Rozwój kierowany przez społeczności lokalne (CLLD)

Rozwój kierowany przez społeczność lokalną
(CLLD / RKSL / LEADER)
Spotkanie Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa
Augustów, 13-14 czerwca 2013 r.
Joanna Sokólska
Podlaska Sieć Lokalnych Grup Działania
Rozwój kierowany przez społeczność lokalną
CLLD / RKSL / LEADER
Instrument CLLD – Komisja Europejska
Projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne przepisy
dotyczące EFRR, EFS, FS, EFRROW oraz EFMR objętych zakresem wspólnych ram
strategicznych (….) oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z 14 marca
2012 r.
Art. 28
Rozwój kierowany przez lokalną społeczność, który w odniesieniu do EFRROW określany jest
nazwą LEADER, jest:
• skoncentrowany na konkretnych terytoriach subregionalnych;
• kierowany przez lokalną społeczność w postaci lokalnych grup działania, w których skład
wchodzą przedstawiciele publicznych i prywatnych lokalnych interesów społecznogospodarczych, przy czym na poziomie podejmowania decyzji ani sektor publiczny, ani
żadna inna grupa interesu nie reprezentuje więcej niż 49% głosów;
• prowadzony na podstawie zintegrowanych i wielosektorowych strategii rozwoju
lokalnego;
• zaprojektowany z uwzględnieniem lokalnych potrzeb i potencjału oraz zawiera elementy
innowacyjne w kontekście lokalnym i zakłada tworzenie sieci kontaktów oraz, w
stosownych przypadkach, współpracę.
Rozwój kierowany przez społeczność lokalną
CLLD / RKSL / LEADER
Art. 29
Określa minimalny zakres lokalnej strategii rozwoju (definicja obszaru i ludności, analiza
SWOT, opis strategii i jej celów, opis procesu zaangażowania społeczności w opracowanie
strategii, opis działań; opis procesu zarządzania, monitorowania i ewaluacji, plan finansowy,
w tym planowaną alokację każdego z funduszy objętych zakresem wspólnych ram
strategicznych)
Art. 30
Określa skład i zadania lokalnej grupy działania.
Art. 31
Określa zakres wsparcia z funduszy objętych wspólnymi ramami strategicznymi (koszty
pomocy przygotowawczej, realizacja operacji, przygotowanie i realizacja działań w zakresie
współpracy, koszty bieżące i związane z aktywizacją do wysokości 25% całkowitych
wydatków publicznych poniesionych w ramach strategii rozwoju lokalnego).
•
•
Instrument CLLD (podejście LEADER) jest obowiązkowy dla EFRROW (5% środków) i
dobrowolny dla pozostałych funduszy (decydują kraje członkowskie).
Komisja Europejska rekomenduje przyjęcie instrumentu CLLD do wdrażania przez
pozostałe fundusze objęte zakresem wspólnych ram strategicznych – m.in. opracowanie
dokumentu „Wspólne wytyczne dyrekcji generalnych Komisji Europejskiej AGRI, EMPL,
MARE i REGIO na temat rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność w ramach
europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych” (projekt z 30 stycznia 2013 r.,
dokument końcowy – kwiecień 2013).
Rozwój kierowany przez społeczność lokalną
CLLD / RKSL / LEADER
Instrument CLLD / RKSL – poziom krajowy (1)
Założenia Umowy Partnerstwa (dokument przyjęty przez Radę Ministrów 15 stycznia 2013)
• Zastosowanie RLKS w Polsce należał będzie do decyzji instytucji zarządzającej danym
programem operacyjnym – regionalnym (EFS, EFRR), dotyczącym obszarów wiejskich
(EFRROW) i obszarów uzależnionych od rybactwa (EFMR).
• Wykorzystane zostaną doświadczenia inicjatywy LEADER realizowanej w ramach PROW
2007-2013.
• Mechanizmem RLKS będzie objęty tylko fragment działań na obszarach wiejskich,
miejsko-wiejskich, miejskich oraz zależnych od rybactwa ściśle związany z realizacją
inicjatyw na poziomie lokalnym, aktywizujących społeczności lokalne na podstawie
strategii rozwoju lokalnego.
• Obszary, które będą mogły ubiegać się o wsparcie w ramach RLKS powinny oscylować
pomiędzy 10 a 150 tys. mieszkańców.
• Na dziś główny problem we wprowadzeniu instrumentu RLKS do realizacji strategii
wielofunduszowych jest brak harmonizacji przepisów UE w zakresie zasad wdrażania
RLKS w ramach poszczególnych funduszy.
• Podstawą wdrażania RLKS jest lokalna grupa działania (LGD) – partnerstwo, w którym
uczestniczą przedstawiciele sektora publicznego, gospodarczego i społecznego, przy
czym żadna grupa interesu nie może mieć więcej niż 49% głosów na poziomie
podejmowania decyzji oraz co najmniej 50% przedstawicieli w organie podejmującym
decyzje powinno pochodzić spoza sektora publicznego (spoza władz lokalnych).
Rozwój kierowany przez społeczność lokalną
CLLD / RKSL / LEADER
Instrument CLLD / RKSL – poziom krajowy (2)
•
Lokalne strategie rozwoju (LSR) przygotowywane przez LGD w szerokiej konsultacji
społecznej powinny być wybrane na podstawie jednolitych kryteriów dla całego kraju.
• W przypadku strategii wielofunduszowych dla każdej strategii wyznaczony byłby fundusz
wiodący dla finansowania kosztów bieżących (administracyjnych i związanych z
animacją) LGD.
• Szczegółowe przesądzenia w zakresie sposobu realizacji RLKS w Polsce zawarte będą w
podręczniku opracowanym przez MRR i MRiRW we współpracy z najważniejszymi
partnerami zaangażowanymi w późniejszą realizację RLKS w Polsce. Określał on będzie
m.in. zasady harmonizacji wsparcia udzielanego z funduszy różnych polityk.
• Oczekiwane efekty zastosowania instrumentu RKSL:
1. Lepsze dopasowanie usług do potrzeb mieszkańców.
2. Zwiększenie zaangażowania podmiotów niepublicznych w świadczenie usług
publicznych.
3. Większe upodmiotowienie lokalnych społeczności.
Rozwój kierowany przez społeczność lokalną
CLLD / RKSL / LEADER
Instrument CLLD / RKSL – poziom krajowy (3)
Proponowane kierunki interwencji RLKS w ramach wszystkich programów wspólnych ram
strategicznych:
• Poprawa dostępu mieszkańców do podstawowych dóbr i usług (edukacja, pomoc
społeczna, zdrowie, kultura, dziedzictwo narodowe)
• Działania z zakresu rynku pracy (aktywizacja bezrobotnych, pobudzanie lokalnej
przedsiębiorczości, przyciąganie kapitału zewnętrznego, rozwój turystyki)
• Wykorzystanie ICT dla rozwoju turystyki, promocji i marketingu lokalnych produktów
• Działania z zakresu działalności pozarolniczej i przetwórstwa, wprowadzania na rynek, w
tym sprzedaży bezpośrednie, artykułów na małą skalę lub artykułów o charakterze
lokalnym
• Projekty służące budowaniu zdolności administracyjnych lokalnych jst (np. zarządzanie
rozwojem, promowanie atrakcyjności inwestycyjnej, ubieganie się o wsparcie ze
środków UE oraz krajowych)
• Preferencje dla projektów realizowanych we współpracy partnerów publicznych i
niepublicznych.
Konieczna jest elastyczność dla zapewnienia swobody LGD w zakresie doboru kategorii
interwencji i dopasowania do lokalnych potrzeb.
W ramach RLKS należałoby dopuścić realizację projektów zintegrowanych, co wymaga
jednak daleko posuniętej harmonizacji zasad wsparcia.
Rozwój kierowany przez społeczność lokalną
CLLD / RKSL / LEADER
Dlaczego CLLD? Dlaczego wielofunduszowość? (1)
•
•
•
•
•
•
•
•
KE oczekuje, iż CLLD ułatwi realizację zintegrowanego podejścia wśród europejskich funduszy
strukturalnych i inwestycyjnych zainteresowanych osiągnięciem na szczeblu lokalnym 11
celów tematycznych strategii Europa 2020. Jednocześnie instrument ten pozwoli
społecznościom lokalnym na przyjęcie na własność celów strategii Europa 2020 (Wspólne
wytyczne…)
Podstawowym uzasadnieniem stosowania CLLD są lepsze wyniki w stosunku do tych
osiąganych przy zastosowaniu tradycyjnych, odgórnych podejść (Wspólne wytyczne…)
Lokalne podejście terytorialne – fundusze koncentrują się na obszarach, które ich najbardziej
potrzebują i mogą najlepiej je wykorzystać (Wspólne wytyczne…)
Uczestnictwo i partnerstwo – Partnerstwo mobilizuje wiedzę, energię i zasoby lokalnych
aktorów. Brak pojedynczej grupy interesu, ani publicznego, ani prywatnego (Wspólne
wytyczne…)
Zintegrowane wielosektorowe strategie lokalne – działania wzmacniają się nawzajem i
wykorzystują mocne strony obszaru (Wspólne wytyczne…)
Innowacyjność - w kontekście lokalnym, metoda generuje nowe sposoby myślenia i działania
– nowe rynki, nowe produkty, usługi, sposoby pracy i innowacje społeczne (Wspólne
wytyczne…)
Tworzenie sieci i współpraca – lokalne obszary i wspólnoty uczą się od siebie nawzajem i
znajdują sojuszników (Wspólne wytyczne…)
Lokalni aktorzy mają większą wiedzę o lokalnych wyzwaniach oraz środki i możliwości, by się
do nich odnieść (Wspólne wytyczne…)
Rozwój kierowany przez społeczność lokalną
CLLD / RKSL / LEADER
Dlaczego CLLD? Dlaczego wielofunduszowość? (2)
•
•
•
•
•
•
CLLD wykorzystuje doświadczenia przede wszystkim podejścia LEADER, w tym 7 głównych
zasad podejścia LEADER (LSR dotyczące obszarów mniejszych niż regionalne, lokalne
partnerstwa publiczno-prywatne, oddolne podejście z kompetencjami decyzyjnymi,
wielosektorowe projektowanie i wdrażanie LSR, wdrażanie podejść innowacyjnych,
wdrażanie projektów współpracy, tworzenie sieci partnerstw lokalnych), ale także
doświadczenia innych programów takich jak URBAN, URBACT, czy EQUAL, czy oś 4 EFRM.
CLLD stwarza możliwość rozszerzenia podejścia LEADER na obszary miejskie i wiejsko-miejskie
oraz stwarza możliwości dla nowych form współpracy i partnerstw między obszarami
miejskimi i wiejskimi (np. partnerstwa obejmujące zaniedbane dzielnice miast, okręgi
przemysłowe, przedmieścia; mniejsze miasta wraz z obejmującymi je obszarami wiejskimi;
podejście tematyczne zajmujące się konkretnym wyzwaniem w środowisku miejskim;
podejście grupy docelowej skoncentrowanej np. na ludziach młodych, czy imigranatach).
CLLD pozwala lepiej wykorzystać lokalne zasoby i skoordynować działania z różnych funduszy.
Sytuacja w regionie nie jest jednolita – CLLD pozwala wyrównywać różnice wewnątrz regionu.
CLLD przyczyni się do wzrostu niskiego poziomu kapitału społecznego w Polsce, szczególnie
na obszarach zmarginalizowanych i tym samym rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.
CLLD to partnerstwo – utworzenie szerokiego partnerstwa na rzecz jakiegoś obszaru jest już
wartością samą w sobie.
Rozwój kierowany przez społeczność lokalną
CLLD / RKSL / LEADER
Dlaczego CLLD? Dlaczego wielofunduszowość? (3)
•
•
•
•
•
•
Główną wartością dodaną wnoszoną przez rozwój kierowany przez lokalną społeczność
jest udział społeczności lokalnej, w tym sektora prywatnego i wolontariackiego za
pośrednictwem lokalnych grup działania (Komitet Regionów, listopad 2012.
CLLD jest najlepszym praktycznym przykładem na to, co oznacza zasada pomocniczości
na poziomie lokalnym (Komitet Regionów, listopad 2012).
Jeśli cała oś priorytetowa będzie realizowana przy pomocy CLLD, może skorzystać z
wyższej o 10% stopy współfinansowania z tych funduszy na poziomie osi priorytetowej.
Wg KE CLLD powinno być elastycznym narzędziem do zaspakajania potrzeb różnych
obszarów, tzn. że jeśli nawet CLLD zostanie zaprojektowane w ramach jednego
priorytetu, to może być wykorzystany do osiągania wyników wspierających inne cele
strategiczne.
W przypadku wielofunduszowości, to LGD ma możliwość dokonania wyboru, czy
zaprojektować lokalną strategię przy pomocy kilku, czy jednego funduszu.
CLLD to większe wsparcie dla rozwoju lokalnego, nie tylko po to, by obywatele mogli
bardziej utożsamiać się z celami wyznaczonymi w strategii „Europa 2020” i ułatwiać jej
realizację, ale też by ułatwić ożywienie gospodarcze i tworzenie miejsc pracy w strefach
szczególnie dotkniętych obecnym kryzysem gospodarczym i finansowym oraz
dostarczyć w tym celu nowych bodźców (Komitet Regionów, listopad 2012).
Rozwój kierowany przez społeczność lokalną
CLLD / RKSL / LEADER
Dlaczego CLLD? Dlaczego wielofunduszowość? (4)
•
•
•
•
LGD może funkcjonować jako „punkt kompleksowej obsługi” dla lokalnych
beneficjentów, który umożliwiłby zintegrowane i uproszczone wykorzystywanie w
terenie funduszy objętych wspólnymi ramami strategicznymi. Mógłby to
potencjalnie być ogromny krok naprzód, jeśli chodzi o zadbanie o to, by dana
gmina była w stanie przygotować zintegrowane projekty, które mogą otrzymać
współfinansowanie z szeregu funduszy UE (Komitet Regionów, listopad 2012).
CLLD ułatwi wdrażanie innowacyjnych projektów, które w innym przypadku nie
zostałyby przewidziane w programach operacyjnych (Komitet Regionów, listopad
2012).
Główna wartość dodana partnerstw na rzecz rozwoju lokalnego polega na
wykorzystaniu różnorodnej wiedzy zgromadzonej w lokalnych grupach działania,
które współpracując z beneficjentami nad rozwojem początkowego wniosku o
finansowanie, poprawią jego jakość i umożliwią jego skuteczniejsze dopasowanie
do szczegółowych potrzeb lokalnych (Komitet Regionów, listopad 2012).
CLLD to kluczowe narzędzie harmonijnego rozwoju obszarów miejskich i wiejskich,
wzmacniające zdolność tworzenia powiązań z otaczającymi obszarami
podmiejskimi i wiejskimi, pomagające uniknąć niekontrolowanego rozwoju miast,
zachęcające do tworzenia dobranej sieci małych i średnich miast oraz
wzmacniające relacje między producentami i konsumentami lokalnych produktów
rolnych (Komitet Regionów, listopad 2012).
Rozwój kierowany przez społeczność lokalną
CLLD / RKSL / LEADER
Instrument CLLD / LEADER (1)
PROW 2014-2020 – wersja 1.0 z kwietnia 2013
Działanie „LEADER” – założenia i główne zmiany
• Podejście LEADER z założenia jest oddolne, wielosektorowe, przekrojowe i
partnerskie.
• LGD posiadają szerokie doświadczenie we wdrażaniu strategii oraz tworzeniu
warunków dla skutecznego rozwoju kapitału społecznego oraz angażowania
społeczności lokalnych w rozwój obszaru.
• Możliwość realizacji wielofunduszowej LSR, bardziej „zintegrowanej”.
• Wybór LGD „ponad programami” (m.in. wspólny komitet wybierający w
przypadku strategii wielofunduszowych, możliwość/ konieczność połączenia
LGD i LGR, uregulowanie kwestii następstwa prawnego, nie zmarnowanie
potencjału LGD z okresu 2007-2013, ocena regionalna, panel ekspertów)
• Szersze kompetencje dla LGD.
• Projekty parasolowe i projekty własne LGD.
Rozwój kierowany przez społeczność lokalną
CLLD / RKSL / LEADER
Instrument CLLD / LEADER - PROW 2014-2020 (2)
Logika interwencji dla podejścia LEADER
Cel tematyczny WRS 9: Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem
Priorytet rozwoju polityki ROW – 6: Włączenie społeczne, ograniczenie ubóstwa i
promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich
Cel szczegółowy 6b: Wspieranie lokalnego rozwoju na obszarach wiejskich
Proponowany zakres wsparcia:
• Prowadzenie działań informacyjnych, szkoleniowych i doradczych.
• Inwestycje w środki trwałe wspierające operacje z zakresu małego przetwórstwa w
tym przetwarzania, wprowadzania do obrotu produktów rolnych objętych
załącznikiem I do Traktatu.
• Inwestycje podwyższające użyteczność publiczną obszaru NATURA 2000 lub innego
obszaru o wysokiej wartości przyrodniczej w szczególności inwestycje w ich
zabezpieczenie lub udostępnianie.
• Wsparcie w zakresie założenie nowego przedsiębiorstwa – premia na zasadach
budżetu określonego dla działania „Premia na rozpoczęcie działalności
pozarolniczej” EWENTUALNIE
• Wsparcie rozwoju przedsiębiorstw na zasadach i w ramach budżetu określonego
dla działania „Rozwój przedsiębiorczości”.
Rozwój kierowany przez społeczność lokalną
CLLD / RKSL / LEADER
Instrument CLLD / LEADER - PROW 2014-2020 (3)
Proponowany zakres wsparcia:
•
•
Inwestycje w działalność agroturystyczną.
Inwestycje w infrastrukturę oraz usługi w zakresie turystyki, rekreacji, kultury, dziedzictwa
kulturowego i przyrodniczego na zasadach i w ramach budżetu określonego dla działania
„Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich”. Z wyłączeniem takich działań jak
gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka odpadami, budowa infrastruktury Internetu
szerokopasmowego (działania wyjęte z PROW i przeniesione do Polityki Spójności);
targowiska, drogi lokalne, rewitalizacja miejscowości (w PROW ale nie dla LEADER’a).
Przykładowe działania:
 mała infrastruktura turystyczna i rekreacyjna (np. ścieżki rowerowe, pola biwakowe, centra
informacji turystycznej, wioski tematyczne, boiska, korty, trasy turystyczne, obiekty małej
infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej)
 infrastruktura związana ze świadczeniem usług dla ludności (np. usługi prozdrowotne,
proekologiczne),
 badania i inwestycje związane z dziedzictwem przyrodniczym i kulturowym wsi (np.
renowacja obiektów zabytkowych, muzea, skanseny, izby regionalne, tradycyjne odmiany
roślin, pomniki przyrody, tradycyjne zawody, centra informacji kulturalnej)
• Tworzenie sieci w zakresie utworzenia krótkich łańcuchów dostaw i rynków lokalnych oraz
działań promocyjnych.