zobacz

Alina Wnuk
N i e z a p o m n i a n e
p o w i e ś c i
i
i c h
a u t o r k i
Ten tekst nie ma wyłącznie charakteru nostalgicznego, którego zresztą nie da się
do kooca uniknąd. Artykuł stawia sobie za cel przypomnienie powieści trzech pisarek, bardzo
popularnych i znanych w latach sześddziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku. Niestety,
trochę już
dzisiaj zapomnianych: Ireny Jurgielewiczowej1, Krystyny Siesickiej2
i Marii Ziółkowskiej3, którym jednak pokolenie Polaków w średnim wieku, dawniejsi
czytelnicy, zawdzięczają niezapomniane wrażenia estetyczne.
Nadal na uwagę zasługują takie utwory, jak: Wszystko inaczej Jurgielewiczowej,
Zapach rumianku, Zapałka na zakręcie Siesickiej, Kocha, lubi, szanuje… Ziółkowskiej.
Są to powieści, do których wraca się wiele razy. Dobrze byłoby więc, żeby polskie biblioteki
posiadały je w swoim księgozbiorze. Niech będą pewną przeciwwagą dla wszechobecnej
literatury fantasy. Chodzi przecież o to, aby pokazad, zwłaszcza młodemu czytelnikowi,
że literatura polska ma różne odcienie.

Słońce, przyjaźń, optymizm, nadzieja, rodzina, miłośd – to słowa kojarzące się
z lekturą tych powieści.
Ktoś może powiedzied, że te książki były takie „dziewczyoskie” i sentymentalne, ale
naprawdę podobały się nastolatkom sprzed czterdziestu – trzydziestu lat. Pisarki poruszały
na przykład problemy, o których nie wypadało rozmawiad ze swoimi rodzicami. Z wypiekami
na twarzy przeżywało się przygody bohaterów, ich problemy rodzinne i szkolne, pierwsze
sympatie, zauroczenie, a nawet miłośd. Dzisiaj o tych sprawach nie mówi się takim językiem
– subtelnie, zwyczajnie, skromnie. Postawy bohaterów stawały się bliskie, motywy ich
działania były zrozumiałe, miały bowiem doprowadzid do zwycięstwa dobra nad złem.

Problemy bohaterów z powieści Zapałka na zakręcie, Zapach rumianku Wszystko
inaczej, Kocha, lubi, szanuje…
Zdarzało się, że tak jak Marcin z powieści Siesickiej Zapałka na zakręcie, mieli konflikt
z prawem, ale nie stawali się z tego powodu negatywnym „wzorem” dla nikogo, jak to dzisiaj
się dzieje, lecz dążyli do zmiany swojego postępowania, mogąc liczyd na pomoc przyjaciół,
rodziny, szkoły, milicji. Czytelnik identyfikował się z ich problemami, wierząc, że wszystko
skooczy się dobrze. Nikt z nich nie był do kooca doskonały, ale w rezultacie potrafili
dokonywad właściwych wyborów i prawidłowo kierowad swoim życiem.
Powieści dla młodzieży dobrze spełniały swoją rolę wychowawczą. Złe działania
bohaterów wywoływały naszą negację, dobre – akceptację. Wydarzenia i sytuacje
opowiedziane przez autorki, były czytelne, życiowe, ludzkie. Majka, bohaterka powieści
Wszystko inaczej, musiała przez wakacje przygotowywad się do poprawki z geografii. Michał,
mieszkający od niedawna w tym samym bloku, postanowił jej pomóc, ale on również miał
zmartwienie. Był przekonany, że mama już go nie kocha, ponieważ wyszła drugi raz za mąż
i jego zdaniem przestał się liczyd w jej życiu. Sytuacja została jednak szczęśliwie wyjaśniona,
Michał uwierzył w niezmienne i szczere uczucie swojej mamy.
1
I. Jurgielewiczowa, Ten obcy, Inna?, Wszystko inaczej.
K. Siesicka, Jezioro Osobliwości, Beethoven i dżins, Zapałka na zakręcie, Zapach rumianku, Być babim latem.
3
M. Ziółkowska, Ostatnie wagary, dziwna jesteś, Karolino, Uczniowie pana Lindego, Kocha, lubi, szanuje.
2
1
Relacje dzieci i rodziców to częsty temat tych powieści. W Zapałce na zakręcie
czy w Kocha, lubi, szanuje… wychowaniem córek zajmują się tylko mamy, ojcowie odeszli,
założyli nowe rodziny, żyjąc nowymi problemami. Z kolei we Wszystko inaczej i w Zapachu
rumianku Majka i Katarzyna znajdują się w dobrej sytuacji, ponieważ czują opiekę i pomocną
dłoo mamy i taty. Młody czytelnik poznawał w tych utworach różne modele rodziny, czyli
takie, jakie spotyka się w życiu.
Pozytywny stosunek do nauki – to kolejny ważny problem prezentowanych powieści.
Plany na przyszłośd, wiara w sukces, studia, zainteresowania artystyczne, jakie miała,
np. Katarzyna z książki Siesickiej, działały budująco na czytelnika. Dobre uczennice, dobrzy
uczniowie – to wzorce osobowe pojawiające się w tych powieściach tak, jak: Oleoka z Kocha,
lubi, szanuje… czy Michał z Wszystko inaczej albo Mada z Zapałki na zakręcie. Ci młodzi ludzie
wierzyli, że dzięki nauce i wykształceniu ich życie stanie się lepsze, ciekawsze, dostatnie,
a przez to łatwiejsze. Szkoda, że takiej gorącej wiary nie ma dzisiaj.

Polska lat sześddziesiątych z uczuciem w tle
Zmieniły się również realia polityczne i ekonomiczne w Polsce w porównaniu z latami
sześddziesiątymi, przedstawianymi w powieściach. Panowały wtedy skromne warunki życia,
występowały trudności materialne, zwłaszcza w rodzinach niepełnych, gdzie dzieci były
wychowywane wyłącznie przez matki (Zapałka na zakręcie, Kocha, lubi, szanuje…). Spotykało
się też tych bardziej zamożnych, jak rodzina Marcina z Zapałki na zakręcie czy rodzice
Katarzyny z Zapachu rumianku– artyści, mama – aktorka, tata – krytyk filmowy i teatralny.
Miejscem akcji są wsie, małe miasteczka, ale także Warszawa. Czytelnik wędruje
z bohaterami po różnych zakątkach Polski, a nawet odwiedza Węgry w powieści Kocha, lubi,
szanuje…
W tamtych czasach żyło się prosto i zwyczajnie i tak żyją bohaterowie tych książek.
Pojawia się w nich świeży, romantyczny wątek miłosny, może bardziej zauroczenie, sympatia
między dwojgiem młodych ludzi. Czytelnik z zainteresowaniem śledzi rozwój uczucia między
Katarzyną a Rafałem (Zapach rumianku), Madą a Marcinem (Zapałka na zakręcie), Majką
a Michałem (Wszystko inaczej), Oleoką a Wiktorem (Kocha, lubi, szanuje..).
O uczuciu łączącym bohaterów czytało się z ogromnymi emocjami, ciesząc się,
że między tymi pięknymi, mądrymi dziewczętami i wspaniałymi chłopcami wszystko
szczęśliwie się w koocu wyjaśniło i ułożyło. W dzisiejszych czasach brakuje takiego świeżego,
ciepłego przedstawienia uczucia młodych ludzi.
Powieści tych znakomitych pisarek zasługują na godne miejsce w bibliotece,
ponieważ są wyjątkowe ze względu na swoją wartośd artystyczną, poznawczą
i wychowawczą.
Język narracji, opisy przyrody, otoczenia i postaci przeplatają się z dialogami,
prowadzonymi przez bohaterów w języku potocznym. Prezentowane książki przedstawiają
w sposób niezwykle interesujący polskie realia lat sześddziesiątych m.in. modę, sposób
spędzania wolnego czasu, zainteresowania młodych ludzi, życie codzienne Polaków, rodzinne
i zawodowe, wygląd dużych miast i prowincjonalnych miasteczek.
Ilekrod pragnie się wrócid do tamtych lat i nastrojów, powinno się sięgnąd do dzieł
Jurgielewiczowej, Siesickiej i Ziółkowskiej, ponieważ ich powieści tak naprawdę nic się nie
zestarzały. Opowiadają bowiem o tym wszystkim, co może przydarzyd się człowiekowi
w życiu.
2