do przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych i prawa

do przepisów z zakresu
ubezpieczeń społecznych
i prawa pracy
Zagadnienia omawiane
na szkoleniach
Sztum - wrzesień - 2009
OPRACOWANIE:
copyright by
Jacek Kropkowski
DRUK I OPRAWA:
HELDRUK
Malbork, ul. Partyzantów 3b
SKŁAD I ŁAMANIE
WYDAWCA:
Wydawnictwo JAKRO
ul. Wojciechowskiego 43
82 - 400 SZTUM
tel./fax (0-...-55) 277-71-93
tel./fax (0-...-55) 640-15-00
e-mail:[email protected]
www.jakro.com.pl
ISBN 978-83-88977-38-1
Szanowni Czytelnicy !
Mamy przyjemność zaprezentować Państwu najnowsze wydanie KOMENTARZA, który
stanowi uzupełnienie zbioru ujednoliconych przepisów prawnych pt. " KODEKS
UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH - PRAWO PRACY - KONTROLA". Zawarte
w komentarzu wyjaśnienia dotyczące poszczególnych przepisów lub zagadnień prawnych, mogą
być wykorzystane jako pomoc przy realizacji zadań, dotyczących ubezpieczeń społecznych
i prawa pracy, jednak komentarz nie stanowi wykładni obowiązującej a występujące wątpliwości
powinny być rozpatrywane indywidualnie i w zależności od potrzeb, należy uzyskać wyjaśnienie
wiążące lub decyzję, wydawane przez właściwe organy administracji państwowej.
W grudniu zostanie wydany ostatni KOMENTARZ z 2009r. Tradycyjnie
w KOMENTARZACH, trudna problematyka z zakresu ubezpieczeń społecznych, prawa pracy
i podatku dochodowego, jest omówiona w formie pytań i odpowiedzi. W KOMENTARZU
znajduje się również AKTUALIZACJA KODEKSU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH,
oraz opis wprowadzonych zmian.
Informujemy, że dla potrzeb prawidłowego sporządzania zaświadczeń o zarobkach,
do naliczenia emerytury, renty i kapitału początkowego, została wydana książka: KAPITAŁ
POCZĄTKOWY - zbiór przepisów z lat 1927 - 1998, która zawiera przepisy dotyczące
składników wynagrodzeń, od których były naliczane składki na ubezpieczenia społeczne,
z czego w przyszłości będzie naliczana podstawa wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych.
Od września 2009r. są organizowane na terenie całego kraju szkolenia specjalistyczne,
dotyczące najnowszych zmian w przepisach, z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń społecznych,
i podatku dochodowego. Szczegółowy program szkolenia oraz terminy szkoleń są podane na
naszych stronach internetowych a bliższych informacji udziela Biuro Wydawnictwa.
Z poważaniem
Wydawca
JAKRO
4
KOMENTARZ - wrzesień - 2009
Spis treści KOMENTARZA:
str.
I.
Ubezpieczenia społeczne i prawo pracy
- w pytaniach i odpowiedziach ......................................................................................................
5
1. Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne ...............................................
5
2. Świadczenia z ubezpieczenia społecznego
w razie choroby i macierzyństwa ..................................................................................... 23
3. Świadczenia emerytalne i rentowe .................................................................................. 42
4. Zatrudnianie, dokumentacja pracownicza .............................................................. 47
5. Wynagrodzenia i świadczenia pracownicze ............................................................. 68
6. Czas pracy i urlopy wypoczynkowe ................................................................................ 78
II. Aktualizacja KODEKSU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
- przepisy ..................................................................................................................................................... 95
III. Najnowsze zmiany w przepisach
- komentarz ................................................................................................................................................ 136
IV. Wskaźniki, stawki, wysokość świadczeń ........................................................................... 156
KOMENTARZ - wrzesień - 2009
I.
5
JAKRO
UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I PRAWO PRACY
- w pytaniach i odpowiedziach
1. SKŁADKI NA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I ZDROWOTNE
str.
1.1.
Jakie są zasady naliczania składek na ubezpieczenia społeczne i podatku dochodowego,
od wynagrodzenia wypłaconego z opóźnieniem ? ........................................................................................ 6
1.2.
Czy wszyscy płatnicy muszą przekazywać dokumenty w formie elektronicznej,
wyłącznie z podpisem elektronicznym ? ........................................................................................................ 7
1.3.
Jaką stopę procentową należy zastosować w przypadku niedopłaty w ubiegłych latach składki
zdrowotnej, w związku z przekroczeniem limitu podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych ? .................. 7
1.4.
Jakie składki należy odprowadzać do ZUS za osobę prowadzącą działalność gospodarczą,
która jest emerytem ? ...................................................................................................................................... 8
1.5.
Czy wykonywanie umowy zlecenia przez studenta w wieku do ukończenia 26 lat,
wymaga zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego ? .................................................................................. 8
1.6.
Jakie skutki powoduje wniesienie po terminie odwołania od decyzji dotyczącej
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ? ............................................................................................ 9
1.7.
Jakim ubezpieczeniom podlega student wykonujący zlecenie, będący jednocześnie
pracownikiem zleceniodawcy ? ...................................................................................................................... 9
1.8.
Czy pełnienie funkcji członka zarządu spółki, rodzi obowiązek ubezpieczeń w ZUS ? ............................... 10
1.9.
Jakim ubezpieczeniom podlega pracownica z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym ? ............. 10
1.10. Jakie są zasady rozliczania zwrotu składek ZUS w związku z zawyżoną podstawą ? ................................ 11
1.11. Jeżeli firma rozpoczęła prowadzenie działalności od września b.r. i w tym miesiącu zatrudniła
kilku pracowników, ale wypłaty dokonano 10 następnego miesiąca,
czy za wrzesień musi złożyć raporty ZUS RCA ? ......................................................................................... 11
1.12. Jeżeli płatnik popełnił błąd w dokumencie przekazanym do ZUS w formie papierowej,
czy korektę musi zrobić w formie papierowej czy elektronicznej ? .............................................................. 12
1.13. Czy osoba prowadząca działalność gospodarczą, opłacająca tylko składkę zdrowotną,
musi za siebie przekazywać raport RZA ? .................................................................................................... 12
1.14. Czy za osobę odbywającą karę pozbawienia wolności, zatrudnioną na pełny etat,
która nie wykonała pełnej miesięcznej normy pracy, należy opłacić składkę na Fundusz Pracy ? ...................... 12
1.15. Czy przedsiębiorca może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od obniżonej podstawy,
jeżeli w czasie jednoczesnego prowadzenia działalności i wykonywania pracy na podstawie
umowy o pracę z działalności, była opłacana tylko składka zdrowotna
a następnie umowa o pracę została rozwiązana ? ....................................................................................... 13
1.16. Czy koszty dojazdu zwracane członkowi rady nadzorczej, dojeżdżającemu na posiedzenia rady,
podlegają oskładkowaniu składką zdrowotną oraz opodatkowaniu ? ......................................................... 13
1.17. Czy przedsiębiorca z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, nadal podlega obowiązkowo
ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeżeli nabył prawo do emerytury ? ............. 14
1.18. Czy można zawrzeć umowę zlecenia z uczniem szkoły średniej, który nie ukończył 18 roku życia ? .............. 14
1.19. Jakie zmiany zostały wprowadzone w zakresie opłacania składek na Fundusz Pracy i FGŚP ? ................ 15
1.20. Czy otrzymana od pracodawcy nagroda w postaci wycieczki, podlega oskładkowaniu i opodatkowaniu ? .............. 16
1.21. W jakich przypadkach, nagroda jubileuszowa jest zwolniona z oskładkowania ? ...................................... 17
1.22. Czy wynagrodzenie chorobowe i dodatek uzupełniający do zasiłku chorobowego, są oskładkowane ? ............... 17
1.23. Czy wypłacane pracownikom odszkodowania z tytułu likwidacji nagród jubileuszowych,
podlegają oskładkowaniu ? .......................................................................................................................... 18
JAKRO
6
KOMENTARZ - wrzesień - 2009
1.24. Czy każdy pracodawca opłaca składki na Fundusz Pracy ? ....................................................................... 18
1.25. Czy od wypłaconego pracownikowi ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy,
należy potrącić składki ZUS i zaliczkę na podatek dochodowy ? ................................................................ 18
1.26. Jakie podmioty są obowiązane do opłacania składki na FGŚP ? ................................................................ 19
1.27. Czy od przychodu z tytułu umowy zlecenia, zawartej z młodocianym zatrudnionym na podstawie
umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, należy opłacić składki na ubezpieczenia społeczne ? ......... 19
1.28. Za jakich pracowników, pracodawca nie ma obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy i FGŚP ? ............... 20
1.29. Czy ZUS przeksięguje błędnie dokonane wpłaty składek ? ........................................................................ 20
1.30. Czy ZUS rozliczy składki, jeżeli na dokumencie płatniczym nie został podany
okres jakiego dotyczy wpłata ? ..................................................................................................................... 21
1.31. Jak często ZUS może przeprowadzać w zakładzie pracy kontrole ? .......................................................... 21
1.32. Czy zwrot wydatków związanych z odwołaniem pracownika z urlopu wypoczynkowego,
podlega oskładkowaniu i opodatkowaniu ? ................................................................................................. 22
1.33. Czy rencista podejmujący prowadzenie działalności gospodarczej,
podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu ? ..................................................... 22
1.1.
Jakie są zasady naliczania składek na ubezpieczenia społeczne i podatku
dochodowego, od wynagrodzenia wypłaconego z opóźnieniem ?
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy pracodawca, który wbrew obowiązkowi nie wypłaca
w ustalonym terminie przysługującego pracownikowi wynagrodzenia za pracę, wysokość
tego wynagrodzenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń,
podlega karze grzywny. W razie wystąpienia opóźnienia z wypłatą, pracodawca wciąż
pozostaje dłużnikiem byłego pracownika, a ponadto naraża się na sankcje z tytułu
wykroczenia przeciwko jego prawom. Wynagrodzenie za pracę jest jedną
z konstytutywnych cech stosunku pracy i jest objęte wieloma przepisami ochronnymi.
Przepisy prawa pracy dopuszczają dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia tylko w ściśle
określonych sytuacjach, a ponadto określają maksymalną wysokość tych potrąceń,
a nawet pewną wysokość wynagrodzenia w ogóle z nich zwalniają. Wstrzymania wypłaty
nie można także utożsamiać z potrąceniem o charakterze dobrowolnym, ponieważ takie
potrącenie wymaga zgody pracownika na piśmie. Wyrażenie zgody przez pracownika na
dokonywanie potrąceń z jego wynagrodzenia, bez świadomości wielkości długu i istnienia
przesłanek odpowiedzialności, jest nieważne. Nawet gdyby taka zgoda była, a jej status
nie podlegałby dyskusji, pracownikowi należałoby wypłacić przynajmniej część wolną
od potrąceń, w tym przypadku minimalne wynagrodzenie za pracę po odliczeniu składek
ZUS i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Zaległe wynagrodzenie jest
przychodem ze stosunku pracy, które podlega oskładkowaniu i opodatkowaniu w miesiącu
jego wypłacenia lub postawienia do dyspozycji byłego pracownika. Podstawę wymiaru
składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracowników, stanowi
przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu
zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Dla kwalifikacji danego rodzaju przychodu do
przychodów z tytułu stosunku pracy bez znaczenia jest, że w chwili jego wypłaty, osoba
ta nie jest już pracownikiem. Składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie
zdrowotne, pracodawca rozliczy w raporcie ZUS RCA sporządzonym za miesiąc, w którym
wypłaci lub postawi do dyspozycji, pracownikowi zaległe wynagrodzenie. W przypadku,
kiedy z pracownikiem umowa o pracę została już rozwiązana, a zaległe wynagrodzenie
KOMENTARZ - wrzesień - 2009
2.
2.1.
23
JAKRO
ŚWIADCZENIA Z UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO
W RAZIE CHOROBY I MACIERZYŃSTWA
str.
Czy pracownica zatrudniona w dwóch zakładach pracy, na podstawie umów o pracę
na czas nieokreślony, ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w każdej firmie ? ......................................... 24
2.2.
Czy niewłaściwe korzystanie ze zwolnienia lekarskiego, może być przyczyną
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia ? ...................................................................................... 25
2.3.
Czy w razie choroby pracownicy przebywającej na urlopie macierzyńskim,
należy jej wypłacać zasiłek chorobowy ? ..................................................................................................... 25
2.4.
Czy pracownik ma prawo do świadczenia chorobowego, jeżeli zachorował w dniu podjęcia pracy ? ................ 25
2.5.
Czy w razie choroby przypadającej w okresie ciąży, pracownica
ma prawo do dłuższego okresu zasiłkowego ? ............................................................................................ 26
2.6.
Czy bezpośrednio po zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego, w razie zachorowania pracownika,
należy mu wypłacać wynagrodzenie chorobowe ? ...................................................................................... 26
2.7.
Czy pracownicy zatrudnionej na zastępstwo, przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego
po ustaniu zatrudnienia ? .............................................................................................................................. 27
2.8.
Jakie są zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, dla pracownika
po odbyciu służby wojskowej ? .................................................................................................................... 27
2.9.
Czy wypłata prowizji np. od zysku ze sprzedaży za poprzednie kwartały,
powoduje potrzebę wyrównania zasiłku chorobowego ? ............................................................................ 28
2.10. Jakie są zasady obliczania podstawy zasiłku chorobowego, po przekroczeniu limitu
podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych ? ................................................................................... 28
2.11. Jakie są zasady obliczania podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego, przy zmianie wymiaru czasu pracy ? ................. 28
2.12. Czy świadczenie rehabilitacyjne może być przyznane zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy ? ................ 29
2.13. Jak ustala się termin na dostarczenie przez pracownika zaświadczenia lekarskiego do zakładu pracy ? ................... 29
2.14. Przez jaki okres jest wypłacany zasiłek macierzyński, jeżeli pracownica urodziła dziecko
w okresie przebywania na urlopie wychowawczym ? .................................................................................. 30
2.15. Jakie są zasady wystawiania zwolnień lekarskich ? ..................................................................................... 30
2.16. Jakie skutki dla naliczania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, ma zawieszenie wypłaty premii ? .................... 30
2.17. Czy nauczyciel pracujący w dwóch szkołach, w razie choroby, musi dostarczyć
dwa odrębne zwolnienia lekarskie ? ............................................................................................................. 31
2.18. W jaki sposób lekarz może poprawić informacje zamieszczone w zwolnieniu lekarskim ? ........................ 31
2.19. Jakie są zasady rozliczenia zasiłku chorobowego, wypłaconego po śmierci pracownika ? ....................... 32
2.20. W jakim terminie pracodawca, nieupoważniony do wypłaty zasiłków chorobowych,
powinien przekazać zaświadczenie lekarskie do ZUS, celem dokonania wypłaty ? ................................... 32
2.21. Czy prowizje należy uwzględniać w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego ? ....................................... 32
2.22. Jakie są zasady wliczania składnika wynagrodzenia w odpowiedniej części
do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych ? ....................................................................................... 33
2.23. Po jakim okresie trwania przerwy w chorobie, zostanie rozpoczęty nowy okres zasiłkowy ? ..................... 34
2.24. Czy kwotę abonamentu medycznego, należy uwzględniać w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych ? ................... 34
2.25. Jak należy ustalić podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego po świadczeniu rehabilitacyjnym ? ....................... 35
2.26. Czy dodatkowe wynagrodzenie społecznego inspektora pracy, ustalone w formie ryczałtu,
powinno być uwzględnione przy obliczaniu podstawy wymiaru świadczeń chorobowych ? ..................... 35
2.27. Jakie są zasady uzupełniania wynagrodzenia godzinowego, wliczanego do podstawy
wymiaru zasiłku chorobowego ? .................................................................................................................. 35
JAKRO
24
KOMENTARZ - wrzesień - 2009
2.28. Przez jaki okres pracownik po 50 roku życia otrzymuje wynagrodzenie za czas choroby ? ...................... 36
2.29. Jaki wpływ ma wprowadzenie nowego składnika wynagrodzenia w miejsce zlikwidowanego,
na ustalanie podstawy wymiaru zasiłków ? .................................................................................................. 36
2.30. Czy choroba pracownicy w czasie urlopu wychowawczego, daje prawo do zasiłku chorobowego ? ................. 37
2.31. Jakie są zasady sumowania poszczególnych niezdolności do pracy, do jednego okresu zasiłkowego ? .................. 37
2.32. Czy pracownik zatrudniony w dwóch zakładach pracy, w razie wypadku przy pracy,
ma prawo do świadczeń chorobowych w wysokości 100 % u każdego pracodawcy ? ............................. 38
2.33. Jakie są zasady ustalenia wysokości świadczenia rehabilitacyjnego ? ....................................................... 38
2.34. Czy wypłacana pracownikom prowizja, w celu wliczenia jej do podstawy
wymiaru świadczeń chorobowych, podlega uzupełnieniu ? ........................................................................ 38
2.35. Czy można wypłacać zasiłek chorobowy na podstawie zaświadczenia wydanego
przez szpital uzdrowiskowy ? ........................................................................................................................ 39
2.36. W jakim terminie ZUS dokonuje wypłaty zasiłków chorobowych ? ............................................................. 39
2.37. Czy premia, której wysokość jest uzależniona od wyników sprzedaży, będzie uwzględniana
w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego ? ............................................................................................. 40
2.38. Jak ustalić podstawę wymiaru zasiłku chorobowego w pierwszym roku pracy nowego pracownika ? ............... 40
2.39. W jakim terminie należy wypłacić zasiłek chorobowy, jeżeli pracownik dostarczył zwolnienie
lekarskie już po wypłacie wynagrodzenia za dany miesiąc ? ...................................................................... 41
2.1.
Czy pracownica zatrudniona w dwóch zakładach pracy, na podstawie umów
o pracę na czas nieokreślony, ma prawo do zasiłku macierzyńskiego
w każdej firmie ?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, podleganie ubezpieczeniu chorobowemu z dwóch
lub więcej tytułów, uprawnia do jednoczesnego pobierania zasiłku macierzyńskiego,
z każdego tytułu ubezpieczenia, ponieważ każdy z pracodawców udzielił urlopu
macierzyńskiego. Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która urodziła
dziecko w okresie ubezpieczenia chorobowego. Podstawą do wypłaty zasiłku
macierzyńskiego za okres przed porodem jest zaświadczenie lekarskie, stwierdzające
przewidywaną datę porodu. Zasiłek macierzyński po porodzie wypłaca się na podstawie
skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka. Pobieranie zasiłku macierzyńskiego jest
tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W przypadku, kiedy
pracownica jest zatrudniona na podstawie dwóch umów o pracę i w związku
z urodzeniem dziecka pobiera dwa zasiłki macierzyńskie, wówczas podlega
obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania obu
zasiłków. Każdy z pracodawców powinien zgłosić ją do ubezpieczeń poprzez wykazanie
w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 XX i rozliczonymi składkami od
podstawy, którą stanowi kwota zasiłku macierzyńskiego. Pracodawca oblicza składki
i wykazuje je w raporcie ZUS RCA, natomiast finansuje je w całości budżet państwa za
pośrednictwem ZUS. Do 31 sierpnia 2009r. warunkiem podlegania ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego było nieposiadanie
ustalonego prawa do emerytury lub renty i innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń
JAKRO
42
KOMENTARZ - wrzesień - 2009
3. ŚWIADCZENIA EMERYTALNE I RENTOWE
3.1.
str.
Czy przysługuje wcześniejsza emerytura dla mężczyzny urodzonego przed 1 stycznia 1949r. ? .............. 42
3.2.
Czy wniosek o ustalenie kapitału początkowego, można złożyć wraz z wnioskiem o emeryturę ? ............ 43
3.3.
Czy współpraca przy działalności gospodarczej, pozbawia prawa do wcześniejszej emerytury ? ............ 43
3.4.
Kiedy ZUS przeliczy podstawy wymiaru emerytury w razie kontynuowania pracy
po przejściu na emeryturę ? .......................................................................................................................... 44
3.5.
Czy przychód z tytułu pełnienia funkcji członka zarządu w spółce, będzie podlegał uwzględnieniu
w przychodzie mającym wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie emerytury ? ........................................... 44
3.6.
Jakie są zasady wypłacania świadczenia kompensacyjnego dla nauczycieli ? .......................................... 45
3.7.
Czy częściowa niezdolność do pracy orzeczona po całkowitej niezdolności,
może powodować utratę prawa do renty ? .................................................................................................. 46
3.8.
W jakim okresie można ubiegać się o zasiłek pogrzebowy ? ...................................................................... 46
3.1.
Czy przysługuje wcześniejsza emerytura dla mężczyzny urodzonego przed
1 stycznia 1949r. ?
Zgodnie z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, mężczyzna urodzony przed dniem 1 stycznia 1949r. może przejść na
emeryturę po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli posiada co najmniej 35-letni okres
składkowy i nieskładkowy, albo co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy
oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy. Emerytura, o której mowa,
przysługuje ubezpieczonym, którzy: ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę,
byli pracownikami oraz w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu
społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, pozostawali w stosunku
pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę,
są uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy. Spełnienia powyższych warunków
nie wymaga się od ubezpieczonych, którzy przez cały okres wymagany do nabycia
prawa do wcześniejszej emerytury, podlegali ubezpieczeniu społecznemu lub
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy.
Prawo do wcześniejszej emerytury na mocy powołanego przepisu przysługuje
mężczyźnie urodzonemu najpóźniej 31 grudnia 1948r. i warunkiem nabycia prawa do
wcześniejszej emerytury jest posiadanie, odpowiednio długiego stażu
ubezpieczeniowego. O wcześniejszą emeryturę może ubiegać się mężczyzna urodzony
przed 1 stycznia 1949r., który wymagany staż ubezpieczeniowy udowodni także po
31 grudnia 2008r. W przypadku mężczyzny, który np. w listopadzie 2008r. ukończył
60 lat i legitymował się już 35-letnim okresem składkowym ale przez ostatnie 10 lat
prowadził działalność gospodarczą i opłacał z tego tytułu składki do ZUS, nie jest
uprawniony do emerytury wcześniejszej. Jeżeli wspomniany mężczyzna w 2009r. podjął
pracę na podstawie umowy o pracę i po przepracowaniu 6 miesięcy złożył w ZUS wniosek
o ustalenie prawa do wcześniejszej emerytury, ZUS przyzna mu prawo do wcześniejszej
emerytury, ponieważ mężczyzna obok spełnienia warunków dotyczących wieku i stażu,
ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę był pracownikiem oraz w okresie
ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, pozostawał
w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy.
KOMENTARZ - wrzesień - 2009
47
JAKRO
4. ZATRUDNIANIE, DOKUMENTACJA PRACOWNICZA
str.
4.1.
W jakim terminie należy wydać świadectwo pracy ? .................................................................................... 48
4.2.
Czy praca za granicą wydłuża staż pracy w Polsce ? .................................................................................. 48
4.3.
Jakie informacje o urlopie wypoczynkowym, należy zamieścić w treści świadectwa pracy ? .................... 49
4.4.
Czy okres pobierania przez pracownicę zasiłku macierzyńskiego w czasie urlopu wychowawczego,
należy wykazać w treści świadectwa pracy ? ............................................................................................... 49
4.5.
Czy jest możliwe rozwiązanie umowy o pracę z pracownicą, przebywająca na urlopie macierzyńskim ? ............... 49
4.6.
Czy przedłużanie umowy na czas określony, spowoduje jej przekształcenie w umowę bezterminową ? ............... 50
4.7.
Czy można rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia z jego winy,
jeżeli jako kierowca wskutek nieuwagi spowodował stłuczkę i uszkodził pojazd służbowy ? .................... 51
4.8.
Czy za święto 15 sierpnia 2009r. pracodawca musiał udzielić dnia wolnego ? ........................................... 51
4.9.
Jaka temperatura powietrza na stanowisku pracy, zobowiązuje pracodawcę
do zapewnienia pracownikom napojów chłodzących ? ............................................................................... 52
4.10. Jakie zmiany wprowadzono do Kodeksu pracy, dotyczące obowiązków pracodawców
z zakresu zwalczania pożarów ? ................................................................................................................... 52
4.11. Czy wszyscy kandydaci do pracy, muszą być skierowani na wstępne badania lekarskie ? ....................... 53
4.12. Jakie są zasady zawierania umowy o pracę ? .............................................................................................. 53
4.13. Jakich informacji może żądać pracodawca od pracownika, niezależnie od danych osobowych,
uzyskanych na etapie naboru ? .................................................................................................................... 54
4.14. Jakie informacje musi przekazać pracodawca, nowozatrudnionemu pracownikowi ? ............................... 54
4.15. Czy można rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, z datą wsteczną ? ......................................... 54
4.16. Jakie obowiązki ma pracodawca w zakresie szkolenia bhp, zatrudnianych pracowników ? ...................... 55
4.17. Kiedy pracodawca ma obowiązek tworzenia regulaminu pracy i regulaminu wynagradzania ? ................ 56
4.18. Jakie regulacje obejmują przygotowanie zawodowe dorosłych ? ............................................................... 56
4.19. Kiedy można rozwiązać umowę o pracę z powodu nieobecności pracownika,
niezwiązanej z jego chorobą ? ...................................................................................................................... 57
4.20. Czy podanie błędnej podstawy prawnej, dyskwalifikuje wypowiedzenie umowy o pracę ? ....................... 58
4.21. Czy każdą umowę można rozwiązać na zasadzie porozumienia stron ? .................................................... 58
4.22. Czy dopuszczalna jest elektroniczna forma wypowiedzenia umowy o telepracę ? .................................... 59
4.23. Czy prezes spółki z o.o. w wieku przedemerytalnym, podlega ochronie
przed wypowiedzeniem umowy o pracę ? ................................................................................................... 59
4.24. Na jakich zasadach zakład powinien przyjąć pracownika, który zgłosił się do pracy,
ponieważ nie otrzymał przedłużenia świadczenia rehabilitacyjnego ? ........................................................ 60
4.25. Czy kolejna umowa na czas określony przekształci się w bezterminową umowę o pracę,
jeżeli wcześniej z pracownikiem były zawarte już umowy: na okres próbny, na czas określony,
na zastępstwa nieobecnego pracownika ? ................................................................................................... 61
4.26. Jeżeli termin rozwiązania umowy o pracę pracownicy zatrudnionej na czas określony, przypada
w trakcie urlopu macierzyńskiego, czy pracodawca ma obowiązek przedłużyć tę umowę do końca urlopu ? ........... 61
4.27. W jaki sposób należy ustalić okres wypowiedzenia umowy o pracę, jeżeli w trakcie jego biegu,
pracownik osiągnie 3 letni staż pracy ? ........................................................................................................ 62
4.28. W jaki sposób rada nadzorcza zawiera umowy o pracę z członkami zarządu spółki z o.o. ? .................... 62
4.29. Jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy, zatrudniającego pracownicę w okresie ciąży ? ................... 63
4.30. Jakiego rodzaju prace zostały kobietom wzbronione ? ............................................................................... 63
JAKRO
48
KOMENTARZ - wrzesień - 2009
4.31. Czy pracownica ciężarna może pracować przy komputerze ? .................................................................... 63
4.32. Jakie uprawnienia ma pracownica karmiąca dziecko piersią ? ................................................................... 64
4.33. Na czym polega ochrona stosunku pracy kobiety w okresie ciąży ? .......................................................... 64
4.34. Czy jest możliwe obniżenie wymiaru etatu w celu sprawowania przez pracownicę opieki nad dzieckiem ? ............ 65
4.35. Czy przysługuje odprawa pieniężna w przypadku zwolnień grupowych,
pracownikowi zatrudnionemu na czas określony ? ...................................................................................... 65
4.36. Jakie zmiany zostały wprowadzone do ustawy o radach pracowników ? ................................................... 66
4.37. Czy pracodawca ma obowiązek wydania nowego świadectwa pracy, jeżeli sąd uznał,
że rozwiązanie stosunku pracy było wadliwe ? ............................................................................................ 66
4.38. Czy w świadectwie pracy, należy podać jako przyczynę wypowiedzenia, zwolnienia grupowe ? .............. 67
4.39. Czy pracodawca na żądanie pracownika, powinien mu wydać przechowywaną
w jego aktach kopię świadectwa pracy, czy musi sporządzić duplikat świadectwa pracy
z podaniem daty jego wystawienia ? ............................................................................................................ 67
4.1. W jakim terminie należy wydać świadectwo pracy ?
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, świadectwo pracy powinno być wydane w dniu
rozwiązania stosunku pracy, a jeśli to nie było możliwe, wysłane w ciągu 7 dni
kalendarzowych od tego dnia. W związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku
pracy, pracodawca jest obowiązany niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo
pracy. Określenie niezwłocznie oznacza działanie bez zbędnej zwłoki, czyli w dniu,
w którym następuje rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, do rąk samego
pracownika lub osoby przez niego upoważnionej a jeżeli nie jest to możliwe, w ciągu
7 dni od dnia ustania stosunku pracy za pośrednictwem poczty albo w inny dostępny
sposób. Pracodawca wypełnia swój obowiązek wydania świadectwa pracy, jeżeli wręcza
je pracownikowi w miejscu jego dotychczasowego zatrudnienia, a gdy jest to niemożliwe
lub utrudnione, gdy świadectwo pracy przesyła do miejsca pobytu pracownika
najwcześniej, jak tylko jest to możliwe. Jeżeli pracodawca przygotował świadectwo pracy
z zamiarem wręczenia go w dniu rozwiązania stosunku pracy, a pracownik odmówił
przyjęcia, wówczas świadectwo pracy należy niezwłocznie wysłać pracownikowi pocztą
lub w inny dostępny sposób. Przy ustalaniu terminu doręczenia świadectwa, jeśli
początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu terminu
nie uwzględnia się dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło, np. jeżeli z pracownikiem
rozwiązano umowę o pracę w dniu 31 sierpnia 2009r., wówczas świadectwo pracy
powinno zostać wysłane w terminie do 7 września 2009r.
4.2. Czy praca za granicą wydłuża staż pracy w Polsce ?
Po zmianie przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, od
1 lutego 2009r. pracodawca powinien uwzględnić w ogólnym stażu pracownika,
wszystkie udokumentowane okresy pracy za granicą. Bez znaczenia jest okres
wykonywanej za granicą pracy, fakt opłacania składki na Fundusz Pracy oraz
obywatelstwo osoby zatrudnionej. Do końca stycznia br., przyjęcie okresów zagranicznej
pracy na poczet uprawnień pracowniczych w Polsce, zależało od obywatelstwa osoby
zatrudnionej. Obywatelom państwa należącego do Unii Europejskiej, Europejskiego
Obszaru Gospodarczego (EOG) oraz niewchodzącego w skład EOG, lecz korzystającego
ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych ze Wspólnotami
Europejskimi i ich członkami: zatrudnienie w tych krajach zaliczono bez wymogu
JAKRO
68
KOMENTARZ - wrzesień - 2009
5. WYNAGRODZENIA I ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE
str.
5.1.
Czy zakład może wypłacić pracownikowi dofinansowanie z zakładowego funduszu świadczeń
socjalnych do wczasów organizowanych we własnym zakresie, jeżeli pracownik
nie przedstawił rachunków potwierdzających poniesione koszty ? ............................................................. 69
5.2.
Czy ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych można sfinansować szkolenia pracowników ? ............ 69
5.3.
Czy pracodawca może według własnego uznania, w indywidualnych przypadkach
podnieść wysokość podstawy nagrody jubileuszowej ? ............................................................................. 69
5.4.
Czy ekwiwalent za pranie odzieży roboczej, należy wliczać do podstawy
wymiaru wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy ? .................................................................................... 69
5.5.
Czy pracownikowi należy się dieta z tytułu podróży krajowej, który ma zagwarantowane śniadanie w hotelu ? .......... 70
5.6.
W jaki sposób należy obliczyć wynagrodzenie urlopowe po zmianie stawki ? ........................................... 70
5.7.
Jak należy uzupełnić podstawę wymiaru ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy w razie częściowej
nieobecności pracownika w pracy w przyjmowanym okresie, jeżeli wystąpiły w nim nadgodziny ? ................ 70
5.8.
Czy ustalając prawo do nagrody jubileuszowej pracownika budżetówki,
należy uwzględnić zagraniczny staż pracy ? ................................................................................................ 71
5.9.
Jakie zmiany zostały wprowadzone w zakresie funkcjonowania funduszu szkoleniowego ? ..................... 71
5.10. Czy pracodawcy prywatni też powinni na nowo ustalić pracownikom prawo do nagród
jubileuszowych w związku z koniecznością uwzględniania wszystkich okresów pracy za granicą ? ................... 71
5.11. Czy pracownicza kasa zapomogowo-pożyczkowa może działać w każdym zakładzie pracy ? ................. 72
5.12. Jakie mogą być zasady wynagradzania osób zarządzających ? ................................................................. 72
5.13. Do jakiej wysokości pracodawca powinien sfinansować zakup okularów do pracy przy komputerze ? .............. 72
5.14. Kiedy pracownik samorządowy nabędzie prawo do odprawy emerytalnej ? .............................................. 73
5.15. W jaki sposób należy obliczać wynagrodzenie za dłuższą pracę niepełnoetatowca ? ............................... 73
5.16. Czy nagrodę jubileuszową, można wypłacić rodzinie, jeżeli pracownik zmarł
na dwa tygodnie przed nabyciem do niej prawa ? ....................................................................................... 74
5.17. W jaki sposób należy naliczyć odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych na osoby,
wykonujące prace w warunkach szkodliwych ? ........................................................................................... 74
5.18. Czy dofinansowanie do wczasów pod gruszą, podlega zajęciu komorniczemu w całości ? ...................... 75
5.19. W jaki sposób należy obliczyć wynagrodzenie za urlop pracownika, który jest wynagradzany
według stałej stawki miesięcznej ? ............................................................................................................... 75
5.20. W jaki sposób należy obliczyć ekwiwalent za urlop wypoczynkowy w przypadku, kiedy w okresie
poprzedzającym ustanie zatrudnienia, pracownik nie przepracował wszystkich dni wynikających
z obowiązującego go rozkładu czasu pracy, natomiast pracował w godzinach nadliczbowych ? ............. 75
5.21. Czy pracodawca ma obowiązek wypłacać pracownikom wyrównanie za miesiące, w których
ich wynagrodzenia są niższe od minimalnego, w trzymiesięcznym okresie rozliczeniowym ? ................... 75
5.22. Jak ustalić podstawę wymiaru wynagrodzenia urlopowego, jeżeli pracownica przebywała
na zwolnieniu lekarskim, a następnie na urlopie macierzyńskim i bezpośrednio po tym urlopie,
skorzystała z urlopu wypoczynkowego ? ..................................................................................................... 76
5.23. Czy nagroda jubileuszowa ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu do wymiaru etatu ? ............................. 76
5.24. Czy ograniczenia wynikające z Kodeksu pracy dotyczące potrąceń pożyczki bankowej
egzekwowanej przez komornika, dotyczą również wynagrodzenia z umowy zlecenia ? ............................ 76
5.25. Czy pracodawca ma obowiązek wypłaty nagrody jubileuszowej również
w okresie urlopu bezpłatnego ? .................................................................................................................... 77
JAKRO
78
KOMENTARZ - wrzesień - 2009
6. CZAS PRACY I URLOPY WYPOCZYNKOWE
6.1.
str.
W jaki sposób należy obliczyć dodatek za nadgodziny, jeżeli pracownik przekroczył
normę czasu pracy o 1,5 godziny ? .............................................................................................................. 79
6.2.
Jaki będzie wymiar urlopu pracownika, który wykorzystał w poprzednim zatrudnieniu
zbyt dużą liczbę dni urlopu wypoczynkowego ? .......................................................................................... 79
6.3.
Czy delegowany pracownik może skorzystać z urlopu wypoczynkowego na żądanie ? ............................ 80
6.4.
Czy pracodawca może na okres do rozwiązania stosunku pracy,
udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego ? ...................................................................................... 81
6.5.
Jakie są zasady udzielania urlopu wychowawczego podczas umowy terminowej ? .................................. 81
6.6.
Jak należy postąpić w przypadku, kiedy w jednym z dni dla pracownika wolnych od pracy,
przypadnie święto ? ...................................................................................................................................... 81
6.7.
Kiedy występuje przekroczenie normy czasu pracy w systemie równoważnym ? ...................................... 82
6.8.
Czy każde święto obniża wymiar czasu pracy ? .......................................................................................... 82
6.9.
Kiedy urlop wypoczynkowy może zostać przerwany ? ................................................................................ 82
6.10. Czy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu bezpłatnego ? ......................................................... 83
6.11. Czy pracownica ma prawo do urlopu wypoczynkowego za okres pobierania
zasiłku macierzyńskiego w trakcie urlopu wychowawczego ? ..................................................................... 83
6.12. Jak należy udzielać urlopu wypoczynkowego pracownikom młodocianym, jeżeli przez dwa dni
w tygodniu uczą się w szkole, a przez trzy dni uczą się zawodu u pracodawcy ? ...................................... 83
6.13. Jakie zmiany zostały wprowadzone do ustawy o czasie pracy kierowców ? .............................................. 84
6.14. Czy w przypadku choroby bądź innej nieobecności pracownika w dniu wyznaczonym jako
dzień wolny w zamian za 15 sierpnia 2009r., należy takiemu pracownikowi wyznaczyć inny dzień wolny ? ............... 84
6.15. Czy jest możliwe skorzystanie z urlopu wypoczynkowego w pierwszym miesiącu pracy ? ....................... 84
6.16. Jakie są zasady udzielania dodatkowego urlopu, pracownikowi niepełnosprawnemu ? ........................... 85
6.17. Jakie są zasady wynagradzania pracy w nocy ? .......................................................................................... 85
6.18. Kiedy występuje praca w godzinach nadliczbowych, w przerywanym czasie pracy ? ............................... 86
6.19. W jaki sposób ustala się wymiar urlopu wypoczynkowego po urlopie bezpłatnym ? ................................. 86
6.20. Czy planując czas pracy, można polecić pracownicy przychodzenie do pracy o różnych porach dnia ? ................... 87
6.21. W jakim wymiarze przysługuje urlop wypoczynkowy w przypadku przedłużenia umowy
o pracę do dnia porodu ? ............................................................................................................................. 87
6.22. Czy w okresie stażu, na który został skierowany przez urząd pracy absolwent szkoły wyższej,
przysługuje mu urlop wypoczynkowy ? ........................................................................................................ 87
6.23. Czy ukończenie gimnazjum, ma wpływ na uprawnienia urlopowe ? ........................................................... 88
6.24. Czy odbywanie praktyk zawodowych, podlega wliczeniu do stażu pracy,
od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego ? ................................................................................. 88
6.25. Czy pracownikowi niepełnosprawnemu przysługuje cały 10 dniowy dodatkowy urlop,
jeżeli dostarczył orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w trakcie roku ? .................... 88
6.26. Jakie są zasady udzielania urlopu dla pracowników, zatrudnionych
w równoważnym i w zadaniowym czasie pracy ? ........................................................................................ 88
6.27. Jakie są zasady udzielania urlopu wypoczynkowego ? ............................................................................... 89
6.28. Jakie są zasady udzielania urlopu wypoczynkowego pracownikom niepełnosprawnym ? ........................ 89
6.29. W jakim wymiarze jest udzielany urlop wypoczynkowy radcy prawnego ? ................................................. 90
6.30. Jakie są zasady udzielania urlopu wypoczynkowego w dodatkowym miejscu zatrudnienia ? ................... 90
KOMENTARZ - wrzesień - 2009
79
JAKRO
6.31. Jakie są zasady udzielania urlopu uzupełniającego ? ................................................................................. 90
6.32. Jakie są zasady udzielania urlopu wypoczynkowego po urlopie macierzyńskim ? .................................... 90
6.33. Jakie są zasady dzielenia urlopu wypoczynkowego na części ? ................................................................. 91
6.34. Kiedy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego ? ............................................. 91
6.35. Czy pracownica z powodu choroby dziecka, może wystąpić o przedłużenie urlopu
o dni sprawowania opieki nad dzieckiem ? .................................................................................................. 92
6.36. W jakim terminie powinien być sporządzany plan urlopowy ? ..................................................................... 92
6.37. Jakie konsekwencje poniesie pracownik odwołany z urlopu wypoczynkowego,
jeśli nie stawi się w firmie na wezwanie pracodawcy ? ................................................................................ 92
6.38. Czy jest możliwe wprowadzenie zadaniowego czasu pracy w handlu ? ..................................................... 92
6.39. Kiedy pracownikowi przysługuje uprawnienie do ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy ? ......................... 93
6.40. Jakie dodatki należą się pracownikowi za pracę w niedzielę powyżej 8 godzin ? ...................................... 93
6.41. Jakie są zasady rozliczania czasu pracy w podróży służbowej kierowcy ? ................................................. 93
6.42. Czy jest możliwe wprowadzenie ruchomej organizacji czasu pracy ? ......................................................... 94
6.1.
W jaki sposób należy obliczyć dodatek za nadgodziny, jeżeli pracownik
przekroczył normę czasu pracy o 1,5 godziny ?
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, za każdą godzinę pracy nadliczbowej,
pracownikowi przysługuje czas wolny albo dodatek. W przypadku niepełnej godziny,
przepisy nie regulują czasu ułamkowego, wskazując jedynie wysokość oraz sposób
obliczenia dodatku, ale pracodawca może dokonać zaokrąglenia do pełnych godzin,
w ramach realizacji zasady korzystniejszej dla pracownika. Podstawę obliczania dodatku
za pracę w godzinach nadliczbowych, stanowi wynagrodzenie pracownika, wynikające
z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. Jeśli
pracownik jest wynagradzany w inny sposób, np. wynikowo, prowizyjnie, akordowo,
wówczas podstawę stawki dodatku stanowi 60 % wynagrodzenia. Obliczając dodatek
za pracę nadliczbową, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia
za urlop wypoczynkowy. W przypadku, kiedy pracownik jest wynagradzany według
stałej stawki miesięcznej, wynagrodzenie to należy podzielić przez liczbę godzin
przypadających do przepracowania w danym miesiącu a uzyskaną w ten sposób stawkę
za 1 godzinę, należy pomnożyć przez wskaźnik procentowy dodatku 50 % lub 100 %.
Normalne wynagrodzenie za godziny nadliczbowe powinno obejmować wszystkie
składniki wynagrodzenia, które pracownik otrzymuje stale i systematycznie jak np.
premie regulaminowe, dodatki stażowe, funkcyjne, jeżeli ma do nich prawo w miesiącu,
w którym pracował w godzinach nadliczbowych co gwarantuje zrównanie wynagrodzenia
za pracę ponadnormatywną z tym, które pracownik otrzymuje za pracę rozkładową.
6.2.
Jaki będzie wymiar urlopu pracownika, który wykorzystał w poprzednim
zatrudnieniu zbyt dużą liczbę dni urlopu wypoczynkowego ?
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, wymiar urlopu pracownika zatrudnionego
w pełnym wymiarze czasu pracy na cały rok kalendarzowy wynosi: przy stażu
urlopowym poniżej 10 lat - 20 dni; przy co najmniej 10-letnim stażu urlopowym - 26 dni.
Przy zatrudnieniu w niepełnym wymiarze czasu pracy, urlop ustala się, biorąc za
podstawę wskazane wielkości, proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Wynikający