1 KOMENTARZ DO ZDAŃ SPRAWDZAJĄCYCH UMIEJĘTNOŚĆ

KOMENTARZ DO ZDAŃ SPRAWDZAJĄCYCH UMIEJĘTNOŚĆ PISANIA
Model rozwinięcia tematu wypracowania jest narzędziem pracy egzaminatora (pomaga
porównywalnie ocenić pracę ucznia), nie jest natomiast planem czy konspektem
wypracowania. Model ma charakter czynnościowy, tzn. zawiera spis czynności wynikających
ze sformułowania tematu i niezbędnych do jego rozwinięcia (są one oznaczone cyframi
arabskimi). Za każdą z tych czynności uczniowi przysługuje określona pula punktów.
Aby piszący otrzymał maksymalną liczbę punktów za rozwinięcie tematu, musi wszystkie te
czynności wykonać. Sposób ich wykonania zależy od piszącego. Model zawiera jedynie
przykłady (oznaczone kolejnymi małymi literami) możliwych stwierdzeń. Nie jest to ich zbiór
skończony. Za stwierdzenie poprawne merytorycznie i wynikające z tekstu, a nieprzewidziane
w modelu, uczeń może otrzymać punkt z puli za daną czynność.
Układ modelu rozwinięcia tematu nie odzwierciedla oczekiwanej kompozycji
wypracowania (cechy poprawnej kompozycji są wskazane w kryteriach jej oceny).
W szczególności dotyczy to podsumowania, ponieważ treści, które w modelu zostały
nazwane Podsumowaniem, w realnej pracy ucznia mogą pojawić się np. we wstępie.
Wypracowanie nie jest wtedy zapisem drogi dochodzenia do wniosków, ale zapisem
argumentów potwierdzających sformułowaną we wstępie tezę.
POZIOM PODSTAWOWY
Temat 1. „Cierpiące matki. Porównaj ich wizerunki przedstawione w średniowiecznym
wierszu Posłuchajcie, bracia miła... i fragmencie III części Dziadów Adama Mickiewicza”
dotyczy dwóch tekstów dobrze osadzonych w tradycji szkolnej. Wymaga analizy portretów
bohaterek i porównania ich kreacji. Zdający powinien określić podstawowe konteksty
utworów, wskazać najważniejsze cechy ukształtowania wypowiedzi związane z wizerunkami
postaci, sportretować i porównać matki przedstawione w obu tekstach, sformułować wnioski.
Uczeń może porównywać portrety matek, analizując teksty równolegle lub po kolei
(linearnie). Oba ujęcia tematu są poprawne. Model żadnego z nich nie narzuca. Niezależnie
od ujęcia tematu – wnioski z analizy muszą dotyczyć podobieństw i różnic między portretami
bohaterek.
Piszący nie otrzymuje punktów za streszczenie podanych tekstów. Nie może ograniczyć
się do relacji, co bohaterki robią i mówią. Musi ich zachowania i słowa zinterpretować, tak
aby scharakteryzować postacie (przedstawić ich cechy, odczytać emocje, motywacje,
pragnienia).
Charakterystyka nie będzie pełna, jeśli zostanie oderwana od kontekstu
historycznoliterackiego, ponieważ w kreacjach obu bohaterek zostały wykorzystane ważne
dla kultury toposy. Aby zrozumieć wiersz Posłuchajcie, bracia miła..., piszący musi znać
poezję średniowieczną w zakresie przewidzianym przez podstawę programową. Natomiast
charakterystyka pani Rollisonowej będzie poprawna pod warunkiem, że uczeń zna III część
Dziadów Adama Mickiewicza i umie tę wiedzę wykorzystać. Tylko wtedy będzie wiedzieć,
kim są postacie występujące we fragmencie i jakie są wzajemne relacje między nimi.
Zgodnie ze standardami wymagań egzaminacyjnych na poziomie podstawowym zdający
powinien umieć określić podstawowe wyznaczniki poetyki utworu (m.in. rodzaj literacki,
formę wypowiedzi), a także rozpoznać nadawcę i odbiorcę oraz bohatera i sposoby jego
kreowania w utworze. Dostrzeżenie różnicy między monologiem lirycznym a dialogiem
w dramacie jest niezbędne, aby określić różnice w sposobie wyrażania matczynych uczuć
przez bohaterki.
1
Temat 2. „Co w Ludziach bezdomnych Stefana Żeromskiego symbolizują Wenus z Milo
i Rybak Puvisa de Chavannes’a? Odpowiedz, analizując poniższe fragmenty oraz wykazując
związek obu symboli z kreacją bohaterów i innymi symbolami przedstawionymi w utworze”
wymaga interpretacji utworu poprzez jego znaczące fragmenty.
Zdający, analizując fragmenty pochodzące z rozdziału otwierającego powieść, musi
odczytać symboliczne znaczenia opisanych w nich dzieł sztuki. Dzieła te symbolizują różne,
przeciwstawione sobie w powieści wartości i postawy życiowe. Ich rozmaite aspekty ukazane
zostały w dalszych partiach Ludzi bezdomnych poprzez kolejne symbole i kreację postaci.
Uczeń powinien to wykazać.
Temat wymaga umiejętności analizy danego w arkuszu tekstu (głównie na poziomie
idei). Zdający nie otrzyma punktów, jeśli odczyta tylko treści dosłowne analizowanych
fragmentów (powtórzy własnymi słowami opisy Wenus i Rybaka), musi zrozumieć ich ukryte
znaczenia.
Temat wymaga także bardzo dobrej znajomości Ludzi bezdomnych. Żeby zrozumieć
związek między cytowanymi fragmentami a całością utworu, uczeń musi je umiejscowić
w powieści. Jeśli nie zna Ludzi bezdomnych, nie zrobi tego, nie będzie też potrafił wskazać
i zinterpretować innych symboli wyrażających podobne treści oraz nie zinterpretuje kreacji
bohaterów. Nie dostrzeże związku symboliki obu dzieł sztuki z problematyką moralną,
filozoficzną i społeczną utworu.
Ten temat sprawdza również ważną umiejętność selekcji materiału. Uczeń, który zna
powieść, z całego jej bogactwa musi dokonać funkcjonalnego wyboru.
POZIOM ROZSZERZONY
Temat 1. „Dokonaj analizy i interpretacji porównawczej fragmentów Pana Tadeusza Adama
Mickiewicza oraz Raportu o stanie wojennym Marka Nowakowskiego, zwracając uwagę
na sposoby przedstawienia lasu” wymaga analizy porównawczej fragmentu dobrze znanego
uczniom romantycznego poematu i nowego dla nich współczesnego tekstu prozatorskiego.
Sformułowanie tematu zawiera wskazówkę interpretacyjną: zdający ma skupić się
na sposobach ujęcia motywu lasu.
Uczeń powinien dokonać wielopłaszczyznowej (i na poziomie idei, i na poziomie
organizacji) analizy obu tekstów. Musi zatem znać i stosować procedury analizy dzieła
literackiego: określić strukturę narracji, konstrukcję czasu i przestrzeni, scharakteryzować
obraz lasu i sposoby jego kreacji w każdym z utworów.
Ponieważ temat wymaga porównania dwóch tekstów, piszący powinien określić zasadę
ich zestawienia i dostrzec związki miedzy nimi (aluzję do Pana Tadeusza w utworze Marka
Nowakowskiego).
Poprawna analiza i interpretacja wymaga funkcjonalnego wykorzystania kontekstów.
Uczeń może analizować podane teksty równolegle lub po kolei (linearnie). Oba ujęcia
tematu są poprawne. Model żadnego z nich nie narzuca. Niezależnie od ujęcia tematu –
wnioski z analizy muszą dotyczyć podobieństw i różnic między tekstami.
Temat 2. „Język w państwie policyjnym. Zanalizuj i zinterpretuj wiersz Ewy Lipskiej
Z cyklu: Wielkie awarie (I)” wymaga analizy i interpretacji współczesnego tekstu poetyckiego
spoza podstawy programowej, ale utrzymanego w znanej uczniom poetyce.
Wielopłaszczyznowa analiza (i na poziomie idei, i na poziomie organizacji)
podporządkowana jest wskazówce interpretacyjnej: zdający ma skupić się tym razem
na problemie języka w państwie policyjnym.
2
Piszący musi stosować procedury analizy wiersza: określić podmiot liryczny, ustalić
problematykę utworu, opisać obraz rzeczywistości ukazany w utworze, funkcjonalnie
zanalizować środki artystycznego wyrazu, funkcjonalnie wykorzystać konteksty.
Specyfika tego tekstu sprawia, że uczeń musi się skupić na języku jako temacie i języku
jako narzędziu.
We wnioskach interpretacyjnych powinien zauważyć związek miedzy językiem
a rzeczywistością, w której on funkcjonuje (zakłamana rzeczywistość prowadzi
do zakłamania języka).
3