Załącznik 2

Transkrypt

Załącznik 2

Gmina Wierzbica
Wierzbica, lipiec 2009 r.
Program ochrony środowiska dla Gminy Wierzbica na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do 2016 r.
Zespół autorski:
...............................................
mgr Renata Okrajewska
................................................
mgr inŜ. Wioletta Chaba
................................................
mgr Joanna Segieta
2
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP............................................................................................................................................................. 5
2. ZAŁOśENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU. ............................................................................................... 6
2.1. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU RADOMSKIEGO ............................................................................. 7
3. CHARAKTERYSTYKA GMINY WIERZBICA......................................................................................... 9
3.1. POŁOśENIE GEOGRAFICZNE .......................................................................................................................... 9
3.2. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ........................................................................................................................ 9
3.3. SYTUACJA GOSPODARCZA .......................................................................................................................... 10
4. ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO. ................................................................................... 12
4.1.
WARUNKI KLIMATYCZNE.................................................................................................................... 12
4.2.
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I OCHRONA PRZYRODY......................................................................... 12
4.2.1. Lasy. ______________________________________________________________________ 12
4.2.2. Formy ochrony przyrody. ______________________________________________________ 14
4.3.
POWIETRZE ATMOSFERYCZNE............................................................................................................. 16
4.4.
ZASOBY WODNE I GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA. ......................................................................... 17
4.4.1.
Wody powierzchniowe.________________________________________________________ 17
4.4.2. Wody podziemne._____________________________________________________________ 18
4.4.3. Gospodarka wodno-ściekowa.___________________________________________________ 19
4.5.
ZASOBY SUROWCÓW MINERALNYCH. ................................................................................................. 20
4.6.
GLEBY. ............................................................................................................................................... 21
4.7.
EDUKACJA EKOLOGICZNA................................................................................................................... 22
4.8.
WYKORZYSTANIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH .................................................................... 24
5. ZAGROśENIA ŚRODOWISKA................................................................................................................. 26
5.1.
HAŁAS I WIBRACJE.............................................................................................................................. 26
5.2.
PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ....................................................................................... 27
5.3.
GOSPODARKA ODPADAMI. .................................................................................................................. 28
5.4.
TERENY NARAśONE NA SUSZE I POWÓDŹ. ........................................................................................... 29
5.5.
POWAśNE AWARIE PRZEMYSŁOWE I DROGOWE. ................................................................................. 30
6. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM.......................................................................................................... 32
7. PRIORYTETY I CELE EKOLOGICZNE GMINY WIERZBICA. ........................................................ 34
8. STRATEGIA KRÓTKOTERMINOWYCH DZIAŁAŃ NA LATA 2009-2012. ..................................... 36
8.1.
8.2.
8.3.
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE............................................................................................................. 37
8.4.
8.5.
OGRANICZENIE HAŁASU I PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO. ......................................... 38
8.6.
8.7.
9. STRATEGIA DŁUGOTERMINOWYCH DZIAŁAŃ DO ROKU 2016.................................................. 39
9.1.
9.2.
9.3.
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE............................................................................................................. 39
9.4.
9.5.
OGRANICZENIE HAŁASU I PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO. ......................................... 40
9.6.
9.7.
10. REALIZACJA PROGRAMU ...................................................................................................................... 41
10.1.
SZACUNKOWE KOSZTY REALIZACJI PROGRAMU ................................................................................. 41
10.2.
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA. ................................................................................................................... 41
10.3.
WDRAśANIE I MONITORING „PROGRAMU...”....................................................................................... 46
11. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM. ................................................................. 49
12. SPIS LITERATURY I WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW........................................................... 50
3
Załącznik graficzny:
MAPA w skali 1:50 000:
Gmina Wierzbica z uwzględnieniem elementów ochrony przyrody oraz zagroŜeń dla środowiska naturalnego
4
1. WSTĘP.
W celu realizacji polityki ekologicznej państwa Wójt Gminy Wierzbica zobligowany
jest do sporządzania gminnego programu ochrony środowiska (art.17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska - tekst jednolity z 4 lipca 2006 r. Dz. U. Nr 129 poz.
902) obejmującego 4 lata z perspektywą na kolejne 4 lata (art.14 ustawy poś).
„Program ochrony środowiska dla gminy Wierzbica” został opracowany w trybie i na
zasadach określonych w przepisach o ochronie środowiska. Program został uchwalony przez
Radę Gminy Wierzbica w dniu 25.02.2005 r. uchwałą nr XX/166/2005. W 2008 roku przystąpiono do aktualizacji „Programu ...”. Niniejszy Program ochrony środowiska stanowi drugą edycję dokumentu programowego określającego zadania w zakresie ochrony środowiska
na terenie gminy Wierzbica i jest aktualizacją dokumentu przyjętego w 2005 r.
„Program
ochrony
środowiska
dla
Gminy
Wierzbica
na
lata
2009-2012
z uwzględnieniem perspektywy do 2016 r.” przedstawia cele, priorytety i kierunki działań dopasowane do obecnego stanu środowiska i wymagań wynikających z nowych przepisów
ochrony środowiska oraz aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej gminy i planów rozwojowych w tym zakresie.
Program określa:
-
aktualną sytuację ekologiczną w gminie,
-
ekologiczne, przestrzenne, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gminy,
-
priorytetowe działania w podziale na krótkoterminowe (lata 2009 – 2012)
i długoterminowe (do roku 2016),
-
harmonogram konkretnych zadań w zakresie ograniczenia emisji, ochrony zasobów przyrody, racjonalnego gospodarowania środowiskiem, aktywizacji prośrodowiskowej społeczeństwa i wzrostu świadomości ekologicznej z podziałem na:
zadania gminy,
zadania innych organów administracji publicznej oraz instytucji, przedsiębiorstw
i organizacji społecznych,
-
uwarunkowania realizacyjne Programu, jego wdroŜenie i monitoring.
Szczególne rozwinięcie Programu stanowi „Plan gospodarki odpadami dla Gminy
Wierzbica na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do 2016 r.”.
Niniejsze opracowanie wykonano w Zakładzie Ochrony Środowiska „INWEST-EKO”
w Kielcach na zlecenie Urzędu Gminy w Wierzbicy.
5
2. ZAŁOśENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU.
Głównym celem Programu jest określenie polityki ekologicznej gminy Wierzbica, realizując politykę ekologiczną państwa, rozumianą jako zjednoczenie celów ochrony środowiska
z wyzwaniami zrównowaŜonego rozwoju Europy i rozszerzania ogólnoświatowej troski o
Ziemię i jej przyszłych mieszkańców. NajwaŜniejsze problemy i cele zawierają następujące,
dokumenty krajowe:
- ustaleniami i rekomendacjami wynikającymi z projektu „Polityki ekologicznej państwa na
lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014”,
- Strategią Rozwoju Kraju 2007-2015
- Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia 2007-2013
Program uwzględnia równieŜ uwarunkowania wojewódzkie i powiatowe wynikające z:
-
Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego (uchwalony
w 2004 r.)
-
Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 (aktualizacja uchwalona
w 2006 r.)
-
Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013
-
Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010
z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r.
-
Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2007-2011
z uwzględnieniem lat 2012-2015 (aktualizacja)
-
Programu ochrony środowiska powiatu radomskiego (uchwalony w 2004 r.)
-
Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Radomskiego na lata 2008-2012 z perspektywą
do roku 2015 aktualizacja.
Głównym celem polityki ekologicznej państwa, ustanowionym w krajowych dokumentach programowych jest „zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa polskiego w XXI w oraz stworzenie podstaw dla opracowania i realizacji strategii zrównowaŜonego rozwoju kraju”.
Zasadą, stanowiącą nadrzędne kryterium rozwiązań strategicznych na wszystkich
szczeblach zarządzania powinna być konstytucyjna zasada zrównowaŜonego rozwoju.
6
2.1. Cele polityki ekologicznej powiatu radomskiego
Główne zasady polityki ekologicznej powiatu radomskiego to:
W zakresie ochrony powietrza:
• sukcesywna likwidacja źródeł niskiej emisji
• wprowadzanie paliw ekologicznych jako czynnika grzewczego w kotłowniach lokalnych
i przemysłowych co pozwoli na ograniczenie emisji zanieczyszczeń pyłowo - gazowych
emitowanych do powietrza
• promowanie i wprowadzanie najlepszych dostępnych technik /BAT/ dla zakładów produkcyjnych
• wzrost i promocja wykorzystania energii odnawialnej
• właściwa edukacja ekologiczna
W zakresie hałasu i promieniowania:
• wdroŜenie monitoringu środowiska w zakresie hałasu przy współpracy z Mazowieckim
Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska
• ograniczenie emisji hałasu poprzez stosowanie ekranów zieleni wokół najbardziej zagroŜonych terenów i traktów komunikacyjnych, drogowych i kolejowych
• lokalizacja źródeł promieniowania elekromagnetycznego z dala od terenów zabudowy
mieszkaniowej
W zakresie gospodarki wodno-ściekowej:
• ograniczenie poboru wód podziemnych dla celów gospodarczych, produkcji i usług;
• ograniczenie wodochłonności;
• poprawa jakości wód powierzchniowych;
• zapobieganie zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych ze szczególnym
naciskiem na zapobieganie u źródła;
• zmniejszenie deficytu wód powierzchniowych;
Cele te zamierza się osiągnąć ukierunkowując się na następujące działania:
• budowę, rozbudowę i modernizację systemów oczyszczania ścieków komunalnych;
• ograniczenie spływu zanieczyszczeń powierzchniowych z rolnictwa;
• zapewnienie skutecznej ochrony wód podziemnych przed degradacją, zwłaszcza głównych
zbiorników wód podziemnych;
• utrzymanie naturalnych zbiorników retencyjnych m. in. terenów podmokłych, torfowisk,
bagien;
7
• preferowanie
zalesień
głównie
na
obszarach
źródliskowych,
infiltracyjnych
i wododziałowych;
• wprowadzanie zamkniętych obiegów wody w przemyśle;
• wykorzystywanie zasobów wód podziemnych głównie na zaopatrzenie ludności
w wodę pitną;
• modernizację systemów zaopatrzenia w wodę;
• edukację ekologiczną dzieci i młodzieŜy.
W zakresie gospodarki leśnej, ochrony przyrody i łowiectwa (cele skorelowane):
• zwiększanie
stopnia
lesistości
poprzez
zalesianie
gruntów
najsłabszych
i odłogujących, zdegradowanych, ograniczenie rozdrobnienia istniejących lasów poprzez
tzw. dolesianie i tworzenie kompleksów leśnych na obszarach wyznaczonych granicami
polno-leśnymi,
• dostosowywanie zalesień do określonych funkcji ochronnych, klimatotwórczych, społecznych,
• wzbogacanie siedlisk naturalnych poprzez tworzenie ekosystemów leśnych o duŜym stopniu róŜnorodności przy udziale gatunków biocenotycznych i ograniczeniu monokultur sosnowych,
• propagowanie zalesień tworzonych przy udziale dotacji celowych,
• intensyfikacja działań w ramach nadzoru nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu
Państwa, szczególnie mające na celu właściwe uŜytkowanie lasów, odnawiania zasobów
leśnych, ograniczenie zrębów dewastacyjnych,
• szkolenie właścicieli lasów w zakresie ekologicznego gospodarowania zasobami leśnymi,
• współpraca z Lasami Państwowymi, Polskim Związkiem Łowieckim, Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody i instytucjami pozarządowymi w zakresie ochrony przyrody (lasów,
zadrzewień, cennych obiektów przyrody, zwierzyny dziko Ŝyjącej), edukowanie społeczności w zakresie racjonalnego korzystania z zasobów przyrodniczych, kształtowanie środowiska naturalnego i jego ochrony.
8
3. CHARAKTERYSTYKA GMINY WIERZBICA.
3.1. PołoŜenie geograficzne
Gmina Wierzbica połoŜona jest w południowej części województwa mazowieckiego.
Zajmuje południowo-zachodnie tereny powiatu radomskiego, 17 km od miasta Radom. Administracyjnie gmina graniczy z gminami: Skaryszew i IłŜa od wschodu, Jastrząb (powiat
szydłowiecki) od zachodu, Mirzec (powiat starachowicki) od południa, Mirów Stary (powiat
szydłowiecki) od południowego-zachodu, Kowala od północy oraz Orońsko (powiat szydłowiecki) od północnego-zachodu. Powierzchnia terenu wynosi 93,07 km2, a w skład gminy
wchodzi 17 sołectw (16 wsi sołeckich oraz samorząd osiedla).
Na terenie gminy Wierzbica znajduje się cieć dróg wojewódzkich, powiatowych
i gminnych. Ogółem na terenie gminy leŜy 12 km dróg wojewódzkich o numerach: 744 Starachowice-Radom i 727 Przysucha-Szydłowiec-Wierzbica oraz 42 km dróg powiatowych
i 162,2 km dróg gminnych. Przez zachodni fragment gminy biegnie linia kolejowa KielceSkarŜysko Kamienna-Radom.
Pod względem fizyczno-geograficznym (wg Kondrackiego, 2002 r.) niemal cały obszar gminy Wierzbica połoŜony jest w mezoregionie Przedgórze IłŜeckie (342.33) wchodzące
w skład makroregionu WyŜyna Kielecka (318.8) i północno-wschodnia część gminy na obszarze mezoregionu Równina Radomska (318.86), naleŜącego do makroregionu Wzniesienia
Południowomazowieckie (318.8). Tereny te wchodzą w skład podprowincji WyŜyna Małopolska (342).
Gmina Wierzbica jest jednostką administracyjną o charakterze rolniczym. UŜytki rolne stanowią 87,8 % całkowitej powierzchni, lasy i grunty leśne 3,4 % powierzchni. Na pozostałe grunty przypada 8,8 %.
3.2. Sytuacja demograficzna
Gminę Wierzbica zamieszkuje 10 300 osób (dane UG w Wierzbicy na koniec 2008 r.).
Gęstość zaludnienia średnia dla gminy wynosi 110 osób/km2.
Pod względem zaludnienia największą miejscowością jest Wierzbica, najmniej osób
zamieszkuje Pomorzany Kolonię. Rozmieszczenie ludności na terenie gminy przedstawia tabela 1.
9
Tabela 1. Gmina Wierzbica w układzie administracyjnym (stan na 2008 r.)
Sołectwa
Ludność
1. Błędów
189
2. Dąbrówka Warszawska
657
3. Łączany
698
4. Podgórki
165
5. Polany
507
6. Polany Kolonia
279
7. Pomorzany
371
8. Pomorzany Kolonia
113
9. Ruda Wielka
1 381
10. Rzeczków
254
11. Rzeczków Kolonia
299
12. Stanisławów
140
13. Suliszka
224
14. Wierzbica
3 968
15. Wierzbica Kolonia
232
16. Zalesice
487
17. Zalesice Kolonia
336
Ogółem
10 300
Źródło: Dane UG Wierzbica
3.3. Sytuacja gospodarcza
Rolnictwo stanowi znaczący sektor w gospodarce gminy. UŜytki rolne stanowią 87,8%
powierzchni terenu, tj. 8 253 ha. PrzewaŜają indywidualne gospodarstwa rolne
o średniej powierzchni 4,0 ha, w których działalność rolnicza stanowi podstawowe źródło
utrzymania. Głównym kierunkiem specjalizacji jest gospodarka zboŜowo-okopowo-pastewna.
Gmina Wierzbica zalicza posiada średnio-słabe warunki przyrodniczo-glebowe.
W gruntach ornych moŜna wyróŜnić następujące kompleksy:
- Ŝytni b. dobry (pszenno-Ŝytni) – klasa IIIb,
- Ŝytni dobry – klasa IVa,
- Ŝytni słaby – klasa IVb,
- Ŝytni b. słaby – klasa V,
- zboŜowo-pastewny słaby – klasa VI.
Grunty o najwyŜszej przydatności rolniczej nadające się do uprawy szerokiego asortymentu roślin polowych, w tym o najwyŜszych wymaganiach glebowych znajdują się
w silnym rozproszeniu tworząc mozaikę glebową, utrudniającą racjonalną organizację produkcji roślinnej nawet w skali pojedynczego gospodarstwa.
Większe kompleksy gleb o dobrej przydatności do produkcji rolniczej występują
w rejonach sołectw: Wierzbica, Łączany, Zalesice, Pomorzany. Występują tu takŜe gleby organiczne – torfy, w dolinie Modrzejowicy i jej dopływów.
Bazę ekonomiczną gminy Wierzbica kształtuje w znacznym stopniu na terenie Wierzbicy przemysł, natomiast na obszarze gminy – rolnictwo. Gmina Wierzbica nie ma dobrej kon10
dycji
ekonomicznej.
Nie
ma
tu
pręŜnie
działającego
przemysłu
czy
usług.
W tworzeniu bazy ekonomicznej gminy bierze przede wszystkim udział rolnictwo, które specjalizuje się głównie w produkcji zbóŜ i trzody chlewnej.
Do największych zakładów działających na terenie gminy naleŜą:
• Smurfit Paper Sack Polska Sp. z o.o. Rzeczków;
• "REMUR - TRANS" Sp.z o.o. Wierzbica;
• Spółka "RAFIZ" - Strygner Jerzy i Dyczkowscy;
• "TOMAR" - s.c. Jarząbek Tomasz i Stanisław, Rzeczków;
• "HENMAR" - s.c. Krystyna i Henryk Piechurscy;
• Garbarnia "ZADORA" Dorota i Robert Załęccy;
• REM - WIERZBICA, Rzeczków Kolonia.
Bardzo dobrze rozwinięta jest takŜe sieć sklepów branŜy spoŜywczej i budowlanej oraz usług.
Wg danych GUS w gminie Wierzbica na koniec 2007 r. w systemie regon zarejestrowanych było 592 podmiotów gospodarczych, w tym 476 dotyczyły osób fizycznych prowadzących działalność.
Na terenie gminy Wierzbica nie ma zlokalizowanych szlaków turystyczne. Brak takŜe
bazy wypoczynkowej oraz gospodarstw agroturystycznych.
11
4. ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO.
4.1. Warunki klimatyczne
Teren gminy Wierzbica charakteryzuje się średnią temperaturą powietrza ok. 7,5oC,
średnią wielkością opadów wynoszącą 550-650 mm, pokrywa śnieŜna zalega tu przez ok. 60
dni. Najobfitsze opady przypadają na lipiec, najniŜsze zaś notowane są w miesiącach zimowych. Średnia roczna temperatura powietrza z wielolecia wynosi 8oC. Liczba dni
z mrozem waha się w granicach 40-70 w ciągu roku. Średnia ilość dni z przymrozkami wynosi 110 – 130.
Jest to korzystny klimat dla działalności rolniczej, średnia długość okresu wegetacyjnego wynosi 210-222 dni.
Średnia roczna suma parowania terenowego wynosi tu 500-520 mm.
Dominują wiatry z kierunku zachodniego oraz północno-zachodniego, podrzędnie ze
wschodu i południa. Dominujące prędkości mieszczą się w przedziale 0-2 m/s i 2-5 m/s.
4.2. Środowisko przyrodnicze i ochrona przyrody.
4.2.1. Lasy.
Gmina Wierzbica charakteryzuje się najniŜszym wskaźnikiem lesistości na obszarze
województwa, zajmują one jedynie 220 ha czyli 2,34 % powierzchni. Lasy te naleŜą do właścicieli indywidualnych lub wspólnot mieszkańców wsi. Własność Lasów Państwowych w
zarządzie Nadleśnictwa Marcule stanowi tylko jedna działka leśna na terenie Zalesic. Jest to
las, w którym dominującym gatunkiem jest sosna, podrzędnie występuje dąb, brzoza. Lasy
prywatne nie posiadają Planu Urządzenia Lasu.
Gmina Wierzbica ma opracowany program zalesiania w formie wyznaczonej granicy
polno-leśnej. Do zalesienia zostały przeznaczone obszary o gorszej klasie bonitacyjnej gleb
występujące na obrzeŜach gminy. Poprawa stanu lesistości powinna następować sukcesywnie
wskutek objęcia dolesieniami kolejnych gruntów w gminie. Zalesienia w gminie mają na celu
zagospodarowanie gruntów najsłabszych i odłogujących oraz ograniczenie rozdrobnienia istniejących lasów poprzez tzw. dolesianie luk i tworzenie kompleksów leśnych.
Lasy pełnią wielorakie funkcje: ochronną - polegającą na dodatnim oddziaływaniu na
środowisko przyrodnicze, produkcyjną - dostarczającą surowca drzewnego, owoców leśnych,
ziół oraz społeczną - przede wszystkim jako teren dla rekreacji i turystyki. Lasy korzystnie
oddziałują na klimat, powietrze, wodę, glebę, warunki Ŝycia człowieka oraz na równowagę
przyrodniczą. Na terenie gminy nie występują lasy ochronne. Do granic gminy przylegają na-
12
tomiast rozległe kompleksy naleŜące do gmin ościennych tym lasy wodochronne od strony
północno-wschodniej i południowo-wschodniej.
Równie waŜnym elementem przyrody są zasoby zwierzyny łownej. Podstawową zwierzyną łowną w gminie jest zwierzyna drobna, którą reprezentują: lis, zając, baŜant, kuropatwa,
dzika kaczka.
WaŜnym elementem szaty roślinnej na terenach ubogich w lasy są zadrzewienia
i zakrzewienia śródpolne, przydroŜne, rosnące na placach, skwerach i nieruchomościach. Pieczę prawną nad utrzymaniem tej roślinności sprawują gminy. Niemal kaŜde wycięcie drzewa i
krzewów wymaga zezwolenia, a takŜe rekompensaty dla środowiska przyrodniczego w postaci
nowych
nasadzeń
w
innych
miejscach.
Mimo
zasady
równowaŜenia
strat
w lokalnym środowisku przyrodniczym, nadal aktualna jest potrzeba zwiększenia zadrzewień
i zakrzewień na terenach wiejskich, zakładanie zadrzewień i parków. Do tego celu nadaje się
praktycznie kaŜdy wolny fragment terenu uŜyteczności publicznej lub nieruchomości prywatnych. ZauwaŜa się jeszcze wiele obszarów w gminach nie uŜytkowanych, szpecących chwastami,
zaśmieceniem.
Zagospodarowanie ich
z
wykorzystaniem
drzew,
krzewów,
a nawet kwiatów, poprawiłoby niewątpliwie estetykę otoczenia, wzbogaciło środowisko przyrodnicze i urozmaiciło krajobraz. Działania w tej mierze zaleŜą jednak od inicjatywy społeczności lokalnej.
W przypadku obszarów leśnych daje się zaobserwować utratę naturalnego charakteru
drzewostanu na rzecz szybciej rosnących monokultur sosnowych. MoŜe skutkować to obniŜeniem odporności drzewostanów oraz zwiększeniem ich podatności na czynniki chorobotwórcze.
W lasach prywatnych zagroŜeniem jest rozdrobnienie kompleksów. Powoduje to
przerwanie ciągłości naturalnych ekosystemów i ograniczenie liczby nisz ekologicznych,
stanowiących ostoje zwierząt.
Dla lasów ogólnymi zagroŜeniami są: poŜary, kradzieŜe drewna, zaśmiecanie ich
w pobliŜu terenów mieszkaniowych, rekreacyjnych i dróg. Niewystarczająca jest takŜe ilość
i jakość infrastruktury turystycznej i komunalnej w sąsiedztwie lasów. W ostatnich latach nie
obserwowano masowych pojawów szkodliwych owadów leśnych. Nie rejestruje się tu takŜe
uszkodzeń drzewostanu w wyniku zanieczyszczenia powietrza.
13
4.2.2. Formy ochrony przyrody.
Szczególnie cennym obszarem pod względem przyrodniczym są torfowiska pakosławskie.
Torfowisko Pakosław zostało objęte ochroną w ramach sieci „Natura 2000” SOO
(Specjalne Obszary Ochrony) Pakosław – kod obszaru PLH140015, powierzchnia 668,63 ha,
typ obszaru – B (bez Ŝadnych połączeń z innymi obszarami Natura 2000). Obszar obejmuje
największe w Polsce i dobrze rozwijające się stanowisko języczki syberyjskiej Ligularia sibirica (1100 osobników kwitnących, ok. 3000 siewek i osobników nie kwitnących). Stwierdzono tu równieŜ występowanie lipiennika Loesela Liparis loeselii oraz 3 gatunków zwierząt z
Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Główne zagroŜenie dla wartości przyrodniczych
tego obszaru: spadek poziomu wód gruntowych, zarastanie w wyniku naturalnej sukcesji, niebezpieczeństwo poŜaru torfu, zanieczyszczanie, a szczególnie zaśmiecanie, pozyskanie torfu.
Ostoja znajduje się w całości na Obszarze Chronionego Krajobrazu IłŜa-Makowiec (16 650
ha). Projektuje się utworzenie rezerwatu przyrody Pakosław (500 ha).
Obszar ten został objęty ochroną równieŜ poprzez włączenie go w system programu
CORINE biotopes (Dyduch-Falniowska i in., 1999). W jego ramach wyznaczono obszarowe
ostoje przyrody o znaczeniu europejskim - Pakosław (nr 290), pow. całkowita ostoi ok. 450
ha, którego fragment leŜy na terenie gminy Wierzbica. Jest to rejon projektowanego rezerwatu torfowiskowego. Jednym z głównych walorów predysponujących ten obszar do takiej
ochrony jest występowanie tu dobrze wykształconych oraz zachowanych zbiorowiska łąkowych i torfowiskowych, oraz lasów łęgowych. Występuje tu wiele rzadkich gatunków roślin
między innymi: języczka syberyjska, storczyk lipiennik Loesela, skalnica torfowiskowa i
brzoza niska. Jednym z głównych walorów ostoi w ramach zaproponowanego obszaru są lasy
oraz roślinność bagienna, torfowa. Ostoje stanowią miejsce lęgowe wielu gatunków ptaków,
zwłaszcza wodno-błotnych i waŜny punkt na ich szlaku wędrówkowym.
Obszary przyrodnicze prawnie chronione. Do obszarów chronionych prawnie na terenie gminy naleŜy wschodni obszar gminy wchodzący w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu „IłŜa – Makowiec”. Zlokalizowany jest on w granicach wyznaczonych w decyzji
wprowadzania obszaru uchwałą Nr XV/69/83 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Radomiu
z dnia 28 czerwca 1983 r. Na terenie gminy Wierzbica znajduje się obszar wielkości 2326 ha.
Zasady zagospodarowania obszaru są zgodne z Ustawą o ochronie i kształtowaniu środowiska. Ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów oraz zakazy obowiązujące
w granicach obszaru zostały określone w Rozporządzeniu Nr 41 Wojewody Mazowieckiego
14
z dnia 5 maja 2005 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu IłŜa-Makowiec (Dz.
Urzęd. Woj. Mazowieckiego Nr 10, poz. 92). Obszar ten jest bardzo malowniczy ze względu
na zróŜnicowane ukształtowanie terenu, występujące rzeki oraz kompleksy leśne. Na omawianym obszarze występują objęte całkowitą ochroną gatunkową rośliny: brzoza niska, gnidosz królewski, wawrzynek wilczełyko oraz storczyk krwisty. Ta roślinność ogranicza się do
torfowiska Pakosław.
W wyniku zagospodarowywania przez ludzi nowych, dotychczas otwartych terenów,
następuje ich fragmentyzacja i przerwanie ciągłości istniejących układów, decydujących
o zachowaniu równowagi przyrodniczej. Szczególnie dobrze to widać w przypadku budowy
nowych ciągów komunikacyjnych, napowietrznych linii energetycznych wysokiego napięcia
oraz tworzenia obszarów zwartej zabudowy.
Obszary przyrodnicze proponowane do objęcia ochroną:
-
pomnik przyrody oŜywionej (lipa) w miejscowości Zalesice-Kolonia,
-
„Błota Pakosławskie” – obszar torfowiska proponowany do objęcia ochroną rezerwatową.
Na obszarze torfowiska występuje wiele gatunków roślin objętych całkowitą ochroną, roślin reliktowych jak teŜ gatunków zagroŜonych wyginięciem,
-
wychodnia skamieniałości na obszarze wyrobiska złoŜa Wierzbica, na nieuŜytkowanej
ścianie pochodzącą sprzed około 150 mln lat temu, proponowana do objęcia ochroną
w formie stanowiska dokumentacyjnego,
-
pozostałości kompozycji przestrzennej parków podworskich ze względu na wiele cennych
gatunków drzew rosnących w formie alei, altany czy formie solierowej starych drzew,
proponowane do objęcia ochroną,
-
głazy narzutowe we wsi Ruda Wielka i Zalesice, proponowane do ochrony w formie pomników przyrody.
Zasoby dziedzictwa kulturowego na terenie gminy Wierzbica stanowią:
−
Stanowiska archeologiczne – stanowiące pozostałości śladów osadniczych i przebiegów
historycznych traktów komunikacyjnych. Największe skupiska stanowisk archeologicznych występują w rejonie Wierzbicy, Rudy Wielkiej, Polan i Łączan
−
Zabytkowe układy przestrzenne wsi – obszar gminy odzwierciedla procesy kształtowania się współczesnego układu przestrzennego wsi mazowieckich. Niewątpliwie cenny jest
układ architektoniczny Wierzbicy. Znajduje się tu szereg domów i zagród pochodzących
15
końca XIX w. i początku XX w, przede wszystkim przy ulicach Batalionów Chłopskich,
Kościuszki i Partyzantów. Obecny układ urbanistyczny został załoŜony w XIII – XIV
wieku. Na terenie gminy znajdują się obiekty wpisane w całości lub części do rejestru
dóbr kultury oraz obiekty znajdujące się w spisie zabytków wojewódzkiego konserwatora
zabytków.
4.3. Powietrze atmosferyczne.
Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami jest obecnie jednym z realizowanych
priorytetowych kierunków ochrony środowiska. Dla poprawności wykonania tego zadania
konieczne jest prowadzenie monitoringu powietrza. Pozwala to na badania i ocenę stopnia
zanieczyszczenia powietrza. Informacje uzyskane w ramach funkcjonowania systemu monitoringu są podstawą do identyfikowania zagroŜeń i podejmowania działań zmniejszających stopień zanieczyszczenia powietrza. Proces rozchodzenia się zanieczyszczeń w atmosferze uzaleŜniony jest od warunków meteorologicznych, stąd nie zawsze w sposób właściwy moŜna
określić strefy skaŜenia.
Zgodnie z nowymi zasadami w celu określenia jakości powietrza atmosferycznego zostały wydzielone strefy dla kryteriów ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony roślin. Roczna ocena jakości powietrza za 2007 r. została wykonana w oparciu o nowy układ stref. Gmina
Wierzbica naleŜy do strefy radomsko-zwoleńskiej (PL.14.16.z.05). Strefa posiada dobry stan
jakości powietrza atmosferycznego. Ze względu na kryterium ochrony zdrowia oraz
kryterium ochrony roślin przewaŜnie została zakwalifikowana do klasy A – gdzie stęŜenia zanieczyszczeń nie przekraczają poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów
celów długoterminowych.
Dla zanieczyszczeń mających określone poziomy docelowe w wyniku rocznej oceny
obszar całego województwa otrzymał klasę C ze względu na przekroczenie poziomu docelowego dla benzo/a/pirenu oraz dla ozonu (bez Aglomeracji Warszawskiej) według kryterium
ochrony zdrowia. W związku z powyŜszym istnieje wymóg opracowania Programów Ochrony Powietrza dla tych zanieczyszczeń.
Zaliczenie strefy do określonej klasy zaleŜy od stęŜeń zanieczyszczeń występujących
na jej obszarze i wiąŜe się z określonymi wymaganiami co do działań na rzecz poprawy
jakości powietrza (w przypadku, gdy nie są spełnione określone kryteria) lub na rzecz
utrzymania tej jakości (jeŜeli spełnia ona przyjęte standardy).
Najczęściej występującymi charakterystycznymi zanieczyszczeniami powietrza są:
pyły, dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek i dwutlenek węgla. Największym antropogeni16
cznym źródłem emisji róŜnych substancji jest proces spalania paliw. W strukturze emitowanych zanieczyszczeń przewaŜają zanieczyszczenia gazowe, a wśród nich: dwutlenek węgla,
dwutlenek siarki, tlenki azotu i tlenek węgla.
Znaczny wpływ na zanieczyszczenie powietrza mają lokalne przestarzałe kotłownie
pracujące dla potrzeb centralnego ogrzewania oraz małe przedsiębiorstwa spalające węgiel
w celach grzewczych i technologicznych. Nie posiadają one praktycznie Ŝadnych urządzeń
ochrony powietrza. Głównym paliwem w sektorze gospodarki komunalnej jest węgiel
o róŜnej jakości i róŜnym stopniu zasiarczenia. Funkcjonujące w tym sektorze stare urządzenia grzewcze posiadają niską sprawność.
Największymi emitentami zanieczyszczeń do powietrza zlokalizowanymi na terenie
gminy są:
stacje paliw,
lokalne kotłownie przy szkołach i budynkach uŜyteczności publicznej – 4 kotłownie
węglowe,
kotłownie indywidualne w gospodarstwach domowych, szklarniach,
komunikacja.
4.4. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa.
4.4.1. Wody powierzchniowe.
Przez teren gminy Wierzbica nie przepływają większe rzeki. Większa część gminy odwadniana jest przez rzekę Modrzejowicę (lewobrzeŜny dopływ IłŜanki) oraz jej bezimienne
dopływy. Natomiast NW część gminy odwadniana jest przez cieki będące dopływami rzeki
Oronki, która jest prawobrzeŜnym odpływem Szabasówki (dopływ rzeki Radomki).
Rzeki wykazują w ciągu roku wahania stanu wód powodowane zmiennością zasilania.
Wysokie stany wód towarzyszą wezbraniom wiosennym (roztopy) i letnim, a niskie stany
występują w czerwcu, na początku lipca oraz jesienią. Nagłe wezbrania obserwuje się
w momencie wystąpienia deszczy nawalnych.
Znaczna część gminy pokryta jest okresowo prowadzącymi wodę rowami melioracyjnymi załoŜonymi w róŜnych okresach.
Na omawianym obszarze brak jest zbiorników zaporowych, istnieją natomiast stawy
i niewielkie oczka wodne pochodzenia naturalnego i sztucznego. W Zalesicach-Kolonii znajduje się zbiornik małej retencji o powierzchni lustra wody 1,12 ha.
17
W systemie zarządzania gospodarką wodną obszar gminy naleŜy do Regionalnego
Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie.
Stan czystości wód powierzchniowych, na terenie województwa mazowieckiego, są stale monitorowane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. Wody
powierzchniowe na terenie gminy Wierzbica nie są objęte monitoringiem.
Podstawowymi źródłami antropogenicznego zanieczyszczenia wód powierzchniowych
są odprowadzane do wód (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) ścieki:
•
komunalne z jednostek osadniczych,
•
wody opadowe z terenów zurbanizowanych,
•
spływy powierzchniowe z terenów rolniczych (głównie związków biogennych) i komunikacyjnych.
4.4.2. Wody podziemne.
Teren gminy Wierzbica jest obszarem zasobnym w wodę podziemną, która jest głównym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę do picia i na potrzeby gospodarcze. Wody podziemne o znaczeniu gospodarczym występują w utworach jury górnej i kredy górnej. Występowanie poziomów wodonośnych jest ściśle uzaleŜnione od budowy geologicznej i tektoniki
starszego podłoŜa. Na terenie całej gminy wody podziemne objęte są ochroną poprzez Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP). Ochrona GZWP wynika na tych obszarach z istniejących i obowiązujących przepisów (Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne, Dz. U.
Nr 115, poz. 1229 z późniejszymi zmianami).
Główne Zbiorniki Wód Podziemnych w regionie to:
-
GZWP 405 – Niecka Radomska (Cr3)
-
GZWP 412, 413 – „Goszczewice-Szydłowiec” (J1, J2, J3) – na terenie gminy w utworach
jury górnej
-
GZWP 420 – „Wierzbica-Ostrowiec” (J3).
PrzewaŜnie poziomy te nie są izolowane od powierzchni terenu warstwą utworów
nieprzepuszczalnych. Istnieje zatem duŜe ryzyko naraŜenia tych wód na wpływy zanieczyszczenia antropogenicznego. Zasoby wód podziemnych w gminie związane są bezpośrednio z
infiltracją wód opadowych oraz z dolinami rzecznymi, a przez to naraŜone na kontakty z zanieczyszczonymi wodami rzek.
Wody podziemne wymagają ochrony jakości przede wszystkim z uwagi na fakt wykorzystywania ich na szeroką skalę jako podstawowe źródło dla celów zaopatrzenia ludności
18
w wodę oraz jako uzupełnienie wykorzystywanych wód powierzchniowych o niŜszej jakości.
Ponadto stanowią rezerwę wody pitnej dla przyszłych pokoleń.
Monitoring wód podziemnych, którego głównym zadaniem jest rozpoznawanie oraz
stała kontrola jakości zbiorników wód o znaczeniu regionalnym, nie jest prowadzony jest na
terenie gminy Wierzbica. Jakość wody podziemnej jest stale kontrolowana na ujęciach komunalnych przez Stację Sanitarno-Epidemiologiczną.
4.4.3. Gospodarka wodno-ściekowa.
Głównym przepisem prawa, odnoszącym się do zagadnień gospodarki wodnej jest
ustawa - Prawo wodne. Przepisy te przewidują prowadzenie zintegrowanej gospodarki wodnej, realizowanej zgodnie z zasadą zrównowaŜonego rozwoju. Zakładają teŜ zlewniowe
kształtowanie i ochronę zasobów wodnych. Taki system gospodarowania oznacza całościowe
spojrzenie na tworzenie się zasobów wodnych, moŜliwość ich wykorzystania i wszelkie procesy zachodzące w zlewni. Sprzyjać temu winna polityka ekologiczna państwa, która będzie
ukierunkowana na przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu
ekologicznego, a przez to zapewnienie między innymi odpowiednich źródeł poboru wody.
Zgodnie z ustawą Prawo wodne korzystanie z zasobów wodnych nie moŜe powodować pogorszenia stanu ekologicznego wód i ekosystemów od nich zaleŜnych, a takŜe marnotrawstwa
wody, marnotrawstwa energii wody, ani wyrządzania szkód.
Teren gminy Wierzbica jest obszarem zasobnym w wodę podziemną, która stanowi
główne źródło zaopatrzenia ludności w wodę do picia i na potrzeby gospodarcze. Mieszkańcy
gminy zaopatrują się w wodę z poziomu górnojurajskiego. Wodociąg gminny zasilany jest ze
stacji wodociągowych znajdujących się w miejscowościach:
• Wierzbica Osiedle – pobór w 2008 r. 145 100 m3
• Polany – pobór w 2008 r. 69 230 m3
• Zalesice – pobór w 2008 r. 67 426 m3
• Rzeczków – pobór w 2008 r. 41 300 m3
• Ruda Wielka-Kresy – pobór w 2008 r. 5 540 m3
• Dąbrówka Warszawska
Gmina Wierzbica jest w 100% zwodociągowana. Długość głównej sieci wodociągowej wynosi 74,6 km, liczba przyłączy do budynków 1 618. Woda z ujęcia
w Wierzbicy Osiedle jest uzdatniana ze względu na przekroczenia Ŝelaza.
Dodatkowo na terenie gminy znajdują się studnie przy zakładach przemysłowych.
19
Na terenie gminy Wierzbica funkcjonuje jedna oczyszczalnia ścieków komunalnych.
Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna, obsługująca obecnie większe zakłady na terenie Wierzbicy i Rzeczkowa oraz mieszkańcy Wierzbicy. Pozostałe obszary gminy nie posiadają kanalizacji sanitarnej. Łączna długość sieci kanalizacyjnej wynosi 20,4 km,
a ilość przyłączy 545. Dopuszczalna przepustowość oczyszczalni wynosi 1 414 m3/dobę.
Oczyszczone ścieki są odprowadzane kanałem do rzeki Szabasówki.
4.5. Zasoby surowców mineralnych.
Na terenie gminy Wierzbica rozpoznano i udokumentowano złoŜa:
wapieni i margli dla przemysłu cementowego:
- Wierzbica-Pole A (zasoby w kat. C1+B 281 345 tys. ton) - koncesja na wydobycie dla
„Lafarge Cement Polska S.A. - nieeksploatowane
- Kolonia Wierzbica-pole B (zasoby w kat. C1+B 167 239 tys. ton) - nieeksploatowane
piaski i Ŝwiry:
- Sobków (zasoby 241 tys.t) - eksploatowane
- Rzeczkowska Góra (zasoby w kat. A+B+C1 775 tys. t) - nieeksploatowane
- Komorniki (zasoby w kat. A+B+C1 728 tys. t) - nieeksploatowane
- Zalesice (zasoby w kat. C2 20 729 tys. t) - nieeksploatowane
- Osiny-Polany (zasoby w kat. C2 14 500 tys. t) – nieeksploatowane.
Na znacznej powierzchni gminy rozciągają się złoŜa fosforytów. ZłoŜe „IłŜa – Łączany” połoŜone jest praktycznie w całości na terenie gminy. Częściowo na terenie gminy połoŜone jest złoŜe „Radom-Dąbrówka Warszawska”. Stanowi ono kontynuację złoŜa „IłŜa – Łączany”. ZłoŜa te zostały udokumentowane w kategorii C2. Parametry zasobności złóŜ odbiegają znacznie od wymogów kryteriów bilansowości określających minimalne wymogi dla
opłacalnej eksploatacji. Z tego powodu złoŜa zostały skreślone z bilansu zasobów.
Obecnie na terenie gminy eksploatowane jest jedno złoŜe piasków i Ŝwirów „Sobków”
oraz prowadzona jest eksploatacja w nielegalnych wyrobiskach – piasku, Ŝwirów i glin licznych na terenie gminy.
20
4.6. Gleby.
Gmina Wierzbica ma charakter rolniczy, posiada średnie warunki przyrodnicze do produkcji rolnej. W gruntach ornych moŜna wyróŜnić następujące kompleksy:
–
Ŝytni b. dobry (pszenno-Ŝytni) – klasa IIIb;
–
Ŝytni dobry – klasa IVa;
–
Ŝytni słaby – klasa IVb;
–
Ŝytni b. słaby – klasa V;
–
zboŜowo-pastewny słaby – klasa VI;
UŜytki rolne zajmują ponad 8239 ha, co stanowi 87,7% ogólnej powierzchni gminy.
Grunty orne stanowią 75,1% ogólnej powierzchni gminy, łąki i pastwiska – 11,6%, lasy –
2,3%, zaś pozostałe grunty i nieuŜytki – 10%.
Gleby na omawianym obszarze wykształciły się głównie na utworach glacjalnych
i wodnolodowcowych. Do typu bielicowego naleŜy około 90% gleb wykształconych na glinach, osadach pyłowych pochodzenia wodnolodowcowego i piaskach. Dominują klasy bonitacyjne gleb IIIa i IV. Większe kompleksy gleb o dobrej przydatności do produkcji rolniczej
występują w rejonach sołectw Wierzbica, Łączany, Zalesice, Pomorzany. Występują tu takŜe
gleby organiczne – torfy, w dolinie Modrzejowicy i jej dopływów. Gleby chronione mineralne gruntów ornych zaliczane są do typu gleb brunatnych, pseudobielic, czarnych ziem i rędzin. Najlepsze gleby są zlokalizowane w centrum gminy i wytworzone są z glin zwałowych.
W grupie gleb chronionych występują takŜe czarne ziemie leŜące w terenie płaskim o słabym
odpływie. Są to gleby nadmiernie uwilgocone. W latach o mniejszych opadach dają bardzo
wysokie plony. Na terenie gminy występują takŜe znaczne obszary występowania gruntów
organicznych – torfów.
Pod wpływem czynników naturalnych oraz antropogenicznych zachodzi pogorszenie
właściwości uŜytkowych gleby, czyli ich degradacja. Głównymi przyczynami, które powodują obniŜenie właściwości produkcyjnych gleb są: niewłaściwe uŜytkowanie rolnicze gleb,
błędne stosowanie środków ochrony roślin i nawozów sztucznych oraz oddziaływanie transportu i gospodarki komunalnej. Z punktu widzenia ochrony środowiska najwaŜniejsze jest zapobieganie zanieczyszczeniom metalami cięŜkimi. Tego typu zanieczyszczenia występują w
pobliŜu tras komunikacyjnych oraz w obszarach objętych oddziaływaniem składowiska odpadów komunalnych.
21
4.7. Edukacja ekologiczna
Zjawiska takie jak eksplozja demograficzna oraz konsumpcyjny model Ŝycia powodują,
iŜ następuje stopniowa degradacja środowiska przyrodniczego. Zachodzi więc konieczność
zmiany relacji między gospodarką człowieka a środowiskiem, na rzecz rozwoju zrównowaŜonego. Potrzeba stosowania zasady ekorozwoju powinna być szeroko rozpowszechniona wśród
wszystkich grup społeczeństwa.
Realizacja programu edukacyjnego dotyczącego ochrony środowiska i ekologii powinna
być finansowana ze środków powiatowych i gminnych funduszy zgodnie z obowiązującą
ustawą Prawo ochrony środowiska.
Ze względu na zróŜnicowany poziom wiedzy społeczeństwa na temat problemów
ochrony środowiska oraz ekologii, prowadzenie programu edukacyjno-informacyjnego
powinno być przeprowadzane na róŜnych poziomach zaawansowania wiedzy oraz dla poszczególnych grup wiekowych.
Wobec powyŜszego odbiorcami programu edukacyjnego są:
-
dzieci (przedszkola, szkoły podstawowe) i młodzieŜ,
nauczyciele,
dorośli mieszkańcy w następujących grupach zawodowych: urzędnicy administracji
państwowej, przedstawiciele biznesu,
pozostali dorośli mieszkańcy.
Pomoc specjalistycznych instytucji i organizacji w edukacji ekologicznej
W realizacji tego przedsięwzięcia powinno się korzystać z pomocy organizacji
i instytucji, zajmujących się edukacją ekologiczną. Wykaz wszystkich fundacji w dziedzinie
ochrony środowiska nadzorowanych przez ministra ds. Środowiska i funkcjonujących na terenie kraju znajduje się pod adresem internetowym:
www.mos.gov.pl/publikac/Raporty_opracowania/fundacje
Wskazówki dla edukacji ekologicznej mieszkańców gmin
Dla dzieci w wieku przedszkolnym poleca się zorganizowanie tzw. ścieŜki dydaktycznej
(wycieczki) w pobliŜe np. torfowiska Pakosław. Przed przystąpieniem do zorganizowania
ścieŜki dydaktycznej naleŜy przeprowadzić pogadankę na temat ochrony róŜnych gatunków
roślin i zwierząt na terenie torfowiska, zasad zachowania się i postępowania na terenach objętych ochroną itp., a po powrocie ze ścieŜki dydaktycznej dzieci uczestniczą w konkursie plastycznym, poprzedzonym omówieniem wraŜeń z wycieczki.
W młodszych klasach szkoły podstawowej (kl. I-III), na zajęciach nauczania zintegrowanego, proponuje się stworzenie podobnej ścieŜki dydaktycznej oraz przygotowanie przedstawień i konkursów z dziedziny ochrony przyrody.
22
Program edukacyjny i informacyjny dla starszych uczniów szkół wszystkich typów oprócz
realizowania treści ekologicznych zawartych w programach nauczania będzie polegał na:
-
przeprowadzaniu pogadanek przez nauczycieli i specjalistów ds. ochrony środowiska
wraz z rozpropagowaniem ulotek, broszur, kalendarzyków, planów lekcji i innych materiałów reklamowych,
-
cykliczne powtarzanie tematów dotyczących prawidłowego postępowania z odpadami
oraz zasad zachowania się i postępowania na terenach objętych ochroną itp.
W ramach zajęć dodatkowych proponuje się:
-
wykonanie przez uczniów filmów o tematyce ekologicznej przy uŜyciu kamery w ramach
działalności kółka zainteresowań,
-
przeprowadzanie konkursów fotograficznych, plastycznych,
-
udział w konkursach o charakterze ponadregionalnym i krajowym,
-
wykonanie broszur, ulotek i plakatów o tematyce ekologicznej przez uczniów na zajęciach
kółka plastycznego czy informatycznego;
-
przeprowadzanie prostych ćwiczeń praktycznych w ramach kółka chemicznego,
-
organizowanie sesji filmów dydaktycznych oraz wprowadzanie gier komputerowych
w celu uatrakcyjnienia zajęć dodatkowych o tematyce gospodarki odpadami i ochrony
środowiska.
Nauczyciele stanowią najbardziej specyficzną grupę dorosłych, która kształtuje postawy
ekologiczne dzieci i młodzieŜy oraz pośrednio postawy rodziców. Wobec powyŜszego proponuje się przeprowadzenie warsztatów ekologicznych dla nauczycieli, obejmujących zagadnienia z dziedziny ekologii, ochrony powietrza, wód i ziemi oraz gospodarki odpadami. Zachęca
się takŜe nauczycieli do tworzenia programów autorskich oraz wprowadzania pojedynczych
lekcji w ramach kształcenia szkolnego z zakresu gospodarki odpadami, a takŜe nawiązywania
kontaktów międzyszkolnych w formie przedstawień, konkursów, olimpiad i in.
Sposobem zbliŜania rodziców do problemów edukacji ekologicznej jest ich udział
w zajęciach otwartych o tematyce ekologicznej, pogadankach ekologicznych, prowadzenie
gazetek ekologicznych, udział w akcjach sprzątania świata i innych działań związanych
z ekologią itp.;
Dla grupy dorosłych mieszkańców celowe jest rozpowszechnianie ulotek, broszur czy
plakatów o tematyce ekologicznej, urządzanie konkursów i festynów, konferencji i innych
imprez masowych o tematyce ekologicznej, czy udzielanie profesjonalnych porad z zakresy
rolnictwa ekologicznego, gospodarstw agroturystycznych.
23
Mimo podjęcia przez szkoły istniejące na terenie gminy szeregu działań o charakterze
edukacyjnym moŜna dostrzec jednak jeszcze wiele braków. Na pierwszy plan wysuwa się
nadal niski poziom edukacji starszych grup społeczeństwa, oraz mała wiedza społeczeństwa
w zakresie problematyki ochrony środowiska i rozwiązywania problemów ekologicznych.
Na terenie gminy działania w zakresie edukacji ekologicznej skierowane są głównie do
dzieci i młodzieŜy szkolnej w formie przedmiotów w programach szkolnych, konkursów,
olimpiad, wystaw, wycieczek. Największą organizacją społeczną promującą tematy związane
z ekologią są koła Ligi Ochrony Przyrody działające przy szkołach. Zagadnienia ekologiczne
poruszane są równieŜ na zebraniach wiejskich wśród dorosłych mieszkańców gminy.
4.8. Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych
Wykorzystanie energii stanowi jedną z podstawowych przesłanek rozwoju gospodarczego, społecznego i poprawy jakości Ŝycia. Zapotrzebowanie na energię nieustannie rośnie, a problem zaspokajania potrzeb energetycznych jest stale aktualny. Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych moŜe w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy jakości powietrza atmosferycznego oraz ograniczenia zuŜycia krajowych zasobów surowców.
Obecnie głównym źródłem energii odnawialnej w kraju jest biomasa i energia wodna. Natomiast energia geotermalna, wiatru i promieniowania słonecznego mają mniejsze znaczenie.
Korzyścią płynącą z rozwoju małej energetyki wiatrowej jest przede wszystkim podniesienie
bezpieczeństwa
energetycznego
i
pewności
zasilania
w
obszarach
wiejskich
o słabo rozwiniętej sieci elektroenergetycznej. Energetyka wiatrowa charakteryzuje się jednak
stosunkowo wysokimi kosztami inwestycyjnymi. Ponad to zagroŜeniem dla rozwoju są bariery administracyjne związane z decyzjami o pozwolenie na budowę.
W zakresie helioenergii coraz częściej instalowane są kolektory słoneczne zarówno
przez osoby prywatne jak i firmy, poniewaŜ w przeciwieństwie do tradycyjnych zasobów
energii nie powodują zanieczyszczenia środowiska i są duŜo tańsze. Na terenie gminy solary
zainstalowano na budynku Domu Pomocy Społecznej.
Na terenie gminy Wierzbica w ogrzewaniu wciąŜ przewaŜa jako paliwo węgiel kamienny, głównie ze względu na wysokie ceny oleju opałowego i brak dostępności do sieci gazowych. Coraz bardziej popularna staje się termomodernizacja budynków wykonanych
w latach poprzednich. Na terenie gminy w ostatnich latach realizowany jest program modernizacji lokalnych kotłowni.
24
Największe szanse rozwoju posiada obecnie energetyczne wykorzystywanie biomasy
(drewno z szybko rosnących drzew i krzewów, słomy zbóŜ i rzepaku). Coraz popularniejsze
stają się piece na biomasę w domach jednorodzinnych oraz obiektach uŜyteczności publicznej. Na osiedlu mieszkaniowym Wierzbica Wiatraki znajduje się kotłownia na biomasę (6
bloków mieszkalnych). Odpowiednie wprowadzanie programów wykorzystania biomasy w
gminie moŜe w znaczny sposób przyczynić się do obniŜenia kosztów zaopatrzenia w ciepło
wiejskich gospodarstw domowych i poprawy poziomu Ŝycia mieszkańców. Propagowanie
produkcji i wykorzystania biomasy dla potrzeb energetycznych prowadzone jest poprzez
szkolenia, pokazy i promocje.
Produkcja eko-paliw jest ogromną szansą dla terenów wiejskich i w bilansie kosztów
i korzyści jest opłacalna w całym systemie gospodarczym. Szanse mają tereny o przewadze
gleb słabszych, które mogą produkować surowiec do bioetanolu, jak i rejony gleb lepszych
mogące rozwinąć produkcję rzepaku.
25
5. ZAGROśENIA ŚRODOWISKA
5.1. Hałas i wibracje.
Stan środowiska ze względu na jego zanieczyszczenie hałasem i wibracjami określa
klimat akustyczny, rozumiany jako wynik róŜnych grup hałasu i wibracji. Hałasem nazywa
się niepoŜądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka spręŜystego, działające za pośrednictwem powietrza na ośrodek słuchu i inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka. W przypadku wibracji drgania przenoszone są przez ciała stałe.
Ze względu na środowisko występowania hałas dzieli się na trzy podstawowe grupy:
- hałas w przemyśle (przemysłowy),
- hałas w pomieszczeniach mieszkalnych, uŜyteczności publicznej i na terenach wypoczynkowych (komunalny),
- hałas od środków transportu (komunikacyjny).
Największymi źródłami zagroŜenia hałasem są ruch kołowy i nieodpowiednia lokalizacja zakładów przemysłowych.
Na terenie gminy głównym źródłem hałasu drogowego moŜe być droga wojewódzka
744 Radom – Starachowice. Ruch kołowy jest bardzo uciąŜliwym źródłem hałasu
w środowisku. Na poziom hałasu komunikacyjnego mają wpływ czynniki związane
z warunkami ruchu, parametrami drogi, rodzajem pojazdów. NaleŜy zaznaczyć, iŜ zagroŜenie
środowiska hałasem drogowym znacznie wzrasta, co spowodowane jest przede wszystkim
wzrostem liczby pojazdów.
Hałas kolejowy nie odgrywa w gminie większej roli. Jedynie linia kolejowa relacji
Kraków-Kielce-Radom-Warszawa biegnie przez północno-zachodni fragment gminy.
Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez:
- utrzymanie poziomu hałasu poniŜej dopuszczalnego lub co najmniej na tym samym poziomie,
- zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczonego, gdy nie jest on dotrzymany.
26
5.2. Promieniowanie elektromagnetyczne
Dla jakości środowiska istotne znaczenia mają urządzenia, które emitują fale elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości w postaci radiofal o częstotliwości 0,1– 300 MHz i mikrofal od 300 do 300 000 MHz umieszczone w środowisku naturalnym.
Źródłem niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy są
urządzenia do wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej oraz urządzenia radiokomunikacyjne.
Przez teren gminy Wierzbica przebiegają następujące linie elektroenergetyczne wysokich napięć:
- 220 kV relacji RoŜki – Tarnów;
- 110 kV relacji RoŜki – Starachowice;
- 110 kV relacji RoŜki – Wierzbica, zasilająca GPZ na terenach dawnej cementowni.
Linie te na terenie gminy przebiegają w bezpiecznych odległościach od zwartej zabudowy mieszkaniowej. UciąŜliwość linii mieści się w strefie ochronnej, wynoszącej od
12 m do 37 m licząc od osi skrajnych przewodów. Gmina zasilana jest równieŜ z układu sieci
średnich napięć, znajduje się takŜe 66 stacji transformatorowych.
Do punktowych źródeł pól elektromagnetycznych mogących mieć ujemny wpływ na
środowisko, na terenie gminy zaliczyć naleŜy równieŜ:
- bazowe stacje telefonii komórkowej instalowane na wysokich budynkach, kominach,
specjalnych masztach, zlokalizowane w miejscowościach: Wierzbica i Zalesice oraz stacja
bazowa linii radiowych Telefonia Pilickaw Dąbrówce Warszawskiej,
- urządzenia emitujące pole elektromagnetyczne pracujące w zakładach przemysłowych,
ośrodkach medycznych oraz będące w dyspozycji miejskiej policji i straŜy poŜarnej oraz
urządzenia mogące oddziaływać w skali mikro (np. niesprawne kuchenki mikrofalowe,
piece konwektorowe).
Obszar gminy znajduje się ponadto w zasięgu nadajników stacji telewizyjnych i radiowych.
Główne zagroŜenia i problemy w dziedzinie niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego, wiązać naleŜy z bardzo szybkim w ostatnim czasie rozwojem systemów
przesyłania danych i komunikacji. W stale „zagęszczającym się eterze”, tworzenie nowych
skutecznych sposobów transmisji danych powoduje konieczność wykorzystywania do tych
celów coraz silniejszych nadajników pracujących w coraz większych częstotliwościach.
Instytucją wykonującą pomiary natęŜenia pola elektromagnetycznego emitowanego
przez poszczególne źródła jest Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna. Stosowne
27
badania wykonywane są w przypadku budowy i uruchamiania nowego nadajnika, jak równieŜ
w przypadku zmiany parametrów jego pracy.
5.3. Gospodarka odpadami.
Odpady wytwarzane przez społeczeństwo i działalności gospodarcze są zagroŜeniem
najsilniej oddziałującym na stan czystości: powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych,
powierzchnię ziemi, krajobraz, przyrodę i zdrowie ludzi.
Szczegółowa analiza stanu gospodarki odpadami na terenie gminy Wierzbica została
przedstawiona w „Planie gospodarki odpadami dla Gminy Wierzbica na lata 2009-2012
z perspektywą do roku 2016”, który stanowi integralną, uzupełniającą część niniejszego
opracowania.
W rozdziale tym zasygnalizowano i przedstawiono w skrócie problematykę odpadów.
Zorganizowaną zbiórką odpadów komunalnych objęty jest cały teren gminy. Zbiórka
odpadów mieszanych jest podstawowym systemem zbierania odpadów komunalnych na terenie. Do gromadzenia odpadów stosowane są kontenery typu: KP-7, 1,1 m3 i 2,2 m3, indywidualne pojemniki 110 l, 120 l, 240 l. Wywóz odpadów odbywa się jeden raz na miesiąc lub
częściej w zaleŜności od indywidualnych potrzeb.
Zbieraniem i transportem odpadów komunalnych zajmuje się Przedsiębiorstwo Wywozu Nieczystości Stałych ALMAX Sp. z o.o. ul. Wrocławska 3 Radom oraz firma Gwarek Maciej
Usługi
Remontowo
Budowlane
Wywóz
nieczystości
płynnych
i stałych Wola Korzeniowa 20, Szydłowiec. Firmy te podpisują indywidualne umowy na odbiór odpadów z mieszkańcami gminy i podmiotami gospodarczymi. Odpady kierowane są na
składowisko odpadów komunalnych w Radomiu.
Procesom odzysku poddawane są odpady pochodzące z selektywnej zbiórki. W tym celu firma ALMAX rozdaje worki na surowce wtórne oraz rozstawiła przy blokach wielorodzinnych kontenery siatkowe na surowce wtórne. Ponadto przy jednej altanie na odpady komunalne na terenie osiedla wydzielono boks na odpady wielkogabarytowe oraz niebezpieczne.
Na terenie gminy selektywnie zbierane są równieŜ przeterminowane leki w aptekach,
sprzęt RTV i AGD w sklepie elektrycznym w Wierzbicy oraz baterie w punktach ich sprzedaŜy. W 2008 r. na terenie gminy przeprowadzono zbiórkę sprzętu elektrycznego wśród mieszkańców PSP w Dąbrówce Warszawskiej, gdzie zebrano 32 szt. sprzętu. Koszt unieszkodliwienia pokryła Gmina Wierzbica.
28
RównieŜ szkoły na terenie gminy zajmują się selektywną zbiórką odpadów, głównie
jest to makulatura oraz przeprowadzają jednorazowe akcje zbiórki surowców wtórnych.
Na terenie gminy rozpoczęto proces usuwania materiałów zawierających azbest.
W roku 2008 Gmina pozyskała środki z PFOŚiGW w Radomiu w wysokości 20 681,04 zł. Ze
środków tych usunięto pokrycia dachowe zawierające azbest w ilości 1 275 m2. Na rok 2009
równieŜ Gmina uzyskała środki na kontynuowanie prac związanych z usuwaniem azbestu na
terenie gminy.
W celu poprawy sytuacji związanej ze zbiórką odpadów komunalnych na terenie gminy,
naleŜy:
• rozbudowywać istniejący system selektywnego odbierania odpadów w celu osiągnięcia
odpowiednich poziomów selektywnej zbiórki;
• podpisywać stosowne umowy z organizacjami odzysku, co pozwoli na sfinansowanie części kosztów selektywnej zbiórki odpadów;
• likwidować na bieŜąco „dzikie wysypiska” odpadów przez rekultywację lub usunięcie złoŜonych tam odpadów;
• nawiązywać współpracę z firmami specjalistycznymi zajmującymi się odzyskiem
i recyklingiem odpadów niebezpiecznych, zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, odpadów budowlanych, wielkogabarytowych, róŜnego rodzaju opakowań oraz recyklingiem organicznym;
• utworzyć PDGO;
• propagować przydomowe kompostowania odpadów ulegających biodegradacji;
• przeprowadzić rekultywację nieczynnego składowiska odpadów komunalnych w Kolonii
Rzeczków;
• prowadzić dalsze intensywne działania edukacyjne.
5.4. Tereny naraŜone na susze i powódź.
Susze i powodzie naleŜą do zagroŜeń w których dominującą rolę odgrywają czynniki
naturalne, jednakŜe zmiany sposobu uŜytkowania ziemi prowadzą do zaburzenia obiegu wody
i nasilania się tych zjawisk. Analiza zjawisk ekstremalnych realizowana jest w ramach zadań
własnych RZGW.
Na obszarze gminy nie występuje zagroŜenie wielkimi wodami powodziowymi. W celu
zapobieŜenia małym, lokalnym podtopieniom naleŜy teŜ zadbać o stan rowów odwadniających wykonanych zarówno na terenach rolnych, jak i wzdłuŜ dróg tak, aby spływająca nimi
29
woda nie natrafiała na przeszkody umoŜliwiające jej rozlanie się. Aby zapewnić właściwy
odpływ
wody
w
rowach
naleŜy
zadbać
o
ich
częstą
konserwację
i wykaszanie. Obszar gminy jest w znacznym stopniu zmeliorowany.
W ostatnich latach nasilające się zjawisko suszy na terenie województwa mazowieckiego spowodowało wysychanie cieków wodnych, obniŜanie się poziomu wód gruntowych i poziomu wody w rzekach, stawach i naturalnych zbiornikach, wysychanie upraw, wzrost zanieczyszczeń w wodach a takŜe wzrost zagroŜenia poŜarowego. W ostatnich latach w województwie
nastąpiło
znaczne
ograniczenie
retencji
podziemnej,
związane
z utrzymującą się suszą hydrologiczną (i najniŜszymi opadami atmosferycznymi
w porównaniu do innych regionów kraju).
W zakresie ochrony przed suszą meteorologiczną nie istnieje system zabezpieczeń.
MoŜliwe jest łagodzenie skutków suszy dla środowiska gruntowo-wodnego poprzez róŜnorodne formy retencji naturalnej, melioracje nawadniające oraz agrotechnikę ograniczająca parowanie wody. Znaczenie wspomagające ma takŜe mała retencja. Niestety brak jest wyraźnej
aktywności do podejmowania w/w działań, a istniejące i realizowane melioracje wodne są w
większości ukierunkowane jednostronnie na odwodnienia gruntów.
5.5. PowaŜne awarie przemysłowe i drogowe.
PowaŜne awarie obejmują skutki zaistniałe w wyniku awarii przemysłowych
i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Mogą one prowadzić
do natychmiastowego powstania zagroŜenia Ŝycia lub zdrowia ludzi, lub środowiska, lub powstania takiego zagroŜenia z opóźnieniem. Podstawowym aktem prawnym w tej dziedzinie
jest ustawa Prawo ochrony środowiska (POŚ), w której zawarte są przepisy ogólne
i określone instrumenty prawne słuŜące przeciwdziałaniu awariom przemysłowym, obowiązki
zakładu stwarzającego takie zagroŜenie oraz obowiązki organów administracji w tym zakresie. Zgodnie z ustawą POŚ w razie wystąpienia takiej awarii Wojewoda poprzez Komendanta
Wojewódzkiego Państwowej StraŜy PoŜarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska
podejmuje
działania
niezbędne
do
usunięcia
awarii
i
jej
skutków.
O podjętych działaniach informuje Marszałka Województwa.
Potencjalne zagroŜenia środowiska (sytuacje awaryjne lub katastrofy) na terenie gminy
Wierzbica stwarza głównie transport materiałów i substancji niebezpiecznych (toksycznych,
łatwopalnych, wybuchowych) głównie na drodze wojewódzkiej oraz transportem kolejowym,
powodując m.in. zagroŜenie zanieczyszczenia gleb, wód oraz poŜarowe na terenach leśnych.
30
Przez teren gminy nie przebiegają stałe trasy do przewozu materiałów niebezpiecznych.
Transport tych materiałów odbywa się po trasach wybranych kaŜdorazowo przez przewoźnika.
WIOŚ realizuje zadania z zakresu zapobiegania występowania awarii przemysłowych poprzez:
- kontrolę podmiotów gospodarczych o duŜym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii
- badanie przyczyn wystąpienia awarii oraz sposobów likwidacji skutków awarii
- prowadzenie szkoleń i instruktaŜu.
31
6. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM
Reforma ustrojowa państwa spowodowała znaczące zmiany w strukturze organizacyjnej
ochrony środowiska. Struktura ta jest obecnie niezwykle złoŜona. Generalnie funkcjonuje na
4 poziomach: centralnym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Odrębnie działają sieci
branŜowe.
Do organów ochrony środowiska naleŜą:
Wójt, burmistrz, prezydent miasta – rozpatrują sprawy związane z korzystaniem ze
środowiska przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami, wycinaniem drzew,
krzewów, utrzymaniem zieleni, realizują uchwały rad gmin w sprawie utrzymania czystości i porządku w gminach, zaopatrzenia w wodę, ciepło, energię, odprowadzenia ścieków,
systemu zbierania odpadów komunalnych, realizacji postanowień planu zagospodarowania przestrzennego gminy,
Starosta – jako organ wydający decyzje z zakresu administracji rządowej i samorządowej,
sprawujący nadzór nad gospodarką leśną w lasach nie stanowiącymi własności Skarbu
Państwa, spółkami wodnymi, racjonalną gospodarką łowiecką w polnych obwodach
łowieckich, ochroną przyrody, realizujący zadania z zakresu edukacji ekologicznej.
Rodzaje decyzji środowiskowych, które wydaje starosta:
- pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,
- pozwolenia zintegrowane,
- pozwolenia wodnoprawne,
- pozwolenia na wytwarzanie odpadów,
- decyzje zatwierdzające program gospodarki odpadami niebezpiecznymi,
- pozwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, odzysku, unieszkodliwiania, transportu odpadów,
- koncesje na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin pospolitych (bez
uŜycia materiałów wybuchowych i na powierzchni nie przekraczającej 2 ha
i przewidywanym rocznym wydobyciu nie przekraczającym 20 000 m3,
- zatwierdzenia projektu prac geologicznych, których wykonanie nie wymaga koncesji,
- zatwierdzanie dokumentacji hydrogeologicznych.
Regionalny dyrektor ochrony środowiska – do zadań naleŜy udział w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko, przeprowadzanie ocen oddziaływania przedsięwzięć
na środowisko lub udział w tych ocenach, tworzenie i likwidacja form ochrony przyrody,
ochrona i zarządzanie obszarami Natura 2000 i innymi formami ochrony przyrody, wy-
32
dawanie decyzji na podstawie ustawy o ochronie przyrody, prowadzenie postępowań i
wykonywanie
innych
zadań
o
których
mowa
w
ustawie
o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie,
Wojewoda – wydaje decyzje analogiczne do starosty, ale w odniesieniu do przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko, wymagających obligatoryjnie raportu
o oddziaływaniu na środowisko, realizuje zadania z zakresu łowiectwa,
Marszałek Województwa – zajmuje się egzekwowaniem opłat z tytułu gospodarczego
korzystania ze środowiska i ich redystrybucją na rzecz funduszy ochrony środowiska
i gospodarki wodnej; prowadzi takŜe bazę danych o emisjach substancji, wytwarzanych
odpadach, pobranej ilości wody w województwie. Jest organem w zakresie melioracji
wodnych, uchwala wojewódzki plan zagospodarowania przestrzennego, strategię rozwoju
województwa i program ochrony środowiska, sprawuje kontrolę nad WFOŚ i GW. Jest
właściwy w sprawach przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zakładów, gdzie jest instalacja
znacząco oddziaływująca na środowisko,
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska – wykonuje kontrole przestrzegania
wymogów ochrony środowiska przez wszystkich korzystających ze środowiska, bada
i ocenia stan środowiska (monitoring środowiska), wymierza kary za nieprzestrzeganie
wymogów ochrony środowiska, prowadzi działania zapobiegające nadzwyczajnym zagroŜeniom środowiska,
Minister Środowiska – odpowiedzialny za realizację Polityki ekologicznej państwa,
konwencji międzynarodowych, przygotowanie projektów ustaw ekologicznych i rozporządzeń wykonawczych.
Nowy podział kompetencji w zakresie ochrony środowiska nakłada na wszystkie
szczeble samorządu i organów rządowych obowiązek wzajemnego informowania się
i uzgadniania. NaleŜy podkreślić wzmocnienie relacji i wpływu organów samorządowych na
działanie Inspekcji Ochrony Środowiska oraz uprawnienia kontrolne organów samorządowych.
33
7. PRIORYTETY I CELE EKOLOGICZNE GMINY WIERZBICA.
Na podstawie analizy Polityki ekologicznej państwa, „Programu ochrony środowiska
województwa mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r.”,
„Programu ochrony środowiska powiatu radomskiego” oraz szans i zagroŜeń wynikających
z diagnozy w gminie Wierzbica, ustalono iŜ nadrzędnym celem działań ekorozwojowych, które naleŜy realizować w gminie jest poprawa stanu środowiska przyrodniczego i ochrona jego
zasobów.
Biorąc pod uwagę powyŜsze kryteria sformułowano następujące priorytety ekologiczne w gminie Wierzbica:
Ochrona zasobów przyrody (przyroda, lasy, gleby, zasoby surowców mineralnych)
- ochrona obszaru sieci Natura 2000 Pakosław;
- renaturalizacja ekosystemów poprzez wdraŜanie planów ochrony dolin rzecznych, łąk,
lasów, zarośli, zbiorowisk murawowych;
- kontynuowanie zalesień;
- popieranie produkcji Ŝywności metodami ekologicznymi;
- ochrona naturalnej rzeźby i wartości estetycznych krajobrazu;
- racjonalne korzystanie z surowców mineralnych;
- przeciwdziałanie nielegalnemu wydobyciu na potrzeby lokalne.
Edukacja ekologiczna
- prowadzenie edukacji na rzecz zrównowaŜonego rozwoju, dotyczącej wszystkich elementów i uciąŜliwości środowiska;
- opracowanie gminnego programu edukacji ekologicznej;
- włączenie władz samorządowych w proces edukacji ekologicznej.
Ochrona i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi
- budowa kanalizacji sanitarnej;
- budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, gdzie nie jest moŜliwe podłączenie do zbiorowego systemu odprowadzania ścieków;
- odbudowa melioracji podstawowych i szczegółowych w celu przeciwdziałania skutkom
suszy i podtopień.
Ochrona powietrza atmosferycznego
- redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, zwłaszcza z zakładów energetycznego
spalania paliw poprzez modernizacje istniejących technologii i wprowadzanie nowych,
nowoczesnych urządzeń;
34
- zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, szczególnie pozyskiwanie energii
z biomasy;
- wykonywanie termomodernizacji budynków, szczególnie w obiektach uŜyteczności
publicznej;
- modernizacja lokalnych kotłowni na bardziej ekologiczne i ekonomiczne.
Oddziaływanie hałasu
- ograniczenie uciąŜliwości hałasu poprzez obniŜenie jego natęŜenia do poziomu gwarantowanego prawem.
PowaŜne awarie
- działania zapobiegające powstawaniu powaŜnych awarii w przedsiębiorstwach oraz
w trakcie przewozu materiałów niebezpiecznych;
- szybkie usuwanie skutków powaŜnych awarii.
Szczegółowe cele do realizacji z zakresu gospodarki odpadami na terenie gminy Wierzbica zostały przedstawione w „Planie gospodarki odpadami dla Gminy Wierzbica na lata
2009-2012 z perspektywą do roku 2016”, który stanowi integralną część niniejszego opracowania.
35
8. STRATEGIA KRÓTKOTERMINOWYCH DZIAŁAŃ NA LATA 2009-2012.
-
informowanie społeczeństwa o jakości wody do picia;
-
opracowanie programu w zakresie gospodarki wodno-ściekowej na terenie gminy;
-
dokończenie budowy kanalizacji sanitarnej w Wierzbicy, Zalesicy Kolonia;
-
budowa oczyszczalni ścieków komunalnych wraz z kanalizacją sanitarną w Zalesicach
Kolonii;
-
budowa lokalnych oczyszczalni ścieków w Szkołach w Rudzie Wielkiej i Zalesicach;
-
kontynuowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków w Rudzie Wielkiej;
-
przebudowa wodociągu w ul. Górnej oraz ul. Piaskowej w Wierzbicy;
-
połączenie sieci wodociągowej w miejscowości Wierzbica Kolonia z siecią zasilaną
z ujęcia wody w Polanach;
-
modernizacją ujęcia w Zalesicach;
-
modernizacja sieci wodociągowej na terenie gminy;
-
ograniczanie wykorzystywania wód podziemnych do celów innych niŜ zaopatrzenie
ludności w wodę;
-
renowacja z adaptacją zbiornika wodnego w Rudzie Wielkiej z przeznaczeniem na cele
retencyjne z wykorzystaniem na cele rekreacyjne;
-
konserwacja i czyszczenie rowów melioracyjnych.
-
modernizacja kotłowni na bardziej ekologiczne i ekonomiczne w budynkach uŜyteczności publicznej;
-
wykonywanie termomodernizacji budynków OSP w Łączanach, Wierzbicy, Zalesicach,
Rzeczkowie, Wierzbicy Kolonii;
-
wykonywanie termomodernizacji budynków przedszkoli oraz szkół w Rudzie Wielkiej,
Zalesicach, Polanach, Łączanach;
-
wykonywanie termomodernizacji zasobów mieszkalnych Spółdzielni mieszkaniowej
„Razem” w Wierzbicy oraz „Wspólnot mieszkaniowych” w Wierzbicy;
-
wykonywanie termomodernizacji budynków Ośrodków Zdrowia w Rudzie Wielkiej,
Wierzbicy;
-
wykonywanie termomodernizacji budynku Biblioteki Gminnej i GOK w Wierzbicy;
-
propagowanie zagadnienia termorenowacji budynków;
-
opracowanie analizy budowy odnawialnych źródeł energii na terenie gminy;
36
-
działania w kierunku propagowania produkcji energii ze źródeł odnawialnych (biomasy,
energii słońca, wody, wiatru);
-
zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, szczególnie pozyskiwanie
energii z biomasy;
-
opracowanie koncepcji gazyfikacji terenu gminy;
-
kontynuacja modernizacji istniejącego oświetlenia ulicznego w gminie na oświetlenie
energooszczędne.
8.3. Środowisko przyrodnicze.
-
renaturalizacja ekosystemów poprzez wdraŜanie planów ochrony dolin rzecznych, łąk,
lasów, zarośli, zbiorowisk murawowych;
-
ochrona istniejących zadrzewień;
-
kontynuowanie zalesień;
-
ewidencji gruntów rolnych moŜliwych do zalesienia;
-
ochrona obszaru sieci Natura 2000 Pakosław;
-
objęcie ochroną poprzez ustanowienie pomników przyrody lipy w miejscowości Zalesice-Kolonia, głazów narzutowych we wsi Ruda Wielka i Zalesice;
-
objęcie ochroną rezerwatową „Błota Pakosławskie”;
-
objęcie ochroną w formie stanowiska dokumentacyjnego wychodnich skamieniałości pochodzących sprzed około 150 mln lat na obszarze wyrobiska złoŜa Wierzbica;
-
renowacja parku na osiedlu mieszkaniowym w Wierzbicy;
-
objęcie ochroną pozostałości kompozycji przestrzennej parków podworskich;
-
popieranie produkcji Ŝywności metodami ekologicznymi;
-
ochrona naturalnej rzeźby i wartości estetycznych krajobrazu;
-
ochrona obiektów archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków i wykluczenie ich
zabudowy;
-
renowacja cmentarza z I-ej wojny światowej w Rudzie Wielkiej;
-
wytyczanie tras rowerowych na terenie gminy;
-
budowa obiektów sportowych (świetlic, sal gimnastycznych, boisk, sali widowiskowej,
kompleksów sportowych) na terenie gminy.
37
-
racjonalne korzystanie z surowców mineralnych;
-
uwzględnienie w nowych planach miejscowego zagospodarowania przestrzennego,
terenów mogących stanowić w przyszłości miejsca eksploatacji surowców mineralnych
dla potrzeb lokalnych;
-
współpraca z powiatem i Urzędem Marszałkowskim w sprawach związanych
z eksploatacją surowców mineralnych (likwidacja nielegalnego wydobycia, dostosowanie
wydobycia do obowiązujących przepisów i wymagań ochrony środowiska);
8.5. Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego.
-
ograniczenie uciąŜliwości hałasu poprzez obniŜenie jego natęŜenia do poziomu gwarantowanego prawem;
-
wskazanie terenów do monitoringu hałasu w środowisku, szczególnie na terenach będących pod wpływem oddziaływania określonej kategorii dróg;
-
wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych
ochronie przed polami elektromagnetycznymi;
-
preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych;
-
wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagroŜeń
środowiska z tytułu awarii przemysłowych, w tym transportu materiałów niebezpiecznych;
8.7. Edukacja ekologiczna.
-
prowadzenie edukacji na rzecz zrównowaŜonego rozwoju, dotyczącej wszystkich elementów i uciąŜliwości środowiska;
-
organizowanie konkursów, wystaw, imprez aktywizujących społeczeństwo do troski
o środowisko;
-
podjęcie szerszych działań obejmujących edukację środowisk wiejskich, zwłaszcza
w zakresie problematyki programów rolno – środowiskowych;
-
propagowanie rozwoju gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych (produkcja
zdrowej
Ŝywności),
zalesień
oraz
współzaleŜności
celów
środowiskowych
i ekonomicznych;
-
zapewnienie społeczeństwu powszechnego dostępu do informacji o środowisku;
-
rozwijanie turystyki pieszej i rowerowej na terenach cennych przyrodniczo.
38
9. STRATEGIA DŁUGOTERMINOWYCH DZIAŁAŃ DO ROKU 2016.
-
budowa oczyszczalni i kanalizacji sanitarnej w Łączanach;
-
dokończenie
renowacji
z
adaptacją
zbiornika
wodnego
w
Rudzie
Wielkiej
z przeznaczeniem na cele retencyjne z wykorzystaniem na cele rekreacyjne;
-
budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, gdzie nie jest moŜliwe podłączenie do zbiorowego systemu odprowadzania ścieków;
-
konserwacja i modernizacja sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz ujęć wód podziemnych i oczyszczalni ścieków;
-
kontynuacja ochrony zasobów i jakości wód podziemnych – likwidacja nieczynnych
i rzadko uŜywanych studni przydomowych w gospodarstwach zwodociągowanych,
budowa lub modernizacja osadników gnilnych w duŜych gospodarstwach rolnych,
kontrola właściwej eksploatacji ujęć wód podziemnych, oszczędna eksploatacja wód
podziemnych);
-
kontynuacja działań związanych ze zwiększeniem ilości zbiorników małej retencji oraz
konserwacją i czyszczeniem rzek;
-
kontynuacja modernizacji tradycyjnych kotłowni opalanych węglem i koksem na czystsze źródła energii oraz termomodernizacji budynków;
-
kontynuacja
propagowania
wykorzystywania
energii
ze
źródeł
odnawialnych
i termorenowacja budynków;
-
działania w kierunku budowy sieci gazowej na terenie gminy;
-
działania w kierunku produkcji energii ze źródeł odnawialnych (biomasy, energii słońca,
wody, wiatru);
9.3. Środowisko przyrodnicze.
-
respektowanie przez uŜytkowników środowiska zasad ekorozwojowych na terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo;
-
wspieranie inicjatyw dotyczących tworzenia obszarów i obiektów chronionych;
-
motywowanie społeczności lokalnych do działań na rzecz utrzymania walorów przyrodniczych terenów;
-
dalsza współpraca z nadleśnictwami i powiatem w kwestii podnoszenia lesistości gminy;
39
-
budowa kompleksu rekreacyjnego w Wierzbicy (korty tenisowe, basen kąpielowy odkryty);
-
kontynuacja budowy ścieŜek rowerowych i obiektów sportowych na terenie gminy;
-
kontynuacja ochrony istniejących lasów, poprawa ich produkcyjności;
-
zagospodarowanie wyrobisk dla potrzeb małej retencji;
-
ograniczanie naruszeń środowiska towarzyszących eksploatacji kopalin;
9.5. Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego.
-
praca ciągła załoŜeń strategii krótkoterminowej;
-
praca ciągła załoŜeń strategii krótkoterminowej;
9.7. Edukacja ekologiczna.
-
wspieranie powstawania tzw. „zielonych miejsc pracy”, w szczególności w rolnictwie
ekologicznym, eko- i agroturystyce, leśnictwie, ochronie przyrody, gospodarce wodnej,
odnawialnych źródłach energii, odzysku odpadów;
-
wspieranie przedsięwzięć na rzecz rolnictwa ekologicznego, budowy zbiorników retencyjnych, odnawialnych źródeł energii, odzysku odpadów;
-
promowanie podmiotów gospodarczych posiadających certyfikaty ekologiczne, wspieranie działań zmierzających do osiągnięcia certyfikatów;
-
aktywizacja społeczeństwa do działań na rzecz ochrony przyrody;
-
organizacja warsztatów, seminariów, konferencji z zakresu ekologii.
40
10. REALIZACJA PROGRAMU
10.1. Szacunkowe koszty realizacji Programu
Przedstawione potrzeby inwestycyjne dotyczą jedynie przedsięwzięć podstawowych
w zakresie ochrony środowiska przewidzianych do realizacji w okresie do 2016 roku.
Tabela 6. Harmonogram rzeczowo-finansowy planowanych przedsięwzięć
Przedsięwzięcia
lata realizacji
termomodernizacje budynków uŜyteczności publicznej oraz zasobów mieszkalnych na terenie gminy
opracowanie programu w zakresie gospodarki wodno-ściekowej na
terenie gminy
dokończenie budowy kanalizacji sanitarnej w Wierzbicy, Zalesicy
Kolonia
budowa oczyszczalni ścieków komunalnych wraz z kanalizacją sanitarną w Zalesicach Kolonii
budowa lokalnych oczyszczalni ścieków w Szkołach w Rudzie
Wielkiej i Zalesicach
kontynuowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków
w Rudzie Wielkiej
renowacja z adaptacją zbiornika wodnego w Rudzie Wielkiej
budowa oczyszczalni i kanalizacji w Łączanach
przebudowa wodociągu w ul. Górnej oraz ul. Piaskowej
w Wierzbicy
połączenie sieci wodociągowej w miejscowości Wierzbica Kolonia
z siecią zasilaną z ujęcia wody w Polanach
modernizacją ujęcia w Zalesicach
opracowanie analizy budowy odnawialnych źródeł energii na terenie
gminy
opracowanie koncepcji gazyfikacji gminy
renowacja parku na osiedlu mieszkaniowym w Wierzbicy
renowacja cmentarza z I-ej wojny światowej w Rudzie Wielkiej
budowa obiektów sportowych na terenie gminy
budowa kompleksu rekreacyjnego w Wierzbicy (korty tenisowe, basen kąpielowy odkryty)
modernizacja istniejącego oświetlenia ulicznego w gminie na oświetlenie energooszczędne
2009-2012
2009-2010
2009-2010
2009-2010
2008-2010
2008-2011
2010-2013
2012-2015
2009-2010
2009-2010
2009-2010
2009-2010
2009-2010
2009-2012
2009-2012
2009-2015
2012-2015
2008-2010
szacunkowy koszt
w zł
11 mln
150 tys.
900 tys.
2,4 mln
100 tys.
600 tys.
800 tys.
2 mln
1,25 mln
300 tys.
120 tys.
150 tys.
150 tys.
85 tys.
180 tys.
4,75 mln
2,4 mln
600 tys.
10.2. Źródła finansowania.
Pełne wdraŜanie „Programu...” będzie moŜliwe po stworzeniu sprawnego systemu
jego finansowania. Podstawowymi źródłami finansowania zadań proekologicznych będą:
środki własne inwestorów (budŜet gminy, podmioty gospodarcze), środki pochodzące
z dotacji i programów pomocowych – krajowych (NFOŚiGW, WFOŚiGW, PFOŚiGW)
i zagranicznych, wsparcie fundacji, osób prywatnych, firm. Źródłem finansowania przedsięwzięć ekologicznych mogą być teŜ kredyty udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska z
dopłatami do oprocentowania przez fundusze ochrony środowiska, kredyty komercyjne, kre-
41
dyty międzynarodowych instytucji finansowych np. Banku Światowego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju.
Własne środki samorządu terytorialnego
Na realizację części zadań samorząd terytorialny będzie musiał przeznaczyć własne
środki. Jest to niezbędne równieŜ z tego względu, Ŝe do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsięwzięcie własnych środków na wymaganym poziomie.
Fundusze te pochodzą z bieŜących środków, takich jak np. podatki i opłaty lokalne, udziały w
podatkach stanowiących dochód budŜetu państwa.
Fundusze ekologiczne
Istotnym wsparciem dla inwestorów będzie dofinansowanie działań proekologicznych
z celowych funduszy ekologicznych – Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej w Warszawie. W związku z poprawą stanu środowiska rola tych funduszy będzie malała ze względu na wnoszenie niŜszych opłat i kar w związku z gospodarczym korzystaniem
ze środowiska.
Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych,
istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska.
WFOŚiGW w Warszawie przewiduje dofinansowanie poprzez poŜyczki i dotacje
wdraŜania projektów związanych z realizacją programów ochrony poszczególnych elementów środowiska:
- ochrony wód i gospodarki wodnej: sieci kanalizacyjne, oczyszczalnie ścieków, sieci wodociągowe, zbiorniki retencyjne,
- ochrony atmosfery: modernizacji kotłowni, likwidacja niskiej emisji, odnawialne źródła
energii, termorenowacja budynków,
- ochrony powierzchni ziemi: selektywna zbiórka odpadów, recykling, nowoczesne składowiska odpadów,
- przeciwdziałania nadzwyczajnym zagroŜeniom środowiska: zakup specjalistycznego
sprzętu ratowniczego, zakup pojazdów ratowniczo-gaśniczych,
- edukacji ekologicznej: konkursy ekologiczne, szkolenia, konferencje, badania naukowe,
zielone szkoły,
- ochrony przyrody: ochrona gatunkowa i obszarowa, pielęgnacja pomników przyrody, zalesienia, plany gospodarki zasobami przyrody,
42
- monitoringu środowiska: zakup specjalistycznego sprzętu do monitorowania środowiska.
Powiatowy i Gminny FOŚiGW słuŜy dofinansowaniem przedsięwzięć o charakterze
proekologicznym słuŜących społeczeństwu powiatu i gminy.
Przy kwalifikacji wniosków o dofinansowanie kosztów realizacji zadań - kryterium wyboru jest efekt uzyskany w środowisku oraz deklarowany udział środków własnych, który nie
powinien być mniejszy niŜ 50% wartości zadania. JednakŜe w uzasadnionych przypadkach w
stosunku do podmiotów nie prowadzących działalności gospodarczej dopuszcza się moŜliwość pełnego (100%) sfinansowania kosztów realizacji zadania.
Środki unijne
W wyniku akcesji do Unii Europejskiej rozszerzyły się moŜliwości wykorzystania
funduszy zagranicznych, które w latach 2007-2013 będą pełniły waŜną rolę w finansowaniu
ochrony środowiska, zwłaszcza w kierunku mobilizowania środków krajowych i funduszy
własnych podmiotów realizujących inwestycje w celu uzupełniania montaŜu finansowego.
Pierwszeństwo w finansowaniu będą miały przedsięwzięcia niezbędne dla realizacji środowiskowych zobowiązań Traktatu Akcesyjnego a więc dotyczące przede wszystkim realizacji
Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych.
W odniesieniu do finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej największe
znaczenie ze środków UE ma Fundusz Spójności, z którego na realizację PO Infrastruktura
i Środowisko planuje się przeznaczyć ok. 21,5 mld euro w latach 2007-2013. Środki przeznaczane będą na: gospodarkę wodno-ściekową w aglomeracjach powyŜej 15 tys. RLM,
kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi ze szczególnym
uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych, przywracanie terenom zdegradowanym wartości
przyrodniczych i ochrona brzegów morskich, retencjonowanie wody i poprawa stanu bezpieczeństwa technicznego istniejących urządzeń wodnych oraz zapewnienie bezpiecznego
przejścia wód powodziowych i lodów, zwiększenie stopnia wykorzystania energii pierwotnej
w sektorze energetycznym i obniŜenie energochłonności sektora publicznego, zwiększenie
wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, w tym biopaliw, rozwój systemów przesyłowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz budowa i rozbudowa magazynów gazu ziemnego.
Istotne znaczenie w finansowaniu przedsięwzięć będzie miał takŜe Europejski
Fundusz Rozwoju Regionalnego ze środkami w skali kraju w wysokości prawie 2 mld euro
z przeznaczeniem w większości na realizację wojewódzkich Regionalnych Programów
Operacyjnych. W Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Mazowieckiego
43
2007-2013 zostało określonych 7 priorytetów, z których na szczególną uwagę zasługuje Priorytet IV – Inwestycje w ochronę środowiska. W ramach tego priorytetu finansowo wspierane
będą działania inwestycyjne w zakresie wodociągów i kanalizacji, ochrony powietrza oraz
gospodarki odpadami. Realizowane będą równieŜ inwestycje w technologie wykorzystujące
energię pochodzącą ze źródeł odnawialnych i kogeneracyjnych o wysokiej sprawności, słuŜące
ograniczeniu
nadmiernego
zuŜycia
paliw,
dotyczące
rozbudowy
i modernizacji infrastruktury energetycznej, sieci ciepłowniczych, a takŜe umoŜliwiające
przyłączanie OZE do sieci elektroenergetycznej. Ponadto wspierane będą działania zmierzające do tworzenia spójnych, regionalnych systemów monitoringu środowiska oraz prognozowania, ostrzegania, reagowania i likwidacji skutków zagroŜeń, zarówno naturalnych, jak i
technologicznych oraz inwestycje w tym zakresie. Realizowane będą równieŜ projekty wsparcia dla przedsiębiorstw we wprowadzaniu przyjaznych środowisku technologii oraz usprawnienia zarządzania środowiskiem, a takŜe projekty w zakresie zachowania i ochrony istniejących zasobów dziedzictwa naturalnego na terenach parków narodowych, obszarów Natura
2000 i leśnych kompleksów promocyjnych. Na ten priorytet w latach 2007-2013 przewidziano kwotę 230 mln euro, przy czym na lata 2007-2010 132 mln euro, a na lata 2011-2013 kwotę 98 mln euro. Przy opracowaniu projektu RPO WM kierowano się zasadami: programowania, partnerstwa i dodatkowości, co oznacza Ŝe dokument ma charakter wieloletniego planu
budŜetowego,
jego
cele
będą
realizowane
w
oparciu
o
współdziałanie
z partnerami społecznymi i gospodarczymi, a środki UE nie będą zastępować środków krajowych lecz jedynie wspierać osiąganie załoŜonych celów rozwojowych.
Kolejnym istotnym funduszem jest Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów
Wiejskich, który finansować będzie przedsięwzięcia ujęte w Programie Rozwoju Obszarów
Wiejskich 2007-2013 (PROW). Na ochronę gruntów rolnych i leśnych na obszarach wiejskich moŜliwe będzie pozyskanie środków z EFRROW przez właścicieli gruntów
i lasów, w tym osób prywatnych. Wsparcie finansowe z tego Funduszu przeznaczone m.in.
będzie na zadania mające na celu szczegółowe metody gospodarowania gruntami i lasami
zgodnych z potrzeba zachowania środowiska naturalnego i krajobrazu oraz ochrony
i poprawy zasobów naturalnych. Do kluczowych kwestii którymi naleŜy się zająć UE zalicza
róŜnorodność biologiczną, zarządzanie terenem Natura 2000, ochronę wód i gleb, łagodzenie
zmian klimatu, w tym redukcję emisji gazów cieplarnianych, redukcje emisji amoniaku oraz
zrównowaŜonego stosowania pestycydów.
44
Inne źródła zagraniczne
W październiku 2004 r. polski rząd podpisał dwie umowy, które umoŜliwiają korzystanie z dodatkowych, obok funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej,
źródeł bezzwrotnej pomocy zagranicznej, które w znaczącej części są i będą przeznaczane na
działania w zakresie ochrony środowiska: Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru
Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Przyznana Polsce kwota w
wysokości 533,51 mln euro została przeznaczona do wykorzystania w latach 2004-2009. W
odniesieniu do niniejszego Programu ww. środki mogą finansować przedsięwzięcia związane
z odnawialnymi źródłami energii oraz termomodernizacjami. Szczegółowe informacje nt.
MFEOG i NMF znajdują się na stronach internetowych Ministerstwa Środowiska.
Kredyty preferencyjne
Preferencyjne kredyty na inwestycje proekologiczne, bez moŜliwości umorzeń udzielane są przez Bank Ochrony Środowiska S.A.(BOŚ). Kredytobiorca musi posiadać przynajmniej 50% własnych środków na sfinansowanie zadania. BOŚ przy udzielaniu poŜyczek kieruje
się podobnymi kryteriami jak FOŚiGW. Są to efektywność ekologiczna zadania i jego zgodność z priorytetami dla polityki ekologicznej województwa.
Kredyty komercyjne
Komercyjne kredyty bankowe ze względu na duŜe koszty finansowe związane
z oprocentowaniem, nie powinny być brane pod uwagę jako podstawowe źródła finansowania
inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z poŜyczek preferencyjnych. Warunki komercyjnych kredytów inwestycyjnych udzielanych jednostkom samorządu terytorialnego są zazwyczaj kaŜdo-razowo negocjowane indywidualnie.
Własne środki inwestorów prywatnych
Niektóre inwestycje będą pokrywane ze środków własnych róŜnych podmiotów gospodarczych i inwestorów prywatnych. Inwestycje przewidywane do realizacji przez podmioty gospodarcze mogą być dofinansowywane z kredytów komercyjnych oraz uzupełniająco z
funduszy ochrony środowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe.
45
10.3. WdraŜanie i monitoring „Programu...”.
Monitoring wdraŜania Programu oznacza, Ŝe regularnie oceniane i analizowane będą:
-
stopień wykonania działań
-
stopień realizacji przyjętych celów
-
rozbieŜność pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem
-
przyczyny tych rozbieŜności.
Bezpośrednią odpowiedzialność za wdraŜanie programu ponosi Wójt Gminy
i działający z jego upowaŜnienia dyrektorzy wydziałów oraz jednostek organizacyjnych.
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska szczegółowe informacje o realizacji
„Programu...”, w kolejnych latach Wójt Gminy Wierzbica będzie przedkładał Radzie Gminy
sprawozdania z realizacji Programu co 2 lata. Będzie wówczas takŜe moŜliwość zmian
w zapisach, gdyŜ cele i zadania „Programu...” mogą i będą ulegać zmianie, wraz za zmieniającą się sytuacją prawną, społeczną, gospodarczą czy stanem środowiska. Informacje
o planowanych wydatkach na ochronę środowiska winny być przedstawiane społeczeństwu
gminy za pośrednictwem internetu i lokalnej prasy.
Cele długookresowe do 2016 r. i kierunki działań na lata 2009-2012 powinny być weryfikowane, co 4 lata. Zatem weryfikacja powinna mieć miejsce w 2013 roku,
a zdefiniowane cele i kierunki działań powinny obejmować okres do 2020 roku.
Zaproponowana procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie
"Prawo ochrony środowiska", a dotyczących okresu, na jaki jest przyjmowany gminny program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu.
Realizacja
szeregu
zadań
wymaga
udziału
gminy,
administracji
rządowej
i samorządowej szczebla powiatowego i wojewódzkiego, przedsiębiorców. Wymaga takŜe
szerokiego wsparcia społecznego, w tym pozarządowych organizacji ekologicznych. Uczestnikiem realizacji „Programu...” będą takŜe: administracja zajmująca się kontrolą przestrzegania prawa w zakresie ochrony środowiska, prowadząca monitoring jego stanu oraz administrująca poszczególnymi komponentami środowiska (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie, Regionalna
Dyrekcja Lasów Państwowych) oraz jednostki dysponujące celowymi środkami finansowymi
(np. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa).
Program ochrony środowiska winien zostać rozpowszechniony wśród społeczeństwa
gminy poprzez jego publikację na stronie internetowej gminy (w całości).
46
WaŜny jest dobór odpowiednich wskaźników monitorujących postępy wdraŜania
„Programu...”. Przykłady takich wskaźników dla poszczególnych dziedzin przedstawiono poniŜej.
Środowisko przyrodnicze i ochrona przyrody:
-
Liczba inwestycji proekologicznych na terenach cennych przyrodniczo,
-
Ilość kontroli przeprowadzonych w zakresie przestrzegania przepisów o ochronie przyrody,
-
Ilość obiektów poddanych ochronie,
-
Powierzchnia gruntów zalesionych w poszczególnych latach,
-
Wskaźnik lesistości,
-
Stopień uszkodzenia lasów,
-
Liczba poŜarów i zniszczeń/uszkodzeń elementów środowiska,
-
Liczba zmodernizowanych lub poddanych konserwacji obiektów melioracyjnych.
Powietrze atmosferyczne:
-
Liczba zakładów, które wprowadziły technologie energooszczędne i niskoemisyjne, czy
teŜ stosujących zasady czystej produkcji,
-
Liczba zakładów, które zastosowały urządzenia redukujące emisję,
-
Liczba kotłowni ekologicznych, liczba zmodernizowanych kotłowni,
-
Liczba gospodarstw (mieszkańców) stosujących urządzenia lub systemy energooszczędne,
-
Liczba obiektów, gospodarstw (mieszkańców) wykorzystujących energię słoneczną, energię cieplną powstającą przy wykorzystaniu pomp cieplnych.
Zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa:
-
Jakość wody do picia,
-
Jakość wód podziemnych i powierzchniowych,
-
Procent zwodociągowania gmin,
-
Długość sieci kanalizacyjnej, ilość gospodarstw przyłączonych do kanalizacji,
-
Liczba źródeł punktowych odprowadzania ścieków,
-
Liczba wydanych pozwoleń wodnoprawnych,
-
Ilość wód podziemnych, dobrej jakości, zuŜyta w procesach produkcyjnych.
Ochrona powierzchni ziemi i gleb:
-
Udział powierzchni terenów o glebach przydatnych do produkcji zdrowej Ŝywności,
-
Dostępność informacji o jakości gleb na terenie gminy i stopień znajomości tej kwestii
wśród rolników.
47
Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne:
-
Ilość instalacji emitujących pola elektromagnetyczne i hałas o znaczących parametrach.
Tereny przemysłowe:
-
Stopień wykorzystania istniejących terenów przemysłowych,
-
Powierzchnia terenów przemysłowych poddanych pracom rekultywacyjnym.
PowaŜne awarie przemysłowe i drogowe:
-
Liczba awarii o charakterze środowiskowym.
Edukacja ekologiczna:
-
Liczba i nakład publikacji promujących walory przyrodnicze gminy oraz dotyczących
ochrony środowiska,
-
Długość szlaków turystycznych – pieszych, rowerowych. Ilość ścieŜek dydaktycznych,
-
Liczba zorganizowanych szkoleń i programów edukacyjnych i ich uczestników,
-
Liczba szkół uczestniczących w konkursach związanych z ochroną środowiska,
-
Liczba działań wspólnych z organizacjami ekologicznymi,
-
Liczba osób korzystających z danych o środowisku i jego ochronie,
-
Liczba bezrobotnych zatrudnionych przy pracach na rzecz środowiska,
-
Stopień akceptacji społecznej przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska,
-
Liczba rolników, którzy prowadzą gospodarstwa eko- i agroturystyczne lub inne
o preferencjach ekologicznych,
-
Liczba zakładów posiadających certyfikaty ISO 14000 lub równorzędne.
48
11. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM.
W opracowaniu przedstawiono stan środowiska przyrodniczego na terenie gminy
Wierzbica, dokonano jego oceny (porównanie z istniejącymi wymogami - przepisami) i na tej
podstawie zaprojektowano szereg działań niezbędnych do przeprowadzenia w gminie.
Kwestie w zakresie ochrony środowiska określają połoŜenie gminy, zagadnienia związane z wodami powierzchniowymi, podziemnymi, klimatem oraz środowiskiem przyrodniczym.
Dane dotyczące gminy pochodzą z: Urzędu Gminy w Wierzbicy, serwisu internetowego gminy i starostwa oraz opracowań archiwalnych.
NaleŜy podkreślić, iŜ stan środowiska na omawianym terenie jest zadowalający, choć
moŜna wyróŜnić kilka obszarów, gdzie wyraźnie widać opóźnienia w kwestii wspierania jego
ochrony. Do obszarów tych naleŜą:
•
ochrona powietrza atmosferycznego - obniŜanie wielkości emisji gazów i pyłów pochodzących z palenisk domowych, kotłowni węglowych, poprzez zamianę na paliwa ekologiczne,
•
gospodarka wodno-ściekowa - konieczność szybszego rozwoju sieci kanalizacyjnej,
•
edukacja ekologiczna, która wprawdzie nie przekłada się natychmiast na stan środowiska naturalnego, lecz jest działaniem niezbędnym, którego „owoce” będzie moŜna zbierać w przyszłości.
W innych obszarach środowiska jego stan jest lepszy, co nie zwalnia jednak
z obowiązku realizacji działań przewidzianych dla tych obszarów.
W opracowaniu określono działania krótko- i długoterminowe w podziale na lata
2009-2012 oraz do roku 2016. Do działań tych wpisano juŜ te, które są w trakcie bieŜącej realizacji oraz te, które są projektowane na lata następne.
Realizacja zaproponowanych działań wiąŜe się z koniecznością wydatkowania niekiedy znacznych środków finansowych. W związku z tym, w jednym z rozdziałów przedstawiono przybliŜony preliminarz środków niezbędnych dla realizacji tych działań.
NaleŜy podkreślić, iŜ w miarę upływu czasu pewnej korekcie (zmianie) będą ulegać
działania, a wraz z nimi środki przewidziane do ich realizacji.
Realizacja programu pozostaje w zakresie Rady Gminy oraz Wójta, który co 2 lata ma
jej przedkładać sprawozdanie z realizacji przedmiotowego Programu.
49
12. SPIS LITERATURY I WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW.
1.
„Program ochrony środowiska dla Gminy Wierzbica na lata 2004-2011”, 2005 r. –
przyjęty uchwałą Rady Gminy w Wierzbicy nr XX/166/2005 z dnia 25.02.2005 r.
2.
„Plan gospodarki odpadami dla Gminy Wierzbica na lata 2004-2011”, 2005 r. – przyjęty uchwałą Rady Gminy w Wierzbicy nr XX/166/2005 z dnia 25.02.2005 r.
3.
„Plan gospodarki odpadami dla Gminy Wierzbica na lata 2009-2012 z perspektywą do
roku 2016” – projekt, Wierzbica 2009 r.
4.
„Programu ochrony środowiska dla powiatu radomskiego”, 2004 r.
5.
„Plan
gospodarki
odpadami
dla
powiatu
radomskiego
na
lata
2008-2012
z perspektywą do roku 2015 aktualizacja”, 2007 r.
6.
„Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010
z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r.”, Warszawa 2007 r.
7.
Dane na temat gospodarki odpadami na terenie gminy – Urząd Gminy w Wierzbicy.
8.
Strony internetowe dotyczące gminy Wierzbica.
9.
GUS: Dane statystyczne [strona internetowa http://www.stat.gov.pl].
10.
Stan środowiska w województwie mazowieckim w 2007 roku. Raport Wojewódzkiego
Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie, Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawie 2008 r.
11.
Mapa Obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony w skali 1: 500 000, 1990.AGH w Krakowie.
12.
Geografia fizyczna Polski, 2002 r. PWN w Warszawie
13.
Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce – Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2008 r.
50

Załącznik 2

Transkrypt

Podobne dokumenty

Ogłoszenie o zamówieniu publicznym

Ogłoszenie o kiermaszu wielkanocnym

ARKUSZ IDENTYFIKACJI, OCENY ORAZ OKREŚLANIA METODY

Harmonogram konkursów planowanych naborów wniosków o

pobierz - Urząd Gminy Wierzbica