Profilaktyka szansą współczesnej szkoły

KONFERENCJA
„PROFILAKTYKA SZANSĄ WSPÓŁCZESNEJ SZKOŁY”
SP nr 1 w Bukownie – 19 maja 2005r
Referat:
mgr Katarzyna Owsiany
 Profilaktyka szansą współczesnej szkoły
Nasilenie przejawów patologii społecznej wśród dzieci i młodzieży powoduje wzrost
oczekiwań iż to szkoła będzie podejmować coraz trudniejsze działania zapobiegawcze.
Współczesny świat nie szczędzi nam sytuacji trudnych, w których niezbędne są
umiejętności radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów, oceniania ryzyka,
podejmowania szybkich decyzji, błyskawicznego orientowania się w zmieniającej się
rzeczywistości. Przyspieszone tempo życia narzuca nam konieczność szybszego uczenia się,
doskonalenia swoich kompetencji, rywalizacji z innymi.
Szkoła jako instytucja, a równocześnie element tej rzeczywistości oczywiście jest
zobowiązana dostosować standardy kształcenia do zapotrzebowań cywilizacyjnych. Podnosi
zatem poprzeczkę zdobywania wiadomości coraz wyżej.
Współczesny uczeń jest więc bardzo obciążony ilością informacji płynących z mass
mediów i przeładowanych treściami programowymi podręczników szkolnych. Uczeń jest jak
kamyczek oblewany falami na brzegu morza.
Problemy ucznia nie kończą się na szkole. Mogą go dotykać kłopoty rodzinne czy
konflikty z rówieśnikami. Ciągły wzrost wymagań, częste sytuacje stresogenne powodują
narastanie napięcia emocjonalnego, lęku, zachwianie poczucia bezpieczeństwa w szkole
i w domu. Utrata pewności siebie, uczucie zagubienia zwiększa podatność na zachowania
ryzykowne. Reakcje na stan obciążenia, frustracji mogą być różne np.: agresja, wycofanie,
choroby. Pośrednio, uwarunkowania współczesności wpływają na pojawianie się nowych
cywilizacyjnych
psychoruchowa.
symptomów
tj.
nękająca
uczniów
dysleksja
czy nadpobudliwość
Wobec problemów współczesnego ucznia ważnym zadaniami szkoły (prócz edukacji)
staje się:
 wychowanie czyli wspieranie wszechstronnego rozwoju dziecka
 profilaktyka czyli działania służące ochronie przed zagrożeniem.
Te dwa obszary oddziaływań powinny wzmacniać proces dydaktyczny. Coraz bardziej
powszechne jest przekonanie, że jakość wychowania ma bardziej podstawowe znaczenie
niż dostarczanie wiedzy o świecie. Nie sam przekaz wiedzy, lecz sposób jej
przekazywania – czyli sposób traktowania ucznia i jego uczestnictwa w tym procesie ma
decydujące znaczenie dla efektów kształcenia. Sukces i zadowolenie z życia zależy nie
tyle od wiedzy bądź tradycyjnie rozumianej inteligencji, lecz od umiejętności radzenia
sobie z własnymi emocjami. Umiejętności te skrótowo można określić jako
„inteligencję emocjonalną”. Pozwala ona bezkonfliktowo być w zgodzie z sobą i
innymi.
Ten umie sobie radzić z własnymi emocjami kto jest świadomy własnych i cudzych
praw w zakresie akceptowanych sposobów wyrażania siebie, umie z nich korzystać
i respektować je w odniesieniu do innych. Potrafi rozwiązywać sytuacje trudne, bez
użycia przemocy czy popadania w bezradność.
Fenomen dobrego przystosowania do współczesnego świata oznaczać będzie odporność
na działanie czynników ryzyka. Zdolność takiej pozytywnej reakcji na sytuację
stresogenną możliwa jest przez wzmacnianie:
 zasobów indywidualnych (pozytywny obraz siebie, umiejętności samokontroli, procesy
motywacyjne, optymizm i pogoda ducha)
 zasobów wynikających z relacji z osobami z najbliższego otoczenia (więzi z rodziną,
konstruktywni rówieśnicy, kompetentni dorośli - trener)
 zasobów środowiska lokalnego(dobra szkoła, konstruktywna działalność - kluby,
bezpieczne sąsiedztwo różnych instytucji)
Postępy w badaniach nad czynnikami chroniącymi i mechanizmami pozytywnej
adaptacji dzieci i młodzieży przesuwają akcenty w działalności profilaktycznej w
kierunku strategii pozytywnych - odkrywania swoich zasobów
Poszukiwanie pozytywnych aspektów życia oraz umacnianie ich w sobie chroni przed
niekorzystnymi czynnikami cywilizacji. Świat, w którym żyjemy jest pełen przemocy. Skutki
agresji dotykają każdego człowieka, dlatego profilaktyka agresji stała się naszym szkolnym
wyzwaniem. Z uwagi na przejawy zachowań ryzykownych, w tym zachowań agresywnych
wśród uczniów podjęliśmy szereg działań wychowawczo – profilaktycznych na terenie szkoły.
Nasze oddziaływania w ciągu ostatnich trzech lat zmierzały do rozpoznania problemu
agresji w społeczności szkolnej oraz poszukiwania pozytywnych rozwiązań w sytuacjach
problemowych.
W trakcie realizacji SPP uświadomiliśmy sobie też pewną zależność, że jeżeli coś
(określona wiedza) przychodzi na czas, to jest to edukacja. Jeżeli coś (określona wiedza)
przychodzi za późno, to wtedy potrzebna jest terapia.
Zgodnie z rozpoznanym zapotrzebowaniem na taką formę pracy z dziećmi
rozpoczęliśmy realizację cyklów zajęć profilaktyczno – terapeutycznych pt.: „Kolorowe
Grupy”. Głównym celem tych zajęć było odkrywanie zasobów własnych uczniów czyli
ich mocnych stron z wykorzystaniem atrakcyjnych dla dzieci form i metod pracy.
Literatura:
1. Szymańska J. „Programy profilaktyczne. Podstawy profilaktyki profesjonalnej”
2. Ostaszewski K. „Druga strona ryzyka” , Remedium Nr 2 (144) luty 2005
3. Wojciechowski M. „Profilaktyka a wychowanie”, Remedium Nr 1 (107) styczeń 2005