G - 7 / G
Transkrypt
G - 7 / G
G - 7 / G - 8 Jakub Jagiełło Adrian Kotlarz Andrzej Steranka Jarosław Golus 1. GENEZA G-7 Grupa siedmiu najbardziej uprzemysłowionych państw świata i Rosji to koalicja najbardziej wpływowych państw świata. W skład grupy wchodzą: Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Włochy, Japonia i Stany Zjednoczone (G6, 1975), Kanada (G7, 1976) i Rosja (1998). Szczytowi G8 towarzyszy Unia Europejska1. Pierwsze spotkanie grupy odbyło się w 1975r. z inicjatywy Prezydenta Republiki Francuskiej. Istniały dwie przyczyny zwołania tego szczytu: − Rekonstrukcja ekonomicznej solidarności najpotęŜniejszych gospodarczo państw Zachodu po upadku systemu Bretton Woods, − Przedsięwzięcie środków redukujących negatywne skutki pierwszego kryzysu energetycznego lat siedemdziesiątych. Inne z wymienianych przyczyn to: wycofanie się USA z Wietnamu, rozprzestrzenienie się komunizmu w państwach europejskich leŜących w basenie Morza Śródziemnego, indyjski test nuklearny i związane z tym ryzyko rozprzestrzenienia broni masowej zagłady. Początkowo zasadniczym przedmiotem troski członków G-7 była sytuacja ekonomiczna. Jednak funkcjonowanie G-7 bardzo szybko przestało koncentrować się jedynie wokół ekonomicznych aspektów stosunków międzynarodowych2. 1 http://wikipedia.org/wiki/G8 Andrzej Dybczyński, Grupa Siedmiu (G7/G-8), [w:] Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota, mechanizmy działania, zasięg, pod red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004, s.366. 2 0 2. CELE G-7 Do najwaŜniejszych celów, jakim mają słuŜyć spotkania liderów, moŜna zaliczyć: − wzmocnienie współpracy międzyrządowej i wzajemnego zrozumienia, − koordynacja polityk zagranicznych członków grupy w wybranych dziedzinach, − „rewitalizacja” organizacji międzynarodowych, zwłaszcza ONZ, − ustalanie wspólnej strategii rozwiązywania najbardziej palących problemów międzynarodowych, − identyfikacja dziedzin, w których dzięki współpracy na najwyŜszym szczeblu moŜliwe jest rozwinięcie inicjatyw ekonomicznych, − uzgadnianie wspólnej strategii postępowania wobec krajów rozwijających się, − ocena efektywności podejmowanych działań, − usprawnianie funkcjonowania międzynarodowego systemu wymiany handlowej i systemu monetarnego, − umoŜliwienie przywódcom państw nawiązania regularnych, bliskich, nieformalnych kontaktów, które słuŜyć będą lepszemu porozumieniu państw, − ułatwienie procesu podejmowania określonych decyzji politycznych w poszczególnych krajach dzięki udzieleniu im politycznego wsparcia. Realizacja tych celów i podejmowanie określonych działań jest w wysokim stopniu uzaleŜnione od interesów poszczególnych państw3. 3. CZŁONKOSTWO W G-7 Trudno podać jednoznaczne kryteria jakie musiały spełnić kraje tworzące G-7. Nie są to z całą pewnością kraje najbogatsze. Brak w ich składzie Chińskiej Republiki Ludowej – czwartej potęgi ekonomicznej na świecie. Dlatego często państwa Grupy określa się mianem „najbardziej uprzemysłowione demokracje świata”. Warto takŜe zauwaŜyć, Ŝe państwa Grupy tworzą tzw. „koncert półkuli północnej”. Jest to wyraz coraz silniej kształtującej się politycznej osi Północ-Południe4. KaŜde z siedmiu państw G-7 posiada róŜne interesy i oczekiwania związane z uczestniczeniem w pracach Grupy. Ciekawej oceny roli kaŜdego z państw G-7 dokonuje Stafano Silvestrii: 3 Andrzej Dybczyński, Grupa Siedmiu (G7/G-8), [w:] Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota, mechanizmy działania, zasięg, pod red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004, s.366. 4 TamŜe, s.367. 1 Francja. Francja nie chce wzmacniać G-7 zwłaszcza w wymiarze politycznym. Jako członek Rady Bezpieczeństwa uwaŜa, Ŝe dysponuje wystarczającymi moŜliwościami wpływania na światowe wydarzenia. ”Europeizacja” interesów narodowych i chęć kreowania samodzielnej roli w Europie Zachodniej w stosunkach międzynarodowych kaŜą ograniczyć Francji jej zainteresowanie istnieniem G-7 tylko do aspektów gospodarczych. Dlatego teŜ Francja angaŜuje się w kształtowanie relacji między krajami rozwiniętymi a rozwijającymi się. Japonia. Istnienie w G-7 umoŜliwia jej współdecydowanie w procesie koordynacji polityki państw zachodnich. Obecności w G-7 ułatwić ma osiągnięcie jej stałego statusu członka Rady Bezpieczeństwa. Z jednej więc strony Zachód dąŜy do wciągnięcia Japonii w swoje struktury, z drugiej zaś Japonia dąŜy do osiągnięcia silniejszej pozycji w stosunkach międzynarodowych, zwłaszcza w wymiarze politycznym. Obecność w G-7 zapewnia Japonii przewagę nad pozostałymi państwami Azji Południowo- Wschodniej. Kanada. Zasadniczym powodem obecności Kanady w G-7 jest jej pozycja na geopolitycznej mapie świata. Dzięki poparciu USA, głównie ze względu na kanadyjskie zasoby surowcowe (uran), Kanada została członkiem Grupy. W interesie zaś samej Kanady leŜy dowartościowanie własnego znaczenia w systemie międzynarodowym ze względu na problemy wewnętrzne, polegające głównie na kłopotach z określeniem własnej toŜsamości. Niemcy. Jednym z najwaŜniejszych celów polityki zagranicznej Niemiec jest pełna integracja ze „Strukturami” decyzyjnymi, złuszcza pełen akces do Rady Bezpieczeństwa. W interesie Niemiec jest istnienie G-7 jako forum z jednej strony uzgadniania polityki państw, z drugiej zaś jako centrum umoŜliwiającego prezentację własnych moŜliwości i intencji w polityce międzynarodowej. Stany Zjednoczone. Zdaniem USA podstawowa zaleta G-7 polega na tym, Ŝe jest to forum, które moŜe słuŜyć promocji interesów bezpieczeństwa narodowego USA. Po wydarzeniach z 11 września 2001r. USA zdały sobie sprawę ze słabości Rady Bezpieczeństwa ONZ. Dlatego ich zdaniem wyłanianie się mocarstw niekompletnych (złośliwie określanych mocarstwami kulawymi) i ich dąŜenia do realizacji własnych interesów, w tym walki z terroryzmem tworzą z punktu widzenia USA potrzebę uzgadniania polityki międzynarodowej w gronie państw podzielających wspólne wartości i dysponujących moŜliwościami oddziaływania na arenie międzynarodowej. Jednak w związku z konfliktem w Iraku w 2003r. dla Amerykanów stało się jasne, Ŝe nie mogą liczyć na poparcie zachodnich 2 sojuszników i dlatego chcieli ograniczyć znaczenie G-7. Obecnie jednak USA traktuje Grupę jako jeden z mechanizmów instytucjonalizacji ich znaczenia w świecie. Wielka Brytania. Z brytyjskiego punktu widzenia istnienie G-7 stwarza moŜliwości spowalniania procesów unifikacyjnych w Europie Zachodniej. W interesie Wielkiej Brytanii leŜy równieŜ utrzymanie stabilnej sytuacji międzynarodowej, przede wszystkim w celu swobodnej wymiany handlowej i wolnej konkurencji, czym Ŝywotnie jest zainteresowana. Włochy. Obecność Włoch w G-7 stanowi moŜliwość podnoszenia swojego znaczenia politycznego, które w porównaniu z potencjałem gospodarczym jest stosunkowo niewielkie. Spowodowane jest to słabością struktur politycznych Włoch, szczególnie częste zmiany na stanowisku premiera nie sprzyja tworzeniu familiarnego klimatu wśród przywódców państw G-7. Unia Europejska. Uczestnictwo przedstawicieli UE w spotkaniach G-7 wiąŜe się z sytuacją polityczną w Europie w II poł. lat 70 i dotyczy procesy KBWE. Pośrednie uczestnictwo części krajów UE w systemie G7 powoduje jeszcze większy wzrost potencjału – głównie ekonomicznego - tej struktury5. 4. MECHANIZM FUNKCJONOWANIA G-7 G-7 jest grupą nieformalną. Nie opiera się na Ŝadnym traktacie międzynarodowym ani nie posiada Ŝądnych oficjalnych struktur jak np sekretariat Istnieją 2 aspekty jej funkcjonowania: „Grupa Siedmiu” spotyka się co rocznych szczytach szefów państwo lub rządów wraz z towarzyszącymi im delegacjami oraz przedstawicielami UE. Celem tych spotkań jest: • Swobodna wymiana i uzgadnianie poglądów • Ustalanie wspólnego stanowiska • Konsultacje w istotnych dla członków G7 sprawach „System G-7” obejmuje działalności zespołów powołanych przesz sejfów państw lub rządów. Są to tzw. grupy robocze, grupy zadaniowe, grupy studyjne, grupy ad hoc Zadania tych grup to: • techniczne i merytoryczne przygotowanie spotkań na szczycie • opracowywanie analiz wybranych problemów oraz analiza skuteczności implementacji podejmowanych decyzji 5 Andrzej Dybczyński, Grupa Siedmiu (G7/G-8), [w:] Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota, mechanizmy działania, zasięg, pod red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004, s.368-371. 3 • ponadto zajmują się kwestiami finansowymi, rozwojem technologii, problemem zatrudnienia, inicjatywą ustawodawczą konieczną do przeprowadzenia w poszczególnych krajach w celu skoordynowania polityk • grupy zajmują się bardziej wąskimi dziedzinami jak np.: rozwojem nowoczesnych technologii energetycznych W odróŜnieniu od jednorocznych szczytów na najwyŜszym szczeblu, „System G-7” działa w sposób ciągły (kilkunastu dorocznych sesji lub co kilka miesięcy) Mechanizm operacyjny G-7 składa się z 5 zasadniczych etapów: 1. Poziom przygotowawczy 2. Procedura szczytu i mechanizm podejmowania decyzji – 3. Rodzaj aktów przyjmowanych w trakcie szczytów G-7 rodzaje postanowień • Szczyty kończą się przyjęciem „deklaracji” („komunikatu”) Z punktu widzenia mocy sprawczej wyróŜnimy dokumenty • WiąŜące państwa uczestniczące w szczycie • Rekomendacje dla członków grup • Propozycje skierowane do organizacji międzynarodowych • Akty tworzące ciała wewnątrz systemu G-7 4. Instrumenty realizacji decyzji 5. Mechanizm weryfikacji stopnia realizacji podjętych decyzji6. 5. POZYCJA G-7 W SYSTEMIE MIĘDZYNARODOWYM Najprostszym wyznacznikiem moŜliwości w G-7 w systemie międzynarodowym jest jej potencjał ekonomiczny. Jest to nieco mylące stwierdzenie, z uwagi na dość duŜe rozbieŜności potencjału między członkami Grupy. Ze względu na niesformalizowany charakter grupy, brak ścisłych procedur podejmowania i wdraŜania decyzji oraz zbyt duŜe rozbieŜności w postrzeganiu problemów międzynarodowych i moŜliwości ich rozwiązywania, nie jest moŜliwe proste wykorzystanie posiadanych środków przez wszystkich członków grupy. Mimo tej oczywistej słabości przewaga członków G-7 nad pozostałymi członkami społeczności międzynarodowej jest bardzo duŜa. O sile G-7 decyduje przede wszystkim to, iŜ: Siedem państw grupy wytwarza ponad 70% globalnego dochodu, co daje im moŜliwości mobilizacji zasobów gospodarczych niedostępnych dla innych państw, 6 TamŜe, s. 372-375. 4 Światowe rezerwy walutowe składają się w ok. 93% z walut państw grupy, co umoŜliwia im wpływ na stan światowego systemu finansowego, Państwa G-7 mają absolutną przewagę technologiczną nad pozostałymi państwami, co znajduje swój wyraz w stopniu zastosowania nowoczesnych technologii w produkcji przemysłowej, tempie ich wdraŜania, zastosowania systemów informatycznych, Członkostwie grupy odgrywają decydującą rolę w licznych organizacjach tj. ONZ, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, NATO, OECD, Członkowie grypy odgrywają znaczącą rolę w kilku regionach świata, Względna stabilność systemów politycznych członków G-7 ułatwia działalność na arenie międzynarodowej, Liczba członków grupy jest wystarczająco mała co zmniejsza ryzyko występowania ryzyka podziału grupy przez nie dające się pogodzić interesy, Członkowie grupy podzielają wspólne wartości co umoŜliwia kreację wspólnej polityki, zwłaszcza w rozległej perspektywie czasowej. Główne słabości G-7 są wynikiem sposobu konstrukcji Grupy. Przede wszystkim jest to strukturalna niemoŜność wykorzystania połączonych zasobów grupy. Inne istotne słabości wymienia S. Silvestrii. Zalicza do nich: Brak uniwersalnego członkostwa co oznacza, Ŝe pozostałe państwa nie muszą respektować ustaleń Grupy, ale mogą być do tego zmuszone. Zbyt rzadkie spotkania liderów grupy uniemoŜliwia reagowanie na wiele nagłych problemów, Brak efektywnego mechanizmu realizacji ustalonej polityki7. Pomimo swoich słabości działalność G-7 odgrywa waŜną rolę kreatora bezpieczeństwa międzynarodowego. John Kirton wymienia pięć zasadniczych funkcji pełnionych w tym kontekście przez G-7: − grupa zapewnia wewnętrzne bezpieczeństwo swym członkom, − chroni swych obywateli przed zagroŜeniami typu: terroryzm, epidemie, − ochrania obowiązujący porządek terytorialny i podstawowe normy funkcjonowania społeczeństw państw, − ogranicza konflikty regionalne, − promuje wartości demokratyczne w skali globalnej. Andrzej Dybczyński, Grupa Siedmiu (G7/G-8), [w:] Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota, mechanizmy działania, zasięg, pod red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004, s.375-376. 5 G-7 nie tyle uzupełnia, ale takŜe zastępuje Radę Bezpieczeństwa, główny organ powołany do zapewnienia stabilności na świecie8. 6. PROTESTY I KRYTYKA G-7 Antyglobalizm (nie mylić z Alterglobalizmem) jest ruchem sprzeciwiającym się przeciw wszelkim formą instytucji ponadnarodowych reprezentujących neoliberalna globalizację. Antyglobaliści krytykują organizacje międzynarodowe w tym G-8 za nie rozwiązanie a wręcz pogłębianie problemów: • postępująca degradacja środowiska naturalnego • postępująca degradacja kultur lokalnych, niszowych. • unifikacja kultury • narastanie antagonizmów narodowo-etnicznych • wyzysk pracowników przez wielkie korporacje • wciąŜ nierozwiązane problemy Trzeciego Świata: o analfabetyzm o ubóstwo o brak dostępu do informacji o występowanie niewolnictwa wzrastające dysproporcje ekonomiczne między bogatą Północą i biednym Południem. Po raz pierwszy protesty na duŜą skalę odbyły się w Genui w 2001 roku, kiedy jeden z demonstrantów, działacz anarchistyczny Carlo Giuliani, został zastrzelony przez policjanta. DuŜe protesty takŜe odbyły się podczas szczytu G8 w 2005 roku w Szkocji. Pierwszy antyszczyt odbył się na uniwersytecie w Edynburgu W ramach Antyszczytu odbędzie się 8 wielkich sesji plenarnych na tematy takie jak: przyszłość Afryki, zmiany klimatyczne, globalizacja i prywatyzacja. TakŜe przeszło 50 warsztatów i seminariów - od kampanii przeciwko Coca-Coli, poprzez doświadczenia rewolucyjnego rządu boliwariańskiego w Wenezueli, po implikacje francuskiego "Nie" dla projektu konstytucji europejskiej. Drugi antyszczyt Alterglobaliści rozpoczęli w niemieckim Rostocku nad Bałtykiem "szczyt alternatywny" Tym razem podnoszono problemy: 8 Andrzej Dybczyński, Grupa Siedmiu (G7/G-8), [w:] Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota, mechanizmy działania, zasięg, pod red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004, s. 376-377. 6 • głodu na świecie (Dla szwajcarskiego socjologa i sprawozdawcy ONZ ds. walki z głodem Jeana Zieglera ) • subsydia UE są powodem załamania się gospodarki w Afryce • dominacji ekonomiczno gospodarczej wielkich korporacji • sprzeciw wobec tak „wrogiego człowiekowi kapitalizmu” (hinduska obrończyni praw kobiet i praw obywatelskich Vandana Shiva) 7. • wyzysku człowieka • blokowaniu drenaŜu technologii do krajów 3 świata PRZYSZŁOŚĆ G-7 Prawdopodobne perspektywy rozwoju G-7: 1. Decentralizacja i instytucjonalizacja – problemy podejmowane na szczytach mają szczegółowy i techniczny charakter, przez co ich rozwiązywanie na spotkaniach przywódców państw jest niemoŜliwe. Mimo to wymagają one podjęcia działań np.: bioetyka, zapobieganie epidemiom, regulacja światowych rynków finansowych, walka z terroryzmem 2. Personalizacja – moŜliwość odbywania nieformalnych spotkań najbardziej wpływowych ludzi na świecie moŜe prowadzić do istotnych ustaleń, jednak taki charakter spotkań zaczął zanikać. Powrót do tej tradycji zwiększyłby moŜliwość większej swobody, szczerej wymiany poglądów przez liderów i opracowywania rzeczywistego porozumienia opartego na zaufaniu. Taka forma stałaby niestety w sprzeczności z postulatami instytucjonalizacji. Rozwiązaniem byłoby podzielenie szczytu na dwie części: zinstytucjonalizowaną i nieformalną. Konieczne jest równieŜ utworzenie Sekretariatu dla spraw technicznych i organizacyjnych. 3. Poszerzenie składu – przyłączenie Rosji poruszyło kwestię przyjęcia takŜe innych państw np. Chiny, Indie czy Brazylię ze względu na ich potencjał ludnościowy i gospodarczy. Jednak nadmierna rozbudowa naruszyłaby jej charakter, który polega na określonych moŜliwościach gospodarczych oraz na przestrzegniu wspólnych reguł zachowań w systemie międzynarodowym. 4. Nowe problemy – dotyczą nowych zagadnień w stosunkach międzynarodowych XXI wieku lub gwałtownego wzrostu zjawisk rozpoczętych wcześniej np. terroryzm międzynarodowy, zagroŜenie rozwojem broni masowej zagłady, migracje międzynarodowe, międzynarodowa przestępczość zorganizowana. Aby sprostać 7 nowym wymaganiom, konieczna byłaby zmiana charakteru spotkań G7, co nakazuje wrócić do decentralizacji i instytucjonalizacji9. Obecnie w działalności G7 pojawia się wiele ocen negatywnych, wskazujących na zmniejszenie się efektywności działań grupy. Jednak w porównaniu do innych organizacji międzynarodowych G7 radzi sobie dosyć dobrze z dostosowaniem się do zmieniającego się świata, co stanowi podstawę do pełnienia przez nią kluczowej roli w stosunkach międzynarodowych takŜe w przyszłości. 10 5. G-5 G-5 (Grupa Pięciu) – obejmuje kraje, których waluty tworzyły koszyk SDR (międzynarodowa jednostka walutowa o charakterze pieniądza bezgotówkowego, emitowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy od 1970r.). Do Grupy Pięciu naleŜą: Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Japonia. Pierwsze spotkanie G-5 odbyło się w Cheqvers w Wielkiej Brytanii. Jednym z powodów spotkań było niezadowolenie z funkcjonowania międzynarodowych organizacji finansowych. Grupa nie posiada własnego sekretariatu ani personelu i korzysta z usług administracji Międzynarodowego Funduszu Walutowego lub Banku Rozrachunków Międzynarodowych. 6. G-10 G-10 (Grupa Dziesięciu) – powołana została w 1962r. z inspiracji OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju). Członkami Grupy są: Belgia, Kanada, Francja, Włochy, Japonia, Holandia, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Szwecja. Od 1964r. do grona państw-członków G-10 dołączyła Szwajcaria, która wcześniej posiadała status obserwatora w G-10. Celem G-10 było zwiększenie zasobów finansowych Miedzy narodowego Funduszu Walutowego poprzez udzielanie przez państwa Grupy poŜyczek dla tej organizacji. G-10 zbiera się takŜe dla przedyskutowania najwaŜniejszych problemów międzynarodowego systemu finansowego. 9 Andrzej Dybczyński, Grupa Siedmiu (G7/G-8), [w:] Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota, mechanizmy działania, zasięg, pod red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004, s. 379-381. 10 TamŜe, s 381. 8 BIBLIOGRAFIA: • E. Chrabonszczewska, Międzynarodowe organizacje finansowe, Szkoła Główna Handlowa, Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2005. • Z. M. Doliwa – Klepacki, Encyklopedia organizacji międzynarodowych, wyd. II, Wydawnictwo’69, Warszawa 1999. • T. Łoś-Nowak, Organizacje w stosunkach międzynarodowych – istota, mechanizmy działania, zasięg, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004. STRONY INTERNETOWE: • http://cia.bzzz.net/relacja_z_alternatywnego_szczytu_g8 • http://lepszyswiat.home.pl • http://en.wikipedia.org/wiki/G8 • http://www.pap.pl • http://pl.wikipedia.org/wiki/Ruch_antyglobalistyczny • http://www.g8.gc.ca 9