest profesjonalnym „strażnikiem” i przewodnikiem po procesie
komunikacji oraz osobą, która zachęca strony do poszukiwania jak najbardziej efektywnych
rozwiązań ich wspólnego problemu.
3. Dzięki postępowaniu mediacyjnemu strony mogą dojść do porozumienia, które
zawarte zostanie w ugodzie mediacyjnej. Ugoda mediacyjna - w przeciwieństwie do
wyroku sądowego - może zawierać „niekonwencjonalne” rozwiązania problemu, jeżeli są one
zgodne z prawem, na których zaproponowanie nie zdecydowałby się sąd. Wspólnie
wypracowane rozwiązanie sporu i zawarcie ugody sprzyja zacieśnieniu i kontynuacji relacji
biznesowych oraz zachowaniu satysfakcji przez każdą ze stron sporu.
4. Ugoda mediacyjna, po zatwierdzeniu jej przez sąd ma moc wyroku sądowego. W
związku z czym podobnie jak wyrok sądowy powinna być przestrzegana i respektowana
przez strony. Ugoda mediacyjna stanowi także tytuł egzekucyjny i może być w ten sposób
wykonywana. W praktyce wskazuje się na fakt, że ugoda mediacyjna jest wykonywana
częściej i chętniej niż rozstrzygnięcia sądowe, ze względu na fakt, że jest efektem ciężkiej
pracy dwóch stron, a ponadto jest to rozwiązanie własne – wypracowane wspólnie, dlatego
stwarza dużą szansę na to, że będzie respektowane i wykonywane już po jej zatwierdzeniu
przez sąd. Wyrok sądowy, pomimo, że oparty na faktach i dowodach, jest stronom narzucany
odgórnie przez sędziego, a zatem jest rozwiązaniem obcym, które najczęściej nie
satysfakcjonuje żadnej ze stron sporu lub tylko jedną z nich.
5. Mediacja jest procesem efektywnym i dużo bardziej satysfakcjonującym, niż
postępowanie sądowe. Każdy spór ma swoje podłoże w różnych sferach, nie tylko w sferze
materialnej. Podczas postępowania sądowego sąd koncentruje się przede wszystkim na
aspekcie materialnym, w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy. W mediacji
strony rozmawiając ze sobą i dążąc do porozumienia mogą wyjaśnić także pozamaterialne
przyczyny konfliktu, co zdecydowanie usprawnia komunikację między nimi i przyczynia się
do wyjaśnienia problemu kompleksowo. To z kolei wpływa na poszukiwanie rozwiązań i
dążenie do znalezienia takiego, które ustatysfakcjonuje obie strony. Mediacja jest typowym
przykładem sytuacji wygrany-wygrany, podczas gdy postępowanie sądowe najczęściej dąży
do wskazania przegranego i tego, który się pomylił, a zatem jest to sytuacja wygrany –
przegrany, w której nie ma szans na osiągnięcie obustronnych korzyści.
6. Postępowanie mediacyjne jest także efektywne dzięki niskim kosztom oraz
szybkości procedowania. Przeciętny koszt rozwiązania sporu, skierowanego przez sąd do
postępowania mediacyjnego, to - zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości -
kwota między 100,00 zł a 1 000,00 zł, zaś średni czas znalezienia rozwiązania wynosi ok. 30
dni. Postępowanie sądowe jest dużo droższe i ciągnie się latami, skutecznie rujnując niekiedy dorobek życia przedsiębiorcy i doprowadzając go do konieczności zaprzestania
prowadzenia działalności gospodarczej.
7. O mediacji można powiedzieć, że jest „cichym” bohaterem istniejącego sporu.
Cichym, ponieważ każde postępowanie mediacyjne jest poufne i nikt poza uczestnikami sesji
mediacyjnych oraz mediatorem nie może dowiedzieć się o jego przebiegu. Postępowanie
sądowe jest, co do zasady, postępowaniem jawnym, a więc potencjalnie każdy ma prawo
przyjść na salę sądową i być obecny w trakcie przebiegu postępowania. Dlatego też tak często
słyszymy w mediach o postępowaniach sądowych w dużych sprawach gospodarczych.
Mediacja jest idealnym rozwiązaniem niekomfortowej sytuacji nagłośnienia sporu, właśnie ze
względu na obowiązek przestrzegania zasady poufności przez wszystkich uczestników
postępowania mediacyjnego.
8. Warto stosować mediację i rozpowszechniać tę ideę. Daje ona bowiem szansę na
zgodę, wspólną pracę nad problemem, dążąc tym samym do propagowania idei dobrych
praktyk
biznesowych,
które powinny być
minimalnym
standardem
dla
każdego
przedsiębiorcy. Mediacja jest możliwa na każdy etapie sporu. Ponadto jest dobrowolna, co
powoduje, że na każdym etapie jej prowadzenia, zarówno strony jak i mediator mają prawo
zmienić zdanie i wycofać się ze wspólnego poszukiwania rozwiązania problemów, bez
żadnych konsekwencji prawnych. To powoduje, że mediacja jest jeszcze bardziej
atrakcyjnym narzędziem prawnym. Jest tania, szybka, poufna i dobrowolna, dzieki czemu
cały czas świadomie, bez jakiegolokwiek przymusu można w niej aktywnie uczestniczyć.
9. O postępowaniu mediacyjnym można pomyśleć już na etapie tworzenia i
podpisywania umów z kontrahentem. Takie przyszłościowe myślenie może być bardzo
pożyteczne, zapobiega w istocie powstawaniu sporów w przyszłości. Jedynym konkretnym
działaniem podjętym na etapie tworzenia umowy jest w tej sytuacji wpisanie zamiast
standardowej klauzuli sądowej (wszelkie spory wynikłe z niniejszej umowy będą
rozstrzygane przez sąd powszechny w ......) tzw. klauzuli mediacyjnej lub mediacyjnoarbitrażowej. Wpisanie klauzuli mediacyjnej powoduje, że w przypadku wystąpienia sporu
strony najpierw próbują mediować, a dopiero jeżeli to nie przyniesie spodziewanego efektu
poddają swój spór pod rozstrzygnięcie sądu. Zastosowanie klauzuli mediacyjno-arbitrażowej
powoduje, że strony w przypadku zaistnienia sporu, korzystają w pierwszej kolejności z
pomocy mediatora, a jeżeli to nie przynosi rezultatu poddają swój spór pod rozstrzygnięcie
sądu arbitrażowego.
10. Klauzula mediacyjna umieszczona w umowie, może mieć następujące
brzmienie: „Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy lub pozostające w związku z nią będą rozwiązywane w trybie postępowania mediacyjnego przez mediatorów Podlaskiego
Centrum Arbitrażu i Mediacji przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Białymstoku, w oparciu o
Regulamin Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji. Jeżeli spór nie zostanie rozwiązany
zgodnie z Regulaminem Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji w terminie 30 dni od
złożenia wniosku o przeprowadzenie mediacji lub w innym terminie uzgodnionym pisemnie
przez strony, każda ze stron może poddać spór pod rozstrzygnięcie właściwego sądu.”
Bardziej złożona klauzula, która zawiera w sobie - obok wykorzystania postępowania
mediacyjnego - zapis na sąd polubowny, co pozwala przy rozwiązywaniu sporu uniknąć
długotrwałego i kosztownego postępowania sądowego przed sądami powszechnymi może
brzmieć następująco: „Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy lub pozostające w
związku z nią - będą rozwiązywane w trybie postępowania mediacyjnego przez mediatorów
Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w
Białymstoku, w oparciu o Regulamin Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji. Jeżeli spór
nie zostanie rozwiązany zgodnie z Regulaminem Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji w
terminie 45 dni od złożenia wniosku o przeprowadzenie mediacji lub w innym terminie
uzgodnionym pisemnie przez strony, spór zostanie skierowany i ostatecznie rozstrzygnięty w
trybie
postępowania
arbitrażowego,
zgodnie
z
Regulaminem
Wschodniego
Sądu
Arbitrażowego przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Białymstoku.”
Podsumowanie
Decydując się na postępowanie mediacyjne w przypadku zaistnienia sporu,
przedsiębiorca nic nie traci, a może zyskać tak cenny czas, pieniądze i satysfakcję z
rozwiązania, które sam wypracuje i które będzie mógł realizować. Jeżeli mediacja zakończy
się brakiem porozumienia lub z innej przyczyny zostanie przerwana, przedsiębiorca nadal
może wnieść sprawę do sądu powszechnego lub skorzystać z innej alternatywnej metody
rozwiązywania sporów jaką jest np. postępowanie arbitrażowe. Mediacja jest zatem
przedłużeniem konstytucyjnie zagwarantowanego każdemu obywatelowi (a zatem i
przedsiębiorcy) prawa do sądu. W oparciu o opisaną konstrukcję postępowania mediacyjnego
można postawić tezę, że ten sposób rozwiązania sporu, będący jego ostatecznym końcem lub
tylko pewnym etapem w dążeniu do jego zakończenia, jest ze wszech miar warty
wypróbowania w praktyce. Zalet bowiem takiego rozwiązania problemu jest, przy mądrym i
racjonalnym podejściu do mediacji, znacznie więcej niż wad. Tworząc profesjonalny biznes
należy o tym pamiętać i dążyć do jak najszybszych i najbardziej efektywnych rozwiązań
wszelkich sporów.