czytaj całość - Stowarzyszenie Rozumieją Nas

mgr Aldona Mysakowska-Adamczyk
Wczesne wspomaganie rozwoju komunikacji - współpraca terapeutów
z rodzicami dzieci niemówiących.
Wprowadzenie
Umiejętność porozumiewania się
pełni kluczową rolę w rozwoju dziecka,
zwłaszcza w rozwoju emocji oraz sfery poznawczej i społecznej. Dlatego dziecko,
u którego zauważa się symptomy zaburzeń w sferze komunikacji powinno jak
najwcześniej zostać otoczone opieką terapeutyczną. Większość dzieci z
poważnymi zaburzeniami rozwoju wymaga wsparcia w zakresie rozwijania
umiejętności porozumiewania się. Dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym,
chorobami genetycznymi, autyzmem, uszkodzeniami ośrodkowego układu
nerwowego czy wieloraką niepełnosprawnością znajdują się w grupie ryzyka
zaburzonego czy zakłóconego rozwoju mowy i powinny być otoczone wczesną
opieką specjalistyczną. Im wcześniej podejmuje się oddziaływania terapeutyczne,
tym większe są szanse na optymalne wykorzystanie potencjału rozwojowego
dziecka oraz niedopuszczenie do wtórnych skutków trudności np. w postaci
zaburzeń zachowania, pogorszenia stanu zdrowia czy regresu rozwoju.
Małe dziecko z niepełnosprawnością ma takie same jak inne dzieci podstawowe
potrzeby, zaspokojenie których umożliwia rozwój. Zwłaszcza w odniesieniu do
rozwoju komunikacji istotne jest zaspokojenie potrzeb emocjonalnych
i społecznych: poczucia bezpieczeństwa, akceptacji, miłości, bliskości. Szczególną
rolę w zaspokajaniu tych potrzeb odgrywa rodzina.
Niemowlęta już we
wczesnym
okresie
rozwoju
reagują
na
kontakt
z matką, tworzy się między nimi bliska więź emocjonalna. Więź z matką i innymi
osobami z najbliższego otoczenia sprzyja „otwieraniu się” dziecka i kształtowaniu
różnorodnych form porozumiewania się. Wczesne bliskie więzi otwierają ważny
kanał komunikacji społecznej. Matka lub inna bliska osoba dorosła staje się
„przewodnikiem” w świecie różnorodnych niezrozumiałych sytuacji i zdarzeń.
Pomaga wyróżnić ważne
elementy otoczenia i zrozumieć ich znaczenie.
Środowisko domowe zapewnia
bogactwo naturalnych, powtarzalnych
i bliskich dziecku sytuacji, co sprzyja kształtowaniu się systemu pojęć i rozwijaniu
języka. Prawidłowo funkcjonująca rodzina jest najlepszym środowiskiem do
rozwoju dziecka.
Terapia
Oddziaływania terapeutyczne wobec małego dziecka muszą mieć inny charakter
niż wobec starszego dziecka w systemie edukacji szkolnej. Małe dziecko żyje
w bardzo silnej więzi z najbliższymi opiekunami, głównie z matką. Coraz częściej
wskazuje się na konieczność oddziaływania na dziecko z uwzględnieniem jego
najbliższego otoczenia. Dotyczy to szczególnie terapii komunikacji.
1
Badania nad wczesnym okresem rozwoju porozumiewania się dzieci zarówno
niepełnosprawnych, jak i prawidłowo rozwijających się, wskazują na doniosłą rolę
partnera komunikacji – najczęściej rodzica. Jakość odpowiedzi partnera wpływa
na rozwój intencji komunikacyjnej, na nabywanie słownika i umiejętność
budowania wypowiedzi na poziomie językowym.
Zadaniem specjalistów odpowiedzialnych za wspomaganie rozwoju dziecka jest
takie zorganizowanie działań, by uczestnictwo dziecka w sytuacjach
rozwijających komunikację i język było realne i funkcjonalne. Możliwe jest to
tylko wtedy, gdy terapia wspierania rozwoju komunikacji przebiega
w naturalnych sytuacjach w ścisłej współpracy z najbliższym otoczeniem dziecka.
Rodzina małego dziecka, u którego stwierdza się różnego rodzaju
niepełnosprawność może korzystać w Polsce z zajęć terapeutycznych
organizowanych przez zespoły wczesnego wspomagania rozwoju. Rozporządzenie
Ministra Edukacji, regulujące prawnie pracę zespołów wczesnego wspomagania
rozwoju, wyznacza dwa kierunki oddziaływań:
- pracę terapeutyczną z dzieckiem
- wspomaganie rodziny dziecka.
Wczesne rozpoczęcie oddziaływań terapeutycznych wobec dzieci z symptomami
zaburzeń rozwoju staje się standardem postępowania w Polsce, jednak dopiero
w ostatnich latach poświęca się więcej uwagi wspieraniu umiejętności
porozumiewania się małego dziecka. Wzmacnianie kompetencji rodzica do bycia
wrażliwym, odpowiadającym na potrzeby dziecka partnerem komunikacji wydaje
się równie ważne jak wspomaganie rozwoju samego dziecka. Uwzględnienie
w celach terapii budowania kompetencji najbliższych opiekunów/rodziców dzieci
z zaburzonym rozwojem porozumiewania się znacznie podnosi jej efektywność.
Zwłaszcza
na
poziomie
komunikacji
przedintencjonalnej,
niejęzykowej
interwencja terapeutyczna powinna opierać się na przygotowaniu partnerów
dziecka z najbliższego otoczenia do zauważania i odpowiadania na sygnały
wysyłane przez dziecko i jego zachowania, które mają wartość bezsłownego
komunikatu.
Terapia dziecka, które osiąga językowy poziom porozumiewania się staje
się bardziej specyficzna, ukierunkowana na aspekty językowe. W okresie
przechodzenia do poziomu językowego, gdy nie rozwija się mowa, konieczne jest
wprowadzanie wspomagających i alternatywnych sposobów komunikacji
adekwatnych do indywidualnych potrzeb dziecka oraz staranne przygotowanie
w najbliższym
otoczeniu
partnerów
do
ich
używania.
Również
na tym etapie terapii niezbędna jest ścisła współpraca specjalistów z rodzicami.
2
Współpraca terapeutów i rodziców
W modelu pracy terapeutycznej wdrażanym przez Zespół Wczesnego
Wspomagania Rozwoju przy Zespole Szkół nr 109 w Warszawie rodzice dzieci
zostają zaproszenido współudziału w pracy zespołu specjalistów. W skład zespołu
terapeutycznego wchodzą: psycholog, neurologopeda, pedagog specjalny,
rehabilitant oraz rodzice dzieci. Praca terapeutyczna opiera się na całościowym
patrzeniu na dziecko: uwzględnianiu całego osobowego potencjału dziecka oraz
warunków środowiskowych, w których ono żyje.
Współpraca specjalistów i rodziny oparta jest na partnerstwie, u podstaw którego
leży wspólne działanie i wspólne cele.
Rolą specjalistów podejmujących terapię komunikacji jest diagnoza umiejętności
dziecka, określenie aktualnego poziomu rozwoju komunikacji i języka, dobór
i stosowanie w czasie zajęć terapeutycznych optymalnych strategii budujących
jego kompetencję komunikacyjną, pomoc w wyborze odpowiedniego
indywidualnego systemu komunikacji
oraz współudział we wdrażaniu
wspomaganej
komunikacji
w
codzienne
życie
dziecka
i rodziny. Planując sposób pomocy terapeuta musi uwzględniać i respektować
potrzeby i możliwości indywidualne dziecka i rodziny.
Specjalista dysponuje wiedzą zawodową i doświadczeniem wyniesionym
z pracy z różnymi dziećmi. W relacjach z rodzicami terapeuta powinien
wystrzegać się autorytarnego instruowania, ale starać się być zaufanym doradcą
i przewodnikiem, służącym profesjonalną wiedzą i doświadczeniem. Terapia
komunikacji często wiąże się z „wejściem” w prywatne życie rodziny, dlatego
konieczna jest duża wrażliwość i przestrzeganie zasad etyki.
Rola rodzica w zespole jest znacząca i niezastąpiona. Rodzic najlepiej zna
swoje dziecko, ma z nim częste kontakty w różnych sytuacjach, łączy go
z dzieckiem szczególna więź emocjonalna, która ułatwia porozumienie. Rodzic
jest najlepszym „ekspertem od własnego dziecka”. Najważniejszym zadaniem
rodziców jest wychowanie dziecka i przygotowanie go do przyszłego, jak
najbardziej samodzielnego życia. Towarzysząc dziecku w jego dojrzewaniu,
rodzic często staje się głównym koordynatorem terapii i edukacji.
Rodzice dzieci ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi niewątpliwie potrzebują
wsparcia specjalistów.
Terapeuci, respektując szczególną rolę rodziców, powinni im wskazywać, jak
postępować, by wzmacniać istniejące umiejętności dziecka i wyzwalać nowe,
prowadzące do osiągania następnego etapu rozwojowego. Podstawą współpracy
jest ukierunkowanie na wspólny cel i wykonywanie zadań przy wzajemnym
wsparciu.
3
Program współpracy
Analiza badań prowadzonych na świecie, ewaluacja własnej pracy terapeutycznej
oraz wnioski wyciągnięte z rozmów z rodzicami dzieci niepełnosprawnych
doprowadziły
do
opracowania
przez
terapeutów
Zespołu
Wczesnego
Wspomagania Rozwoju przy Zespole Szkół nr 109 w Warszawie „Programu
Współpracy z Rodzicami”.
Program współpracy terapeutów z rodzicami dzieci objętych terapią przewiduje:
- udział rodziców w diagnozowaniu dziecka i planowaniu interwencji
terapeutycznej
- obecność rodziców we wszystkich formach zajęć terapeutycznych – obserwacja
i aktywny udział w zabawie z dzieckiem
- podejmowanie przez rodziców aktywności z dzieckiem ze wsparciem terapeuty
- wspólne omawianie i ewaluacja przebiegu terapii
- udział rodziców w spotkaniach szkoleniowych
- wspólne działania grupowe rodzin – włączanie się rodziny dziecka
niepełnosprawnego w życie społeczne
Zaplanowana, ustrukturyzowana współpraca z rodziną dziecka ukierunkowana
jest na:
- wspieranie rozwoju dziecka niemówiącego poprzez świadome i celowe
rozwijanie komunikacji w naturalnych warunkach
- przygotowanie rodzica do komunikacji z dzieckiem niemówiącym
z wykorzystaniem strategii i narzędzi komunikacji wspomagającej
- wzmacnianie gotowości rodzica do włączania dziecka w życie społeczne.
4
Wstępna konsultacja – diagnoza
Udział rodziców w zajęciach terapeutycznych rozpoczyna się od wstępnej
konsultacji, w czasie której terapeuci zbierają podstawowe informacje o dziecku,
przeprowadzając wywiad z rodzicami, analizując dostępne nagrania filmowe oraz
obserwując dziecko w zabawie. Ustalane są potrzeby i oczekiwania rodziców
wobec terapeutów, a także wstępne plany przebiegu terapii.
Terapeuci podejmujący interwencję dokonują diagnozy funkcjonalnej czyli oceny
umiejętności dziecka, prognozują jego rozwój oraz opracowują plan działań
prowadzących do rozwijania kompetencji komunikacyjnej dziecka. Poznanie
dziecka z trudnościami w wyrażaniu siebie wymaga cierpliwości i uważności.
Identyfikowanie indywidualnych preferencji dziecka pozwala aranżować sytuacje
motywujące je do komunikacji. Adekwatnie do stanu możliwości rozwojowych
dziecka, jego indywidualnych cech osobowych oraz warunków życia dziecka
proponują sposoby wspierania jego rozwoju.
Na kolejnych spotkaniach terapeuci kontynuują obserwację dziecka, zbierają
i porządkują
obserwacje
rodziców, odnosząc je do wiedzy o warunkach
i sposobach porozumiewania się dzieci. W oparciu o zebrane informacje
poczynione obserwacje zespół terapeutów razem z rodziną stopniowo buduje
indywidualny system komunikacji dziecka.
Zajęcia terapeutyczne
Organizacja pracy zespołów wczesnego wspomagania rozwoju regulowana jest
przepisami Ministra Edukacji. Uwzględniając określone warunki pracy
terapeutów, zajęcia terapeutyczne w wymiarze 2 godzin w tygodniu odbywają się
głównie na terenie placówki, w niektórych tylko przypadkach w domu dziecka.
Terapeuci starają się jednak jak najlepiej poznać środowisko domowe dziecka
poprzez częste rozmowy z rodzicami, dostęp do nagrań filmowych , a także
w miarę możliwości wizyty w domu dziecka.
Zajęcia terapeutyczne prowadzone przez psychologa, logopedę czy pedagoga
specjalnego prowadzone są w formie zabawy dostosowanej do możliwości
i zainteresowań dziecka. Obecność rodzica daje dziecku poczucie bezpieczeństwa
i komfortu emocjonalnego.
Zajęcia mają głównie charakter indywidualnych spotkań, część rodzin
uczestniczy w zajęciach małej grupy. Działania terapeuty ukierunkowane są na
realizację Indywidualnego Programu Terapii, opracowanego na podstawie
diagnozy funkcjonalnej, niemniej cechuje je duża elastyczność i otwartość na
spontaniczną aktywność dziecka i rodziców.
W czasie wspólnej zabawy terapeuta stara się stwarzać warunki, by dziecko
mogło na miarę swoich indywidualnych możliwości
eksplorować otocznie,
działać, przeżywać i wyrażać to, co czuje. Doświadczanie w aktywności wymaga
5
wewnętrznego otwierania się na to, co nowe, nieznane. Dziecku
niepełnosprawnemu często towarzyszy lęk przed trudnością, wycofanie przy
niepowodzeniu. Organizowanie warunków wyzwalających działanie i ekspresję
wymaga dużej wrażliwości, empatii i elastyczności działań ze strony terapeuty.
Istotną rolę spełnia atmosfera akceptacji, pozytywnej zachęty, docenianie
wysiłku dziecka, wspólne przeżywanie radości. Niezwykle ważne dla rozwoju
osobowego jest poczucie sprawstwa. Terapeuta dostosowuje zabawę i dobiera
odpowiednie zabawki do możliwości dziecka tak, aby pozwolić mu na
przeżywanie radości ze sprawczego, samodzielnego działania.
Ważnym etapem w rozwoju i terapii jest odkrywanie przez dziecko swojej
sprawczości komunikacyjnej. Doświadczanie możliwości wpływania na działania
innych osób wyzwala w dziecku chęć do inicjowania komunikacji, aktywizuje jego
chęć do wchodzenia w interakcje. Odkrywanie radości z kontaktu z drugim
człowiekiem powoduje otwieranie się wewnętrzne dziecka. W sprawczym
działaniu i w kontakcie z drugim człowiekiem dziecko poznaje siebie, odkrywa
swoją tożsamość, co jest ważne dla rozwoju jego osobowości.
Terapia komunikacji zmierza w kierunku językowego porozumiewania się na
miarę możliwości dziecka. Posługiwanie się językiem ścisłe powiązane jest
z funkcjonowaniem poznawczym dziecka. Zadaniem terapeutów i rodziców jest
stwarzanie warunków umożliwiających poznawanie i używanie języka. Jeśli
dziecko nie mówi wprowadza się wspomagające i alternatywne sposoby
porozumiewania się AAC (z ang. Augmentative and Alternative Communication).
Ważną funkcją komunikacji poza zaspokajaniem potrzeb i zdobywaniem
informacji jest budowanie relacji z innymi osobami. Odpowiadanie na uśmiech,
naprzemienność w interakcji, współpraca w działaniu, wymiana pozdrowień,
reagowanie na potrzeby partnera, dzielenie przeżyć rozwija wrażliwość na
drugiego człowieka i buduje relację. Relacja wymaga aktywnego zaangażowania
obojga uczestników interakcji i respektowania podmiotowości drugiej osoby.
Interakcje ukierunkowane na partnera i kontakt z innymi wzmacniają więzi
międzyosobowe i dają poczucie przynależności do grupy. Jest to bardzo ważny
aspekt rozwoju społeczno-emocjonalno-duchowego, wpływający na poczucie
satysfakcji w życiu.
Rodzice powinni mieć świadomość
podstawowych mechanizmów rozwoju
komunikacji, by stwarzać właściwe warunki interakcji w codziennych sytuacjach.
Udział rodziców w zajęciach
Rodzice uczestniczą we wszystkich zajęciach terapeutycznych dziecka.
Początkowo jedynie towarzyszą dziecku i pełnią rolę obserwatora działań
terapeuty, wspierając syna czy córkę emocjonalnie swoją obecnością. Dość
szybko jednak w naturalny, spontaniczny sposób włączają się w zabawę
6
z dzieckiem
np.
poprzez
strategię
naprzemiennego
udziału
w aktywności. Obserwując zabawę terapeuty z dzieckiem rodzic uczy się, jak
stwarzać warunki motywujące dziecko do poznawania otoczenia, budowania
kontaktu oraz nadawania i odbierania komunikatów.
W trakcie kolejnych spotkań terapeuta zachęca rodzica do samodzielnego
podejmowania wcześniej obserwowanej aktywności z dzieckiem, a także
realizacji własnych pomysłów zabawy.
Rodzic wspierany przez terapeutę
podejmuje pojedyncze próby działania z zastosowaniem prostych strategii
terapeutycznych. Okazuje się wtedy, że bierna obserwacja zajęć nie prowadzi do
nabycia umiejętności, bardzo ważne jest podejmowanie samodzielnej
aktywności, zdobycie osobistego doświadczenia i treningu. Z pozoru prosta
umiejętność czekania i powstrzymanie się od wyręczania dziecka najczęściej
wymaga cierpliwego ćwiczenia.
Jak wskazują badania i potwierdza własne
doświadczenie z terapii rodzice dzieci niepełnosprawnych mają tendencję do
dyrektywnego stylu zachowania wobec swojego dziecka, często nie zdając sobie
sprawy, że nie pozostawiają dziecku możliwości samodzielnego decydowania
o sobie. Próby aktywności z dzieckiem z udziałem terapeuty pozwalają rodzicom
dokonać analizy swoich często wcześniej nieuświadomionych zachowań i dokonać
ich modyfikacji.
Na zajęcia w placówce zapraszane jest też rodzeństwo dziecka oraz inni
członkowie rodziny. Wspólna zabawa pozwala terapeucie zaobserwować
interakcje pomiędzy członkami rodziny i uwzględnić je w planowaniu pracy
terapeutycznej.
Zajęcia grupowe
Uczestniczenie w życiu społecznym wymaga przygotowania sposobów
do komunikowania się i treningu od najwcześniejszych okresów rozwoju. Typowo
rozwijające się dzieci we wczesnym, przedsymbolicznym okresie rozwoju,
nawiązują społeczne interakcje z rodzicami i najbliższymi osobami. Dopiero
później na dalszym, symbolicznym etapie rozwoju nawiązują kontakt
z rówieśnikami i nieznajomymi dorosłymi. Kontakt z rówieśnikami i obcymi jest
znacznie trudniejszy – ich zachowania są mniej przewidywalne, komunikacja
wymaga użycia bardziej konwencjonalnych środków wyrazu. By nauczyć się
społecznego funkcjonowania dziecko musi mieć okazje do rozwijania interakcji z
innymi osobami.
Zajęcia w małej grupie mają na celu stopniowe przygotowywanie dziecka
do uczestniczenia w życiu społecznym i porozumiewania się z nowymi,
nieznanymi
partnerami komunikacji. Nawiązywanie kontaktu z różnymi
partnerami komunikacji wzbogaca obraz samego siebie i doskonali umiejętności
społeczne dziecka.
7
W trakcie nauki porozumiewania się w grupie 3-4 rodzin rodzice pomagają
dziecku aktywnie uczestniczyć w różnych sytuacjach, w których wypowiedź
dziecka ma realną funkcję, komunikat dziecka ma wpływ na przebieg zdarzenia w
zabawie. Początkowo rodzic daje duże wsparcie i gwarantuje poczucie
bezpieczeństwa w nowych kontaktach, stopniowo wycofuje się do roli
równorzędnego partnera w interakcjach z innymi dziećmi i rodzicami.
Interakcje promujące bliskość społeczną, relację i przynależność do grupy
społecznej wspomagają rozwój osobowy dziecka. Ten aspekt komunikacji jest
ściśle powiązany z wychowaniem, rozwijaniem pełni osobowości dziecka,
rozwijaniem świadomości własnej osoby oraz poszanowaniem podmiotowości
innych osób. Zajęcia grupowe są treningiem komunikacji społecznej, kształtują
umiejętność nawiązywanie relacji społecznych i przyjaźni w przyszłości. Grupa
jest też doskonałym miejscem treningu umiejętności społecznych nie tylko dzieci,
ale też rodziców.
Zajęcia grupowe pomagają obiektywizować spojrzenie rodzica na własne dziecko,
gdy funkcjonuje ono wśród innych dzieci, w kontaktach z innymi osobami
w nowych sytuacjach.
Omawianie terapii
Każde zajęcia z dzieckiem są komentowane przez terapeutę, który wyjaśnia
rodzicom sposób postępowania i dzieli się swoimi spostrzeżeniami. Omawianie
terapii pozwala rodzicom lepiej zrozumieć funkcjonowanie dziecka oraz sposoby
aranżowania i modyfikowania działań terapeuty.
Rodzic świadomy przebiegu terapii włącza się w planowanie sytuacji dających
dziecku szansę na wyrażanie swoich chęci, myśli, odczuć. Korzystając
z obserwacji i własnych doświadczeń z udziału w zajęciach próbuje zastosować
poznane strategie na terenie domu. Efektywne jest wplatanie wielu drobnych
„incydentów” komunikacji w różne codzienne realne, prawdziwe aktywności.
Codzienne rutynowe sytuacje takie jak: toaleta poranna, ubieranie się, posiłki,
spacery, zakupy, pranie czy gotowanie i przede wszystkim wspólna zabawa
stwarzają najlepsze warunki do zaistnienia interakcji i porozumiewania się.
Rodzice organizując warunki codziennego życia odpowiedzialni są za środowisko
językowe dziecka. Zapewniają lub ograniczają dostęp do doświadczania,
poznawania otoczenia i wprowadzają nazwy elementów rzeczywistości. Pomocne
jest wprowadzenie
w codzienne życie przewidywalnego planu dnia, stałej
struktury czynności, uporządkowanie otoczenia. Komunikaty językowe powinny
być
dostosowane
do
poziomu
językowego
dziecka
i w wiele wypadkach wspomagane sposobami ułatwiającymi dziecku zrozumienie
np. za pomocą gestu lub znaku graficznego.
Terapeuta doradza rodzicom, jak poprzez aktywnie eksplorowanie otoczenia
można pomóc dziecku bogacić słownik pojęciowy, z którego może korzystać
8
w dostępnym systemie znaków. Włączając dziecko w działania
i wymiany
komunikatów za pomocą znaków w różnych naturalnych sytuacjach rodzice
przyczyniają się do rozszerzania słownika dziecka i kształtowania umiejętności
językowych.
Szkolenia
Uczestniczenie w zajęciach i omawianie ich przebiegu z terapeutą często okazuje
się niewystarczające dla efektywnego zaangażowania rodziców.
Do pełnego zrozumienia przebiegu terapii, lepszego rozumienia potrzeb
i trudności dziecka oraz stawiania realistycznych celów przez rodziców potrzebna
jest im podstawowa wiedza o komunikacji, rozwoju dziecka i terapii .
Doświadczenia terapeutów Zespołu doprowadziły do przekonania o potrzebie
zorganizowania systematycznych spotkań szkoleniowych dla rodziców. Spotkania
rodziców z terapeutami w roli szkoleniowców odbywają się cyklicznie i mają
formę krótkich wykładów oraz praktycznych warsztatów ćwiczeniowych.
W czasie spotkań szkoleniowych rodzice mają okazję poznać m.in.:
- czym jest komunikacja
- jak i po co dzieci porozumiewają się
- jak motywować dziecko do komunikacji
- jak budować kontakt i interakcję
- jak zapewnić dziecku poczucie sprawstwa
- jak zastosować strategię wyboru i naprzemienności
- jak pomóc dziecku rozumieć otoczenie i budować jego słownik
- czym jest komunikacja alternatywna i wspomagająca - AAC
- jak wprowadzać alternatywne sposoby porozumiewania się
- jak aranżować sytuacje do wykorzystania umiejętności dziecka
- jak i czym się bawić, by rozwijać komunikację i język dziecka
- jak wspomagać samodzielność dziecka niepełnosprawnego
- jak budować własną relację z dzieckiem niemówiącym
- jak przygotowywać dziecko do pełnego uczestnictwa w życiu
9
Dzięki zdobytej wiedzy rodzice potrafią trafniej oceniać możliwości swojego
dziecka, budują z nim lepszy, autentyczny kontakt, wprowadzają elementy
naprzemienności do rożnych aktywności domowych, dają dziecku szansę na
dokonywanie
wyboru,
respektując
indywidualne
preferencje,
umieją
wykorzystywać naturalne sytuacje w bardziej celowy, przemyślany sposób.
Szkolenia podwyższają kompetencje rodzicielskie i zwiększają poczucie
satysfakcji z kontaktu ze swoim dzieckiem. Rodzice uczestniczący w warsztatach
szkoleniowych stają się bardziej wrażliwymi i twórczymi partnerami
w interakcjach ze swoim synem czy córką, przez co lepiej motywują dziecko
z trudnościami do podejmowania prób inicjowania kontaktu i przekazania
komunikatu.
Poznanie
i
zrozumienie
teoretycznych
i praktycznych podstaw terapii komunikacji ułatwia porozumienie i autentyczną
współpracę specjalistów i rodziców.
Projekty – wspólne imprezy
W celu włączania rodzin objętych terapią do aktywnego życia społecznego
organizowane są różne projekty imprez grupowych np. wspólne świętowanie,
przygotowywanie koncertów i przedstawień, organizacja pikników i wycieczek.
Planowanie i organizacja działań otwiera rodziny na kontakty z innymi osobami,
buduje dialog i wymianę doświadczeń, wzmacnia umiejętności społeczne.
Oderwanie się od codziennych rutynowych obowiązków, odkrywanie swoich
talentów, działanie na rzecz wspólnego celu wyzwala wiele pozytywnych emocji
i daje poczucie satysfakcji. Rodzice czują się wzmocnieni przez rolę w grupie,
realizację ważnych zadań i towarzyszące im pozytywne emocje. Wspólne
działanie i przeżywanie radości z innymi
wzmacnia więzi społeczne, daje
poczucie przynależności do szerszej wspólnoty. Wspólne wielorodzinne imprezy w
naturalny sposób włączają też dzieci do życia społecznego.
Podsumowanie
Włączenie rodziców w terapię sprzyja lepszemu poznaniu i zrozumieniu własnego
dziecka, uświadomieniu sobie jego możliwości, potrzeb i trudności. Ułatwia to
pełną akceptację dziecka „takim, jakie jest”, co jest bardzo ważne dla jego
poczucia własnej wartości i rozwoju osobowego. Celem terapii komunikacji nie
jest „naprawienie dziecka”, ale poprzez odpowiednie działanie wykorzystywanie
i rozwijanie istniejącego w nim potencjału
i jak najlepsze przygotowanie
do aktywnego, satysfakcjonującego uczestniczenia w życiu
społeczności
w przyszłości.
Rodzina, która jest podstawową komórką życia społecznego, wprowadza dziecko
w naturalny sposób w życie wspólnoty i większej grupy społecznej. Jest
najlepszym miejscem rozwoju i treningu umiejętności porozumiewania się
małego dziecka. Przygotowanii wspierani przez specjalistów i grupę społeczną
rodzice, świadomie wprowadzający w codzienne sytuacje proste strategie
10
sprzyjające rozwojowi komunikacji, zapewniają optymalny rozwój potencjału
dziecka.
W naturalnej, a jednocześnie przemyślanej i celowej terapii, dziecko i dorośli
mają szansę doświadczyć, że porozumiewanie się daje radość i wyzwala chęć do
działania, a społeczne włączenie i bliskość stają się esencją egzystencji
człowieka.
Bibliografia:
1. Bokus B., Shugar G.W., (2007)(red.) Psychologia języka dziecka.
Osiągnięcia, nowe perspektywy. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,
Gdańsk.
2. Cress C.J., (2002) Expanding Children’s Early Augmented Behaviors to
Support Symbolic Development [w: ] J.Reichle, D.Beukelman, J.C.Light
(red.), Exemplary Practices for Beginning Communicators. Implications for
AAC, Paul Brookes Publishing Co., Baltimore, London, Toronto, Sydney
3. Downing, J.E., (1999), Teaching Communication Skills to Students with
Severe Disabilities, Paul Brookes Publishing Co., Baltimore, London,
Toronto, Sydney
4. Grycman M., Smyczek A. (red.) (2004), ”Wiem, czego chcę!”.
Doświadczenia polskich terapeutów i użytkowników wspomagających
sposobów porozumiewania się (AAC), Stowarzyszenie Mówić bez Słów,
Kraków
5. Light, J., Parsons, A.R., &Drager, K. (2002),“There’s More to Life than
Cookies”: Developing Interactions for Social Closeness with Beginning
Communicators Who Use AAC.[w]: J.Reichle, D.Beukelman, J.C.Light
(red.), Exemplary Practices for Beginning Communicators. Implications for
AAC, Paul Brookes Publishing Co., Baltimore, London, Toronto, Sydney
6. McCauley R.J., Fey M.E., (2006), Treatment of Language Disorders in
Children, Paul Brookes Publishing Co., Baltimore, London, Toronto, Sydney
7. Obuchowska I (red.) (2008), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP,
Warszawa.
8. Pepper J., Weitzman E., (2004), “It Takes Two to Talk”. A Practical Guide
for Parents of Children with Language Delays, Hanen Centre, Toronto
11
9. Roberts, M., & Kaiser, A. (2011). The Effectiveness of Parent-Implemented
Language Intervention: A Meta-Analysis .American Journal of SpeechLanguage Pathology, 20.
10.Romski, M.A., Sevcik, R.A., Hayat, A.M., & Cheslock, M. (2002), A
continuum of AAC Language Intervention Strategies for Beginning
Communicators [w:] J.Reichle, D.Beukelman, J.C.Light (red.), Exemplary
Practices for Beginning Communicators. Implications for AAC, Paul Brookes
Publishing Co., Baltimore, London, Toronto, Sydney
11.Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 4 kwietnia
2005 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci.
Dziennik Ustaw nr 68, pozycja 587
12.Schwartz S., Heller Miller J.E. (1996), The New Language of Toys.
Teaching Communication Skills to Children with Special Needs, Woodbine
House, Bethesda.
13.Smyczek A. (2006), Zastosowanie wspomagających i alternatywnych
metod komunikacji (AAC approach) w terapii małych dzieci zagrożonych
poważnymi zaburzeniami w porozumiewaniu się [w:] J. Błeszyński (red.)
Alternatywne i wspomagające metody komunikacji, Impuls, Kraków.
14.Sussman F., (1999), “More Than Words”. Helping Parents Promote
Communication and Social Skills in Children with Autism Spectrum
Disorder , Hanen Centre, Toronto
15.Tomasello M., (2002), Kulturowe źródła ludzkiego poznania, PIW,
Warszawa
12