Współpraca międzynarodowa w zakresie ochrony środowiska

Współpraca międzynarodowa w zakresie ochrony środowiska

VI. MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA W ZAKRESIE
OCHRONY ŚRODOWISKA
1. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA
NA SZCZEBLU WOJEWODY
LUBELSKIEGO
Zdzisław Strycharz
(Lubelski Urząd Wojewódzki w Lublinie)
Rok 2002 był zdominowany przez zagadnienia
przyrodnicze, a to przede wszystkim za przyczyną
ofensywy przyrodników Polski i Ukrainy. Związane to
było z utworzeniem rezerwatów przyrody o charakterze międzynarodowym w Polsce i na Ukrainie.
Jak wiadomo, rezerwaty biosfery są obszarami o
wybitnych walorach przyrodniczych i mogą powstać
w oparciu o decyzje, które podejmują międzynarodowe gremia fachowców.
Na pograniczu Polski (w województwie lubelskim)
oraz Ukrainy znajdują się regiony o unikalnych walorach przyrodniczych, posiadające rangę międzynarodową: Polesie i Roztocze oraz dolina rzeki Bug. Jednocześnie po obu stronach granicy międzypaństwowej znajdują się systemy obszarów chronionych, sukcesywnie doskonalone przez administrację poszczególnych państw. Ochrona przyrody i dziedzictwa kulturowego na pograniczu polsko-ukraińskim oczekuje
zintensyfikowania współpracy międzynarodowej.
Współpraca dotyczy głównie Transgranicznych Rezerwatów Biosfery.
Skutecznym sposobem osiągania celów ochrony
przyrody jest tworzenie na obszarach transgranicznych
rezerwatów biosfery, będących płaszczyzną współpracy
w dziedzinie ochrony przyrody, badań naukowych,
zrównoważonego rozwoju, ochrony dziedzictwa kulturowego i in. Jest to ważne zagadnienie we współpracy
polsko-ukraińskiej. Strona ukraińska jest bardzo zainteresowana współpracą w tym zakresie. Współpraca
powinna dotyczyć utworzenia transgranicznych rezerwatów biosfery oraz realizacji na ich obszarze założeń
programu UNESCO „Człowiek i Biosfera”.
W ostatnim czasie sukcesem zakończyły się starania Polski oraz Ukrainy o utworzenie Rezerwatu
Biosfery „Polesie Zachodnie”.
Seminarium na ten temat odbyło się w dn. 12–13
lutego 2002 r. w Urszulinie, pod patronatem Polskiego Narodowego Komitetu UNESCO-MaB, z udziałem
przedstawicieli narodowych komitetów UNESCO
MaB, administracji rządowej, parków narodowych
oraz organizacji pozarządowych i administracji samorządowej ze strony polskiej. Efektem seminarium było
przygotowanie i przyjęcie dokumentu dla Komitetu
UNESCO w Paryżu – „Agenda dla Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery Polesie Zachodnie”, określającego zasady międzynarodowej organizacji, współpracy i zarządzania na terenie przyszłego Rezerwatu.
W dniu 30 kwietnia 2002 r. Międzynarodowa Rada
Koordynacyjna Programu UNESCO-MaB desygnowała Polesie Zachodnie na obszarze Polski oraz Ukrainy do rangi Rezerwatów Biosfery. Aktualnie w Polskim Narodowym Komitecie UNESCO-MaB trwają
prace nad następnym polsko-ukraińskim wnioskiem
o utworzenie transgranicznego Międzynarodowego
Rezerwatu Biosfery „Polesie Zachodnie”.
Pomimo ostrych kryteriów przy ubieganiu się o zgodę na utworzenie rezerwatu biosfery o charakterze
międzynarodowym, przyrodnicy Lubelszczyzny doszli
do wniosku, że można przygotować wniosek o utworzenie kolejnego międzynarodowego rezerwatu przyrody. Stwierdzono, że rejon Roztocza ma wszelkie
dane, aby taki rezerwat utworzyć. Mając na względzie fakt, że Roztocze jest położone na terytorium
Polski i Ukrainy zarówno w Polsce jak i na Ukrainie
rozpoczęto prace nad projektem utworzenia Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Roztocze”.
W Polsce prace te rozpoczęły się w 2000 r.,
kiedy została przygotowana wstępna koncepcja rezerwatu. W roku 2001 koncepcja została przedstawiona na posiedzeniu Polskiego Narodowego Komitetu UNESCO-MaB. W dniu 21 czerwca 2002 r.
w Zwierzyńcu odbyła się konferencja, z udziałem
CZĘŚĆ VI.
III. DZIAŁALNOŚĆ
MIĘDZYNARODOWA
WOJEWÓDZKIEGO
WSPÓŁPRACAINSPEKTORATU
W ZAKRESIE OCHRONY
OCHRONYŚRODOWISKA
ŚRODOWISKA
233
przedstawicieli Ukrainy z Jaworowskiego Parku Narodowego oraz Powiatu Jaworowskiego, zorganizowana przez Wojewodę Lubelskiego oraz Roztoczański
Park Narodowy, poświęcona m.in. idei utworzenia RB
„Roztocze”. Podczas konferencji zostało podpisane porozumienie o współpracy w tej dziedzinie pomiędzy
Wojewodą Lubelskim, Rektorem Uniwersytetu Marii
Curie Skłodowskiej w Lublinie oraz Dyrektorem Roztoczańskiego Parku Narodowego. Ponadto wraz ze
stroną ukraińską, tj. Jaworowskim Parkiem Narodowym oraz Powiatem Jaworowskim, realizowany jest
projekt, finansowany z funduszu TACIS pt. „RIDGE”
(Roztocze lntegrated Development and Guardianship
Enterprise).
Ze strony polskiej w projekcie uczestniczą: gmina Zwierzyniec, Roztoczański Park Narodowy oraz
Lubelski Urząd Wojewódzki.
Realizatorem projektu jest Dystrykt z Wielkiej
Brytanii „Forest of Dean” (Anglia). Celem projektu jest
m.in. zebranie doświadczeń na temat funkcjonowania rezerwatów biosfery, możliwości realizacji
projektów służących rozwojowi lokalnemu w harmonii
z ochroną wartości przyrodniczych i kulturowych,
współpracy transgranicznej, promocji Roztocza, dla
strony ukraińskiej także przygotowanie projektu ukraińskiej części rezerwatu biosfery. W ramach projektu
odbyły się wspólne spotkania, m.in. w lipcu w Zwierzyńcu oraz wyjazdy szkoleniowe w sierpniu do Niemiec (Rezerwat Biosfery Rhon położony na granicy
trzech landów oraz Rezerwat Biosfery Phalzerwald
na granicy Niemiec i Francji).
Jeżeli przyjęte założenia zostaną zrealizowane,
to do końca roku 2003 istnieje duża szansa, aby został przygotowany wniosek aplikacyjny.
234
2. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA
WIOŚ LUBLIN
Mieczysław Burdzicki
(Wojewódzki Iinspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie)
2.1. Współpraca z Białorusią i Ukrainą
2.1.1. Wstęp
Wschodnia granica województwa lubelskiego jest
jednocześnie granicą państwową pomiędzy Rzeczpospolitą Polską i Republiką Białorusi oraz Rzeczpospolitą Polską i Ukrainą. Linię graniczną na odcinku
363 km wyznacza rzeka Bug, która w tych trzech krajach posiadała i nadal posiada istotne znaczenie gospodarcze i przyrodnicze. Z faktu globalnego charakteru problemów ekologicznych, transgranicznego
przepływu zanieczyszczeń i podjętych przez Polskę
zobowiązań prawnomiędzynarodowych wynika potrzeba ścisłej współpracy przygranicznej z tymi państwami, w tym współpracy w dziedzinie ochrony środowiska. Fakt ten jest jedną z przyczyn zainteresowania
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska
w Lublinie współpracą służb ochrony środowiska
państw sąsiadujących.
Współpraca międzynarodowa WIOŚ Lublin jest
realizowana na podstawie dotychczas obowiązujących aktów prawnych. W 2002 roku nie pojawiły się
nowe uregulowania w tym zakresie.
Obowiązujące akty prawne nie nakładają na
Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska bezpośredniego obowiązku w zakresie współpracy ze
służbami zajmującymi się problematyką ochrony środowiska Białorusi i Ukrainy, stąd dotychczasowa
współpraca jest fragmentaryczna i nie obejmuje
wszystkich zagadnień.
Ponieważ kluczowe znaczenie ma współpraca
w zakresie ochrony wód granicznych przed zanieczyszczeniem oraz zwalczanie skutków poważnych
awarii, działalność WIOŚ skoncentrowała się wokół
ustalenia zasad i prowadzenia wspólnego monitoringu jakości wód granicznego odcinka Bugu oraz wymianie informacji o sytuacjach nadzwyczajnych.
W ramach tych zadań prowadzono prace nad typowaniem wspólnych punktów poboru prób, uzgodnieniem harmonogramów i terminów oraz zakresem pomiarowo-badawczym badań prowadzonych z partnerami. Regularne spotkania z przedstawicielami służb
ochrony środowiska państw sąsiednich służyły wymianie doświadczeń związanych z monitoringiem i ochroną wód oraz wyjaśniły wątpliwości w zakresie oceny
i interpretacji wyników badań. Prowadzono również
wymianę informacji o zdarzeniach mających wpływ
na środowisko (np. pożar torfowisk i obszarów leśnych
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2002 ROKU
na Ukrainie, awaria sieci i urządzeń kanalizacyjnych
w Brześciu na Białorusi).
2.1.2. Współpraca z Białorusią
WIOŚ Lublin kierując się ustaleniami Podkomisji
do Spraw Współpracy Międzyregionalnej działającej
w ramach Polsko-Białoruskiej Międzyrządowej Komisji Koordynacyjnej do Spraw Współpracy Transgranicznej kontynuował w 2002 roku współpracę z Brzeskim Obwodowym Komitetem ds. Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska. Polegała ona na
wspólnym kontrolnym poborze prób wody rzeki Bug
według wcześniej ustalonego harmonogramu oraz
wymianę danych o zanieczyszczeniu tej rzeki. Przekazywanie wyników kontrolnych analiz rzeki odbywało się w cyklu kwartalnym.
W 2002 roku odbyły się dwa spotkania przedstawicieli WIOŚ i Brzeskiego Komitetu, w czerwcu po
stronie polskiej i w październiku po stronie białoruskiej, podczas których dokonano porównania wyników badań wykonanych przez obie strony. Rezultatem tych spotkań jest również pierwsze porównanie
międzylaboratoryjne (w zakresie oznaczania fosforanów) służb ochrony środowiska Polski i Białorusi.
Podczas spotkania w Białej Podlaskiej przyjęto następujące wnioski:
1. Współpraca dotycząca wspólnych badań na odcinku granicznym rzeki Bug powinna być kontynuowana i rozszerzana także w zakresie praktyki laboratoryjnej. Spotkania powinny odbywać
się dwa razy w roku, wraz ze wspólnymi poborami prób i omówieniem wyników z poprzedniego
poboru.
2. W celu zapewnienia optymalnej porównywalności
wyników badań niezbędne jest przyjęcie przez obie
strony zbliżonych terminów poboru prób, przekrojów pomiarowych oraz porównywalnych metod
badawczych.
3. W ramach ujednolicenia metod niezbędne jest
wspólne przeanalizowanie zasad prowadzenia poszczególnych metod badawczych, aby wykazać
podobieństwa lub różnice i przeanalizować ich
wpływ na wynik końcowy. Najlepszym rozwiązaniem byłoby prowadzenie badań przez obie strony zgodnie z sugestiami TACIS wg metodyk opartych na normach ISO.
4. W celu sprawdzenia poprawności wykonywania
analiz laboratoria polskie systematycznie uczestniczą w krajowych i międzynarodowych porównaniach międzylaboratoryjnych w zakresie badań fizykochemicznych wód powierzchniowych. Strona
polska jest zainteresowana udziałem w porównaniach organizowanych przez stronę białoruską, jak
również zaprasza do uczestnictwa w porównaniach międzylaboratoryjnych organizowanych
przez stronę polską.
2.1.3. Współpraca z Ukrainą
W ramach współpracy z Ukrainą, realizując postanowienia Komisji ds. Współpracy Przygranicznej
Polsko-Ukraińskiej Międzyrządowej Rady Koordynacyjnej, WIOŚ Lublin uczestniczy w przygotowywaniu
materiałów do wydawnictw i publikacji o środowisku
oraz regularnie przekazuje stronie ukraińskiej informacje o stanie czystości powietrza i wód powierzchniowych. Informacje te przekazywane są do Państwowych Urzędów Ekologii i Zasobów Naturalnych Obwodu Wołyńskiego w Łucku i Obwodu Lwowskiego.
Celem współpracy jest nie tylko wymiana informacji o stanie środowiska, pozyskiwanie danych
i zdobywanie doświadczeń, ale również rozwijanie i doskonalenie metod wzajemnego powiadamiania w przypadku wystąpienia awarii lub nadzwyczajnego zanieczyszczenia wód granicznych. Mając to na
uwadze w roku 2002 co kwartał przesyłano do Obwodu Lwowskiego i Wołyńskiego informacje o planowanych badaniach na rzece granicznej Bug w celu
zsynchronizowania terminu poboru prób do analiz.
Powyższa wymiana informacji dała możliwość porównania miejsc przeprowadzania badań (przekrojów pomiarowych), jak też zakresu wykonywanych oznaczeń. Przekazywane informacje o stanie środowiska
w zakresie stanu czystości powietrza i wód na terenach
przygranicznych dotyczyły powiatów tomaszowskiego,
hrubieszowskiego, chełmskiego i włodawskiego.
W związku z wystąpieniem na początku września na terenach przygranicznych silnego zadymienia powietrza podjęte zostały działania w celu wyjaśnienia sytuacji. Wstępne ustalenia wykazały, że
przyczyną zadymienia są pożary lasów i torfowisk
na Ukrainie. Strona Ukraińska reprezentowana przez
Państwowy Urząd Ekologii i Zasobów Naturalnych
Obwodu Wołyńskiego w wyniku naszych monitów
przesłała do Delegatury WIOŚ w Zamościu wiadomość (fax) o miejscach wystąpienia tych pożarów. Informacja była bardzo cenna, gdyż była to jedyna wiadomość dla strony polskiej w tej sprawie.
2.2. Udział WIOŚ w ramach rządowych
i pozarządowych międzynarodowych
gremiach
W dniu 11 lipca 2002 roku w Łucku odbyło się
posiedzenie Komisji ds. Współpracy Przygranicznej
Polsko-Ukraińskiej Międzyrządowej Rady Koordynacyjnej z udziałem współprzewodniczących części narodowych Komisji, przedstawicieli obwodowych administracji państwowych Ukrainy oraz przedstawicieli
administracji rządowej województw Rzeczpospolitej Polskiej. W spotkaniu brał udział przedstawiciel Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska
w Lublinie. Na posiedzeniu tym przyjęto wnioski, które
bezpośrednio dotyczą zadań WIOŚ:
CZĘŚĆ VI.
III. DZIAŁALNOŚĆ
MIĘDZYNARODOWA
WOJEWÓDZKIEGO
WSPÓŁPRACAINSPEKTORATU
W ZAKRESIE OCHRONY
OCHRONYŚRODOWISKA
ŚRODOWISKA
235
– rozpoczęcie regularnej wymiany informacji nt.
ochrony środowiska na terytoriach przygranicznych;
– prowadzenie wspólnych przygotowań projektów
o charakterze transgranicznym w celu uzyskiwania wsparcia finansowego równolegle z PHARE
dla Polski i TACIS dla Ukrainy;
– powierzenie jednej z komisji działającej w ramach
Rady, funkcji koordynatora poczynań w zakresie
ochrony środowiska;
– ujednolicenie sygnałów ostrzegania i alarmowania ludności w strefach przygranicznych.
WIOŚ Lublin bierze udział w programie TACIS
CBC dotyczącym transgranicznego monitoringu jakości wód rzeki Bug pod nazwą Projekt Pilotowego
Wdrożenia Wytycznych EKG/ONZ Monitoringu Jakości Wód zlewni rzeki Bug. W 2002 odbyły się 3 robocze spotkania w Mińsku (maj i grudzień) i Brześciu
(maj) na Białorusi, w których uczestniczyli przedstawiciele WIOŚ. Na spotkaniach omawiane były wyniki
badań fizykochemicznych, biologicznych i ekotoksykologicznych wykonane w ramach Projektu Pilotowego m.in. przez WIOŚ na obszarze całej zlewni Bugu
w latach 1999–2001.
W miesiącach wrzesień–październik dla potrzeb
opracowania Raportu Nr 3 „BUG – rekomendacja
zmian w systemie monitoringu” na obszarze polskiej
części zlewni wykonano weryfikację w terenie punktów pomiarowo-kontrolnych.
2.3. Udział WIOŚ w ramach prac
Euroregionu BUG
Przedstawiciele WIOŚ uczestniczą w pracach
Stowarzyszenia Samorządów Euroregionu BUG. Lubelski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska
pełni obowiązki kierownika Grupy Roboczej Eurore-
236
gionu BUG ds. ochrony i monitoringu środowiska
naturalnego.
W roku 2002 odbyły się cztery posiedzenia Grupy Roboczej ds. ochrony środowiska naturalnego
ERB. Pierwsze spotkanie, które odbyło się w dniu
6 lutego 2002 r. w siedzibie Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie, poświęcone
było podsumowaniu realizacji „Projektu pilotowego
wdrożenia wytycznych monitoringu i oceny jakości
wód dla zlewni rzeki Bug w ramach konwencji wodnej EKG/ONZ”, jak również możliwościom pozyskania unijnych środków finansowych na prowadzenie
monitoringu w tym zakresie.
Podczas spotkania omówiono między innymi:
1. Zagadnienia związane z „Projektem pilotowym
wdrożenia wytycznych monitoringu i oceny jakości wód dla zlewni rzeki Bug w ramach konwencji
wodnej EKG/ONZ”. Uczestnicy spotkania omówili
informację dotyczącą realizacji tego projektu.
Większość prac prowadzonych w jego zakresie
została zakończona w 2002 r. wypracowaniem
rekomendacji. Obecnie trwają prace w zakresie
fazy wdrożeniowej ww. projektu.
2. Stwierdzono, że istnieje potrzeba zintegrowania
działań w ramach ERB. Zaproponowano wypracowanie wniosku do Komisji Integracji Europejskiej oraz NFOŚiGW o uzyskanie funduszy na prowadzenie monitoringu na wodach granicznych.
3. Członkowie Grupy Roboczej ERB poparli wniosek
o utworzenie Centrum Wymiany Informacji we
Włodawie wspieranego przez Fundację „Polesie”.
Pozostałe trzy spotkania były spotkaniami typowo roboczymi. Udział w naradach, oprócz wybranych
członków z grupy ds. ochrony i monitoringu środowiska naturalnego, brali kierownicy delegatur WIOŚ
Lublin oraz pracownicy bezpośrednio współpracujący w zakresie ochrony środowiska z Białorusią
i Ukrainą.
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2002 ROKU