zawartość metali ciężkich w glebach w sąsiedztwie szlaków

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE TOM LI NR 3/4 WARSZAWA 2000:37-46
ZBIGNIEW KLIMOWICZ, JERZY MELKE
ZAWARTOŚĆ METALI CIĘŻKICH W GLEBACH W
SĄSIEDZTWIE SZLAKÓW KOMUNIKACYJNYCH
NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH TRAS
Zakład Gleboznawstwa, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin
WSTĘP
Gw ałtowny rozwój kom unikacji w naszym kraju skłania do podejm ow ania
okresow ych badań nad koncentracją metali ciężkich w glebach. Zagadnienie
w ystępow ania metali ciężkich w glebach w sąsiedztwie ruchliwych tras kom uni­
kacyjnych było przedm iotem licznych badań krajowych i zagranicznych [Lagerw erff, Speacht 1970; Roszyk, R oszykow a 1975; R odriguez-Flores, Rodriguez-C astellon 1982; Czerwiński 1987; Curzydło 1988; Czarnowska 1994; AlChalabi, H aw ker 1996; Garcia et al. 1996; M alczyk, Kędzia 1996; Olajire,
A yodele 1997; Lee et al. 1997]. Celem pracy jest zbadanie wpływu ruchu sam o­
chodow ego na zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi w 1 0 0 -m etrow ym pasie
na w ybranych odcinkach dróg krajowych.
ZAKRES BADAŃ I METODYKA
Do badań wytypowano gleby uprawne 3 obiektów: 1 - w okolicy Radom ia,
trasa: Lublin-Piotrków Trybunalski, 2 - w rejonie Leżajska, trasa: W arszaw aPrzem yśl i 3 - w okolicy Rzeszowa, trasa: Kraków-M edyka. W każdym z
obiektów pobrano próbki glebowe z odkrywek zlokalizowanych wzdłuż 3 prze­
krojów (w przypadku Leżajska - dwóch), prostopadłych do drogi, w odległości
1 0 ,2 0 ,5 0 i 100 m od trasy kom unikacyjnej. Próbki glebowe pobrano z głębokości
0 -5 , 10-20 i 35^15 cm.
W łaściw ości fizyczne i chem iczne gleb oznaczono metodami pow szechnie
stosow anym i w laboratoriach krajowych. M etale ciężkie (Pb, Zn, Cu, Ni, Cr, Co,
Cd i Mn) oznaczono techniką AAS aparatem Perkin-Elm er 3300, po uprzedniej
ekstrakcji próbek glebow ych m ieszaniną stężonych kwasów (H N 0 3, НСЮ 4 i
HC1) w zestawie M icrodigest 3.6 firmy Prolabo. W opracowaniu kam eralnym
przeanalizow ano :
zawartość metali ciężkich w poziomach próchnicznych i podpróchnicznych,
w zależności od odległości od drogi,
38
Z. Klimowicz, J. Melke
-
-
zawartość pierwiastków w poziomach podpróchnicznych wszystkich bada­
nych gleb, w zależności od ilości części spławialnych; utwory podzielono na
dwie grupy, tj. zawierające 10-25% części spławialnych (średnio 17,5%) i
26-40% (średnio 32,5%) części spławialnych,
zawartość metali ciężkich w poziomach próchnicznych gleb w zależności od
ich zasobności w Corg. Wydzielono gleby zawierające С org. <1% (średnio
0,81 %) i >1 % (średnio 1,05%).
WYNIKI I DYSKUSJA
Badane gleby pod względem typologicznym należą do gleb płowych (FAO Haplic Luvisols) - obiekt 1 i 2 oraz płowych z udziałem brunatnych w yługow a­
nych (FAO - Haplic Luvisols i Dystric Cam bisols) - obiekt 3. Gleby charakte­
ryzują się zróżnicow anym uziarnieniem , od piasków słabogliniastych, poprzez
piaski gliniaste do glin lekkich. Dotyczy to zwłaszcza obiektu 1 (okolice Rado­
mia). Natom iast na terenie obiektu 2 (rejon Leżajska) występują utwory pyłowe
wodnego pochodzenia z udziałem piasków gliniastych m ocnych pylastych, przewarstw ionych niekiedy gliną lekką pylastą. Gleby okolic Rzeszowa (obiekt 3)
stanow ią utwory pyłowe (lessy).
Piaszczyste i gliniaste gleby okolic Radom ia charakteryzują się odczynem
kwaśnym i lekko kwaśnym. Natom iast gleby rejonu Leżajska i Rzeszowa odczynem od silnie kwaśnego do obojętnego. Gleby wszystkich badanych obie­
któw wykazują stosunkowo niską zawartość węgla organicznego, rzadko przekra­
czającą wartość 1,50% (C org.).
Z uwagi na stosunkowo małe zróżnicowanie zawartości pierwiastków w gle­
bach oddalonych 10, 20 i 50 m od drogi analizowano łącznie uśrednione wyniki
porów nując je z wartościami stwierdzonymi w profilach gleb znajdujących się
100 m od trasy kom unikacyjnej. W takim zestawieniu różnice w koncentracji
metali ciężkich były nieco wyraźniejsze (rys. la i b). Dotyczy to zwłaszcza Pb,
Zn oraz częściowo Cu. W artości dla poszczególnych obiektów w poziom ach
próchnicznych przedstawiały się następująco: obiekt 1 - 14,53 m g/kg Pb w pasie
do 50 m od drogi i 14,11 m g/kg Pb - w profilach oddalonych 100 m. W yraźnie
w iększe różnice wystąpiły w obiektach 2 i 3. W artości te wynosiły odpowiednio:
dla obiektu 2 - 26,18 i 22,20 mg/kg Pb a dla obiektu 3 - 25,63 i 19,33 m g/kg Pb.
Zakresy wahań zawartości dla Zn (w warstwie 0 -2 0 cm) przedstaw iały się
następująco: obiekt 1 (32,80-31,62), obiekt 2 (36,29-32,17) i obiekt 3 (34,1831,87 m g/kg Zn). Również w przypadku Cu, we wszystkich obiektach, najniższa
jej koncentracja stw ierdzona została w profilach najbardziej oddalonych ( 1 0 0 m)
od drogi: obiekt 1 (11,64-8,39), obiekt 2 (11,73-8,06) i obiekt 3 (11,54-10,75
m g/kg Cu).
W glebach okolic Radom ia (zarówno w poziom ach próchnicznych, jak i
podpróchnicznych) w odniesieniu do Ni i Co oraz w glebach rejonu Leżajska w
przypadku Cr, na ogół wyższe lub nieco wyższe zawartości wspom nianych
pierw iastków występowały w glebach bardziej oddalonych od tras kom unikacyj­
nych. Św iadczyłoby to o innych, niż kom unikacyjne, źródłach pochodzenia metali
ciężkich, (np. em isje przem ysłowe, środki ochrony roślin). W yraźnych praw idło­
wości nie widać w odniesieniu do Cd, natom iast zawartość Mn w glebach
w szystkich obiektów jest nieco wyższa w profilach najdalej oddalonych od drogi.
Zawartość metali ciężkich w glebach w sąsiedztwie
_________ szlaków komunikacyjnych...__________
39
R Y SU N EK la. Zawartość metali ciężkich (wartości średnie) w poziomach próchnicznych (0 -2 0
cm ) i podpróchnicznych (35—45 cm ) w zależności od odległości od drogi (1, 2, 3 - obiekty badań)
FIGURE 1a. The content o f heavy metals (mean values) in humus (0 -2 0 cm) and subhumus horizons
(35^15 cm), dependent on distance from road (1,2,3 - study objects)
Jedną z przyczyn m oże tu być nieco wyższa zawartość części spławialnych,
względnie zróżnicow ane nawożenie.
N ajw yższą koncentrację w pasie przydrożnym wykazują Pb, Zn i Cu. M etale
te są też na ogół sorbow ane (zw łaszcza na obiektach 2 i 3) w zwiększonych
ilościach w poziom ach próchnicznych gleb (rys. la). Dotyczy to Pb, Zn i Cu (rys.
2a). Stwierdzono też nieco wyższe stężenie Cd w om awianych poziom ach. Inaczej
zachow uje się Co, którego w glebach wszystkich obiektów jest nieznacznie więcej
40
Z. Klimowicz, J■ Melke
R Y SU N E K lb. Zawartość kadmu (wartości średnie) w poziomach próchnicznych (0 -2 0 cm) i
podpróchnicznych (3 5 -4 0 cm) w zależności od odległości od drogi( 1, 2, 3 - obiekty badań)
FIGURE lb. The content of cadmium (mean values) in humus (0 -2 0 cm) and subhumus horizons
(3 5 -4 5 cm), dependent on distance from road (1,2,3 - study objects)
w poziom ach podpróchnicznych w porównaniu z akumulacyjnymi. W edług A.
K abaty-Pendias i H. Pendias [1993] kobalt jest łatwo sorbowany przez substancję
organiczną i tworzy z nią organiczne chelaty, łatwo przem ieszczane w głąb profilu
glebowego. Podobne tendencje jak w przypadku Co wykazują Ni i Cr, których
stosunkow o duże nagrom adzenie stwierdzono w glebach okolic Radom ia i Leżaj­
ska. W przypadku zaś Mn, najwyższe nagrom adzenie wspom nianego pierw iastka
występuje w glebach okolic Rzeszowa - około 405 m g/kg w poziom ie akum ula­
cyjnym i 371 m g/kg Mn - w poziom ie podpróchnicznym .
Znaczne różnice na „korzyść” poziom u próchnicznego występują w glebach
obiektu 2. Badane przez Gorlacha i in. [1993] gleby regionu krakow skiego
wykazują, podobnie jak w przypadku om awianych wcześniej gleb (sąsiadujących
ze szlakami kom unikacyjnym i), wyższe nagrom adzenie Cd, Pb i Zn w poziom ach
pow ierzchniow ych gleb w porównaniu z poziom ami głębszym i. Zdaniem w spo­
m nianych autorów świadczy to o zanieczyszczeniu gleb w wyniku antropopresji
(pyły przem ysłow e, m otoryzacja), przy czym zawartość metali ciężkich nie ma
zasadniczo związku z typami gleb. Podobną opinię wyrażają Uziak i Steinbrich
[1980] w odniesieniu do gleb Lubelskiego Zagłębia W ęglowego. Poziomy próchniczne gleb tego obszaru wykazują zwiększone nagrom adzenie metali ciężkich,
głów nie cynku i ołowiu. W ymienieni autorzy wiążą to z zawartością substancji
organicznej, natom iast obecność miedzi i ołowiu w poziom ach głębszych z ilością
frakcji ilastej. W edług Skłodowskiego i Zarzyckiej [1997] również sposób użyt-
Zawartość metali ciężkich w glebach w sąsiedztwie
__________szlaków^ komunikacyjnych...__________
41
R Y SU N E K 2. Zawartość metali ciężkich w poziomach podpróchnicznych (3 5 -4 5 cm) wszystkich
badanych gleb w zależności od ilości części spławialnych: a - 10-25% części spławialnych, b 26-40% części spławialnych
FIGURE 2. The content o f heavy metals in subhumus horizons ( 3 5 ^ 5 cm) o f all studied soils,
dependent on the content o f fractions smaller than 0.02 mm: a - 10-25% o f particles <0.02 mm, b
- 26-40% o f particles <0.02 mm
kow ania gleb (leśne i upraw ne wytworzone z piaskowców) nie odgrywa większej
roli w rozm ieszczeniu pierwiastków. W yraźnie wyższą koncentrację metali cięż­
kich zaobserw ow ano jedynie w ściółkach gleb leśnych.
W iększość autorów wskazuje na zm niejszanie się zawartości metali ciężkich
w raz z oddalaniem się od tras kom unikacyjnych: Czarnowska [1974, 1994],
42
Z. Klimowicz, J. Melke
R Y SU N E K За. Zawartość metali ciężkich w poziomach próchnicznych gleb w zależności od ich
zasobności w Corg. (1, 2, 3 - obiekty badań)
FIGURE За. The content o f heavy metals in humus horizons (0 -2 0 cm), dependent on their
percentage content o f org. С (1, 2, 3 - study objects)
Roszy k, R oszykow a [ 1975], Czerwiński [1987], Curzydło [1988], Rodriguez-Flores i Rodriguez-Castellon [1982], G arcia i in. [1996], Lee [1997]. Podkreślić
jednak trzeba, że nie zawsze stw ierdza się istotną korelację m iędzy koncentracją
m etali ciężkich a natężeniem ruchu na drogach [Olajire, Ayodele 1997]. Rów nież
M alczyk i K ędzia [1996] badając zawartość metali ciężkich w glebach wzdłuż
drogi wylotowej Bydgoszcz-Inowrocław, nie stwierdzili związku pom iędzy stę­
żeniem w nich Zn i Cu a oddziaływaniem kom unikacji sam ochodowej.
Zawartość metali ciężkich w glebach w sąsiedztwie
__________szlaków^ komunikacyjnych...__________
43
R Y SU N E K 3b. Zawartość kadmu w poziomach próchnicznych gleb (0 -2 0 cm) w zależności od ich
zasobności w С org. (1, 2, 3 - obiekty badań)
FIGURE 3b. The content o f cadmium in humus horizons (0 -2 0 cm), dependent on their percentage
content o f org. С (1, 2, 3 - study objects)
Zaw artość m etali ciężkich w glebach w sąsiedztwie wym ienionych tras kom u­
nikacyjnych (rys. la i lb) na tle danych literaturowych dotyczących ich zawartości
w glebach Polski [Czarnowska, 1996; Dobrzański i in. 1970, Gorlach i in. 1993;
Gw orek, Czarnow ska 1996; Kabata-Pendias 1981; Terelak i in. 1999; U ziak i in.
1999] wskazuje na ich mniej lub bardziej wyraźną koncentrację wynikającą w
głównej m ierze z oddziaływania spalin pojazdów m echanicznych. W idać to
zw łaszcza w odniesieniu do średnich zawartości niektórych metali ciężkich w
glebach użytków rolnych kraju, zawartych w opracowaniu Terelaka i in. [1995].
Podkreślić jednak trzeba, że średnie zawartości oznaczanych pierw iastków m ie­
szczą się w przedziale tzw. zerowego stopnia zanieczyszczenia gleb. Są to więc
zgodnie z kryteriam i Kabaty-Pendias i in. [1995], gleby nie zanieczyszczone.
Należy dodać, że wyższe z reguły stężenia metali ciężkich w glebach stwierdza
się w obrębie aglom eracji miejskich [Czarnowska 1974; Turski i in. 1992], nie
w spom inając o dużych okręgach przem ysłowych, gdzie nagrom adzenie metali
ciężkich je st czasem bardzo duże.
W glebach badanych obiektów występuje dodatnia zależność między zaw ar­
tością m etali ciężkich a ilością części spławialnych (rys. 2). W idoczne jest to
szczególnie w przypadku Mn, gdzie zawartość tego pierw iastka w glebach zasob­
niejszych we frakcje spławialne przekracza ponad 1,5 raza ilość M n w glebach o
lżejszym składzie granulom etrycznym . W literaturze A. Kabata-Pendias i H.
Pendias [1993] podają również, że gleby piaszczyste są uboższe w m angan, w
porów naniu z glebami wytworzonymi z glin.
Spośród 8 oznaczanych pierwiastków jedynie Cr zachow uje się odw rotnie (rys.
2). Zawartość tego metalu jest wyraźnie większa w glebach piaszczystych (piaski
gliniaste) okolic Radom ia w porównaniu z utworami pyłowym i i gliniastym i w
pozostałych obiektach. W yjaśnienia wspom nianego, nietypowego zjaw iska możnaby szukać w zanieczyszczaniu gleb okolic Radom ia przez odpady ze znaczną
koncentracją chrom u, pochodzące z przem ysłu garbarskiego. Zw racała na to
uw agę U m ińska [1988], wskazując na duże nagrom adzenie om aw ianego pierwia-
44
Z Klimowicz, J- Melke
stka (>1000 ppm) w pobliżu garbam i Radoskór. Na związek koncentracji metali
ciężkich z zawartością frakcji spławialnych wskazują także Gworek i Czarnowska
[1996], a także M alczyk i Kędzia [1996] oraz Uziak i in. [1999].
W ażnym zagadnieniem jest rola związków próchnicznych w sorbowaniu pier­
wiastków. Okazuje się, że nawet stosunkowo niewielki wzrost ich zawartości w
poziom ie akum ulacyjnym gleby zwiększa zatrzym ywanie przez nią metali cięż­
kich (rys. За i 3b). Dotyczy to większości oznaczanych pierwiastków, tj. Pb, Zn,
Cu, Ni i Co. Mniej wyraźne zależności stwierdzono w przypadku Cr, Cd i Mn. W
literaturze przedm iotu wielokrotnie zwracano uwagę na związek pom iędzy zaw ar­
tością metali ciężkich, a procentową ilością С organicznego [Czarnowska i in.
1995; M alczyk, Kędzia 1996; Stone, M arsalek 1996]. Badając gleby aluwialne
doliny W isły stwierdzono istotną korelację zawartości Fe, Zn, Cu, Cr, Pb, Ni i Co
z procentow ą ilością węgla organicznego [Czarnowska i in. 1995].
W N IO SK I
1. Gleby w pobliżu tras komunikacyjnych charakteryzują się niską koncentracją
metali ciężkich.
2. Większe nagromadzenie pierwiastków w poziomach próchnicznych jak i podpróchnicznych, w pasie przydrożnym (do 50 m) dotyczy zwłaszcza Pb, Zn i częściowo
Cu, odwrotnie jest z Mn.
3. Stwierdzono dodatnią zależność między zawartością metali ciężkich w glebach a
ilością części spławialnych.
4. W badanych glebach występuje istotna dodatnia korelacja stężenia Pb, Zn, Cu, Ni
i Co z zawartością С org.
5. Pb, Zn, Cu i częściowo Cd wykazujące najwyższą koncentrację w pasie przydroż­
nym, sorbowane są na ogół (zwłaszcza na obiektach 2 i 3) w zwiększonych
ilościach w poziomach próchnicznych gleb.
6 . Co, Ni i Cr charakteryzują się mniej lub bardziej wyraźną migracją do poziomów
podpróchniczny ch.
L IT E R A T U R A
ALCHALABI A .S., HAWKER D. 1996: Retention and exchange behaviour o f vehicular lead in
street dust from major roads. Sei. Total Environ. 187 (2): 105-119, Aug. 30, 1996.
CURZYDŁO J. 1988: Ołów i cynk w roślinach i glebach w sąsiedztwie szlaków komunikacyjnych.
Z e szN a u k . AR K raków , 127: s. 70.
CZARNOW SK A K. 1974: The accumulation o f heavy metals in soils and plants in Warsaw area
(exem plified by grasses and m osses). Pol. J. Soil Sei. 7, 2: 117-122.
CZARNOW SK A K. 1994: Akumulacja niektórych metali ciężkich w glebach uprawnych i w
liściach selera w pobliżu dróg wylotow ych z Warszawy. Roczn. G lebozn., 45, 3/4, 6 5 -7 5 .
CZARNOW SK A K. 1996: Ogólna zawartość metali ciężkich w skałach macierzystych jako tło
geochem iczne gleb. Roczn. G l e b o z n 47 Supl.: 4 3 -5 0 .
CZERWIŃSKI Z. 1987: The effect o f highway traffic on a biotic environment. Pol. Ecol. Stud..,
13, 3-4: 4 1 9 -4 2 7 .
D O BRZAŃSK I В., GLIŃSKI J., UZIAK S. 1970: W ystępowanie niektórych pierwiastków w
glebach woj. rzeszow skiego w zależności od rodzaju skały macierzystej i typologii gleb. Ann.
UMCS, E-24: 115-127.
Zawartość metali ciężkich w glebach w sąsiedztwie
_________ szlaków komunikacyjnych...__________
45
GARCIA R., MATZ I., MILLAN E. 1996: Heavy metal contamination analysis o f roadsoils and
grasses from Gipuzkoa (Spain). Environm ental Technology 17 (17): 7 6 7 -7 7 0 .
GORLACH E., B R Y D A K K., GAM BUŚ F. 1993: Distribution o f heavy metals in soil profiles o f
the Cracov Region. Pol. J. Soil Sei. 26/2: 97 -1 0 4 .
GWOREK B., CZARNOW SKA К. 1996: Metale ciężkie w glebach wytworzonych z utworów
aluwialnych i eolicznych okolic Warszawy. Roczn. Glebozn., 47, Supl.: 6 5 -7 3 .
KABATA -PEN DIAS A. 1981 : Zawartość metali ciężkich w glebach uprawnych Polski. Pam. Pul.
7 4 :1 0 1 -1 1 1 .
KA BATA -PEN DIAS A. i in. 1995: Podstawy oceny chem icznego zanieczyszczenia gleb. Metale
ciężkie, siarka i WWA. Bibl. Monitoringu Środowiska, W -wa, 41 ss.
LAGERWERFF J. V., SPEACHT A. W. 1970: Contamination o f road side soil and vegetation with
cadmium, nickel, lead and zinc. Environ. Sei. Technol. 4: 58 3 -5 8 6 .
LEE P .K., TO U RA Y J.C., BAILLIF P., ILDEFONSE J.P. 1997: Heavy metal contamination o f
settling particles in a retention pond along the A-71 motorway in Sologne, France. Sei. Total
Environ. 201 (1): 1-15, Aug. 1,1997.
M ACIEJEW SKA A., SKŁODOW SKI P. 1995: W pływ emisji spalin sam ochodowych na skażenie
gleb związkami ołow iu, cynku i kadmu przy trasie W arszawa-Katowice. Z esz. Probl. Post.
Nauk Roi., 418, 1 :2 7 1 -2 8 0 .
M ALCZYK P., KĘDZIA W. 1996: Metale ciężkie w glebach leśnych wzdłuż drogi wylotowej
Bydgoszcz-Inowrocław. Roez. G lebozn., 47, 3/4: 20 3 -2 1 1 .
OLAJIRE A .A ., AYODELE E.T. 1997: Contamination o f roadside soil and grass with heavy
metals. Environm ental International. 23 (1): 91 -1 0 1 .
RODRIGUEZ-FLORES M., RODRIGUEZ-CASTELLON E. 1982: Lead and cadmium levels in
soil and plants near highways and their correlation with traffic density. Environ. Poll., 4, 4:
281 -2 9 0 .
ROSZYK E., ROSZYKOW A S. 1975: Ołów w glebach i roślinach w pobliżu dróg na terenie
W rocławia. Rocz. Glebozn., 26, 1: 177-185.
SKŁODOW SKI P., ZARZYCKA H. 1997: W pływ użytkowania gleb na zawartość i rozm ieszcze­
nie metali ciężkich. Rocz. G lebozn., 48, 1/2: 5 -1 3 .
TERELAK H., PIOTROW SKA M., MOTOW ICKA-TERELAK T., STUCZYŃSKI T., B U ­
D Z Y Ń SK A K. 1995: Zawartość metali ciężkich i siarki w glebach użytków rolnych Polski oraz
ich zanieczyszczenie tymi składnikami. Zeszyty P roblem ow e P ostępów Nauk Rolniczych, 418:
4 5 -5 9 .
TURSKI i in. 1992: Przestrzenne rozm ieszczenie metali ciężkich w glebach jako wskaźnik
zanieczyszczenia miasta Lublina. Annales UMCS, Sect. E, 47.
UM IŃSK A R. 1988: Ocena poziomu pierwiastków śladowych stanowiących potencjalne zagroże­
nie dla zdrowia w glebach Polski narażonych na zanieczyszczenie. Instytut M edycyny W si,
Lublin: 188 ss.
U ZIAK S., STEINBRICH K. 1980: Niektóre pierwiastki metali ciężkich w glebach LZW. Annales
UM CS, Sect. В, 35/36, 15: 23 9 -2 5 3 .
UZIAK S., MELKE J., KLIMOWICZ Z. 1999: Zagadnienie metali ciężkich w glebach Ściany
W schodniej. Materiały Kongresu Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego oraz M iędzynaro­
dowej Konferencji Naukowej. Lublin, wrzesień 1999, s. 417.
46
Z. Klimowicz, J■ Melke
ZBIGNIEW KLIMOWICZ, JERZY MELKE
THE CONTENT OF HEAVY METALS IN SOILS
IN THE VICINITY OF TRAFFIC ROADS
USING CHOSEN STRETCHES OF ROAD AS EXAMPLES
Department of Soil Science, Maria Curie-Sklodowska University, Lublin
SU M M A R Y
Because of rapid increase in road traffic in Poland in recent years, the concen­
trations of heavy metals near busy roads needs to be recorded and studied. These
areas, with arable soils, were chosen for study: 1 - in the Radom area (Lublin-Piotrków stretch of road ), 2 - in the Leżajsk area ( W arsaw-Przem yśl stretch of road),
and 3 - in the Rzeszów area (Cracov-M edyka stretch of road). In each of these
experim ental areas, soil samples were taken from pits located along 3 sections
(perpendicular to the road) at distances of 10,20, 50 and 100 m from the road and
depths 0 -5 , 10-20 and 35^-5 cm. The soils were characterized by standard
m ethods. Typologically, the soils belong to the lessives soils (FAO - Haplic
Luvisols) and locally-leached brown soils (FAO - Dystric Cam bisols). They are
characterized by wide grain-size distributions ranging from weakly loamy sands
through loamy sands to light loams (mainly in area 1). Area 2 had predom inantly
hydrom orphous silty form ations, and area 3 had silty form ations (loess). Soil pH
values ranged from 4.0-6.9. They contents of organic С were relatively small.
Heavy m etals were extracted with a m ixture of concentrated acids using a Prolabo
M icrodigest 3.6. The concentrations of heavy metals (Pb, Cd, Zn, Cu, Mn, Co, Ni
and Cr) were determ ined by AA Spectroscopy using a Perkin-Elm er 3300. The
concentrations of heavy metals in nearly all the soils studied were very sim ilar to
their natural values. However, there was some accum ulation of heavy metals,
especially Pb, Zn and Cu, nearest to the soil surface up to distance of 50 m from
the roads. A positive correlation was found between the concentrations of Pb, Zn,
Cu, Ni and Co and the content of organic carbon in the soil.
Praca w p łyn ęła do redakcji w lipcu 2 0 0 0 r.
d r hab. Z b ig n iew K lim o w ic z
Z a k ła d G leb o zn a w stw a , IN oZ U M C S w L u blin ie
2 0 -0 3 3 Lublin, ul. A kdem icka 19