Jak obniżyć cholesterol - Sklep

Transkrypt

CYC_cover_PL.qxd:Layout 1
3/18/11
9:01 AM
Page 1
READER’S DIGEST: ŻYJ ZDROWO
bo nie tylko on jest odpowiedzialny za choroby
serca. „Winowajcami” są również nadciśnienie
tętnicze, cukrzyca i inne, nowo poznane czynniki, o których dowiesz się z tej książki.
Proponowany przez nas 12-tygodniowy program (w którego skład wchodzą ćwiczenia
fizyczne, dieta i suplementacja) pozwala obniżyć poziom cholesterolu we krwi
nawet o 30 mg%, zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia zawału serca
lub udaru mózgu, a także ryzyko wystąpienia cukrzycy, nowotworu i przypuszczalnie
również choroby Alzheimera.
W tej książce znajdziesz wiele bardzo szczegółowych informacji, m.in.:
Jaki rodzaj tłuszczu jest zdrowy i poprawia stan tętnic
Czy niedoczynność tarczycy może podwyższać poziom cholesterolu
Jakie suplementy diety powinny przyjmować osoby z wysokim ryzykiem
choroby układu krążenia, a zwłaszcza osoby zażywające leki z grupy statyn
Jakie produkty zmniejszają wchłanianie tłuszczu z pożywienia
Jaki typ osobowości sprzyja rozwojowi choroby serca oraz jakie podejście
do życiowych problemów pozwala zmniejszyć jej ryzyko
Zapraszamy do księgarni internetowej
www.digest.pl
oraz do salonu firmowego Reader’s Digest
Marynarska Business Park
Warszawa, ul. Taśmowa 7
Jak obniżyć cholesterol
Ta książka jest nie tylko o cholesterolu,
ŻYJ
ZDROWO
Jak
obniżyć
cholesterol
READER’S DIGEST: ŻYJ ZDROWO
Jak
obniżyć
cholesterol
Specjalny plan
dla Twojego zdrowia
na 12 tygodni
001CYCUK.FrontMatter:001CYCUK.FrontMatter
11/30/09
2:55 PM
Page 1
Jak
obniżyć
cholesterol
004CYC_PL.qxd:004CYCUK.FrontMatter_HBK
3/22/11
3:24 PM
Page 4
Cut Your Cholesterol
Jak obniżyć cholesterol
was published by The Reader’s Digest
Association Limited
11 Westferry Circus, Canary Wharf,
London E14 4HE
Drugie polskie wydanie, Copyright © 2011
Wydawca
Readers’s Digest Przegląd Sp. z o.o.
First UK edition copyright © 2006
Marynarska Business Park
ul. Taśmowa 7
Adapted from Cut Your Cholesterol
© 2003 originated by the editorial team of
The Reader’s Digest Association Inc., USA
02–677 Warszawa
tel. 22 319 32 00, fax 22 319 32 99
www.digest.pl
Project editor Lisa Thomas
Art Editor Kate Harris
Redaktor naczelny Redakcji Książek
Nutritionist Fiona Hunter
Jacek Fronczak
Editor Helen Spence
Dyrektor artystyczny Maciej Marchewicz
Researcher Neil Carlson
Redaktor prowadzący Zofia Klimaszewska
Proofreader Ron Pankhurst
Tłumaczenie Piotr Art, Katarzyna Murawska
Indexer Marie Lorimer
Konsultacja Katarzyna Murawska
Korekta Ewa Stempniewicz
Reader’s Digest, London
Indeks Elżbieta Potocka
Editorial director Julian Browne
Art director Nick Clark
Łamanie i redakcja techniczna POINT PLUS
i Tatiana Kwaśniewska
Head of book development Sarah Bloxham
Produkcja Janina Dołowa
Managing editor Alastair Holmes
Druk Leo Paper Products LTD, China
Picture resource manager Martin Smith
ISBN 978-83-60530-91-7
US 4410H/G
Reader’s Digest, USA
Editorial-in-chief and publishing director
Neil Wertheimer
Senior editor Marianne Wait
Copy editor Sean Nolan
Designers Susan Welt, Andrew Ploski
Reader’s Digest jest prawnie zastrzeżonym znakiem
The Reader’s Digest Association, Inc. Żadna część
niniejszej publikacji nie może być w żadnej formie
reprodukowana lub przedrukowywana bez pisemnej
zgody Reader’s Digest Przegląd Sp. z o.o.
004CYC_PL.qxd:004CYCUK.FrontMatter_HBK
11/30/09
3:01 PM
Page 5
O autorach
Autorami książki Jak obniżyć cholesterol jest dwoje Amerykanów
– David L. Katz oraz Debra L. Gordon.
Lekarz medycyny David L. Katz, specjalista w dziedzinie zdrowia publicznego
i profilaktyki, jest wykładowcą zdrowia publicznego i medycyny na Uniwersytecie
Yale. Jest też głównym badaczem w licznych projektach badawczych dotyczących
zapobiegania otyłości i walki z nią, odżywiania, zmian zachowań i profilaktyki
chorób przewlekłych, prowadzonych przez Ośrodek ds. Badań nad Profilaktyką
Uniwersytetu Yale. Jest też założycielem i dyrektorem Ośrodka Medycyny
Integracyjnej w Griffin Hospital w Derby, w stanie Connecticut, oraz prowadzi
wykłady z dietetyki na Uniwersytecie Yale dla studentów medycyny
i pielęgniarstwa.
Jest autorem książek: Nutrition in Clinical Practice oraz The Way to Eat.
Debra L. Gordon od ponad 15 lat zajmuje się tematyką zdrowia i medycyny.
Jest współautorką książki Maximum Food Power oraz autorką książek:
Women i Seven Days to a Perfect Night’s Sleep.
Konsultanci edycji brytyjskiej
Dr Sheila A. Bingham, MRC Dunn Human Nutrition Unit, Cambridge
Dr S.M. Boekholdt, Academic Medical Center, Amsterdam, The Netherlands
British Heart Foundation, London
Britsh Nutrition Foundation, London
Dr Harry Brown, GP, Leeds
Profesor Cary L. Cooper CBE, Lancaster University, Lancaster
Diabetes UK, London
Fiona Hunter, Nutritionist, London
Michael Livingston, Heart UK, Maidenhead, Berkshire
Dr Pamela Mason, Abergavenny, Wales
Dr Tom Meade, London School of Hygiene and Tropical Medicine, London
Dr Sheena Meredith, Berkshire
The Medicines and Healthcare products Regulatory Agency, London
Dr Jonathan Morrell, GP, Hastings, East Sussex
Stroke Association, London
Profesor Patrick Vallance, University College London
Dr Mark Vanderpump, The Royal Free Hospital, London
Dr Anthony Wierzbicki, St. Thomas’ Hospital, London
006CYC_PL.qxd:006CYCUK.FrontMatter
2-12-09
10:27
Page 6
Spis treści
Wstęp
rozdział pierwszy
8
11
Cholesterol: raz w górę, raz w dół
rozdział drugi
33
Nie tylko cholesterol
rozdział trzeci
55
Co możesz zrobić ty i twój lekarz
rozdział czwarty
73
Odżywianie
rozdział piąty
Suplementy diety
123
2-12-09
10:27
Page 7
rozdział szósty
139
Aktywność fizyczna
rozdział siódmy
163
Stres
rozdział ósmy
181
Leki
rozdział dziewiąty
199
12-tygodniowy plan
Obniżamy cholesterol
Tydzień po tygodniu
206
Przepisy
230
Indeks
250
2-12-09
10:28
Page 8
Wstęp
Najlepszym sposobem przewidywania przyszłości jest po prostu jej tworzenie.
Dzięki planowi Obniżamy cholesterol rzeczywiście możemy tworzyć przyszłość,
zapewniając zdrowie sobie i swoim najbliższym.
Choroby serca to jedna z głównych przyczyn śmierci zarówno wśród
mężczyzn, jak i wśród kobiet (kobiety często uważają, że głównym zagrożeniem
dla ich zdrowia jest rak piersi, choć w rzeczywistości choroby serca powodują
10 razy więcej zgonów niż rak). Trzeba jednak wiedzieć, że choroba serca
nie jest prawdziwą przyczyną, a jedynie skutkiem. Rzeczywistym winowajcą
jest połączenie złej diety, braku ruchu, palenia papierosów i mnóstwa innych
złych nawyków, które prowadzą do choroby serca.
Ponad połowę zgonów na zawał serca wywołują zachowania, które można
samodzielnie zmienić. Dokonując właściwych wyborów, większość z nas może
obniżyć ryzyko śmierci wywołanej chorobą serca nawet o ponad 80%
i to bez zażywania żadnych środków farmakologicznych. Plan Obniżamy
cholesterol został opracowany po to, żeby ułatwić dokonywanie takich wyborów.
Wbrew tytułowi, ta książka jest nie tylko o cholesterolu, ponieważ
nie tylko on prowadzi do zawału. Lista znanych winowajców, czyli wysokiego
cholesterolu, nadciśnienia i cukrzycy, bezustannie wydłuża się, obejmując nowe
czynniki, takie jak białko C-reaktywne, homocysteina, Lp (a), drobne i gęste
cząsteczki LDL, zaburzenia czynności śródbłonka. Plan Obniżamy cholesterol
bierze je wszystkie na celownik. Pomaga też obniżyć nadciśnienie tętnicze,
chronić się przed cukrzycą i wzmocnić naczynia krwionośne, żeby były bardziej
odporne na miażdżycę, a także zapewnia wiele innych korzyści zdrowotnych.
Można uważać, że zmiana trybu życia jest zbyt trudna, więc gra jest niewarta
świeczki. Istnieje przecież coraz więcej leków obniżających cholesterol,
więc można ograniczyć się tylko do nich. Faktycznie, niektórzy potrzebują
takich leków ze względu na wysokie zagrożenie chorobą serca lub predyspozycje
genetyczne, którym nie zaradzą dieta i aktywność fizyczna. Jednak żadna terapia,
żadne pigułki nie dorównają leczniczej mocy właściwego trybu życia. Postępując
według wskazań planu Obniżamy cholesterol, większość z nas może teoretycznie
obniżyć ryzyko zawału serca do poziomu bliskiego zeru.
Plan Obniżamy cholesterol składa się z takich działań, jak program
regularnych marszów, uwzględnienie większej ilości błonnika w diecie, jadanie ryb
trzy razy w tygodniu oraz łykanie codziennie tranu w kapsułkach. Nie wymagają
one heroicznych wysiłków, natomiast mogą przynieść radykalną poprawę
8
2-12-09
10:29
Page 9
zdrowia. Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych wykazały,
że u osób, które przyjmują tran, całkowity cholesterol spada o 12%.
Strategia żywieniowa w ramach naszego planu Obniżamy cholesterol oparta
jest na najnowszych ustaleniach naukowych oraz na tym wszystkim, co wiemy
o diecie naszych przodków na przestrzeni wieków, czyli co powinniśmy jadać,
żeby żyć w zgodzie z organizmem. Dzięki niej będziesz zapewniał sobie idealny
zestaw mikroelementów, optymalne źródła białka oraz doskonałe proporcje
kwasów tłuszczowych omega-6 i omega-3 (większość z nas je dziś o wiele
za dużo tych pierwszych). Ponieważ zaś stres na wiele sposobów wywiera zły
wpływ na serce, umieściliśmy w tej książce rozdział zawierający mnóstwo porad,
jak ograniczyć negatywne skutki współczesnego życia w ciągłym biegu. Pomóc
może już samo nauczenie się prostej metody głębokiego oddychania.
Dzięki planowi Obniżamy cholesterol większość Czytelników zdoła obniżyć
znacznie swój poziom cholesterolu w ciągu zaledwie 12 tygodni.
Ale nawet to osiągnięcie jest tylko niewielkim elementem tego, czego możemy
oczekiwać. Łącząc lepsze odżywianie się z większą dawką aktywności fizycznej,
suplementami diety oraz troską o ciało i umysł, plan Obniżamy cholesterol
pozwala kompleksowo polepszyć stan zdrowia. To samo, co chroni serce,
obniża też ryzyko zachorowalności na raka, pomaga utrzymywać właściwą masę
ciała, obniża zagrożenie zatorem mózgu, pomaga uchronić się przed cukrzycą
lub hamować jej przebieg, a nawet spowolnić procesy starzenia się organizmu.
Badania kontrolne mogą przewidzieć stan zdrowia w przyszłości, jednak
zadbać o nie możemy tylko my sami. Ta książka zawiera szczegółowe informacje,
których potrzebujemy, żeby cieszyć się jak najlepszym zdrowiem. Przewidujemy,
że jeśli obniżysz cholesterol, podniesiesz jakość swojego życia na długie lata!
Nota od wydawcy
Autorzy tej książki dołożyli wszelkich starań, by wszystkie informacje w niej zawarte
były prawdziwe. Wiedza medyczna i farmakologiczna stale się jednak zmienia, prosimy zatem
Czytelników, by zasięgali indywidualnych porad u lekarzy. Osoby, które uczestniczyły
przy tworzeniu tej książki, nie mogą być odpowiedzialne za ewentualne pomyłki,
brak działania czy niewłaściwe postępowanie, podjęte przez Czytelnika po jej przeczytaniu.
9
2-12-09
10:59
Page 10
011CYC_PL.qxd:011CYCUK.ch1.HS
2-12-09
10:30
Page 11
rozdział
pierwszy
Cholesterol:
raz w górę, raz w dół
Starsi ludzie zwykli mawiać: „Samo przyszło, samo pójdzie”.
Z wysokim poziomem cholesterolu tak się nie stanie. Będziesz musiał
włożyć sporo wysiłku, by go obniżyć i jednocześnie zredukować ryzyko
chorób układu sercowo-naczyniowego. Pytanie tylko, co robić,
by cholesterol spadł. Niestety, siła grawitacji w tym nie pomoże.
Jeśli stanąłeś wobec problemu podwyższonego cholesterolu, czyli hipercholesterolemii,
a prawdopodobnie tak jest, skoro sięgnąłeś po tę książkę, nie jesteś sam. Nawet jeśli
nie zmierzyłeś jeszcze jego poziomu, a masz nadwagę (nadmierną masę ciała ma 46%
Polaków) lub pędzisz siedzący tryb życia (tylko 41% Polaków uprawia regularnie
sport), prawdopodobnie masz za wysoki poziom tłuszczy (lipidów) we krwi.
Co więc masz zrobić w takiej sytuacji? Jeśli lekarz zdiagnozował u ciebie wysoki
poziom cholesterolu, czyli hipercholesterolemię, to być może przepisał ci tabletki,
ale przede wszystkim zalecił zmianę diety i ćwiczenia fizyczne. By dokonać zmian
w dotychczasowym stylu życia, musisz wiedzieć, które pokarmy powinieneś jeść,
a których unikać. Zwykle wizyta u lekarza trwa zbyt krótko, by zdobyć te wszystkie
bardzo szczegółowe informacje. Czy wiesz na przykład, że orzechy, mimo
że zawierają sporo tłuszczu, są zdrowe, bo ich tłuszcz jest „dobry” – wpływa
pozytywnie na układ naczyniowy, a jajka – które zalecano kiedyś ograniczać
– przeżywają dietetyczny renesans? Czy słyszałeś, że uwolnienie się od stresu pomaga
oczyścić organizm z cholesterolu i że mogą to ułatwić pewne suplementy diety?
11
29-11-09
21:59
Page 12
Postęp w zakresie profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego dokonuje się
stale, więc część twojej dotychczasowej wiedzy może być już nieaktualna.
Na przykład dopiero od niedawna wiadomo, że dieta o bardzo niskiej zawartości
tłuszczu może powodować obniżenie poziomu dobrego cholesterolu i paradoksalny
wzrost poziomu trójglicerydów – tłuszczy, które są nie mniej groźne od cholesterolu.
Trudno jest lekarzowi w czasie jednej wizyty nakreślić program zmiany stylu
życia, który pacjent będzie realizował krok po kroku, zwykle musi się ograniczyć
do ogólnych wskazówek. W tej książce przedstawimy szczegółowy i wypróbowany,
12-tygodniowy program obniżenia poziomu cholesterolu. Zawarty on jest w kilku
kolejnych rozdziałach pod wspólnym tytułem Obniżamy cholesterol.
Obniżenie poziomu cholesterolu nie wymaga heroizmu, tylko zmian nawyków,
nabytych przez lata, które wpływają w zasadniczy sposób na poziom cholesterolu.
Zastąpienie chleba z masłem chlebem posmarowanym dipem na bazie oleju z oliwek
czy też rezygnacja z tłustych kiełbasek na śniadanie to drobne zmiany, dzięki którym
cholesterol może spaść o 5–10% w ciągu kilku tygodni, co oznacza obniżenie ryzyka
wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej o 10–20%. Dodanie do codziennej diety
roślin strączkowych (np. fasoli) i wysokobłonnikowych płatków zbożowych pozwala
obniżyć cholesterol o kolejnych 20%, a ryzyko sercowo-naczyniowe o połowę.
Realizując 12-tygodniowy plan Obniżamy cholesterol, można zredukować jego
poziom o co najmniej 30 mg%. Największą zaletą planu (obejmującego zwiększenie
ilości spożywanych owoców, warzyw oraz błonnika, wdrożenie codziennej, regularnej
aktywności fizycznej, a także naukę relaksu) jest wielokierunkowy wpływ na zdrowie,
prowadzący do zmniejszenia ryzyka miażdżycy, ale także nadciśnienia, cukrzycy
i nowotworów. Żadne tabletki nie zapewnią tak wielu pozytywnych efektów.
Gra w liczby
Obciążamy pamięć mnóstwem liczb; dla wielu z nas jedną z najważniejszych stała
się ta oznaczająca poziom cholesterolu we krwi. Wynika to z narastającej
świadomości zagrożenia, jakie niesie zdolność cholesterolu do odkładania się
w ścianie naczyń krwionośnych i tym samym zwężania światła naczyń, co prowadzi
do zablokowania przepływu krwi w tętnicach, a w efekcie do zawałów serca
i udarów mózgu. Przed 100 laty nikt nie mówił o cholesterolu, a jego wpływ
na ścianę naczyń był nieznany, aż do XX wieku. W 1910 roku Wiliam Osler opisał
przypadek dławicy piersiowej – bólu zamostkowego, wywołanego zwężeniem naczyń
serca (wieńcowych) i zmniejszeniem dopływu krwi do serca, określając ją jako
rzadką chorobę. Obecnie choroba niedokrwienna serca (ChNS) zbiera w krajach
rozwiniętych wielkie żniwo; w Polsce dotyka 8,6% populacji i odpowiada
za 21% zgonów u mężczyzn oraz 23% zgonów u kobiet.
12
29-11-09
21:59
Page 13
Cholesterol a geografia
Najwięcej problemów związanych z wysokim poziomem cholesterolu występuje w krajach
rozwiniętych. Wyraża się to w liczbach: latami życia w niepełnosprawności, której przyczyną
są choroby związane z wysokim poziomem cholesterolu.
Procentowy udział lat życia w niepełnosprawności spowodowanej chorobami związanymi
z wysokim poziomem cholesterolu
<0,5%
0,5–0,9%
1–1,9%
2–3,9%
4–7,9%
8–15,9%
Źródło: The World Health Report 2002
Pierwsze duże badania nad tym cichym zabójcą przeprowadzono na mieszkańcach
miasta Framingham (Massachusetts, USA). Badania pod nazwą Framingham
Heart Study rozpoczęły się w 1948 roku, w okresie powojennej prosperity,
kiedy rozpowszechnił się siedzący tryb życia, spędzanie czasu wolnego w centrach
handlowych, kinach, restauracjach i przed telewizorem, ludzkie nogi zastąpił
samochód, a palenie papierosów stało się elementem nowoczesnego stylu życia,
podobnie jak stek wieprzowy na obiad. Wcześniej nie wiedziano, jaki wpływ
ma wysoki poziom cholesterolu i nadciśnienie tętnicze na rozwój choroby
niedokrwiennej serca. Nie wiedziano, że można je modyfikować i zmniejszyć
prawdopodobieństwo rozwoju ChNS. Badania objęły 10 000 mieszkańców
Framingham, w tym 5209 potomków pierwszych osadników. Badania dotyczyły:
●
Związku między cukrzycą a ChNS.
●
Wpływu diety i nadwagi na rozwój ChNS.
●
Znaczenia wysokiego poziomu dobrego cholesterolu HDL w redukcji
ryzyka rozwoju ChNS.
●
Identyfikacji homocysteiny, apolipoproteiny E, apolipoproteiny (a)
jako czynników ryzyka choroby serca.
13
29-11-09
21:59
Page 14
Cholesterol: mity i fakty
Mit: Cholesterol jest z natury zły.
PRAWDA: Cholesterol jest niezbędny
do rozwoju wszystkim ssakom.
Mit: Jego wysoki poziom jest niebezpieczny.
PRAWDA: To uproszczenie. Wysoki poziom
cholesterolu całkowitego zagraża zdrowiu,
ale równie groźny jest niekorzystny stosunek
złego i dobrego cholesterolu oraz otyłość,
brak ruchu, palenie, występowanie chorób
serca w rodzinie. Niezbędna jest całościowa
ocena tych czynników, by ocenić tzw. ogólne
ryzyko sercowo-naczyniowe.
Mit: Ludzie, u których wystąpił zawał, mają
wysoki poziom cholesterolu.
PRAWDA: Wysoki poziom cholesterolu
jest istotnym czynnikiem ryzyka choroby
wieńcowej, ale nie u wszystkich,
u których się ona rozwija lub nawet
u których dochodzi do zawału, występuje
hipercholesterolemia. Niektórzy z nich
mają niski poziom cholesterolu.
Mit: Ograniczenie tłustych pokarmów
jest jedyną dobrą i zawsze skuteczną metodą
walki z hipercholesterolemią.
PRAWDA: Cholesterol we krwi pochodzi
z pokarmu, ale też z wątroby, która jest jego
producentem w organizmie. Wątroba
produkuje 3 razy więcej cholesterolu,
niż przyjmujemy go z pożywieniem.
Niemniej badania wykazały, że zawartość
cholesterolu w diecie ma istotny wpływ
na jego poziom we krwi. Nie u każdego
jednak dietetyczne leczenie
hipercholesterolemii jest wystarczające,
niektórzy wymagają zastosowania leków.
Mit: Należy unikać spożywania jaj,
by uniknąć hipercholesterolemii.
PRAWDA: Badania dowodzą,
że spożywanie 1–2 jaj dziennie nie wpływa
istotnie na poziom cholesterolu.
Ważniejsza jest całkowita zawartość tłuszczy
nasyconych w diecie, które stymulują
produkcję cholesterolu w wątrobie.
Mit: U każdego właściwa dieta i ćwiczenia
fizyczne znormalizują poziom tłuszczy.
PRAWDA: U większości z nas tak,
ale są osoby, których cechy genetyczne
sprawiają, że nawet restrykcyjna dieta
w połączeniu z reżimem ćwiczeń fizycznych
nie znormalizuje poziomu cholesterolu.
Wymagają też podawania leków.
Mit: U młodych ludzi nie występują wysokie
poziomy cholesterolu.
PRAWDA: Zaburzenia gospodarki
tłuszczowej mogą zdarzyć się w każdym
wieku. Badania przesiewowe poziomu
cholesterolu należy przeprowadzać
u mężczyzn po 35. roku życia i kobiet
po 45. lub wcześniej, jeśli występują czynniki
ryzyka (otyłość, wywiad rodzinny obciążony
chorobami serca). Blaszki miażdżycowe
w naczyniach powstają już u nastolatków.
Co to właściwie jest cholesterol
Mimo że od lat ma bardzo złą opinię, nie wydaje się, by cholesterol sam w sobie był
rzeczą złą. Jest to jasnożółta, miękka, woskowata substancja, występująca naturalnie
w błonach komórkowych w całym organizmie, w komórkach układu nerwowego,
skóry, mięśni, wątroby, jelit, serca. Cholesterol jest nie tylko dostarczany
z pożywieniem, ale podobnie jak kilka innych postaci lipidów (tłuszczy),
jest także produkowany w organizmie. Jest niezbędny do życia i prawidłowego
funkcjonowania organizmu. Z cholesterolu produkowane są hormony płciowe
(estrogeny, progesteron, testosteron), witamina D3 oraz kwasy żółciowe, wspomagające
trawienie tłuszczy. Nie wymaga to jednak dużych jego ilości, właściwie wystarczyłby ten
14
29-11-09
21:59
Page 15
wytwarzany w organizmie, głównie w wątrobie i jelicie. Powstaje go tam około 1 g
dziennie, a przeciętna dieta w krajach rozwiniętych dostarcza 300 mg, a więc 3 razy
mniej. Oznacza to, że mógłbyś przez resztę życia nie spożywać cholesterolu, bez żadnej
szkody dla siebie. Oczywiście nie ma takiej konieczności, a poza tym nie tylko produkty
bogate w cholesterol są przyczyną jego podwyższenia we krwi.
Dobry, zły i najgorszy
Podobnie jak w przypadku wielu innych rzeczy, cholesterol jest zły w nadmiarze,
bo wtedy zaczyna szkodzić. Ale to też pewne uproszczenie. Z pewnością słyszałeś,
że są różne typy cholesterolu, tzw. frakcje. Jest frakcja złego i dobrego cholesterolu.
Mają one zupełnie inny wpływ
na ryzyko rozwoju choroby serca
i naczyń, w tym naczyń mózgu.
Obecnie uważa się, że cholesterol
sam z siebie nie jest zły ani dobry,
tylko jego połączenia z pewnymi
cząsteczkami białkowymi, w postaci
Organizm produkuje
dziennie 3–4 razy więcej
cholesterolu, niż znajduje
się go w codziennej diecie.
których może on wędrować z krwią
do różnych narządów. Cholesterol jest tłuszczem, więc nie rozpuszcza się we krwi,
która jest roztworem wodnym. Wniknięcie cholesterolu do komórek, gdzie jest
niezbędny do przemian metabolicznych, możliwe jest tylko po połączeniu z białkami.
Połączenia cholesterolu i białka nazywa się lipoproteinami; mają kształt kuli,
której jądro stanowi tłuszcz, a z zewnątrz pokryta jest białkiem.
LDL – lipoproteiny o małej gęstości
Wróg numer jeden to LDL (low density lipoproteins). LDL transportuje 75–80%
cholesterolu zawartego we krwi, przenosząc go do tkanek, do komórek ściany
naczyniowej. Cholesterol gromadzący się w ścianie naczyń krwionośnych tworzy
blaszki miażdżycowe, które zwężają światło naczyń, co w konsekwencji prowadzi
do ograniczenia dopływu krwi i tlenu do mięśnia sercowego.
Nie wszystkie cząsteczki LDL są takie same, niektóre są groźniejsze od innych.
Najgroźniejsze są te najmniejsze, o największej gęstości. To one najłatwiej przechodzą
przez błony komórkowe i wnikają do komórek ściany naczyń krwionośnych. Nie robi
się powszechnie badań określających, jaki rodzaj LDL dominuje u pacjenta (są zbyt
skomplikowane i drogie). Nie ma to jednak znaczenia dla postępowania z pacjentem,
bo zawsze podstawowym celem jest obniżenie poziomu LDL.
Do jakiego poziomu LDL powinniśmy dążyć? Jest to sprawa indywidualna i zależy
od tego, jakie czynniki ryzyka choroby sercowo-naczyniowej u ciebie występują.
15
29-11-09
21:59
Page 16
Jeśli jednak jesteś mężczyzną powyżej 45. roku życia lub kobietą powyżej 55. roku
życia i nie masz istotnych czynników ryzyka – takich jak palenie, cukrzyca,
nadciśnienie, choroba wieńcowa, która wystąpiła wcześnie u ciebie lub u któregoś
z członków bliskiej rodziny – to powinieneś dążyć do następujących wartości:
Poziom LDL
Kategoria
Mniej niż 100 mg/dl
Optymalny poziom
100–129 mg/dl
Prawie optymalny
130–159 mg/dl
Graniczny
160–189 mg/dl
Wysoki
190 mg/dl i więcej
Bardzo wysoki
Na poziom LDL wpływ ma wiele czynników – od masy ciała, przez palenie
papierosów, skłonności genetyczne, aż po natężenie stresu, w jakim żyjesz.
Zasadnicze znaczenie ma dieta, a zwłaszcza rodzaj tłuszczy, jakie spożywasz.
HDL – lipoproteiny o dużej gęstości
HDL, czyli lipoproteiny o dużej gęstości, to przyjaciele naszego organizmu, nazywane
przez specjalistów śmieciarkami, ponieważ transportują cholesterol z tkanek,
m.in. ze ściany naczyń, do wątroby, w której zostaje przerobiony na kwasy żółciowe
i z żółcią wydalony. Około 20–25% cholesterolu występuje we krwi w postaci HDL.
Im więcej HDL we krwi, tym skuteczniej usuwane są złogi cholesterolu, które mogłyby
utworzyć blaszki miażdżycowe zatykające światło naczyń. Im mniej HDL, tym większe
wysypiska „cholesterolowych śmieci” zalegają w naszym organizmie.
Naukowcy szacują, że wzrost poziomu HDL o 1% zmniejsza ryzyko zawału
o 3–4%. Dla porównania, spadek LDL o 1% zmniejsza to ryzyko o 2%. Wysoki
poziom HDL istotnie zmniejsza wpływ takich silnych czynników ryzyka choroby
sercowo-naczyniowej, jak cukrzyca czy otyłość.
Niestety, niski poziom HDL często współistnieje z innymi niekorzystnymi
parametrami w zakresie gospodarki tłuszczami, na przykład z wysokim poziomem
trójglicerydów czy remnantów, czyli pozostałości chylomikronów (cząstki
powstające w ścianie jelita z wchłanianych trójglicerydów i wydzielane do limfy).
Niedobór HDL związany jest także z insulinoopornością, która stanowi
najistotniejszy element zespołu metabolicznego, tzw. zespołu X.
16
Poziom HDL
Kategoria
Mniej niż 40 mg/dl
Niskie
40–59 mg/dl
Średnie
60 mg/dl i więcej
Wysokie
2-12-09
10:31
Page 17
Palenie, nadwaga, siedzący tryb życia, dieta bogatowęglowodanowa (ponad 60%
dziennej podaży kalorii pochodzi z węglowodanów) odpowiadają za niski poziom
HDL. Ważny jest też czynnik genetyczny (dotyczy prawie połowy przypadków
niskiego poziomu HDL). Kobiety mają na ogół wyższy poziom HDL niż mężczyźni.
Specjaliści uważają jednak, że kobiety, aby uniknąć choroby serca, wymagają
utrzymania HDL powyżej 60 mg%.
Wrogowie i sprzymierzeńcy
Wewnątrz naczyń krwionośnych toczy się walka. LDL to twoi wrogowie,
a HDL sprzymierzeńcy. Jeśli stosunek liczbowy „sił wrogich”
do „sił sprzymierzonych” jest korzystny dla tych drugich,
będziesz zwycięzcą, unikniesz powstawania blaszek
miażdżycowych. Dlaczego tak się dzieje? VLDL
– produkowane w wątrobie – dostają się do krwi,
z nią wędrują do tkanek, gdzie oddają
komórkom trójglicerydy i ulegają
stopniowemu przekształceniu,
m.in. w LDL, które wnikają
w ścianę naczyń, tworząc blaszki
miażdżycowe. Powstające
w wątrobie i w jelicie HDL,
wędrują z krwią, szukając
cząstek VLDL, od których
mogłyby odebrać cholesterol
i przenieść go do wątroby.
Z wątroby cholesterol wydalany
jest wraz z żółcią, w postaci
kwasów żółciowych.
VLDL – lipoproteiny
o bardzo małej
gęstości
Trójglicerydy
LDL
– lipoproteiny
o małej gęstości
Do wątroby
HDL – lipoproteiny
o dużej gęstości
17

Jak obniżyć cholesterol - Sklep

Transkrypt

Podobne dokumenty