Zapis analogowy i cyfrowy dźwięku
Transkrypt
Zapis analogowy i cyfrowy dźwięku
Zapis analogowy i cyfrowy dźwięku Zapis analogowy Co oznacza termin "technika analogowa"? Mówiąc najprościej, obróbkę sygnałów w ich podstawowej niezmienionej (naturalnej), ciągłej postaci, czyli w ich naturalnym widmie częstotliwościowym. Ciągła postać oznacza w praktyce, Ŝe jeśli zakres zmienności sygnału wynosi od 0 do 1, to jego wartość (amplituda) moŜe w dowolnej chwili przyjąć dowolną wartość z tego przedziału i jest określona w całym okresie trwania sygnału. Dokładność określenia chwilowej wartości sygnału jest ograniczona w zasadzie jedynie dokładnością stosowanych przyrządów pomiarowych i warunkami pomiaru. Zapis analogowy oznacza, Ŝe sygnał jest rejestrowany na nośniku właśnie w naturalnej, ciągłej postaci. Jedyny zabieg, jakiemu sygnał jest poddany, do ewentualnie modulacja, umoŜliwiająca trwały zapis. Klasyczny przypadek zapisu w technice analogowej to np.: zapis dźwięku na taśmie magnetofonowej Compact Casette, lub obrazu na taśmie magnetowidu VHS. Taśma magnetyczna przesuwa się przed głowicą zapisującą. Głowica wytwarza zmienne pole magnetyczne, dokładnie odwzorowujące przebieg zapisywanego sygnału. Dzięki oddziaływaniu pola na taśmę, sygnał analogowy zostaje w niej odwzorowany w postaci tzw. pozostałości magnetycznej, czyli lokalnych zmian namagnesowania nośnika. Zarejestrowany w ten sposób sygnał ma przebieg dokładnie odzwierciedlający przebieg źródła, jednak jest obciąŜony powaŜnymi problemami jakościowymi: • • wszelkie szumy, przydźwięki i zakłócenia, jakie powstają w układach elektronicznych toru zapisu oraz w połączeniach kablowych sumują się z sygnałem uŜytecznym, zniekształcając jego przebieg i obniŜając jakość późniejszego odtwarzania wraz z kolejnymi cyklami odczytu, wskutek bezpośredniego kontaktu głowicy z nośnikiem, stopniowemu zniszczeniu ulega warstwa ferromagnetyczna przechowująca pozostałość magnetyczną, a tym samym spada wierność nagrania, zanikają jego szczegóły Technikę analogową moŜna podsumować następująco: • olbrzymią zaletą (niemoŜliwą do uzyskania w technikach cyfrowych) jest ciągłe odwzorowanie sygnału, przetwarzanie go w naturalnej postaci • zasadniczą wadą jest trudność w eliminacji zakłóceń i szumów, której skutkiem jest słaba dynamika sygnału oraz niska wartość stosunku sygnał/szum. UTK. Zapis analogowy i cyfrowy dźwięku. 1 Zapis cyfrowy W technice cyfrowej sygnał przetwarzany jest z postaci naturalnej, ciągłej, do reprezentacji numerycznej, czyli ciągu dyskretnych wartości liczbowych. Przetwarzanie analogowo-cyfrowe (A/C) składa się z trzech podstawowych procesów: • Próbkowania • Kwantyzacji • Kodowania. Próbkowanie Polega na określeniu wartości sygnału ciągłego w określonych odstępach czasu. "Chwile próbkowania" są określone przez częstotliwość próbkowania, jeden z podstawowych parametrów przetwarzania A/C – Rys. 1. Rys. 1 Próbkowanie Wskutek tego procesu, zamiast przebiegu ciągłego (analogowego), określonego w całym przedziale czasowym, uzyskujemy zbiór dyskretnych wartości, które moŜna przedstawić jako tzw. przebieg schodkowy, poniewaŜ w okresach czasu dzielących pobranie kolejnych próbek jego wartość jest stała. Oczywiste jest, Ŝe w miarę wzrostu częstotliwości próbkowania, wynikowy przebieg schodkowy coraz wierniej przybliŜa kształt przebiegu analogowego. Zgodnie z teorią przetwarzania sygnałów, minimalna częstotliwość próbkowania musi być dwukrotnie wyŜsza od granicznej częstotliwości przetwarzanego sygnału. Kwantyzacja W tym kroku, wartości sygnału uzyskane drogą próbkowania (naleŜące nadal do całego zakresu zmienności sygnału) zostają "zaokrąglane" w taki sposób, by moŜna je było przedstawić przy pomocy skończonej liczby wartości, wynikającej z tzw. rozdzielczości przetwarzania. Mówiąc w duŜym uproszczeniu, np.: wartości z przedziału 0-0,1 zostają określone jako 0,1, 0,1 -0,2 jako 0,2 itd. – rys. 2. UTK. Zapis analogowy i cyfrowy dźwięku. 2 Rys. 2. Kwantyzacja Na tym etapie powstaje tzw. błąd kwantyzacji, wynikający z tego, Ŝe reprezentując ciągły zakres zmienności sygnału przy pomocy kilku wartości dyskretnych, tracimy bezpowrotnie informację o małych zmianach w obrębie przedziałów pomiędzy sąsiednimi wartościami. Błąd ten jest tym większy im mniejsza jest liczba przedziałów kwantyzacji (mniejsza rozdzielczość). Kodowanie Na tym etapie liczbowe kody dyskretnych wartości, do jakich został sprowadzony sygnał źródłowy, zostają zapisane w postaci liczbowej, czyli w przypadku binarnej techniki cyfrowej, w formie liczb zapisanych w systemie dwójkowym, ciągu zer i jedynek. – Rys. 3. Rys. 3 Kodowanie (Przetwarzanie cyfrowo-analogowe, z którym mamy do czynienia przy odtwarzaniu sygnału, polega, mówiąc w skrócie, na przetworzeniu ciągu liczb na przebieg schodkowy, a następnie na filtracji wygładzającej tak, by przybliŜał początkowy sygnał analogowy.) Uzyskany w ten sposób sygnał cyfrowy jest zapisywany na nośniku. Zamiast sygnału analogowego, urządzenia rejestrują ciąg 0 i 1. Zamiast nieskończonej liczby amplitud sygnału analogowego, uzyskujemy dwie dyskretne wartości. – Rys. 4. Rys. 4 Zapisywanie Dzięki temu, Ŝe zapisujemy, a następnie odczytujemy jedynie dwa stany logiczne (1/0, wysoki/niski, H/L, prawda/fałsz), moŜliwe jest skuteczne zabezpieczenie się przed wpływem zakłóceń i zniekształceń. Jeśli przyjmiemy, Ŝe np.: 0 logiczne zapisujemy jako UTK. Zapis analogowy i cyfrowy dźwięku. 3 amplitudę -0,5V, a 1 jako +0,5V, łatwo moŜemy sobie wyobrazić, iŜ szumy i zakłócenia, nawet na poziomie 0,1V (czyli 10%) nie wpłyną na prawidłowość dekodowania tak znacznie odbiegających od siebie poziomów. Podobnie, zuŜycie lub częściowe rozmagnesowanie taśmy, na której sygnał został zapisany, sprawi, Ŝe zamiast +/-0,5V zostaną odczytane poziomy +/-0,3V, ale nadal prawidłowo będzie zdekodowany ciąg 0 i 1, czyli prawidłowa postać sygnału. W celu dalszej eliminacji zakłóceń, w zapisie cyfrowym są stosowane przeróŜne mechanizmy zabezpieczeń, takie jak suma kontrolna, przeplot, kodowanie blokowe i kanałowe, umoŜliwiające nawet rekonstrukcję zniekształconych danych. Problemy zapisu cyfrowego Zapis cyfrowy wiąŜe się równieŜ z pewnymi problemami: • bardzo waŜna jest prawidłowa synchronizacja zapisu, a następnie odtworzenie przebiegu synchronizującego w trakcie odczytu, będące zasadniczym warunkiem prawidłowego przetworzenia C/A • w procesie kwantyzacji tracimy część szczegółów przebiegu sygnału (tzw. błąd kwantyzacji), sygnał analogowy uzyskany następnie w wyniku przetwarzania C/A odbiega więc od pierwotnego sygnału analogowego. Istnieją sprawdzone metody minimalizacji wymienionych powyŜej niekorzystnych efektów przetwarzania sygnałów analogowych do postaci cyfrowej. Aby uzyskać dokładniejsze odwzorowanie cyfrowe sygnału analogowego, moŜna zwiększyć częstotliwość próbkowania - uzyskany w ten sposób przebieg schodkowy będzie bardziej zagęszczony. Podobnie, aby zmniejszyć błąd kwantyzacji ( "zaokrąglania" wartości poszczególnych schodków), czyli zwiększyć odstęp Sygnał/Szum, moŜna zwiększyć rozdzielczość przetwarzania, czyli liczbę bitów, przy pomocy których kodujemy wartość sygnału. Obydwie metody prowadzą jednak do radykalnego zwiększenia ilości danych powstających w wyniku przetwarzania. Określenie optymalnych parametrów przetwarzania wymaga dokładnej analizy, stosuje się róŜne kroki pośrednie, m. in. nadpróbkowanie (oversampling), często połączone ze zmniejszaniem rozdzielczości przetwarzania, decymację, czyli selekcję wybranych próbek sygnału. Dokładniejszy opis tych procesów moŜna odnaleźć w literaturze fachowej z zakresu przetwarzania sygnałów. Kolejnym zagadnieniem związanym z cyfrowym przetwarzaniem sygnałów analogowych jest kompresja cyfrowych danych uzyskanych w wyniku przetwarzania. Ogromne ilości danych (rzędu setek GB) moŜna wydajnie, przy zastosowaniu wyszukanych algorytmów, skompresować - tak, by było moŜliwe zapisanie materiału cyfrowego na dostępnych nośnikach. UTK. Zapis analogowy i cyfrowy dźwięku. 4