„Systemy wypasu bydła” „Czy świnie lubią upały?”
Transkrypt
„Systemy wypasu bydła” „Czy świnie lubią upały?”
03/2009 Dwumiesięcznik „Trouw i MY” „Systemy wypasu bydła” dr hab. prof. nadzw. Karol Wolski „Czy świnie lubią upały?” dr Marian Kamyczek Dwumiesięcznik „Trouw i MY” OD REDAKCJI 03/2009 Drodzy Czytelnicy, jestem bardzo zadowolona, że wprowadzane przez nas zmiany, nowa szata graficzna, a przede wszystkim treść, aktywnie redagowana przez ekspertów, przypadły Państwu do gustu. Wasze opinie i zainteresowanie prenumeratą kolejnych wydań „Trouw i MY” są dla całego zespołu największą motywacją, by ciągle podnosić sobie poprzeczkę i stawiać kolejne wyzwania. Najnowszy numer poświęcamy przede wszystkim bydłu – systemom wypasu, przeciwdziałaniu skutkom stresu cieplnego. W kolejnym magazynie nasi eksperci doradzą hodowcom i producentom jak zapobiegać i radzić sobie z chorobami zwierząt. Życzę satysfakcji z lektury biuletynu dr Jolanta Gdala Wydawca: Trouw Nutrition Polska Sp. z o.o. ul. Chrzanowska 21/25 05-825 Grodzisk Mazowiecki telefon: +48 22 755 03 00 fax: +48 22 755 03 72 www.trouwnutrition.pl 03 06 REDAKCJA: SPIS TREŚCI Redaktor naczelna: dr Jolanta Gdala Redaktor prowadząca: Olga Mikrut – Martin&Jacob Sp. z o.o. Redaktorzy naukowi: dr Marian Kamyczek IZ PIB Zakład Doświadczalny Pawłowice dr hab. prof. nadzw. Karol Wolski UP Wrocław mgr inż. Paweł Górka UR Kraków 03 dr hab. prof. nadzw. Karol Wolski Katedra Łąkarstwa i Kształtowania Terenów Zieleni UP Wrocław Druk: Drukarnia JAKS, Wrocław Nakład: 5000 egzemplarzy „Krowy mleczne. Bez stresu w upały” mgr nż. Paweł Górka „Czy świnie lubią upały?” Uniwersytet Rolniczy Kraków dr Marian Kamyczek Instytut Zootechniki PIB Zakład Doświadczalny Pawłowice Opracowanie: Piotr Pieniak – Martin&Jacob Sp. z o.o. 10 06 Wasilisa Wziątek – Martin&Jacob Sp. z o.o. Korekta: Agrociekawostki „Systemy wypasu bydła” DTP: Martin&Jacob Sp. z o.o. ul. Fabryczna 14 D 53-609 Wrocław www.martin-jacob.com 09 13 „Sposób na upalne dni – jak zabezpieczyć krowy przed stresem cieplnym?” 08 „Kryzys niegroźny producentom drobiu” Koguci kącik dowc pów 08 Technowinki dr Beata Sk ba Trouw Nutrition Polska 14 Po godzinach „Królowa kwiatów” 15 Krzyżówka z różą 3 BYDŁO Systemy wypasu bydła tekst: dr hab. prof. nadzw. Karol Wolski Katedra Łąkarstwa i Kształtowania Terenów Zieleni Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Istnieje wiele dobrych systemów produkcji zwierzęcej w oparciu o użytki zielone, jednak nie ma jedynej i uniwersalnej metody pastwiskowania. W każdych warunkach środowiskowych, uwzględniając specyfikę produkcji zwierzęcej, należy stworzyć własny system wypasu. Który system wybrać ? Wybór zależy głównie od możliwości poszczególnych gospodarstw. W zależności od metody wypasu istnieją małe różnice w produkcyjności pastwisk w przeliczeniu na 1 szt. zwierzęcia lub na powierzchnię 1 ha. Lepsze zrozumienie zależności zachodzących między runią pastwiskową a przeżuwaczem i populacjami pasożytów, dostępność środków chemicznych do pielęgnacji zwierząt i korygowania niedostatków środowiska pozwoliło na stworzenie bardzo wydajnych oraz tanich systemów wypasu zwierząt. Jeżeli koncentracja energii i białka w suchej masie runi pastwiskowej jest wystarczająca do pokrycia potrzeb pokarmowych przeżuwaczy, to najprostszym sposobem bilansowania zapotrzebowania zwierząt i jego pokrycia w runi łąkowej jest szacowanie ilości kg suchej masy z jednostki powierzchni oraz porównywanie z ilością suchej masy paszy, jaką są w stanie pobrać Efektywnie i ekonomicznie cyjność zwierząt nie wzrasta proporcjonalnie do poniesionych dodatkowo kosztów. w ciągu doby pasące się zwierzęta. Pobranie Żywienie wiosną na pastwiskach w okresie suchej masy z runi łąkowej u bydła i owiec najwyższej laktacji jest bardziej ekonomiczne, wynosi od 2,5 do 3% masy ciała zwierzęcia. a koszty produkcji mleka są najniższe. Na do- Najniższy poziom apetytu i najniższe pobra- brym pastwisku krowa na pokrycie potrzeb Ilość zielonki pobieranej przez zwierzęta nie runi obserwuje się u zwierząt będących pokarmowych pobiera w ciągu doby 15 do z pastwiska prawidłowo użytkowanego może w późnej ciąży, natomiast najwyższe pobranie 18 kg suchej masy. Pasąc się 7 do 9 godzin sięgać 90% w stosunku do całej masy runi, jest związane z okresem laktacji i szybkiego w ciągu doby, wykonuje do 30 000 skubnięć a przy pastwiskach ekstensywnych może wzrostu młodych zwierząt. Wiosenne wycie- runi i przechodzi dystans ok. 3 km. Przy do- nie przekraczać 20%. Defoliacja stymulu- lenia u krów w okresie laktacji znacznie zwięk- karmianiu krów mlecznych korzystających je krzewienie i odrost blaszek liściowych szają zapotrzebowanie na zielonkę, natomiast z pastwiska uzyskuje się nieproporcjonalnie traw. Niezjedzona trawa obumiera i bardzo przy wycieleniach jesiennych wzrasta zapo- mały wzrost produkcji mleka w stosunku do często jest nieakceptowana przez zwierzęta, trzebowanie na pasze przetworzone (kiszonka, podanych pasz treściwych. Obniża się poziom co wpływa ujemnie na odrost młodej runi. sianokiszonka, siano). pobrania zielonki, efekt substytucji, a produk- Czynnikiem Jak uzyskać ruń idealną? warunkującym poziom 4 produkcyjności pastwiska jest jego obsada. Szybkość odrastania runi na początku sezonu pastwiskowego wpływa na jej odrost w środku sezonu wegetacyjnego. Użytkowanie pastwiska, przy niskiej roślinności, zwiększa jego wydajność. Tworzy się mocna, gęsta, wyrównana, trwała ruń, która utrzymuje produkcję zielonej masy przez wiele lat. Koszenie runi na kiszonkę we wczesnej fazie dojrzałości traw ma również korzystny wpływ na jej dalsze odrastanie. Produkcyjność pastwiska z krowami mlecznymi jest najbardziej optymalna, gdy kosimy 40% jego powierzchni. Zbyt mała obsada zwierząt na pastwisku wiosną prowadzi do dojrzewania traw, zamierania tkanek i akumulacji dużych ilości włókna surowego. Zielonka charakteryzuje się niskim poziomem energii, białka oraz ubogim składem mineralnym. W okresie wysokich temperatur ruń, a także poziom darniowy przy małym zadarnieniu są podatne na wysychanie. Krzewienie i tempo odrostu runi jest również bardzo zahamowane po zbiorze na siano w późnej fazie dojrzałości traw. Ułatwia to produkcję siana, ale negatywnie wpływa na dalszą wegetację roślin łąkowych. O tym warto pamiętać Stosowanie zasady wysokości runi przy doborze obsady i czasu trwania wypasu napotyka na opory. Dobra, wieloletnia znajomość pastwiska oraz ocena wysokości runi są najlepszymi wskaźnikami rozpoczęcia spasania roślin. Jeżeli źdźbła trawy zaginają się na wysokości 10 cm, jest to jest górny kres dobrego pastwiska dla owiec i dobre pastwisko dla bydła. Jeżeli źdźbła trawy sięgają do wysokości 3-4 cm, jest to dolny kres pastwiska dla owiec i za niska ruń dla prawidłowego pobierania przez bydło. Całkowity czas spasania jednej mowania lepiej plonuje w kolejnym – nowym wegetacyjnego. Zalecana wysokość runi do kwatery nie powinien przekraczać 4-5 dni, sezonie wegetacyjnym. Zalecana wysokość (do spasania w systemach rotacyjnych (15-20 cm) ponieważ wtedy zjadana jest zawsze świeża 10 cm) przy wypasie ciągłym wydaje się bar- może być uznawana za zbyt wysoką, nale- zielonka. Bez względu na system wypasu, ruń dzo niska, ale należy pamiętać o bardzo dużej ży jednak pamiętać, że przy spasaniu niższej pastwiskowa w okresie późnojesiennym po- jej gęstości oraz o braku części generatywnych. runi zwierzęta są zmuszane do zgryzania winna być przygryziona do wysokości 3-4 cm. Wcześniej wypasiona, niska ruń bardzo szybko zdrewniałych i martwych jej części, co obniża Tak przygotowana roślinność łąkowa do zi- odrasta, zwłaszcza w drugiej połowie sezonu ich produkcyjność. 5 BYDŁO „Wiosenne wycielenia u krów w okresie laktacji znacznie zwiększają zapotrzebowanie na zielonkę ” produkcji łąkowej z 1 ha. Przy zbyt niskiej ob- potrzeby krajobrazowe i rekreacyjne człowie- sadzie następuje stopniowa degradacja składu ka oraz ochrony środowiska. Należy zadbać gatunkowego poprzez zwiększenie powierzch- o to, aby nasze użytki zielone były nie tylko ni runi niepobranej przez zwierzęta. Trawy kolorowe, ale przede wszystkim dostarczały pastewne starzeją się i wykazują mniejszą paszy bogatej w energię i białko. krzewistość. Zbyt duża obsada pastwiska Rodzaje systemów wypasu prowadzi do obniżenia poziomu wydajności pojedynczych zwierząt, natomiast zwiększa się ogólna produkcja zwierzęca z 1 ha. Silne pobranie runi obniża odrastanie traw i ja- Ciągły system wypasu – wymaga mniejszych kość paszy. W miarę zaawansowania sezonu nakładów na grodzenie, wodopoje, bramy pastwiskowego należy stopniowo ograniczać w porównaniu do systemu rotacyjnego. Cha- liczbę zwierząt przypadających na jednostkę rakteryzuje się mniejszą pracochłonnością powierzchni lub zwiększyć powierzchnię wy- i nakładami materialnymi na założenie i pro- pasu. Pobranie runi jest optymalne, gdy rośliny wadzenie wypasu. Powierzchnia jednostko- są dobrze ulistnione i nie mają zbyt dużo ob- wego pastwiska jest większa. Niszczenie runi umarłych części, wówczas strawność substancji przez racice zwierząt w warunkach podwyż- organicznej runi przekracza 70%. Na miernym szonej wilgotności gleby jest mniejsze niż pastwisku wysiłek związany z pobieraniem masy w warunkach małych, rotacyjnie wykorzysty- organicznej może zwiększyć zapotrzebowanie wanych kwater. Po wypasie odbywa się rów- bytowe zwierząt nawet o 50%. W takim przy- nomierny wzrost runi. Głównym problemem padku pastwisko podtrzymuje zwierzę przy ży- przy stosowaniu wypasu ciągłego jest dobór ciu, ale nie ma produkcji, przyrostów masy ciała. i kontrola obsady zwierząt w stosunku do ilości dostępnej runi w ciągu sezonu wegetacyj- Świetlana przyszłość użytków zielonych nego oraz między sezonami. Z reguły obsada pastwiska powinna wynosić na jesieni połowę obsady tego samego pastwiska na wio- Wykorzystanie pastwiska do pokrycia peł- snę. Można prowadzić ciągły system wypasu nych z obszarem rezerwowym, który zależnie od potrzeb pokarmowych zwierząt gospodarskich w warunkach polskich spotyka potrzeb – kosimy lub spasamy. się bardzo rzadko. Jest wiele przyczyn takiego Wypas rotacyjny – uwzględnia potrzeby po- stanu rzeczy. W licznych źródłach literatu- karmowe różnych grup zwierząt. Najczęściej ry rolniczej pastwisko postrzegane jest jako są to dwie grupy: pierwsza o dużych potrze- gorszy system żywienia zwierząt. Często jego bach pokarmowych – młodzież lub krowy ekstensywne wykorzystywanie prowadzi do mleczne i druga o mniejszych potrzebach degradacji. Krótkie przebywanie zwierząt na pokarmowych – krowy mamki, owce po od- pastwisku w ciągu doby wynika z niekorzyst- sadzeniu jagniąt itp. Porównując oba systemy, nego usytuowania pastwiska w stosunku do nie stwierdza się istotnych różnic w poziomie gospodarstwa i obawy przed kradzieżą oraz uzyskiwanej produkcji zwierzęcej. Przy sys- brakiem trwałych i tanich systemów ogrodzeń. temie ciągłego wypasu nawożenie azotem W najbliższych latach nastąpi zmniejszenie można stosować jednorazowo w stosunku obszarów wykorzystywanych jako grunty do 1/4 powierzchni pastwiska. Zabieg rota- orne. Doprowadzi to do intensywniejszego cyjnie powtarzamy co 7 dni. Uzyskujemy lep- Niska obsada na pastwisku rotacyjnym może i lepszego wykorzystania użytków zielonych sze rozłożenie plonowania roślin łąkowych prowadzić do bardzo dobrego poziomu jako paszowisk dla przeżuwaczy. Wzrośnie w czasie, niż przy nawożeniu raz w miesiącu produkcyjnego uzyskiwanego przez poszcze- ogólna powierzchnia użytków zielonych jako całego pastwiska. gólne zwierzęta, lecz do niskiego poziomu łąk naturalnych, które będą zaspokajać rosnące Regulacja obsady pastwiska 6 Czy świnie lubią upały ? tekst: dr Marian Kamyczek Instytut Zootechniki PIB Zakład Doświadczalny Pawłowice Zbyt wysoka temperatura jest czynnikiem stresogennym powodującym u świń wzrost pobudzenia nerwowego, zwiększenie częstości oddechów, podwyższenie ciśnienia krwi oraz nadmierny wzrost poziomu cukru we krwi. Co to jest stres temperaturowy? ma bezpośredni wpływ na ilość ciepła wymienianego między organizmem świń a otoczeniem. Wymiana ciepła może odbywać się W przypadku silnego działania wysokiej tem- poprzez: peratury może dojść do przekroczenia zdol- • kondukcję (przewodzenie) – oddawanie ności adaptacyjnych organizmu, a tym samym części ciepła z organizmu poprzez do wystąpienia udaru cieplnego. Pojawia się on kontakt z chłodniejszą podłogą, rusztem zawsze, gdy system termoregulacyjny zwierzę- lub ścianą budynku, cia jest przeciążony ekspozycją na nadmierny • konwekcję (przenoszenie) – oddawanie stres cieplny, czyli kiedy ilość ciepła produko- ciepła poprzez skórę do otaczającego ruchu powietrza oraz ciśnienia pary wodnej. wanego w organizmie jest większa aniżeli ilość powietrza, Optymalna temperatura, w której powinny ciepła oddawanego do otoczenia. W okresie • radiację (promieniowanie) – gdy istnieje być utrzymywane zwierzęta, zależna jest od od czerwca do sierpnia dodatkowym obcią- różnica temperatur między skórą zwierząt kategorii świń, a tym samym wieku oraz masy żeniem termiczno-wilgotnościowym dla świń a podłogą, sufitem i ścianami budynku, ciała (tab.1). Starsze świnie, o wyższej masie są występujące dni parne. W sytuacji, kie- • ewaporację (parowanie) – związana jest ciała, gorzej tolerują wyższe temperatury niż dy temperatura w budynku chlewni wzrasta z parowaniem wody ze skóry oraz młode prosięta. Lochy dobrze znoszą tem- powyżej 30ºC zwierzęta mają ograniczone dróg oddechowych. peratury w zakresie 12-22ºC. U loch karmią- możliwości reakcji. Świnie charakteryzuje mało W temperaturze powyżej 27ºC obserwowa- cych wzrost temperatury w chlewni z 18ºC sprawny system termoregulacji, niewielka ilość ne jest u świń istotne zwiększenie częstości do 28ºC powoduje spadek spożycia paszy gruczołów potowych, relatywnie mała masa oddechów, co związane jest z dodatkowym o 40%, natomiast produkcja mleka obniża serca oraz wysoce labilny układ krążenia krwi. uruchomieniem oddawania ciepła na dro- się wtedy o 25%. Podwyższona temperatura Wysoka temperatura w chlewni prowadzi do dze parowania wody z dróg oddechowych. w chlewni jest powodem istotnego zmniej- wzrostu częstości oddechów, zwiększenia czę- W procesie wymiany ciepła udział każdego szenia masy ciała odsadzanych prosiąt stości uderzeń serca, podwyższenia wewnętrz- ze zjawisk zależny jest od temperatury powie- oraz ubytku masy ciała loch. W okresie nej ciepłoty ciała oraz narastającej sinicy skóry. trza, temperatury promieniowania, prędkości upałów obserwujemyu loch istotne po- Termoregulacja Tab. 1. Zalecane temperatury w budynkach dla świń (Lfl, 2008) Zwierzęta produkują ciepło z energii zawartej w pobranej paszy. Energia przeznaczana jest w pierwszej kolejności na potrzeby bytowe związane z podtrzymaniem procesów przemiany materii, poruszaniem się zwierząt Temperatura (ºC) LATO Odchów prosiąt Tucz I faza Tucz II faza Sektor krycia Sektor porodowy 24 –26 24 22 20 –22 22 –24 oraz utrzymaniem stałej temperatury ciała. WIOSNA – JESIEŃ 24 22 20 18 –20 20 –22 Procesom przemiany materii towarzyszy nie- ZIMA 24 20 18 16 –18 14 –18 odłącznie produkcja dużej ilości ciepła, któ- min. temperatura* 17 15 12 12 12 rego nadmiar musi być usunięty z organizmu. Temperatura, panująca w budynku chlewni, *wg Walczak (2003) 7 TRZODA CHLEWNA o około 15%. Wskazanym jest także ogra- trawienie nie powoduje wysokiej produkcji niczenie udziału pasz zawierających znaczne ciepła w organizmie. W praktyce, w okre- ilości włókna, gdyż podczas ich trawienia sie letnim dla zmniejszenia negatywnego wydziela się znaczna ilość ciepła. Korzystnym wpływu wysokiej temperatury zaleca się jest zwiększenie udziału tłuszczu, którego wprowadzenie dla knurów i loch dodatku 300-400 mg witaminy C dziennie/zwierzę. Tab. 2. Dzienne zapotrzebowanie na wodę Na ograniczenie stresu cieplnego wpływają dla świń różnych kategorii przy temperaturze dodatki paszowe, takie jak: ß-karoten, beta- 20ºC (Klausing, 2003) ina oraz witamina E. Kategoria świń gorszenie płodności, widoczne w postaci zwiększonej ilości powtórnych kryć oraz luźnych dni. Często objawy rui są Zapotrzebowanie l/dzień/szt. Wysoka temperatura w chlewni powoduje zmniejszenie apetytu u zwierząt rosnących (warchlaki, tuczniki). Na rys. 1 przedstawiono wpływ temperatury na częstość oddechów Prosięta odsadzone 1 –3,5 Tuczniki 30 kg m.c. 3 – 4 tuczniki. Powyżej temperatury 25ºC czę- Tuczniki 70 kg m.c. 6 –8 dwukrotnie, natomiast pobranie paszy ulega Loszki 5 –10 Lochy prośne 12 –20 pobrania paszy o około 30%, co wpływa Lochy karmiące 25 – 40 dłużenie okresu tuczu oraz pogorszenie słabsze, a u niektórych samic brak jest wy- oraz ilość pobieranej dziennie paszy przez stość oddechów u świń rosnących wzrasta stotnemu zmniejszeniu. Wzrost temperatury w chlewni do 30ºC powoduje ograniczenie na obniżenie przyrostów dziennych, wywykorzystania paszy. stępowania rui. Stwierdza się także, że mioty pochodzące z kryć wykonanych latem są mniej liczne. U knurów wysokie temperatury są po- Rys. 1 wodem osłabienia ich libido oraz występo- Wpływ temperatury w chlewni na częstość oddechów oraz pobranie paszy przez tuczniki wania zaburzeń w procesie spermatogenezy. o masie ciała 60 –70 kg (Huynh i in., 2005) Przejawia się to w postaci zmniejszonej chęci do krycia, obniżonej ilości plemników w ejakulacie oraz zwiększenia odsetka plemników częstość oddechów/min. pobranie paszy/dzień, kg posiadających wady morfologiczne. Co można zrobić? Zastosowanie wentylacji wymuszającej obieg powietrza, a także stosowanie zraszania lub zamgławiania pozwala na ograniczenie stresu cieplnego u zwierząt. Należy pamiętać, że w okresie wysokich temperatur zapotrzebowanie świń na wodę wzrasta nawet dwukrotnie w porównaniu do aktualnych norm (tab. 2). Dostęp zwierząt do wody w żadnym przypadku nie powinien być limitowany. W okresie letnim zaleca się zmianę systemu żywienia loch karmiących z dwukrotnego na trzykrotny w ciągu dnia. Pozwala to na zwiększenie pobrania paszy przez lochy temperatura w chlewni °C 8 DRÓB Kryzys niegroźny producentom drobiu „Czarna skrzynka” dla człowieka Zdaniem analityków kryzys nie zaszkodzi poważnie branży drobiarskiej, która już w przyszłym roku wróci na ścieżkę stabilnego wzrostu. Do takiego wniosku doszli analitycy pod- ma wzrosnąć o 50%, a 70% z nich bę- czas konferencji o światowym r ynku drobiu dzie stanowiło mięso drobiowe – czytamy w Londynie. Uznano, że globalna produk- w Rzeczpospolitej. Według amer ykańskie- cja mięsa drobiowego w 2009 roku obniży go Instytutu Badań Polityki Rolnej i Żyw- się nieznacznie. Popyt na drób utrzyma się nościowej (FAPRI) do 2018 r. produkcja na wysokim poziomie – w czasach kr yzy- broilerów wzrośnie na świecie o 14 mln su konsumenci wybierają tańsze gatunki ton, do niemal 80 mln ton. Instytut przewi- mięsa – podaje Rzeczpospolita. Według duje także, że w najbliższej dekadzie ceny Rabobanku w ciągu najbliższych 20 lat mięsa drobiowego będą rosły średnio zapotrzebowanie na produkty mięsne o 1,6% rocznie. Rzeczpospolita Koguci kącik dowcipów Spotykają się dwie kury: – Cześć, co robi Twój mąż? – Poszedł pogrzebać trochę przy samochodzie... rys. Marcin Szewczyk Kogut przyjechał pewnego razu do miasta. Staje przed sklepem, w którym smażą się kury na rożnie. Myśli sobie: – No ładnie! Karuzela. Solarium. A we wsi nie ma do kogo gęby otworzyć!!! TECHNOWINKI Idzie kurczak z papierosem po jednej ze stron ulicy, po drugiej stronie idzie kogut i tak do niego mówi: – Hej ty mały, czekaj powiem Twoim rodzicom, że palisz papierosy! Na to kurczak: – A sobie mów, jestem z wylęgarni...hi..hi. W laboratoriach Microsoft Research w Cambridge powstała czarna skrzynka dla ludzi. Urządzenie o nazwie SenseCam składa się z aparatu fotograficznego z obiektywem szerokokątnym (tzw. rybie oko) oraz całego zestawu czujników, zbierających dane, m.in. o promieniowaniu w podczerwieni, natężeniu światła widzialnego, temperaturze, pulsie i ciśnieniu krwi. Oczywiście można je wyposażyć w wiele innych czujników. SenseCam noszona jest na szyi. Urządzenie automatycznie, co 30 sekund, wykonuje zdjęcie tego, co dzieje się wokół jego właściciela. Zapisuje też dane o warunkach panujących w otoczeniu oraz o kondycji człowieka. Powstało ono przede wszystkim z myślą o ludziach z problemami zdrowotnymi. Pierwsze testy Microsoft przeprowadził na osobach cierpiących na zapalenie układu limbicznego. To bardzo poważna choroba atakująca mózg, a jednym z jej objawów są problemy z pamięcią krótkotrwałą. Chorzy nie pamiętają, co robili czy czego byli świadkami w ciągu ostatnich dni. SenseCam nagrywa ich dzień, dzięki czemu mogą go sobie później odtworzyć w domu. W przypadku innych chorób lekarze, znajdując przy pacjencie SenseCam, będą w stanie sprawdzić, potrzebne informacje o jego stanie zdrowia z ostatnich godzin. Ponadto urządzenie może zostać wykorzystane jako alarm, podobnie jak urządzenia, w które wyposażone są pielęgniarki środowiskowe pracujące w niebezpiecznych dzielnicach, a gdy dojdzie do przestępstwa, zapisane informacje pomogą policji w śledztwie. SenseCam jest w stanie zapisać do 2000 zdjęć w ciągu doby i może pracować przez dwa dni bez potrzeby ładowania baterii. Źródło Microsoft Research 9 AGROCIEKAWOSTKI Zsekwencjonowano genom bydła domowego Nieprzemakalne pomidory Międzynarodowy zespół naukowców poinfor- Na półki sklepowe w Wielkiej Brytanii tra- mował o ukończeniu projektu sekwencjono- fiły niecieknące, owalne pomidory, któ- wania genomu bydła domowego (Bos taurus), re nie rozmiękczą kanapki. Wyhodowali jednego z najważniejszych gatunków zwie- je holenderscy naukowcy. Ich zbita konsysten- rząt hodowlanych. Badania mogą przynieść cja ogranicza straty wody podczas krojenia. ogromne korzyści dla rolnictwa, a w ostatecz- Mają dłuższy okres przydatności do spożycia nym rozrachunku – także dla konsumentów. i nie zmieniają formy pod wpływem ciepła. Do rozwiązania genetycznej zagadki potrzeb- Holendrzy przetestowali ponad 100 odmian nych było 300 uczonych z 25 państw, sześciu pomidorów. Ich owoc zawiera tyle samo soku, lat ciężkiej pracy oraz, oczywiście, pieniędzy – co kilka minut dane z kilku okolicznych ro- co zwykle, ale ze względu na ulepszoną bu- cały projekt kosztował bowiem aż 53 miliony ślin. Urządzenie przechowuje informacje dowę zatrzymuje go w środku. Jak wyjaśniają dolarów. Jako „genetyczny wzorzec gatunku” i raz na parę godzin wysyła je bezprzewo- eksperci, zwykły pomidor traci podczas kro- posłużyła krowa odmiany Hereford o imieniu dowo do serwera. Można je zaprogramować jenia 8% swojej wagi. W ciągu godziny spada L1 Dominette 01449. Jak wykazali badacze, tak, by automatycznie uruchamiał system iry- ona o kolejne 12%, a ciecz wsiąka albo w chleb, jej genom zawiera 22 tysiące genów, co jest gacyjny lub też by wysyłał do właściciela pola albo wypływa do sałatki. Niecieknący gatunek liczbą bardzo podobną do liczby genów u lu- SMS-a z odpowiednimi informacjami. „schudnie” podczas siekania zaledwie o 1%, dzi, myszy czy szczurów. Dane dostarczone przez uczonych pracujących nad badaniem genomu bydła stanowią nieocenione źródło informacji dla hodowców. Wiedza ta może być przydatna podczas prac nad poprawą jakości produktów pochodzenia zwierzęcego oraz zwiększeniem opłacalności hodowli. Źródło e! Science NewsBBC Roślina poprosi o wodę Dzięki najnowszym zdobyczom techniki właściciele pól uprawnych nie będą musieli zgadywać, kiedy należy uruchomić systemy nawadniające. Firma Agri House opracowała system, za pomocą którego to same rośliny poinformują przez telefon komórkowy o swoim zapotrzebowaniu na wodę. Przedsiębiorstwo wykorzystuje technologię opracowaną przez University of Colorado na potrzeby misji kosmicznych. Pomysł polega na przyczepianiu do liści klipsów, które badają wilgotność wnętrza rośliny i za pomocą odpowiednich algorytmów przekładają te informacje na dane elektroniczne. Klipsy są połączone kablem ze znajdującym się obok urządzeniem zbierającym Źródło IEEE Spectrum a po 12 godzinach tylko o 3%. Digital Journal/The Guardian 10 Krowy mleczne. Bez stresu w upały. tekst: mgr inż. Paweł Górka Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Lato nie jest najlepszą porą roku dla producentów mleka. Ten bolesny fakt dotyczy przede wszystkim gospodarstw utrzymujących wysoko wydajne bydło mleczne. W tym okresie najczęściej notuje się spadki produkcji mleka oraz zwiększenie problemów zdrowotnych u najlepszych mlecznic. Wrażliwe na upał o jej pobraniu jest zapewnienie odpowied- Sytuacja taka jest wynikiem dużej wrażliwo- Za pomocą wyposażenia budynku w system ści bydła na wysokie temperatury. Negatyw- kurtyn, wentylatorów czy zraszaczy, możli- ne skutki bezchmurnego i słonecznego nieba we jest zmniejszenie temperatury panującej są zauważalne w oborze, gdy temperatura w jego wnętrzu i ograniczenie skutków stre- w jej wnętrzu przekracza 25°C. Takie wa- su cieplnego u krów. Konieczne jest także runki pogodowe skutkują zmniejszeniem zapewnienie stałego dostępu zwierząt do pobrania paszy przez zwierzęta, co nie- świeżej i czystej wody. Pamiętać jednak na- chybnie prowadzi do spadku produkcji leży, że pomimo dużego znaczenia powyż- mleka. Mniej chętne pobieranie pasz jest szych czynników, w największym stopniu także główną przyczyną pogorszenia para- o pobraniu paszy przez krowy decyduje spo- metrów rozrodu oraz wzrostu zapadalno- sób ich skarmiania oraz skład dawki pokar- ści zwierząt na takie schorzenia jak: ketoza, mowej. Najważniejszy w tym względzie jest przemieszczenie trawieńca i inne. Ponadto stały dostęp zwierząt do paszy. Optymalne wysokie temperatury nie służą utrzyma- jest umożliwienie krowom pobierania paszy nich warunków zoohigienicznych w oborze. niu optymalnej jakości pasz stosowanych w ciągu dnia i w nocy oraz zapewnienie sta- w żywieniu krów, szczególnie kiszonek, co łego światła o niewielkim natężeniu po za- może dodatkowo zmniejszać ich pobieranie. padnięciu zmroku, gdy temperatura nie jest W efekcie, osiągnięcie zadowalającej pro- bardzo dokuczliwa. Czasowe obniżenie tem- dukcji mleka przez krowy w okresie wyso- peratury sprzyja apetytowi krów oraz znacz- i wyłącznie poprzez żywienie krów systemem kich temperatur jest dużym wyzwaniem dla nie zwiększa dobowe pobranie pasz. Odpo- TMR lub PMR, dlatego też ich stosowanie jest hodowców, a podołanie mu wciąż sprawia wiednia organizacja doju i związany z tym coraz powszechniejszą praktyką w gospodar- wiele problemów. czas przebywania zwierząt w hali udojowej stwach trudniących się produkcją mleka. Jed- Najważniejsze pobranie paszy może również zmniejszyć skalę problemu, ną z najważniejszych, spośród wielu zalet tych który niesie stres cieplny. Wydłużenie czasu systemów żywienia, jest większe o około 1-2 przebywania w oborze i dostępu do stołu kg pobranie suchej masy paszy przez krowy, paszowego działa bowiem bardzo korzystnie co przekłada się na większą produkcję mleka Nadrzędne znaczenie dla produkcji mleka na efekty produkcyjne. Zachętą do pobiera- i lepszą zdrowotność zwierząt. Skarmianie i zdrowia wysoko wydajnych krów ma po- nia pasz jest także sam fakt ich zadawania, pasz w postaci jednolitej mieszaniny, jaką branie paszy, a jego stymulowanie powinno stąd też podzielenie dobowej dawki na dwa jest TMR, pozwala również na zwiększenie być głównym celem w okresie wysokich tem- odpasy na ogół przynosi wymierne korzyści. udziału pasz treściwych w dawce pokarmo- peratur. Ważnym czynnikiem decydującym Najwyższe wydajności można uzyskać tylko wej przy znacznym zmniejszeniu prawdopo- 11 TEMAT NUMERU dobieństwa negatywnych skutków dla zdro- w okresie niechętnego pobrania pasz przez zauważalnych dla hodowcy. U zwierząt, wia krów. Żywienie krów TMR-em ogranicza krowy. u których pH przedżołądków utrzymuje prawdopodobieństwo wystąpienia zbyt du- Dodatki paszowe się na zbyt niskim poziomie przez kilka godzin żego zakwaszenia treści przedżołądków (tzw. kwasicy żwacza), często obserwo- Skutecznym sposobem zwiększenia po- niczenie populacji bakterii celulolitycznych wanego u zwierząt intensywnie żywionych brania paszy przez krowy może być sto- w żwaczu, co zmniejsza strawność pasz ob- paszami treściwymi, a więc najbardziej wy- sowanie niektórych dodatków paszowych. jętościowych i jest bezpośrednią przyczyną dajnych. Jednym ze skutków kwasicy żwacza Szczególnie wskazane, w przypadku krów pogorszenia apetytu zwierząt. Spośród wie- jest także zmniejszenie pobrania paszy. Bio- wysokowydajnych, a więc nierzadko ży- lu sposobów stabilizacji pH treści przedżo- rąc pod uwagę zalety żywienia krów syste- wionych bardzo dużymi dawkami pasz łądków, bardzo dobre efekty uzyskuje się mem TMR, jego praktyczne zastosowanie treściwych, jest zmniejszenie prawdopo- poprzez dodatek żywych kultur drożdży może być efektywnym sposobem osiągnię- dobieństwa wystąpienia stanów podkli- (Saccharomyces cerevisiae) do dawki pokar- cia zadawalającej produkcji mleka, nawet nicznych kwasicy żwacza, najczęściej nie- mowej lub TMR-u. U krów, otrzymu- po pobraniu posiłku, obserwuje się ogra- 12 „Spośród wielu sposobów stabilizacji pH treści przedżołądków, bardzo dobre efekty uzyskuje się poprzez dodatek żywych kultur drożdży (Saccharomyces cerevisiae) do dawki pokarmowej lub TMR-u. ” jących w dawce pokarmowej żywe kultury nie paszy w okresie lata przez krowy żywio- składniki pokarmowe. Dodatkowo proce- drożdży, obserwuje się mniejsze stężenie ne systemem TMR, a także innymi syste- sowi temu może towarzyszyć powstawanie kwasu mlekowego w treści żwacza, związku mami, jest łatwe psucie się najważniejszego szeregu szkodliwych dla zwierząt związków. najbardziej ją zakwaszającego. Kultury droż- składnika ich dawki pokarmowej – kiszonek. Sytuacji takiej można skutecznie przeciw- dży pobudzają bowiem rozwój specyficznych Tak zwane zagrzewanie się kiszonki, może działać poprzez dbałość o „porządek” w si- szczepów bakterii żwaczowych, intensywnie mieć miejsce już w silosie kiszonkowym. Sy- losie oraz na stole paszowym, co powinno wykorzystujących ten kwas na własne potrze- tuacji takiej sprzyja nieprawidłowe jej wybie- być nadrzędną metodą zapobiegania psucia by energetyczne. Dodanie ich do paszy stymu- ranie. Poszarpane krawędzie pryzmy umoż- się pasz. Pomocne może być także stosowa- luje rozwój bakterii celulolitycznych w przed- liwiają dostęp tlenu do jej głębszych warstw, nie specjalistycznych dodatków do zakiszania żołądkach, zwiększając efektywność procesu co umożliwia rozwój grzybów, które inicjują pasz, zmieniających przebieg fermentacji ki- trawienia – pobudza to pobranie paszy. Co proces psucia się paszy. Ich działalność skut- szonkowej w taki sposób, aby po otwarciu bardzo ważne, pozytywny wpływ skarmiania kuje zwiększeniem temperatury zakiszonego silosu znacznie ograniczyć rozwój grzybów. żywych kultur drożdży utrzymuje się również materiału oraz jego pH, co z kolei stwarza Na rynku paszowym dostępne są również w okresie wysokich temperatur powietrza, optymalne warunki do rozwoju szeregu nie- specjalistyczne produkty przeznaczone do kiedy to podatność zwierząt na występowanie pożądanych bakterii. Analogiczny przebieg bezpośredniego dodawania do kiszonki lub stanów podklinicznej kwasicy jest zwiększona. psucia się kiszonek oraz TMR-u ma miejsce TMR-u. W ich składzie znajduje się szereg na stole paszowym. Zjawisku temu towa- związków hamujących rozwój grzybów, co rzyszy zmiana zapachu pasz, która może skutecznie zapobiega zagrzewaniu się kiszo- zniechęcać krowy od ich pobrania. Ponad- nek i TMR-u na stole paszowym. Zagrzewanie się kiszonek Ważnym czynnikiem, ograniczającym pobra- to, w wyniku tzw. wtórnej fermentacji zakiszonego materiału, stracie ulegają cenne 13 TEMAT NUMERU Sposób na upalne dni – jak zabezpieczyć krowy przed stresem cieplnym? tekst: dr Beata Sk ba Trouw Nutrition Polska Czym jest stres cieplny? Prawidłowe ciepl- nie istotny przy żywieniu bydła dawkami TMR, nym powinno odbywać się trójkierunkowo. zarządzanie stresem zwłaszcza jeśli jest on zadawany tylko raz na Stres cieplny występuje, gdy zwierzę nie jest dobę. W takiej sytuacji wzrost temperatury w stanie samodzielnie oddać na zewnątrz Po pierwsze – powinno dotyczyć zmniej- TMR w ciągu dnia prowadzi nie tylko do strat nadmiaru produkowanego ciepła metabo- szenia podatności zwierząt na stres cieplny paszy objętościowej, ale także strat drogich licznego. Jest on spowodowany kombinacją poprzez utrzymanie apetytu oraz popra- pasz treściwych zawartych w TMR (śruty wysokiej temperatury, wilgotności powie- wę efektywności przemian metabolicznych białkowe, zbożowe itp.) oraz dodatków wi- trza i natężenia emisji promieni słonecz- żwacza (ochrona przed kwasicą metabo- taminowo-mineralnych. Skutecznym rozwią- nych przy niskiej sile wiatru bądź jego bra- liczną). W tym celu proponujemy stosować zaniem problemu zagrzewania się TMR-u jest ku. Powoduje, że odczuwalna temperatura produkty firmy Trouw Nutrition Polska produkt Selko® TMR (Trouw Nutrition Pol- jest znacznie wyższa od tej uznawanej za z linii Bio-Bufor Pack zawierające żywe kul- ska) utrzymujący stabilność termiczną TMR-u komfortową dla bydła. Stres cieplny może tury drożdży Sacharomyces cerevisae szczep przez 24 godz. oraz poprawiający smak paszy, wystąpić już przy temperaturze 24–25 1026 zmniejszające podatność bydła na stres a tym samym żerność zwierząt, niezależnie od ºC, zwłaszcza gdy podwyższeniu ulega cieplny, poprawiające apetyt i efektywność temperatury otoczenia. Zastosowanie 1,5 do wilgotność powietrza (>40%). metabolizmu żwacza oraz ograniczające ry- 2 kg Selko® TMR na tonę paszy skutecznie zyko kwasicy metabolicznej. Na okres letni powstrzymuje procesy fermentacji i wzrost szczególnie jest zalecany Bio-Bufor Platino, temperatury TMR. Krowy pobierają średnio Objawy stresu cieplnego dodatkowo ograniczający produkcję amo- o 2 do 4 kg paszy TMR więcej przy stosowa- niaku w żwaczu i poziom mocznika w mle- niu Selko® TMR, co jest szczególnie istotne • Obniżona aktywność ku. Minimalna dawka 100 g/szt./dzień sku- w upalne wiosenne i letnie dni. • Poszukiwanie cienia (gromadzanie się tecznie wpływa na wzrost pobrania dawki wokół drzew, pod daszkami, wiatami) pokarmowej, strawność i wykorzystanie Po trzecie – prawidłowe zarządzanie stresem • Przyspieszony oddech i podwyższona składników pokarmowych, co zapobiega cieplnym to optymalne zabezpieczenie bydła temperatura ciała spadkom produkcji mleka oraz objawom w dostęp do czystej, chłodnej wody i dobrze • Ślinienie się i dyszenie zbyt luźnego kału. wentylowanych miejsc zacienionych do odpo- • Zwierzęta częściej stoją niż leżą czynku. • Zwiększone pobranie wody, tłok wokół Po drugie – prawidłowe zarządzanie stresem poideł cieplnym to optymalne zabezpieczenie pasz Produkty Bio-Bufor oraz Selko® TMR przy- • Spadek pobrania SM dawki (na każde i TMR-u przed zagrzewaniem się w silosie i na noszą hodowcom bydła wymierne korzyści 0,5 ºC wzrostu temp. pobranie SM dawki stole paszowym. O ile warunków przechowy- finansowe w postaci ograniczenia strat mleka spada o około 1,4 kg) wania pasz w zapełnionym silosie zazwyczaj nie i paszy, lepszej zdrowotności bydła, oszczęd- • Spadek produkcji mleka (na każde 0,5 ºC możemy już poprawić, o tyle bardzo skutecznie ności czasu pracy i paliwa (przy jednorazowym wzrostu temp. produkcja mleka spada możemy chronić TMR przed zagrzewaniem na zadawaniu TMR w ciągu dnia). Pamiętajmy, o około 1,8 kg) stole paszowym oraz w wagonie paszowym że wiosna to początek upalnych dni i proble- • Zagrzewanie się pasz na stole paszowym lub na przyczepie. Problem zagrzanych pasz mów, będących skutkiem wysokich tempe- (zwłaszcza dotyczy TMR-u) jest przyczyną gorszej żerności krów, utraty ratur. Już dzisiaj pomyśl, jak uniknąć proble- • Utrata wartości pokarmowej i smakowito- wartości pokarmowej pasz i w efekcie spad- mów związanych ze stresem cieplnym. ści pasz. ku produkcji mleka, co przekłada się na gorsze wyniki finansowe. Problem ten jest szczegól- 14 Królowa kwiatów Rzymianie posypywali płatkami róż posadzki, wezgłowia łóżek, wkładali je do poduszek. Pito wino różane, kąpano się w różanej wodzie, jadano smażone w cukrze płatki róż i rzymski budyń, w skład którego, obok kwiatów, wchodziły móżdżki cielęce, pieprz, jaja i oliwa. Światowa roślina zainteresowania tymi kwiatami na szerszą skalę. Około 5000 lat temu róże były hodowane zapachem, który jej płatki zachowywały nawet w Sumerze, skąd rozprzestrzeniły się w całej po uschnięciu. Z tego powodu zaczęła być Mezopotamii. W tym czasie uprawiano je także używana w kosmetyce do produkcji wody w Chinach. Do Europy róża przybyła najpraw- różanej i perfum. dopodobniej z Ziemi Świętej razem z powracającymi krzyżowcami, przed rokiem 1300. Wielka familia W tych czasach była głównie używana jako Obecnie znanych jest około 150–200 ga- roślina tunków oraz około 20000 odmian róż lecznicza, początkowo Roślina charakteryzowała się ładnym i silnym hodowana w ogrodach przyklasztornych i w pierwszych szlachetnych. Większość ogrodach botanicznych we Włoszech i Francji. roślin pochodzi z Azji (Chiny, Himalaje, Ja- gatunków tych Pojawienie się w Europie odmiany róży francu- ponia, Bliski Wschód), Europy i Ameryki skiej zwanej Officinalis spowodowało ożywienie Północnej. Jednym z najważniejszych stanowisk róż w Europie, gdzie rośnie aż 11 gatunków dzikich róż, jest rezerwat „Góry Pieprzowe” koło Sandomierza. Dzięki swoim wyjątkowym właściwościom róża znalazła zastosowanie w lecznictwie. Zawiera: witaminę C, B1, B2, E, K i prowitaminę A, flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, olejek eteryczny, sole mineralne, m. in. żelazo. Działa lekko przeciwskurczowo i moczopędnie. Różane przysmaki są prawdziwą skarbnicą witamini energii. Pomagają przy zaburzeniach trawienia, bólach brzucha i przeziębieniach. Ponadto wykazują działanie wzmacniające i przeciwwirusowe, dzięki czemu podnoszą ogólną odporność organizmu. Jednej z japońskich firm, po 14 latach badań, udało się wyhodować pierwszą na świecie niebieską różę. Dokonano tego dzięki wszczepieniu genu kodującego niebieski barwnik bratków delfinidynę. PO GODZINACH Krzyżówka z różą POZIOMO: A) charakterystyczny sposób przetrzymywania psów lub zwierząt hodow- cowska lub adwokacka 5) toksyczny pierwia- myślenia i odnoszenia się do rzeczywistości lanych K) zapalany w święto Wszystkich Świę- B) kłótnia C) gładka tkanina • stan w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych tych • Janusz, polski aktor teatralny i filmowy, Janek Kos z serialu „Czterej pancerni i pies” Ł) stek chemiczny • określa dzień, miesiąc, rok 6) Karel, czeski piosenkarz 7) świecąca reklama • D) stolica Parlamentu Europejskiego E) gru- sproszkowany tytoń • zbiory roślin uprawnych jeden z posiłków • pasza objętościowa 8) rodzaj kwiatostanu 9) brzask • 007 10) w nim pa przestępcza F) skarbowa lub bankowa N) pomieszczenie z obniżoną temperaturą mapy • w termometrze 11) nie sen 12) przed- • dramat romantyczny A. Mickiewicza G) przedmiot broniący przed czarami lub nie- O) … paszowy P) pomocnik R) przestarzałe nia strona monety • pisemne powiadomienie o liście, przesyłce • imię żeńskie wywodzące się słowo oznaczające mrok szczęściem H) zdrobnienie imienia Antonina od wyrazu allos 14) aresztowania albo zapła- • płaska figura geometryczna I) Wisła, Odra, Warta • …powszechny w 2002 J) pisemne PIONOWO: 1) miasto powiatowe na Ma- ty 15) odmiana pierwiastka różniąca się liczbą zowszu • włoski malarz renesansowy 2) tropi- neutronów 16) przyrząd optyczny 17) zastę- zezwolenie na przekroczenie granicy lub pobyt kalny las deszczowy w Ameryce Południowej puje aktora 18) grupa koni gorącokrwistych na terenie obcego państwa • przestrzeń do 3) uzależnienie • nad nim leży Sopot 4) rad- 1 6 11 15 28 20 9 25 19 30 18 3 23 2 24 7 8 27 10 13 16 5 22 1 2 3 4 5 6 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 27 28 29 12 7 8 9 10 11 26 29 4 17 21 14 26 30 Nagrodą za prawidłowe rozwiązanie Krzyżówki z różą jest wybrany produkt z oferty Trouw Nutrition Polska. Hasło wraz z adresem i numerem telefonu prosimy przesłać do 10 sierpnia na adres: Martin&Jacob Sp. z o.o., ul. Fabryczna 14 D, 53-609 Wrocław.