8 1 A A S a
Transkrypt
8 1 A A S a
8 1 A toA ASa MIHICTEPCTBO OCBITHIHAYKH YKPAIHH flEP)KABHHtt BHmHft HABMAJIbHHH 3AKJIA/( JTPHKAPnATCbKHił HALUOHAJTbHMH yHIBEPCHTET IMEHIBACHJIH CTEOAHHKA” O .M . J IH C E H K O OCHOBH IIPAKTHHHOI <DOHETHKM. O P O O E m ! TA I PAMATHKH CYMACHOl nO JIB C bK O l MOBH (flJI* CTyaeHTIB aeHHOi TS 380HH0I (|)OpMH HSBIJHIlll) HaeuaibHO-MemoduuHuii nociónuK M . łB a H O -O p a H K iB C b K 2013 M1HICTEPCTBO OCB1TH I HAYKH YKPAIHM flEP)KABHHH BMLHMH HABHAJlbHHH 3AKJ1A/I „nPH K A PnA T C bK H H HAI [lOHAJIbHHM YHIBEPCHTET IMEHI BACMJ1H CTEOAHHKA” 81.2noji-923 J163 O .M . J1H C E H K O 794077 JlHceHKO O.M . O c h o b h npaKTHMHoi (})OHeTHKH,op(J)oenii Ta rpaMaTHKH cynacH oi' noiibCbKoi mobh 2013 15.00 OCHOBH HPAKTHMHOI 4*OHETHKH, O P O O E H lI TA PPAMATHKH CYMACHOi DOJIbCbKOi MOBH ( / y i a c r y a e H T iB a e m i o i r a aaoMHOi <J>o P mm H a B H a .i.ifl) HaeuaJibHO-MemoduuHUU nociÓHUK 79 40 77 hb nH yc 794077 M. łB a H O -O p a H K iB C b K 2013 1. G ra tla polska I laBHaJibHo-MeroflHHHHH nociSHHK “ O chobh npaKTHHHoi (fioneTHKH, optj)oenii Ta rpaMaTHKH cynacHoi n o jib C b K o i' mobh nojibCbKa rpat|)iH (,iuia CTygeHTiB .aennoi' Ta 3aoHHo'i 1.1. System znaków graficznych języka polskiego, znaki tra n sk ry p c ji (j)OpMH HaBHaHHH)” fonetycznej (cncTeMa rpa(|>iHHHX tiiaiciB nojibCbKoi m obh , 3h s k h <J)0HeTHHH0i' TpaHCKpHnuii) JlnceHKO A lfabet z greckiego aXcpaPr|Toę, A tapa h Bi^ia - nazw y pierw szych dw óch O.M. I laimanbHO-MeTOZiHHHHH noci6HHK “O chobh npaKTHHHoi (j)OHeTHKH, op(J)oenii' Ta rpaMaTHKH cynacnoT nojibCbKoi' mobh (,gjia CTyzjemiB liter alfabetu greckiego (ajicj>aBiT 3 rpeubKoi ’u/apdpr|Toę, A/.<pa i B f)ia Ha3BH nepuiHx abox jiiTep rpeijbKOi a36yKH). 3aoHHoi‘ (})opMH HaBHaHHa)” . - 2013. - 159 c. Synonim em polskim je st w yraz abecadło. A, be, ce to nazw y liter alfabetu polskiego, -dło - sufks polski (nojibCbKHH CHHOHiM - abecadło. A, be, ce - ue H33BH 6yKB nojibCbKoi' a36yKH, -dło - nojibCbKHH cyt)jikc). A lfabet (abecadło) to A B T o p -y K Jia a a n : J ln c e H K O O j i c K c a n i p a Kac})e;jpH M i i k o . i a i m i a , K aiuiH /iaT <J)ijioJioriHHHx HayK , /jo u e H T iH0 3 eM HHx m ob i K paiH 0 3 HaBCTBa npHKapnaTCbKoro i ‘ iH C T H T yry T ypH 3My (aii<})aBiT - 3 6 ip J ir r e p m obh, Polski alfabet lic z y trz y d z ie ś c i d w ie (32) y iu iafle H H H li t e r y . alfabetu ł a c i ń s k ie g o (nojibCbKHH ancjmaiT CKjia/iaeTbca KOfl 0 2 1 2 5 2 6 6 | H A Y K O B A k o le jn o ś c i liter p i s m a j ę z y k a , u ł o ż o n y c h y w e d łu g neBHO M y n o p a^ K y ). iMeHi Bacnna CTeijjaHHKa iMCHi Bacmin Ciec|3aHHKa i o k re ś lo n e j z b ió r 3 Pow stał n a p o d s t a w i e 35 JiiT ep . B iH b h h h k H a 0CH0Bi jiaTHHCbKoro ari(J)aBiTy). B IB J1 IO T E K A L itera to znak graficzny głosk i (jiiTepa - ue rpa<})iHHHH 3H3K 3ByKy). 79 40 77 = =..= G łoska to najm niejsza jednostka fonetyczna języka, która je st w ym aw iana <r P e b e B 3 e H w r x f S . ; B H W M w a T in ^ e a p H c jio b * « H c E k h x m o b M n u a H / l . M . p rzy K .n .H .j aOLieHT K a(j)e^pH iH0 3 eMHHX MOB o k re ś lo n y m (JjoHeTHHHa i Kpai*H0 3 HaBCTBa C a B H y K H .I . s t a ły m o flH H H u a, u k ła d z ie mo n arząd ó w BHM OBJiaeTbca 3 m ow y (3ByK - flo n o M o ro K ) ue iia H M e u m a neBHHX o p ra H iB MOBJieHHa). T ranskrypcja fonetyczna to sposób zapisu głosek danego języ k a za pom ocą /IpyK yeTbC d 3a pimeHHHM BneHOi p a ;in IncT H T yry H auioH ajib H o ro yHiBepcHTeTy iMeHi B acH jm CTe(})aHHKa ripoTOKOJi Ne 3 Bifl 6 .1 2 .2 0 1 2 p o n y TypH3My IlpH K apnaTC bK oro znaków ustalonego w zorca. Jest oparta zasadzie ścisłej odpow iedności głosek i znaków : jednej głosce odpow iada zaw sze je d en znak, a jednem u znakow i - jed n a głoska (^OHeranHa TpaHCKpHnuia - ue cnoci6 3anHcy 3ByKiB neBHoi' H a npH H U H ni m obh 3 flonoMoroio 3HaKiB BH3HaHeHoro B3ipua. BoHa 6a3yeTbca to h h o i BiaiiOBiflHOCTi 3ByKiB i 3H3KiB: OAHOMy 3ByKy niaiioBi/iae OflHH 3II3K, OflHOMy 3HaKOBi - BiflnOBUjae ÓflHH 3ByK). 2 na 3 Łł 1.2. A lfabet polski i jego zapis fonetyczny (nojibCKHH a.iijniBiT hk ( ó i j i o p y c b K e y , a u z jiiu c b K e w ) • eucm ynae i n o ro (JioneTHMHHH jaim c) ey m aM , d e Y n o jib C b K in MOBi B ^ H B aiO T b ca 23 6yKBH jiaTH HCbKoi' a ó e tK H , T a 9 nojibCbK H X • djiH c n p o u fe H H H jiiT e p : e u n a d K a x h k ji ji , a e y K in i f i c j i o e a / c m i a d y —n e c K j i a d o e e y m a K O J ic maM, de y 6 y d e n o in a n e n e hk ey cjioea / K iu ifi m in b K u y CKJiady K in ifi c m i a d y , e o c m a u H i x 6yK B a H a3B a BHM OBa Mm eM M Aa a a Nn eH H Ąą O(HOCOBe) O y, OH, OHb. Ńń eHb Hb Bb 6e 6 Oo 0 0 Cc ue U Óó y 3aMKHCHTe /o (y) 3 KpecKoy /o Ćć ne HK pOCiHCbKe M (y)KpecKOBaHe y • eucmynae e ocHoeiioMy m a M , d e y K p a in c b K e / pociucbKe mb • e u c m y n a e m aM , d e e y K p a in c b K iu i (e i), a e p o c iu c b K iu o , • a m aK O M C m a M , d e e o 6 o x m o b c o c o • 6 y d e n o m a H C t i e h k n t , a ó o 3 u o m o e a m t M z o j io c h u m , h u i Dd ne a Pp ne n Ee e e Rr ep P Ęę ey ey, Ss ec c Ff e(J) 4> Śś emb Gg re r (H e Hh xa X • e u c m y n a e m a M , d e y K p a m c b K e z , a n e we m t m a c m b c n Ii i • m um c n p m o n o c H U M eH , eH b , eM , e hk r!) i i z o j i o c h u m m ijib K u n o M ' w u i y c n p u z o n o c n u u , h k u o m o e a n i zonocH i • « d e n m x 3 a K im e u H H X c n i e M is ie n p u z o n o c m i M i z o j i o c h u m d i e h k m ’h k u u 3 h o k a ó o a n o e m p o tp + u o m o m o e a u u u z o n o c u u u Jj hot Kk Ka k L1 ejib Mi* ji i Jib • 6 y d e no3H cm ene ii m b, a ó o 3 u o m o e a n u M z o jio c h u m , Tt Te T Uu y y Ww By B Yy irp eK HH Zz 3eT 3 Ź ź 3CT • 6 y d e no3Hauene h k 3b, Ż Ż aóo hu i M ’HKlUe 3b / )Kb 3 u o m o e a n u M z o jio c h u m , h u 5KCT 5K h k Jib 4 pociiicbKe m, ajie TpoxH KOpOTUie • 6 y d e n o 3H m eH e hk hk z! hk 5 i TojiocHi a [a], e [e], i [i], u [y] Ta y [h] BHMOBJiJHOTbCH B nojibCbKHX cjioBax He BżKHBaiOTbCH jiaTHHCbKi 6 y k b h q, v Ta x , xo n a bohh TaKO* MaroTb nojibCbKi na3Bii: Ky, (|>ay Ta ik c Ta BJKHBaiOTbCfi b CKoponeHb hh yno^ioncHt o,iihh HarojioiueHi rojiocHi. Tojiochhh lHU]O M OBHHX CJ10BaX. o [o] apyroro), hk hhko (6e3 Bi/inoBi/jHi yKpaiHCbKi BHMOBjMeTbca raKow hhko (6e3 aicaHHfl), ajie 6jiH>KHe yKpaiHCbKoro HeHarojiomenoio [o], (BHMOBJIflIOTbCH 3aB /K /[H HK O/JHH 3 B y K ): M o m o t t a n u x ó y K e y n o jib C b K iu u ó e n i ą i n e M a c . B ;u i r p a ( J ) H a 3B a CH ch xa x CZ cz na(ue 3eT) t Tpoxn TBepaiuie Hiac h • jabłko [śóyKo, po3M. fl3 • moja [móh] - DZ dz (n e DŹ dź 3eT) fl3b (zje 3€t) • óyde nonianene h k Ó3b, aóo uomoeamm 3 DŻ dż + zo jio c h u m , hu e u c m y n a e m aM , de e p o c iu c b K iu SZ sz iij OjHHaKOBi 3BYKH MOMCYTb pb, UBHHMH j n a n p .: aojiyKo, moh, i + z o j i o c h u u n ia w npuzojiocnozo, h KopeH» H a n p .: 6vKBaMH Ta b cnojiyHeHHHX rany dj [ah a ’e, aho...)], Hanp.: • linia [jiiHba] - jimia, linii [mHbi] - (noro?) jiinii, linie [jiiHbe ni n03HaHaTHCH hk ani BianoBwaK)Tb im Moacyrb BHCTynaTH b 3airiHHeHHSix cjiiB, Ha Mewi npec})iKca e y K p a m c b K iu p / p b (ec 3eT) hiiko] - z o j io c h o z o , n e p e d a to m b c n y nojibCbKiH a6eTui HeMae Tanoac M’»Koro 3HaKy Ta anocTpo(J)y - 3ByKH, a* >k a hk n a n o n a m K y a i o e a i n ic jin ohu • nie [hc] - Hi. i ep 3eT z o j io c h u u ma m'jurnie / a * b (ae )kct) RZ rz • bhm ob3 a6o (M H O >KH Ha), • filozofia [4>i/ib03Ó<j)’fl] - .THi patbaMH: h = ch 1x1. ż = rz lacl. u = 6 lvl. ] - JiiHii cj)ijioco4>iji, filozofii [<J)ijib03Ó4),i] - (noro?) c|)ijioco(Jłii, filozofie |4)ijib03Ócj)’c] - <j)ijioco(j)ii ( mh.), Ć [ th ] , ń [tib /, ś / m b / m a i [ ib ] n e p e d z o jio c h u m i n u iu y m b c u h k c, n , s m a z, a • historia [xicTÓp’a] - icTopia, historii [xicTÓp’V] - (noro?) icropii, historie n e p e d o c m a n u L u u z o j i o c u u m u h k c i, n i , s i m a z i. I x e u M o e a n e 3M iH w c m b C H - [xicTÓp’e] - icTopii (MHO>KHHa), s a j i u i u a i m b C H m 'h k o i o , i i a n p .: • odjechać [o;i’exaqb] - Bin’ixaTH, wjechać [B’exanb ] - B,VxarH, podjazd [no/i • cicho ’«ct] - nifl’i'3fl, [ hi' x o ] - TH X O , • zdjęcie [3,u’eHbHe] - 3HiMOK, <})OTorpa4>iH, 3HflTTH, zdjąć [3AH0Hb4b] - 3hsth. • n is k i [H ic K i] - h h 3b k h h , CnojiynemiH i + z o j i o c h u u y sukiuueuuHX cjiie • s i e d z i e ć [m e /i3 e H b ] - C H ^ ir a , nopi3HOMy, Hanp.: • z i m a [3iM a] - 3HMa. y n o jib C b K ift BHMOBJiJicTbca [r] a6o M O J tc y m b e u M o e j i n m u c H MOBi He ic n y e 3ByK [r] - Ha M ie n i y K p am cb K o ro r • lina [nim ] - Tpoc, na linie [Ha Jime] - Ha Tpoci, • linia [jiiiibH ] - jiima, dwie linie [abg jiiHbe] - flBi jiimi". [x]. CnojiyueuiiH óyKti j i y nojibCbKiii Moei ne icHye. M c jih z o jio c h u x nojibCbKux aioeax nuutembCH suencdu i, xoua euMoejiHcmbcn fi], Hanp.: 6 7 y • moi [mói] - moi, orzeł w koronie na czerwonym tle. Barwy narodowe to czerwień i biel, flaga • nadziei [Han'io] - na/iii. państwa jest biało-czerwona. Stolica Polski to Warszawa, duże i ładne miasto. Warszawa ma swój herb, to Syrena. Na północy Polski jest morze, to Morze Ćwiczenie 1. Przeczytać poprawnie wyrazy i przetłumaczyć ( npoH H T aTH npaB H JibH O Bałtyckie. Główna polska rzeka to Wisła. Na południu jest łańcuch górski (Karpaty i Sudety). Granica wschodnia to rzeka Bug, zachodnia to rzeki Odra i i n e p e io ia c T H cjioBa) Gołębi, perłowy, piwny, beżowy, różnokolorowy, pomidorowy, dżinsowy. Nysa Łużycka. Ćwiczenie Ćwiczenie 2. Poprawnie przeczytać tekst. Poznać znaczenie wyrazów 2. Przeczytać, przepisać, zapam iętać znaczenie i pisow nię (npoHHTara, nepenH cara, 3anaM»Tara 3HaneHH5i i HamicaHHa): nieznanych, zapamiętać. Zaznaczyć akcenty wyrazowe, wyraty atoniczne: Podzamcze, nadzwyczajny, podżywić, odżywka, odzew, odziedziczyć, odzież, Jeżeli... odznaczyć, odzywać, odżałować, podzielić, podziemie, podziękować, nadzieja, Każdy cudzoziemiec wie, że język polski jest bardzo trudny. Wiktor ma nadzór, rdzawy, nadżerka. kłopoty z językiem. Jego koledzy mówią już dosyć dobrze, a on często zapomina nowe słowa i zwroty. Wiktor czasem myśli, że nigdy nie nauczy się Ćwiczenie 3. Przeczytać, przepisać, zapamiętać znaczenie i pisownię języka polskiego. (npoHHTaTH, riepenwcaTH, 3 a n a M a T a r a 3HaneHHH i HamicaHHa) Pan Tomasz jest bardzo cierpliwy. Często rozmawia z Wiktorem. Mówi, że rumianek, wrzos, chryzantema, storczyk, krokus, sasanka, szarotka, nasturcja, język polski jest trudny, ale można się go nauczyć. Powtarza też, że Wiktor malwa, irys, fuksja, mak, hortensja, aster. nauczy się języka polskiego jeżeli: - będzie chodził systematycznie na lekcje, 1.3. A kcent (Harojioc) / Polski akcent wyrazowy jest stały, nieruchomy, pada na drugą sylabę od - będzie słuchał i powtarzał systematycznie nowe s.łowa i zwroty, końca (akcent paroksytoniczny): d/omek, d/omku, domk/ami,dom/eczek, - będzie dużo czytał po polsku, domeczk/ami. - będzie pisał ćwiczenia, - będzie rozmawiał z Polakami. Harojioc y nojibCbKiii MOBi r CTajiHM, HepyxoMHM, Maiiwc tair/K ui n a ia c Ha 2. nepeAociaHHii< CK.iaji - napaKCHTOHiHHHH. Ćwiczenie 1. Poprawnie przeczytać tekst. Poznać znaczenie Podstawowe zasady g ram atyki i fonetyki i różnice między polskim , u k raińskim i rosyjskim językam i wyrazów nieznanych, zapamiętać. Zaznaczyć akcenty wyrazowe: Polska Rzeczpospolita Polska (RP) to duże państwo europejskie, członek Organizacji Narodów Zjednoczonych, Unii Europejskiej i NATO. Godło Polski to biały 8 Problem tylko, czy Wiktor będzie to wszystko robił. OcHOBHi r p a iH a n iH iii ii (jionei iriiii upaitiuia ii pi3HHui mhk nojibCbKOH) Ta yKpaiHCbKoio ii pocincbKoio m o h u m ii 2.1. Czasowniki (^iccjiOBa): EinbmicTb fliecjiiB 3airiHHyiOTbca na -ć [nb], Hanp.: być - ó y ra , m ieć - M a r a . 9 T /^ e s K i 3aKiHHyiOTbCfl H a - c [ u ] , H a n p . m ó c - m o ith , p ie c - neKTH, s tł u c - Tpn nacH : u c h o Byxo n o g a H o ra OAHHHa P 036H T H , KOKHyTH. G rę k a pyK a M HHyjiHH, T e n e p iu iH iii, M a H 6 y rH iH . P a m u ie icH yB aB TaKoac no3aMHHyjiHH Mac. w ręce y pyui w u c h u y B yci w n o d z e y H 03i MHOSKHHa r ę c e pyK H u sz y B yxa JJicaioeo być (6ymu) M a c p ń n i <popMU menepiiunboeo uacy: Rk OÓHUHa MHO.MltllU B>KHBaeTbca pi;iKO. 1. ja l» / jestem [ecmeM J l.m y /mu/ jesteśmy /ecmeuibMU ] 2. ty /mu] jesteś / ecmeuib/ 2. wy /nu/ jesteście /ccmeuibne] b yK paiH C bK ift, TaK n o g i H o ra i b nojibCbKiii 2.3. F o n e t y k a (<|>OHeTHKa): MOBi e 7 /^3BiHKi n p H r o jio c H i o r jiy m y i o T b c a y K m u i cJiOBa BWMiHKiB, x o H a k j i h h h h h h C K Jiaay, aK y p o c iiic b K iH MOBi, H a n p .: 3.on, ona, ono/on, ona, ono/jest /ecm] 3. oni, one/oni, one/są [coyj • n o n . d ą b [a o M ri] - p o c . ; i y 6 [ a y n ] - y K p . z iy 6 [ a y 6 ]. W [ b ] i r z [>k ] o r jiy u i y i o T b c a ( a o [<Jj ] i [ h i ] ) n i c n a r j i y x n x n p H ro ;io c H H X ( c , c h , y M iiO /K im i B i/ip i H iH ioT bC H a s i K a T e r o p ii" ( p o j u i ) : M O J io B iH o o c o 6 o B a ( o n i ) ii • c h r z a n [x u ia H ] - x p o H , H e H 0 Ji 0 B iH 0 0 C0 6 0 B a ( o n e ) . y Tpeiifi o c o 6 i n e M a e 3aKiHMeHHa -T b. B h h h t o k : j e s t - a n e T o ^ i n p H ro jio c H H H t • chwila [x<J)ijia] - MHTb, • c z w a r t y [M(J>apTH] - MeTBepTHH, [ t ] T B ep^H H . • ć w i a r t k a [Hb(})apTKa] - H eiB ep T H H a, H acT K a s i ę ( - c a ) n n i u e T b c a OKpeMO i MO>Ke eTaBH TH ea n e p e / i fliccjioB O M . M acTK a b y / - b y c z , ć , k , s , s z , ś , t r a m o ) , H a n p .: (6 h ) n n iu e T b c a OKpeMO TijibKH r ie p e /i /liecjTOBOM, a n ic jia • k r z a k [ k h ib k ] - K ym , J flie c jio B a n n u i e T b c a p a3 0 M - rie p e ^ no3naH eH naM oco6 h , a n ic j i a n o s H a n e n n a • k w i a t [ K([)ai ] - KBi r , • p r z e z [ n u i e c ] - n e p e 3, p o ^ y , H a n p .: • c h c i e l i b y ś m y [x H ejii6 H iu b M H ] • c h c i a ł y b y ś m y [xH ajiH 6H inbM H ] - 3aKiHHeHHa, ani no3HanaK)Tb mh mh oco6h, • s w ó j [c(})yH] - cB ift, (n o jio B iK H ) xoT ijiH 6 h , • S z w e d [ui(j)eT ] - u iB e a , ( m u h k h ) x o T ijiH 6 h . npHKpin.aaioTbca ao c h c ia łb y m , j a b y m c h c ia ł a He c h c ia łe m b y i nacTK H b y / - b y , Hanp. • ś w ia t [m b(J)aT ] - c b It , • trz e b a [ rn ie 6 a] - T peS a, T.iH. • t w ó j [T<J)yii] - TBifi. W [ b ] o r jiy u j y e T b c a iHKOJiH 2.2. Rzeczowniki (iMeHHHKH): y n o jib C b K iii MOBi ic H y e iMeHHHKiB (a K e H e ic H y e ic H y e b b n e p ry B a H H a n p H ro jio c H H X p o c in c b K in ), x o n a He b Bi^MiHiOBaHHi y c ix B H na^K ax, yK paiH C bK iii i H e 3aBwz[H H a u i caM i 3ByKH, H a n p .: 10 npH k o jih b o h o t 3 k o >k n i c j i a r [ p ] , H a n p .: • t r w a ć | rp(Jia4 b] - rpH B aT H , ane: • d r w a l [;ip B a jib ] - a p o B o p y ó . U B h m o b ;) h o c o b o io rojiocHoro 3aJie?KHTb eia HacTynHoro 3ByKy: HacTynHHH 3ByK BHMOBa npHKJiaan SijibiuicTb B iiiia iK iB - npm oJiocHiiił, KpiM hhjkhc - (nmeub cjioea) ov ev / e j a d ą [fl/ió y ] - 'ia y r b nepejiiHenHX robię on en m o j ą [M o n ó y ] - m o io bąk [ 6 o h k ] - re^3t, się [p ó 6 e y [m ey / p ó 6 e] - p o 6 jito / me] - -ca pęd [neHT] - nariH, HiBH,mricTb 3. Sposoby oznaczania miękkości spółgłosek sąd [coht] - cy a (cnoco6n iioiiia'icm iii iioMUKUietiiin npnrojiocHHX 3ByKis) skręcać [cKpeHuanb] - noBepTaTH W ję zy k u polskim są dwa sposoby oznaczania m iękkości spółgłosek (y nojibCbKiH MOBi icHyiOTb ^Ba cnocoÓH noMHKiiieHHfl npHrojiocHHX 3ByKiB): npHrojiocHHH b [6] a6o p [n] 3.1.M iękkość spółgłosek przed sam ogłoskam i [a, o, u, y, ę, ą] OM CM kąpać [KOMnanh] - KynaTH oznaczam y za pom ocą litery dębow y [AeMSÓBH] - ay6oBHH npHrojiocHHX n ep ea rąbać [pÓMSanb] - py6aTH jiiiepH i, «Ky npH iu>OMy He BHMOBJiaeMo): biały [b’"auy], ciem ny [ć"em ny], sęp [ceMn] - rpncj) zabarw iony [zabarv’"ony]. io jio c h h m h i, której nie należy w ym aw iać [a, o, u, y, ę, ą] n03HawaeM0 3a (MairicTb ^ o n o M o ro io Uwaga! Spółgłoska [1] należy do grupy spółgłosek stw ardniałych (inaczej npueojiocHuu I f.ihl afio ł lv l (laniim. diccnie - M u m n u u nac) historycznie m iękkich lub funkcjonalnie m iękkich), dlatego w połączeniu [1] oe + [a, o, u, y, ę, ą] litery i nie piszemy (npHrojiocHHH 3ByK [1] iiajieźKHTb ;to m i n ą ł [M iH o y ] - n p o H iu o B , MHHyB rp y n u m i n ę ł a [MiHĆJia] - n p o H i u n a , M H H yjia (JjyHKuidiia ii.iio z g i n ą ł [3 riH o y ] - n p o n a B , 3 a r n n y B , 3iH H yB n n m e M o ): CTBepAHl<iHX m h k h x ), npurojiocHHx (afio icropum io m »khx TOMy y rp y n i (1) + [a, o, u, y, ę, ą) jiirepy i mh mh ue blady [bl"ady], stalowy [stal"ovy]; z g i n ę l i [3 riH e jii ] - n p o n a n H , 3arH H yjiH , 3rH H yjiH Ćwiczenie m 'hkuu nyueonocHuu - ć (ci) fabl.dź (dzi) fd jb l m ow o npoH H TaTH 1. Przeczytać wyrazy zawierające głoskę [1], przetłumaczyć cJiOBa, mo MicTHTb n p H r o jio c H y jib i n ep eK JiacT H : kolorowy, seledynowy czekoladowy, ceglasty, metalowy, mleczny, zielony. OHb CHb przyjąć [niUHHOHbHb] - ripHHHHTH kręcić [KpĆHbHinb] - KpyTHTH, 3HiMaTH ((jńjibM) bądź [6 o H b H b ] - 6yab, a6o będ zie [6ĆHbfl3e] - 6yn e Ćwiczenie 2. Przeczytać poprawnie wyrazy, zapamiętać ich znaczenie : 1 [1] • las, lekarz, ludzie, Lublin, lot, lek, lód, lampa, lotnik, lubić, lody, 12 13 • pole, balet, palec, kula, Polska, Polak, Polka, polski, plama, mleko, bluza, okno, głodny, wyżny, koncert, panna, sanki, młyn, sen, ton, basen, kaftan, lekarz, komin, kuzyn, piorun, wazon; lampa, kolor, tlen, topola, telefon, jadalnia, klasa, Julia, ulewa, nauczycielka, [n ’ | wesele, palma, psalm, plama, dekolt, kotlet, palto, palec, Kielce, ból, sól, stal, • nie, nikt, nic, niania, nieść, niski, niebo, nizina, niemiecki, niebieski, koniec, metal, cel, styl, model, rubel, szpital; sanie, pustynia, ochotnik, zdanie, opowiadanie, słońce, rzeczownik, czasownik, dziennik, gniazdo, suknia, pomnik, uczelnia, koń, cień, peśń, kamień; ł [u] [i] • ławka, ładny, łatwy, Łaba, łysy, łyk, łuk, łeb, łza, • jama, Justyna, jest, jeść, Jan, ja, jak, jaki, jutro, jasny, jeden, jedenaście, • kładka, mały, biały, długi, ołówek, pomału, północ, południe, tłum, półka, ojciec, ojczym, pacjent, major, rosyjski, bajka, pracujemy, najlepiej, bułka, pułk, wołowina, błoto, czoło, kłamca, kłopot, ogłoszenie, wesoło, głuchy, najbardziej, najtaniej, wjechać, zjechać, podjechać, racja, stacja, kolacja, sesja, głód, mydło, szydło, pałka, Wisła, Płock, był, mył, żył, pisał, chciał, łamał, pasja, poezja, erozja, herezja, kraj, gaj, kij, klej, maj, raj, mój, hej, dalej, gorzej, kochał, tył, tytuł, stół, dół; rodzaj, pokój, zwyczaj, tutaj, wczoraj, dzisiaj; li [!’] [r] • list, lipa, liceum, list, plik, litr, byli, bliski, Halinka, ślimak, Lublin, ulica, • rak, rok, ruch, rejs, radość, rodzaj, ropa, rower, rozum, ryba, ręka, rękaw, tulipan, tablica, byli, mówili, stolica, królik, klimat, polityk, policja, szalik; robota, rodzina, rysunek, recepta, cera, kara, góra, kura, rura, serek, teraz, Im| worek, korona, litera, urywek, barwa, perła, torba, warga, czerwony, Warszawa, • mak, maj, mur, metr, msza, mowa, mucha, moneta, mydło, młyn, mrok, mgła, czar, der, mur, tor, bazar, cukier, sznur, ser, kaptur, rower, kawaler. mrówka, J ■ dama, humor, numer, pomoc, remont, temat, Roman, zamen, brama, jamnik, Ćwiczenie 3. Przeczytać wyrazy, poprawnie wymawiając głoski : pomnik, ogromny, chmura, dmuchać, zmowa, dom, dym, krem, nam, rytm, tam, |u] - [1] tom, romantyzm; łaska - laska, poła - pola, łuki - luki, kółka - kulka, atłas - atlas, łup - lub, łata [m’l - lata; • mieć, miara, myły, miska, mizerny, minuta, mina, masło, mikrofon, mielony, [m] - [m’] mięso, Michał, Mirosław, Maria, imię, kamień, śmiech, kminek, karmić, mecz - miecz, mara - miara, marka - miarka, myła - miła; imieniny, śmiały, żmija, śmietana, szminka, śmiech; [m’] - [ n ’] miska - niska, komin - Konin, mina - Nina, śmiech - śnieg; ["] • noc, nic, narty, nazwa, notes, nowy, nuda, nuta, naczynie, notatnik, numer, [m] - [n] cena, kono, rana, rano, siano, pakunek, polano, kolano, ramiona, bagno, drobny, moc - noc, tom - ton, czym - czyn, może - noże, mowa - nowa, Marta - narty. 14 15 3.2. M iękkość spółgłosek [ś, ź, ć, ń, dź] (M ’ HKiCTb npHrOJIOCHHX [ś, ź, ć, ń , d ź]) ; zima, ziemia, ziarno, zioło, Ziuta, zielony, ziewać, zimno, ziemniaki, zimować, źle, źrebak, źródło, źrenica, buzia, kozioł, późno, jezioro, łazić, na końcu wyrazu lub przed inną spółgłoską miękką oznaczamy za pomocą liter wozić, guzik, poziomka, bliziutko, groźba, przyjaźń, Kazimierz, teraźniejszy, ze znakiem diakrytycznym ś, ź, ć, dź, ń późno; KiHui cjioBa h h nepe/i HacrynH H M (M jn ricTb npHiojiocHHX [ś, ź, ć, ń, dź] y m hk h m n p H ro jio cH H M 3ByKOM m h n03HanacM0 [ś] 3a ^onoMoroK) 6yKB 3 fliaKpeTHHHHM 3H3 kom ś, ź, ć, dź, ń): • śledzie, ślimak, śmietana, środa, śliwka, śniadanie, siano, siostra, siedem, dziesięć [d"eseńć], szarość [ś"arość]. siódmy, siodło, Sienkiewicz, siła, silny, środa, środek, środkowy, posiłek, sito, Ćwiczenie 4. Przeczytać poprawnie wyrazy, zapamiętać ich znaczenie : osiem, osioł, jesień, prosiak, maślak, głośno, książka, mamusia, tatuś, łoś, ktoś, [z] coś, Jaś, jesteś, wieś; • zamek, zorza, zupa, zero, zeszyt, Zygmunt, zabawa, zadanie, Zuzanna, tx] zebranie, zegarek, złość, znak, zbrodnia, zdanie, znaczek, złoto, znajomy, • chór, chata, cham, chuligan, chudy, chytry, chmura, choroba, chustka, hak, zmartwienie,- bazar, koza, kuzyn, kuzynka, proza, wazon, izba, nazwa, rozbić, huk, humor, herb, herbata, horoskop, hymn, mucha, ucho, kochać, rachunek, rozlać, rozmowa, wzrok, benzyna; bochen, ochrona, oddychać, schab, marczewka, schody, tchawica,- niech, fach, dach, gmach, grzech, strych, ruch, puch, druh; M • sad, sok, sos, sód, sen, ser, syn, sąd, sosna, sekret, syrop, solniczka, suszarka, M sekunda, sypialnia, smak, skarżyć, słaby, sprawa, smalec, sroka, stopa, niski, • chirurg, chimera, Himalaje, hipoteza, Hindus, hipoteka, hiperbola, bliski, osa, pasek, piesek, pisarz, włosy, piosenka, pisanie, rysować, wesele, • m achina, nihilizm , m achinacja, rachityczny. masło, ospa, usta, wyspa, gospodarz, nos, pies, włos, hałas, kaktus, napis, 3.3. Funkcje litery i w języku polskim wygłos, keks, sens, konkurs, kosmos; (ijiyHKuu jiirepti i y iio.ii.ci.kiii W ję z y k u [*] MOBi) p o ls k im lite ra i m o ż e p e łn ić tr z y fu n k c je ( y nojibCbKift MOBi Jirre p a i •żona, żakiet, żubr, żonaty, żmija, żaba, rzeka, rzadko, Rzym, Rzeszów, MOHCe BHKOHyB3TH TpH 4>yHKi]ii): •dużo, każdy, koleżanka, leży, może, abażur, pożar, róża, Bożena, ważny, pożar, 1) litera i oznacza ustną głoskę [i], zm iękcza poprzedzającą spółgłoskę (jii-repa i wieżba, drużyna, burza, dobrze, morze, grzyb, dworzec, orzech, Andrzej, brzeg, 03Hanae orzech; 3Byic): hchocobhh 3ByK [i], npn UbOMy noMHKiuye HacTynHHH npHrojiocHHH rubinow y [ru b ’in"ovy]; [§] • szafa, szyba, szum, szachy, szkoła, sztuka, szeroki, sześć, szósty, szafa, szary, 2) w pozycji przed sam ogłoskam i litera i oznacza m iękkość poprzedzających szybko, kasza, koszty, Warszawa, kształt, pisze, zeszyt, wszystko, mieszkać, spółgłosek; w tym w ypadku należy ją pisać, lecz nie^ należy ^ ^ y m g \^ ą ć koszmar, poszwa, szyszka, mysz, nasz, wasz, zamsz, dorsz, farsz; n03H U U nepe/i t o j io c h u m h Jii repa i oiH anar m h k Tc t i > nacry im n x upnraji0CHHX, y UbOMy BHnamcy ff cjjifl nH cara, aji ! He BHMOBJIKTH ftA 0 2 1 2 5 2 0 0 [ź] ---------------IHS. 16 7 9 A0 77 A 2. piaskowy [p’ask"ovy]; 3) w w y ra z a c h tw a rd y c h jiiT e p a i zapożyczonych lite ra [c , z , s], z a p is u je g ło s k ę i po s p ó łg ło s k a c h tw a rd y c h , [j] (y c;iOBax imiJOMOBHoro PODZIAŁ WYRAZÓW NA CZĘŚCI MOWY o p ró cz noxofl>KeHHH nicjia TBcp^HX npHrojiocHHx, KpiM TBepanx [ c , z , s ] , 03Hanae 3ByK [j]): CZĘŚCI MOWY W każdej rzeczy możemy wskazać jeszcze mniejsze rzeczy, które nazywają się częściami. Na przykład nasz organizm składa się z organów, czyli części ciała: mózgu, serca, płuc, wątroby, jelit itd. Tak samo nasza mowa. I ona □ olet [fi"olet]. ma swoje części: rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki, spójniki itd. Ćwiczenie 1. Przeczytać wyrazy, wyjaśnić pisownię spółgłosek miękkich W języku polskim mamy 10 części mowy: 5 odmiennych i 5 nieodmiennych. (npoMHTara cjioBa, noacHHTH npaBonnc mhkhx npnrojiocnHx): Wbij to sobie do głowy: jest dziesięć części mowy. brzoskwiniowy, bladość, herbaciany, piaskowy, popielaty, słomiany, ziemisty, Zapamiętać ilość części mowy to żadne męki: czerń, niebieski, rubinowy. Odmiennych jest tyle, ile palców u prawej, zaś nieodmiennych - ile paków u lewej ręki. Ćwiczenie 2. Przeczytać, zapam iętać znaczenie. Zapisać spółgłoski m iękkie w Odmienna część mowy to taka, która może zmieniać swe końcówki, w yrazach (npoHHTaTH, 3anaMflraTH 3iiaHemia. 3anncaTH Msnd npHrojiocHi y czyli przez coś się odmienia, np. przez liczby, przypadki, osoby, czasy. cjiOBax): Nieodmienna część mowy to taka, która nie zmienia swego zakończenia, czyli pier[w’]osnek, [n’]ezapotm’]inajka, dmucha[w’]ec, za[w’]ilec, [p’]iwo[n’]a, przez nic się nie odmienia. kacze[n’]ec, słonecz[n’]ik. Części mowy odmienne 18 nieodmienne rzeczownik przysłówek przymiotnik przyimek liczebnik spójnik zaimek partykuła czasownik wykrzyknik 19 3. FLEKSJA 3.1. WIADOMOŚCI OGÓLNE Fleksja jest to nauka o odmianie wyrazów. Odmiana wyrazów nazywa się deklinacja lub koniugacją. Problemami fleksyjnymi zajmowaliśmy się już częściowo w poprzednim rozdziale. Nazwa fleksja pochodzi od łacińskiego flexio, co oznacza dosłownie 'zginanie, zmienianie' (tu: zmiana końcówek wyrazów). Deklinacja jest to odmiana przez przypadki i liczby. Obejmuje ona cztery części mowy zwane imionami: rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek. Przypadki języka polskiego i ich pytania: Mianownik (M .)- kto? co? Dopełniacz (D.) - kogo? czego? Celownik (C.) - komu? czemu? Biernik (B.) - kogo? co? Narzędnik (N.) - kim? czym? Miejscownik (Ms.) - o kim? o czym? Uwaga: Czasownik, mimo że jest bardzo ważną odmienną częścią mowy, został Wołacz (W.) wymieniony na końcu jedynie ze względu na to, że się nie odmienia przez Jak zapamiętać kolejność tych przypadków? Można zapamiętać, na przykład, przypadki, ale przez osoby, czasy, strony, tryby i niekiedy rodzaje (w pierwsze litery tej oto rymowanki: przeciwieństwie do czterech pozostałych). Maleńki Domek Czerwonych Biedronek Nadeunal Małżonek Wilczycy. (brak pytań) Koniugacja jest to odmiana przez osoby, liczby, czasy, tryby, strony i niekiedy rodzaje. Koniugacja dotyczy tylko czasownika. 3.2. TEMAT I KOŃCÓWKA Tematem (tematem wyrazu) nazywamy te cześć odmiennego wyrazu, która pozostaje po oddzieleniu końcówek. Jest on główną częścią wyrazu zawierającą jego znaczenie. 20 21 4. CZASOWNIK Natomiast końcówka to wymieniająca się przy odmianie cześć wyrazu. Przykład: szkol (T) + a (K), uczeń (T) + 0 (K) Czasownik jest to odmienna cześć mowy, która oznacza czynności, stany lub T — temat zjawiska. K — końcówka 0 — tu: brak końcówki Wiedza o tym owieczki, wiedza też barany, że czasownik oznacza czynności, Każda mądra główka pamięta ten schemat: przy odmianie zmienia się zjawiska lub stany. końcówka, ale nie temat. Nazwa czasownik pochodzi od słowa czas. Czasowniki w swej osobowej Temat może występować w wersji podstawowej (D. Ip) i wtedy nazywa się formie wskazują, kiedy odbywa się czynność, a więc — w przeciwieństwie do tematem podstawowym bądź też w innej wersji i wtedy nazywa się tematem pozostałych części mowy — są powiązane z czasem. obocznym. Przykład tematu podstawowego: /D./ szkol-[y], las-[uj Przykłady tematów 1) o czynności: co robi? (co robił?, co zrobił?, co będzie obocznych: np. /Ms./ szkol-[e], lesi-[e] Temat, proszę waszmości, może mieć oboczności. Oboczności tematowe, czyli wymiana głosek w temacie, w języku polskim robił?, co zrobi itd.); 2) o stany: co się z kimś /albo: z czymś/ dzieje? (co się z kimś działo?, co się z kimś będzie działo? itd.); mogą być następujące: 1) spółgłoskowe Czasowniki odpowiadają na pytania: (wymiana spółgłoski na inną, zazwyczaj twardej na / 3) o zjaw iska: co się dzieje? (co się działo?, co się będzie działo?). miękką), 2) samogłoskowe ^ ie c jio B o a) jakościowe (wymiana samogłoski na inną samogłoskę), b) ilościowe (zanik samogłoski w temacie obocznym). FpaMamHHi KaTeropii' aitcjioBa: Pifl (rodzaj gram atyczny): m ęski, żeński i nijaki (w liczbie pojedynczej) oraz m ęskoosobow y i niem ęskoosobow y (w liczbie mnogiej). H hcjio (liczba): pojedyncza - oflHHHa, m noga - MHOWHHa. Ocofia (osoba): pierwsza, druga i trzecia - nepma, apyra i T pem Jl,it ni,iMina (koniugacja): i, 11,111 i IV Hac (czas): teraźniejszy, przeszły i przyszły-TenepiuiHiH, MHHyjiHH i ManóyTHiH Cnoci6 (tryb): oznajm ujący, rozkazujący i przypuszczający (w arunkow y) 22 23 - p03II0BlAHHJi, HaKE30BHH 1 yMOBHHH. oddychać o d e tc h n ą ć Bm;i (aspekt): dokonany i niedokonany - .aoKonaHHH i He/tOKOHa-HHH. w y jm o w a ć w y ją ć C tsh K a T e r o p i n B H jjy y n o n b C b K iń c ji0 B 0 3 M im M ae BejiHK e ju a n e m ! ? !. ll e p c z i y ciM (strona): czynna, bierna i zw rotna - aKTHBHHH, nacHBHHH i BOHa 3BOpOTHiH. K aT eropiłi no3H aH aeT bca Ha BHÓ opi /n cB U iM iiiH , (|)opM , hhcobhx a otżkc Ha iipaBHJibHOM y B ia M in ro B a im i ^ i e c n o B a . H e n 0 0 ,a H H 0 K i BHiia;iKH npHnajie>KHOCTi bh ; iv IIoHflTTeBa K aieropia BH/iy zui y 6araTbox iH,ao-eBponeHCbKHX MOBax BHpa*aeTbCH 3a /lonoM oroio <})jieKciHHHX 3aco6iB, to 6 to 3a /lonoMoroio b h ^ o b h x n a p f l i e c ji i B 4 0 p i 3 HHX A ie B iflM m : s trz e la ć - III flic B i^ M in a s trz e lić -1 aicB U iM U ia- Ta iHiiiHX cjiOB'HHCbKHX pi3HHUb y 3aKiHHeHH«x ao K o n am ix i neflOKOHaHHx naciB (nep<|>eKTHBHHX i Mk i b y K paiH C bK in, p o c iw c b K iii M O B ax, y n o jib C b K ifi iMiiepf})eKiHBHHx). y nojiŁCbKifi MOBi, n0/ii6H0 hk y 6araTbox cjiOB'flHCbKHX MOBi ^OKOHaHi a ie c j i o B a H e y T B o p io io T b (j)opM T e n e p i u i H b o r o n a c y , C K JiaflH oro MOBax, noiiHTTCBa KaTeropia BH/iy a ii żiiccnoBa 3HaxoflHTb cboe Bi^o6pa>KenHa M a H 6 y T H b o ro , flienpHCJHBH HK a T e n e p i u i H b o r o M acy. y M0p(J)0JT0riHHHX 3aco6ax, ane He (J)jieKciHHHX, jinuie y cjiOBOTBipHHX. ^.OKOHaHi fliecjioBa nojibCbKoi mobh Biapi3HaK)TbCfl Bifl HeflOKOnannx TEnEPIIU H ffl 4AC CJlOBOTBipHOK) GyjIOBOłO. BHKJia^HHKaMH 3H an eH H €B H X p i3HHHb JlOKOHaHOCTi i HeaoKOHaHOCTi b nojibCbKiii MOBi Moacyrb 6 yTH: a) He^oKOHaHi jnecjioBa npetfnKCH: AOKOHaHi aiecjioBa Cepea (JiopM TenepiuiHboro (i npocToro MaBóyTHboro) nacy BHOKpeMJHOK)Tbc« MOTHpH aieBiflMiHH 3 Orjl»fly Ha OCOÓOBi 3aKiHHeHHH 1 i 2 OCOÓH OflH H H H : robić zrobić/przerobić iaKiiiMCiniu 1. ocoSh czytać przyczytać/odczytać I AieBi/iMiHa (koniugacja) -ę - esz pisać napisać/dopisać II flitBiflMina (koniugacja) -ę - isz/ysz szyć uszyć/przeszyć III flicBiflMina (koniugacja) - am - asz jechać poj echać/wyj echać IV aieBiflMiHa (koniugacja) - em - esz AieBiaMiHa I (koniugacja I) 6) cy(|)iKCH: H e^oK O H aH i 3 aKiHneHHH 2. oco6h f li e c j io B a aoKonani aiecjioBa Liczba pojedyncza w ciskać wcisnąć 1. os. niosę m ijać minąć 2 . os. niesiesz płaczesz bierzesz niesiecie s tr z e la ć strzelić sprawić spraw iać b) pi iiiiiiii H e^oK O H aH i nazyw ać 3 . os. niesie b płacze biorę bierze niesiem y płaczemy bierzemy płaczecie bierzecie niosą płaczą biorą B 0CH0Bax, HKi 3aKiHnyiOTbCfl m'kkoio (piję) a6o ciBep^ijioio (skaczę) dpHrojlOCHOlO, HepryBaHHH He Bifl6 yBaioTbCfl, TOfli hk b iBep/iHX0CH0Bax K openi: f lie c jio B a płaczę Liczba m noga .noKonam #iecjioBa nazwać 24 e HepryBaHHH TBepfloi npHrojlOCHOl 3 m'«koio (płynę/ płyniesz). Moacyn. TaKO* 6yTH i nepiyBaiiHH rojiocHHx: niosę/niesie. 25 Y n a ra ! /Jo nici' flieBiflMiHH Hajie/Karb yci aiecjiOBa 3 cyiJniccoM -ow a-: budow ać, 3. czyta w ybudow ać, y urn aieBiaMiHi npnrojiocHi b 0CH0Bax fliecniB He ni^naraiOTb nepryBaHHHM. kupow ać, rysow ać, narysow ać, dyskutow ać, a Taico)K i3 kocha ma mają czytają kochają tjjopMaHTOM Heo3HaHeHoi' (|)opMH - ąć: płynąć, przepłynąć, skaknąć, sięgnąć, YBara! /JiecjiOBO d ać y 3.oc. mh. Mae (J)opMy: d a d z ą . dąć. /JieBi/iMiHa IV (k o n iu g a c ja IV ) /{icBiAMiHa II (k o n iu g a c ja II) L iczba p o jed y n cza L ic zb a p o je d y n cz a 1. umiem jem w iem um iem y jem y w iem y 2. um iesz je sz w iesz um iecie jecie w iecie ł. śpię m ów ię 2. śpisz m ów isz robisz leżysz siedzisz . 3. śpi m ów i robię leżę robi siedzę łeży siedzi m yślę krzyczę m yślisz krzyczysz m yśli krzyczy 3. um ie je Umieć 1. śpim y m ów im y robim y leżym y siedzim y m yślim y krzyczym y R ozum ieć 2. śpicie m ów icie robicie leżycie siedzicie m yślicie W iedzieć y n m ów ią flieBuiMiHi Bifl6yBaK)TfeCH robią b leżą siedzą n ep ry B a H H H h h x n p H r o jio c H H X , HaTOM icTb »c 3ajTHUiafOTbC5i 6 e 3 3MiH: m iażdżysz. B 0CH0Bax Ha 3a jiH H ia c ib C 5i i n ic jia CTBep/iijii n p n r o j io c H i (Jjohcthhho m'hkhmh ć, d ź, ś, ź, dz, ru sz ą - ruszysz, położę - położysz, m iażd żę - n p H r o jio c H H H - c z - n e p ry B a H H H B i a c y m i . B e 3 3MiH npnrojiocHHH [Ż], akhh Ha w ierzę- w ierzysz, 3 CTBepaijiHx nn cb M i no3HaqaeTbcs n p H io jio c H H X um ieją je d z ą w iedza. Jeść krzyczą aiecjioBax 3 0CH0BaMH Ha m'hkhh npnrojiocHHH He c, d z, sz, ż, d ż nepryiOTbCH, hk npaBHjio, a6o krzyczycie m yślą w ie Bcboro £0 IV flieBi/jMiHH bujhochmo HacTynHi fliecjiOBa: L ic zb a m n oga 3. śpią L ic z b a m no g a 4 b o 3H3k o m rz: cz, szcz, sz, ż(rz), żd ż b Być y IV flieBWMiHi AiecjioBa u m iem , ro zu m iem MaioTb y 3. oc. mho>khhh cj>opMH u m ieją, ro z u m ie ją , a aiecjioBa w iem , je m - w ied z ą, je d z ą . C n id 3ayeaoKumu, Ufo (popMU d ic a iia n on bC bK iii M o e i eo K u e a m m b C fi 3 n e e n i m u m ó w is z , a maKOMC 3 a u M e m u K ty , 2 .o c . oóhuhu ma mhomcuhu oÓMeMcenHHMU. M O M cym b OopM U eu K opu cm oeyeam u cH c h o d z is z , n u iu e p o 3 M o e a x 3 dim bM U , HJieHOMU ciM % 6nu3bKUMU i n p m m en H M U , d o K o m p u x eidnoiueHHW d o e e mu 3aK iH H eH H «x flie c jH B n n u ie T b c a r o jio c H H H - y . 3eepm aeM O C fi n o a t e n i . H o L ic zb a poj edy n cza n o e d n y io m b c e p ó e m i a d p y o tc ó a , erncueacm bCH e e in jiu e a (p o p .u a p a n i d z i e , p a n i L iczba m n o g a y mhookum d o p o c n u x o c i6 , 3 K o m p u M u u a c n e 1. chodzę noszę płacę chodzim y nosim y płacim y m ó w i . H a m o M ic m b 2. chodzisz nosisz płacisz chodzicie nosicie płacicie p a n o w ie m ó w ią , p a n ie s łu c h a ją , p a ń s tw o c z e k a ją . 3. chodzi nosi chodzą ITpeflCTaBJieHi BHine th iih Bi/iMunoBaniiH y TenepiuiHbOMy naci aKTHBnoro płaci noszą płacą 3ciM icm b 3 a u M en u u K a w y e jK u e a w m b C H (fropMU CTaHy CTOcyiOTbca neaoKOHanHX aiecjiiB. /loK onani aiecjiOBa t 3 ko>k Maiorb Tani ^icBiaM iHa III (k o n iu g a c ja III) L ic zb a p o je d y n cz a ac THnH BiflMiHK)BaHH» (4 aieBiflMiHH), arie Bace b MaHÓyrHbOMy naci, y t.3b. L iczb a m noga 1. czytam m am kocham czytam y m am y kocham y 2. czytasz m asz kochasz czytacie m acie 26 «npocTQMy MaH6yTHbOMy». kochacie 27 BiAMimoBaHHH aonoMiiKHoro aiecjiOBa być 3. Ymeopumu npaeunbui (p o p M U menepiuiHbozo nacy diecniey dyoKmx: TenepiuiHiii Mac I .(być, ja) Ukraińcem. 2. Czy one (być) Czeszkami? 3. Na dworcu (być) Liczba pojedyncza Liczba mnoga niebezpiecznie. 4. Nie (mieć, ja) kluczy do mieszkania. 5. Oni (mieć) syna i 1. jestem jesteśmy córkę. 6. Ile (mieć, ty) egzamnów? 7. Ile ona (mieć) lat? 8. (być, wy) 2. jesteś jesteście zdenerwowani. 9.Gdzie (być, ty)? 10. (mieć, wy) ładny dom. 3 .jest są 4. Ymeopumu npaeunbui (pop.M U menepiuiHbozo nacy d iecn iey dyMCxax: 1. Nie (móc, ja) otworzyć tego słoika. 2. Czy (chcieć, wy) już iść do domu? 3. MHHyjlHH Mac Liczba pojedyncza 1. byłem, byłam 2. byłeś, byłaś 3. był, była, było Liczba mnoga (móc, my) pojechać tam razem. 4. (móc, ona) robić to, co chce. 5. Czy (chcieć, byliśmy, byłyśmy ty) wody? 6. (chcieć, ja) tylko twojego dobra. 7. Czy (móc, ty) zamknąć drzwi? byliście, byłyście 8. Oni nie (móc, oni) iść teraz do sklepu. 9. Nie (chcieć, my) robić kłopotu. 10. Dlaczego nie (móc wy) zatelefonować później? byłi, były 5. Ymeopumu npaeunbui <pop,\iu menepiuiHbozo nacy diecniey dyoKKcac: 1. Gdzie (stać) szklanki? 2. Fotel (stać) pod oknem. 3. Na kanapie (leżeć) kot. 4. MaH6yTHiii Mac Liczba pojedyncza Liczba mnoga Dookoła stołu (siedzieć) goście. 5. Ilu ludzi (stać) w kolejce? 6. Za kim (stać, 1. będę będziemy ty)? 6. Gdzie (siedzieć, my)? 7. Książki (leżeć) na półce. 8. Dlaczego (stać, wy)? 2. będziesz będziecie 9. Czy oni (musieć) tak dużo mówić? 10. Kiedy (musieć, my) napisać ten 3. będzie będą referat? 11. (musieć, ja) posprzątać. 12. (musieć, ty) się tu podpisać. ćwiczenia 6. Ymeopumu npaeuiibiti (pop.\tu menepiuiHbozo uacy diccnie y dyMCKax: 1.npoeidMiunmu diecnoeay menepitunbOMy naci: 1.ja jestem mam piszę robię leżę jem idę jadę muszę mogę (umieć) mówić po francusku. 4. Co (jeść, wy) na kolację? 5. Czy (wiedzieć, wy), jak odmienić ten czasownik. 6. Ona nie (wiedzieć), co znaczy to słowo. 7. Ty on my wy oni. 2. 1. Nie (wiedzieć, ja), kto to jest. 2. Czy (rozumieć, ty), co on mówi? 3. Czy oni Ymeopumu npaeunbui (j)opMu menepiuiHbozo nacy diecniey dy,itcKax: 1.Dokąd (iść, my)? 2. (Jechać, ja) na wakacje. 3. (jechać, my) w góry! 4. Nad morze (jechać, oni) pociągiem. 5. Wszyscy (iść, oni) na plażę. 7. (Iść, ty) czy nie? 8. Ten kierowca (jechać) tak szybko! 9. (iść, wy) z nami do kina? 10. Do pracy (jechać, ty) autobusem czy samochodem? On nie (rozumieć), co ona mówi. 8. Oni (wiedzieć), gdzie jest poczta. 9. one (rozumieć) każde zdanie. 10. Dlaczego oni nic nie (jeść)? 7. Ymeopumu npaeunbui (popMu menepiuiHbozo uacy diecniey dyjKKax: 1. Czy pan (być) lekarzem? 2. Czy pani (znać) tego pana? 3. Gdzie pan (mieszkać)? 4. Czy panie (lubić) muzykę klasyczną? 5. Czy panowie (móc) mi pomóc? 6. Czy pani (chcieć) skorzystać z telefonu? 7. Czy pani (mieć) 28 29 długopis? 8. Czy pan (móc) chwilę zaczekać? 9. Państwo nie (lubić) hałasu. 10. 3. będzie daw ać Panowie (być) w ogrodzie. OnHCOBi 4>opMH M aM oyT H boro c i o i a / w o r o M acy 8. Ymeopuniu npaeujibhi (pop.uu menepiuiHbOZO nacy diecjiie y dy.vcKax: pi3H H m o b CTaTi o c i 6 - ynacH H K iB a i a n o r y a ó o H a rp aM araM H H H p i # iMeHHHKiB- Monika (wstawać) codziennie o godzinie 7.00. Jej brat jeszcze (spać). (Myć się), cy6'(iKTiB flii' aiecjioBa. Y cyM acniM n o jib C b K iń MOBi M acTiuiHM H e <j>opMH (ubierać się) i (robić) śniadanie dla siebie i dla taty. Mama rano tylko (pić) ManóyTHboro CKjiaaHoro 3 aiecjiiB H H M H (J)opMaMH M H H y jio ro M acy, saitiHH eHH H kawę. O 8.00. Monika (iść) na uniwersytet. Tam ma zajęcia do 14.30. Obiad h k h x BK a3ye H a p i a : m o jio b Im h h , aciHOHHH i c e p e / m i i i - b oflHHHi T a m o jio b Im o - (jeść) w domu z całą rodziną. Bardzo (lubić) wspólne posiłki. Potem (mieć) OCOÓOBHH i HeHOJlOBiHO-OCOÓOBHH-y MHOWHHi: trochę wolnego czasu. Wtedy (czytać) prasę, (rozmawiać) przez telefon. Czasem Liczba pojedyncza: (spotykać się) z przyjaciółmi w centrum. Czasem (pracować) w bibliotece, 1. będę robiła, robił będziem y robiły, robili (pisać) referat. Czasem (sprzątać) dom, (odkurzać), (wynosić) śmieci. Po kolacji 2. będziesz robiła, robił będziecie robiły, robili (oglądać) telewizję. Przed snem (słuchać) muzyki. (Iść) spać koło 22.30. 3. będzie robiła, robił, robiło będą robiły, robili { OnncoBi (J)opMH MaiióyTHboro c k j i a/m oro Macy BiApi3HHiOTbca i MaBGyTHin npocTHH nac TenepiuiHboro nacy, im jiiniTH BO M H e B K a3yioT b H a Liczba m noga: 6yTH 3MineHHH (będę pracow ać aóo pracow ać będę), а) MauGymuiu npocmuu (J>opMH 3 nopaflKOM BWHBaHHH ejieMeHTiB: nopaaoK cjiiB y (j)opMax 3 iH(J)iHiTHBOM Moace M AHBYTHIM HAC (Czas przyszły) n o p ie n m im e : będą daw ać yrBoproeTbca neflOKOHaHoro TOfli bui jiieciiiB ak (jjopMH aoKonaHoro MatOTb a i e cjioBa y mmiii (JjopMi BHfly. nopa^oK cjiiB Mae 6yra nocTiiiHHM: będę pracow ał. 3anepeMHa MacTKa nie 3HaMeHH» BWHBaeTbca nepea (jiopMaMH aonoMiwHoro ;uecjioBa: nie będę pracow ać lub /lonoHanoro daw ać aiecnoBa to ,z » a k dać -3HaMeHHH pracow ać nie będę, nie będę pracow ał. ćwiczenia M a H Ó y r u b o r o Macy: / TenepiniHin M a c aiejioBa MaHÓyTHiił npocTHH daw ać: M a c aiecjioBa 1. 3aKimumupeuennn, eoicueaiouu (pop.u npocmozo Mauóymubozo nacy: dać: 1. daję dajemy dam damy 2. dajesz dajecie dasz dacie 3. daje dają da dadzą IlaupiiK .ia/i: Jeżeli będę mieć czas, to póide do kina. Jeżeli w niedzielę będzie pogoda, to__________________________ Jeżeli wygramy million na loterii, to_________________________ Jeżeli zdam egzaminy, to_______________________________ б) Mauóymniu CKJiadnuu B ia ne;iOKOiiaHHx f lie c jiiB M aiióyT H iH Mac y T B o p io c T b c » nepe3 n o c # Hanna oco6obhx (JiopM a o n o M i/K iio r o a ie c j io B a być y MafiSyrubOMy Jeżeli spotkam w lesie niedźwiedzia, to_ Jeżeli zjesz wszystkie cukierki, to_____ M aci i tj>opM iH(})iHiTHBy: 1. będę dawać będziemy dawać 2. będziesz dawać będziecie dawać 30 2. 'ict-uiniimu menepiumiu nac diecjiie na CKnademtu Mauoymuiu: 31 1.Słucham muzyki. 2. Robisz zdjęcia. 3. Gotuję obiad. 4. On się uczy. 5. tłuc tłukł tłukli Pomagamy bratu. 6. Jem śniadanie. 7. Gdzie mieszkacie? 8. Czy babcia jest w biec biegł biegli domu? 9. Czy kupujesz chleb? 10. Co oni robią? 11. Co studiujesz? strzec strzegł strzegli strzyc strzygł strzygli 3. Bcmaeumu (f)opMU npocmozo a6o CKnadenozo Mauóymubozo nacy: móc mógł mogli 1. Co (robić, ty, m) wieczorem? 2. Kiedy (pojechać, ty) na wakacje? 3. Kto BiaMiHHOCTi (przeczytać) ten wiersz? 4. Gdzie (zaparkować, my) samochód? 5. Jutro IlpHrOJlOCHHH: (zwiedzać, wy, m) 6. Pewnie jak zwykle (rozmawiać, oni, f) cały wieczór. 7. Ile Bezokolicznik razy dziennie (brać, ty) te tabletki? 8. Kiedy (pójść, my) do kina? 9. Jak rodzaju rodzaju (znaleźć, ty) numer telefonu, to zadzwoń do lekarza. 10. Jak (mieć, ty) ładne męskiego niemęskoosobowego męskoosobowego oceny, to (dostać, ty) nagrodę. trząść trząsł trzęsły trzęśli nieść niósł niosły nieśli wieźć wiózł wiozły wieźli <I>opMH MHnynoro nacy o^HaKOBi ann «0K0HaHHx i nnn Hezi0K0Ha-HHX fliecjiiB. znaleźć znalazł znalazły znaleźli ix CTpyioypa BHHwcia 3 cjjopM jjaBHboro ^ieripuKMeTHHKa i3 cy(j)i«coM -I-, TOMy pleść plótł plotły pletli BOHH MaiOTb pOflOBi 0C060Bi 3aKiHHeHH». gnieść gniótł gniotły gnietli YTBoprotoTbCH ni (|)opMH, hk npaBHJio, Bifl ochobh imjjiniTHBy: grać wieść wiódł wiodły wiedli - grałem, grałeś, grał; ciągnąć - ciągnąłem , ciągnąłeś, ciągnął; rzucać B oco6obhx 4>opMax MHHyjioro nacy Bi;i6yBato rbCH nepryBanna rojiocHHx: a // - rzucałem , rzucałeś, rzucał; liczyć - liczyłem, liczyłeś, liczył. J\o ochobh C .ą llą , o // ó, o // ó // e. HepryBainia i ojiochhx aIle peryjiapHO Bw6yBaeTbc» b iH(j)iHiTHBy flo/iaerbcfl cy<})iKC -ł- /1 i oco6oBi 3aKiHHeHH«: ;iiecjiOBax, Liczba pojedyncza: mieć. M H H Y JIH H MAC (C zas przeszły) Liczba mnoga: 1. robiłam , robiłem robiłyśm y, robiliśm y B 0CH0Bax noMiTHi i y mecjiiB, aici nepea (JiopMaH 3. os. Im. 3. os. Ip. iiu J m im iB h k h x rodzaju jaKiimyrrbca Ha -eć: chcieć, musieć, powiedzieć, Liczba pojedyncza Rodzaj męski 2. robiłaś, robiłeś robiłyście, robiliście Rodzaj nijaki 3. robiła, robił, robiło robiły, 1. miałem miałam UpoTe iHKOjTH 0CH0Ba MHHyjioro nacy Biflpi3H»eTbCH Bia ochobh iH(J)iHiTHBy. LJe 2. miałeś miałaś xapaKTepHO 3. miał miała robili aiecjiiB, mo 3aKiHHyioTbCH ([jopManTOM -c: Bezokolicznik 3. os. lp.: 3. os. Im. rodzaju męskoosobowego Rodzaj męskoosobowy piec piekł 1. mieliśmy 32 Rodzaj żeński miało Liczba m noga rodzaju męskiego piekli 3. os. Rodzaj niemęskoosobowy miałyśmy 33 2. mieliście miałyście /J ie c jio B a i3 <j)opMaHTOM - ś ć 3. mieli miały itifl 3MiHeHHX o c h o b : k r a ś ć - k r a d ł e m , k r a d l i ; k ł a ś ć - k ł a d ł e m , k ł a d l i ; w p a ś ć - y iH <j)iH iraB i y T B o p io io T b <j)opMH M H H y jio ro n a c y T ojiochhh -e- b 0CH0Bi 3'flBjiaeTbCfl jiHiue b H0Ji0 BiM0 - 0C060 BHX (jiopMax w p a d łe m , w p a d li; j e ś ć -ja d łe m , je d li; u s ią ś ć - u s ia d łe m , u s ie d li. mhohchhh: chciał // chcieli, powiedział // powiedzieli, musiał // musieli. OKpeMoi' yBarn 3acjiyroByK>Tb <j)opMH MHHyjioro Macy aiccjiOBa iść: MepryBaiJHH aHe xapaKtepHe t3ko>k żijih HonoBiqo-oco6oBHX (ftopM mhożkhhh Liczba pojedyncza Liczba mnoga fliecjiiB r a n y jeść, znaleźć, usiąść. 1. szedłem, szłam szłyśm y, szliśm y Liczba pojedyncza 2. szedłeś, szłaś szłyście, szliście 3. s z e d ł, s z ł y , s z li Rodzaj męski Rodzaj żeński 1. znalazłem znalazłam 2. znalazłeś znalazłaś 3. znalazł Rodzaj nijaki /Ich Ki /lie c jio B a , m o 3aKinMyłOTbCH Ha - e ć t3 k o > k M aioT b B ijiM iH u o c ri M i* o c h o b o io iH (J)iH iraB y i <J>opMaMH M H H y jio ro w a c y : t r z e ć - t a r ł , t a r l i ; d r z e ć - d a r ł , : znalazła d a r li; u m r z e ć - u m a r ł , u m a r l i ; p r z e ć - o p a r ł , o p a r l i ; m l e ć - m e ł ł , m e ł l i . znalazło Liczba mnoga Rodzaj męskoosobowy Rodzaj llepryBannH t o j i o c h h x o / / ó iiaaBiie y ^iccjiOBax móc, pom óc (c^n n a (jiopMa 3 o- 3'flBJiaeTbCH y rpeTin oco6i o j i h h h h nojiOBinoro po,ay: m ógł, pom ógł; b niemęskoosobowy 1. znaleźliśmy znalazłyśmy in m H x 2. znaleźliście znalazłyście TaKe 3. znaleźli ą//ę e y bw znalazły (j>opM ax M H H yjroro iH(J)iniTHBy H a s z ła , s z ło H e p ry B a n n n t o jio c h h x (J)opMax oflHHHH i m h o h c h h h e ro jio c H H H -o: m ogłem , m ogli, pom ogły). vk HepryBaHHa Bi,a6yBaeTbca i y ^iecjiOBax THny p l e ś ć , n i e ś ć , w i e ś ć , w i e ź ć , m ie ś ć : Liczba pojedyncza Macy, yTBopeH H X -ąć: / Liczba pojedyncza Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki 1. niosłem niosłam 2. niosłeś niosłaś Rodzaj męski Rodzaj żeński 1. zacząłem zaczęłam 3. niósł 2. zacząłeś zaczęłaś Liczba mnoga 3. zaczął zaczęła Rodzaj nijaki zaczęło Liczba mnoga Rodzaj męskoosobowy Rodzaj niemęskoosobowy niosła Rodzaj męskoosobowy niosło Rodzaj niemęskoosobowy 1. nieśliśm y niosłyśm y 2. nieśliście niosłyście niosły 1. zaczęliśmy zaczęłyśmy 3. nieśli 2. zaczęliście zaczęłyście yBara! 3. zaczęli zaczęły OcoóoBi 3aKiHneHHH (J)opM MHHyjioro nacy (-em , -am, -eś, -aś, -m , -śm y, -ście) e pyxoMHMH, 34 to 6 to MOHcyTb B i j m i J i a r a c a 35 Bi a flic cjiO B a i npHe/myBaracji flo nepuioro cjiona b penenni; TaK e HBHiue B B aacacT bcn 03HaK0ro noTOHHoro a6o (móc, ty) zapytać. (J)aMiji'Hpnoio c t h j i i o : Gdzie byłeś? Mariusz (pójść) do kolegi. 8. Ania (pójść) na ślub. 9. Co (musieć, ty) zrobić? 10. - Gdzieś był? Czemu tam pojechaliście? - Czemuście tam pojechali? 5. Bcmaeumu npaembuy (pop.uy Munynozo nacy diecnie, ląo e paw i i: Nie siedzieliśmy w domu - W domuśmy nie siedzieli. czytać/ przeczytać robić/zrobić kupować/kupić malować/ pomalować ćwiczenia 1. Marek____tę książkę w dwa dni. 2. Ola i Mateusz__________ ten dom rok temu za 100 tysięcy. 3. Dziś rano, kiedy_________ (ja, 1. IJpoeidMiHnmu diecnoea y MunyjiOMy naci: dziewczyna) śniadanie, zadzwonił telefon. 4. W dzieciństwie Daria być, czytać, mieć, studiować, nieść, jeść, jechać, iść, siedzieć. __________dużo książek. 5. Gdy Ania i Magda___________prezent dla Michała, spotkały jego siostrę. 6. W sobotę Janek_________ cały 2. Bcmaeumu npaeujibny (fropjuy Munynozo Macy: płot. 7. Rozlane mleko! Kto to_______ ? 8. Czy___________ (ty, l.Kto (śpiewać) tę piosenkę? 2. Magda wczoraj (telefonować) do Ciebie. 3. nie chłopiec) kiedyś mieszkanie? (być, ja, dziewczyna) w Hiszpanii. 4. (czekać, my, chłopcy) na ciebie pół godziny. 5. Czy (czytać, wy, dziewczyny) tę książkę? 6. Koledzy, (oglądać) 6. Bcmaeumu npaewibny (popMy Munynoeo nacy diecnie chodzić/ iść/pójść: mecz? 7. Mateusz (wyjechać) do Włoch. 8. Aniu, co (studiować, ty)? 10. Cały 1. Te dziewczynka przez dwa lata nie dzień (zwiedzać, my, dziewczyny). Gdzie mama?___________ na zakupy. 3. W sobotę rano, kiedy _________ do szkoły. 2. _______ na rynek, spotkałam kolegę ze,szkoły. 4. W piątki Ania zwykle 3. Bcmaeumu npaeunbny (fiop.uy Mimynozo nacy: ________na basen, ale dziś__________ na plażę. 5. Wczoraj Maciek 1. Nigdy nie (słyszeć, my) o tym aktorze. 2. Czy pan (mieć) już egzamin? 3. Czy ______na uniwersytet pół godziny, bo strajkowali kierowcy autobusów. państwo (widzieć) tego człowieka? 4. Czy panie (widzieć) gdzieć mój parasol? 5. (musieć, ja) już wyjść. 6. Nie (zrobić, ja) nic złego. 7. Czy (jeść, wy) już 7. Buópamu eidnoeidny (jjop.uy diecnoea: obiad? 8. Nie (wiedzieć, oni), gdzie przenocować. 9. Nie (mieć, my) już czasu. IlanpHKjia^: Czy pan (mówisz -mówi - mówicie) po polsku? 10. Olu, (mieć, ty) trochę szczęścia. 1. Czy pan (znasz - znacie - zna) tę piosenkę? 2. Gdzie pani (mieszka - mieszkacie - mieszkać)? 4. Bcmaeumu npaeujibny (frop.uy Munyjioeo nacy: 3. Czy panie (wiedzą- wiecie - wiesz), kim on jest? 1. (jechać, my) samochodem i (jeść, my) lody. 2. (iść, ona) ulicą i (jeść) ciastko. 4. Czy państwo (pijecie - piją- pijesz) kawę z mlekiem? 3. nie (mocja) ci pomóc. 2. Janek nie (móc) zaparkować samochodu. 3. Ola i 5. Czy panowie (widzieli -widziały- widzieliście) ten film? Magda (pójść) na koncert. 4. Mateusz i Robert (pójść) na mecz. 5. Dlaczego nie (). Czy pan (zamówił - zamówiłeś - zamówiłaś) herbatę? (pojechać, wy) na zakupy? 6. Ania i Robert (musieć) zostać w bibliotece. 7. 7. Czy pani (byłaś - byłeś - była) w Warszawie? 36 37 8. Czy panowie (widzieliście - widzieli - widziały) ten mecz? 5. RZECZOWNIK 9. Czy panie (zdali - zdały - zdałyście) egzamin? Rzeczownik jest to odmienna cześć mowy, która oznacza osoby i nieosoby. 10. Czy państwo (kupiliście - kupili - kupiły) ten dom? czyli zwierzęta, rośliny, przedmioty, pojęcia itd. Nieosoby możemy nazwać umownie rzeczami. Wiedzą o tym dorośli, wiedzą też dzieci: rzeczownik oznacza osoby oraz rzeczy. Nazwa rzeczow nik pochodzi od słowa rzecz rozumianego bardzo szeroko, jako każdy obiekt (przedmiot). Rzeczowniki odpow iadają na pytania: kto? co? (kogo? czego? — komu? czemu? — kogo? co? — kim? czym? — o kim? o czym?) Zapamiętaj! osobę pytamy: kto?, kogo?, komu?, kim?, o kim? rzecz pytamy: co?, czego?, czemu?, czym?, o czym? IMEHHHK I paMaTHMui Ka rcropii iMeHHHKa: 1*1/1 (rodzaj): - męski - HOJlOBiHMH - męskoosobowy - q0 ;i0 BiH0 -0 C0 0 0 BHH - męskożywotny - H0ji0Bi40-TBapHHHHH - męskonieżywotny - H0Ji0BiH0-npeflMeTHHH (penoBHH) - żeński - aciHOHHH nijaki - cepeflHm. H h c j io (liczba): pojedyncza - o/mu na, mnoga - MHowwm. Bi,ni\tinoK (przypadek): Mianownik (M.) Kto? Co? Dopełniacz (D.) Kogo? Czego? Celownik (C.) Komu? Czemu? Hiemik(B.) Kogo? Co? Nurzędnik (N.) Kim? Czym? Miejscownik(Ms.) Kim? Czym? (o, na, w) W ołacz (W .) ------------------------------ < pycajiHM Mafiace KoweH iMeHHHK Mae neBHHH rpaMaTHHHHH p ia ( bhhjitok -iMeHHHKH t .3b . [io;jBiiiHoro po/iy: sierota, kaleka, burczym ucha, gaduła (h . p.), N orym berga kyfianb (hc. p.), Poznań (>k. (>k. p.) - HiopH6epr ( h. p.), K ubań ( h. p.) - p.) - rio3HaHb (ac. p.). toujo ). IMeHHHKH H0Ji0BiM0r0 poay 3aKiHHyioTbca Ha: kareropiH nncjia iMeHHHKiB - npHrojiocHHH (TBep/iHH, K areropia MHcna iMeHHHKiB y nojibCbKiii MOBi npHHUHiioBO He ai/tpi uiHCTbca m '» khh a6o CTBep/iijinft): dom, row er, pan, Polak, aHajioriHHoi' KaTeropii b yK paiH C bK ifi (pocificbKiM) MOBi. B IJIbU IIC Tb koń, pokój, liść, m aż, klucz, bagaż, król, sekretarz; mi;i -o: tatusio, Stasio, Fredro, Franko, Szew czenko; iMCHHHKiB M aioT b aK (J)opMH oflHHHH, Tan i (J>opMH mhojkhhh: m atka-m atki, kot- -a: artysta, poeta, sędzia, hrabia, kierow ca, w ojew oda; koly, zeszyt-zeszyty, lekarz-lekarze, człow iek -i, -y, -e: A ntoni, B atory, Linde. lu d z ie , dziecko - dzieci. IMeHHHKH jKiHOMoro po,ay 3aKiHHyroTbCH Ha: AiiajioriHHO 40 iHHiHX cjioB'aHCbKHx mob y nojibCbKiH MOBi e iMeHHHKH, aKi -a (TBep/ia, M'aKa a6o ciB epaijia 0CH0Ba): kobieta, gazeta, książka, róża, ulica, MUioTb Jinme (j)opMy mhożkhhh (t.3b. pluralia tantum ). Hanpwuiad: fala, praca, K asia, ziem ia; uii/.yc/Ki, OKiiifiry, ninoKic AOlHOKJlbA, spounic, szorty, niajteczK i, usta, w rota, -i (M'aKa 0CH0Ba): pani, gospodyni, kraw czyni, bogini, sprzedaw czyni; silnie, w idły, skrzypce (c K p n riK a ), rodzice, brednie, w czasy, im ieniny, urodziny, - npHrojiocHHił (m'hkhh a6o CTBep^ijiHH): noc, radość, pieśń, kolej, w ieś, dłoń, dożynki, w akacje, ferie, juw enalia, bakalie, realie, Tatry, Bałkany, W ęgry, m łodzież. Karpaty, K ielce, K atow ice, a t3ko>k iMeHHHKH, aKi MaioTb jrnuie (jiopMy ojihhhh IMeHHHKH cep eaH b oro p o a y 3aKiHHyioTbca Ha: (t. jb. singuralia tantum ). -o (TBcp;ia 0CH0Ba): okno, ucho, m ydło, ciało, jabłk o , jezioro, dziecko; IlanpuKjiad: -e (M'«Ka a6o crBepflina 0CH0Ba): pole, serce, zboże, danie, m orze; Zycie, piękno, uroda, braterstw o, szczęście, gniew , żelazo, m iedź, złoto, / -ę (M'flKa a6o CTBep.ai.na ocHOBa): dziew czę, imię, cielę, kurczę, prosię; niukaron (MaKapoHH), kozactw o, rodzeństw o (p ian i 6paTH i cecTpn), chłopstw o, -um: plenum , audytorium , m uzeum , sem inarium , liceum , stypendium . pluctwo, pieczyw o (xjii6o6yjioHHi bhpo6h), brzezina (6epe30BHH rań ), sośnina (cochobhh jiic), dębina (.nyóoBHH Jiic), hołota, biedota, ludzkość. YBara! .flesKi 3ano3HHeHi iMeHHHKH b nojibCbKiH MOBi MaioTb m um ii lii;iMiHH iMeHHHKiB (deklinacje) rpaMaTHHHHH pw , H i* b yKpaiHCbKifi ( p o c m c b K i n ) MOBi. I pa^HuiHHo no^iu Ha Bi^MiHH iMeHHHKiB y nojibCbKiH MOBi 3aiHCHioeTbca 3a HanpuKnad: afisz (w.p.) - a(})iuia (* . p.), atak (n.p.) - aTaKa (hc. p.), detal (h. p.) po;iaMH: BiflMiHa iMeHHHKiB HOJiOBiworo p o ay (deklinacja m ęska), BiflMiHa - fle T a n b (>k. p .) , k o t l e t ( n . p . ) - KOTJieTa (hc. p .) , m e d a l ( h . p .) - M e a a n b ( * . p .) , t e l e g r a m ( n . p . ) - T e jie rp a M a ( * . p .) , p r o g r a m ( n .p .) - n p o r p a M a ( vk. p .) , s e r d e l e k ( n . p . ) - c a p a e jib K a ( mc. p .) , a w a n g a r d a (ac. p .) - a B a H ra p # ( h . p .) , g r y p a ( » . p .) r p n n ( h . p .) , m e t o d a ()K. p . ) - M e r o a (m. p .) , p l a ż a (>k. p . ) - n jia a c ( h . p .) ; B a łt y k (H .p .) - B ajiT H K a ( * . p .) , B r u k s e l a (>k. p . ) - B p io c e jib ( h . p .) , J e r o z o l i m a (hc. p . ) - IMCHHHKiB aciHOHoro poay (deklinacja i Bi^MiHa icpe^Hboro pofly (deklinacja nijaka). OKpeMo croiTb TaK 3Bana iMeHHHKiB « M iiu a H a iu;(MiHa» (deklinacja m ieszana). Yca nonbC bK a c w creM a B iA M iiu o B am ia y n o p iB H aH H i 3 yKpaiHCbKOK) (pociftcbKoio) m o b o k ) Mae MeHHJHH ciyniH b y3aranbHeHHa, t o ó t o Mae 6ijibiuy 41 40 żeńska) KijlbKicTb Bi4 MiHK0 BHX (J)OpM B paMKaX OCHOTO THny BiaMiHKJBaHHa. y I). drzew gniazd m ięs błot okien m iast MOJioBinii}, wmoMiii i cepe;uiiH BiflMmax 3HaiHy pojib rpae m'hkhh pi3HOBna C. drzewom gniazdom m ięsom błotom oknom m iastom iMeHHHKiB (0 CH0 Ba 3aKiHHyeTbc» Ha m'hkhh a6 o CTBepaiJiHił npHrojiocHHH), N. drzewami gniazdam i m ięsam i błotam i oknam i m iastam i BiaMiHKOBi (J)OpMH HKOIO BUipi3HaiOTbCfl Bi/J iMeHHHKiB TBepflOrO pi3HOBH^y. Ms. drzew ach gniazdach m ięsach błotach oknach m iastach BeuHKe 3HaneHHa Mae TaKo* i nepryBaHna rojiocHHX i npHrojiocHHX y BWMiHKOBHX (})OpMaX iMeHHHKiB. U cepeflHiń Bi^Mim 3HaxizmHH buimuiok o /ihhhh i m hojkhhh 33b>K/1H Mae Y B ara! /Jo CTBepaijiHX (a6o icTopH*mo m'jikhx) npHrojiocHHX BiflHocsTbca TaKi (|iopM y Ha3HBHoro npHrojiocHi: sz. cz, rz, ż, dz, dż, c. 1. y MicueBOMy Bi/jMinKy o/jhhhh: drzew o - n a drzew ie, koło - n a kole, okno - w BiflMiHKa. KiHueBi iipni ojiocni TBep/ioi' ochobh H e p r y io T b c a oknie, błoto - w błocie. BI/JMIHA IMEHHHKIB CEPE/lH bO rO PO/tY Imchhhkh cepeflHboro po/iy 3 0 CH0 BaMH Ha npHrojiocHi k, g, ch (Deklinacja nijaka) 1MaioTb b MicueBOMy BiAMiHKy o ^ h h h h 3aKiHneHH« -u, nepe/i skhm He y Bi/iMini iMeHHHKiB cepe^Hboro poay BH^ijieHO hothph th iih : Mi;i6yBaeTbC5i nepryBaHb npHro.nocHHXl. 3aKiH4eiiHH -u MaioTb TaKO>K 1) iMeHHHKH, MKi 3aKiHHyiOTbCfl Ha -o (TBep/ioi' 1 llcnrvBaHH3 nDHrojiocHHX b 0 CH0 Bax iMeHHHKiB HoiiOBiMoro p oąy TBepąoi o c h o b h ): o k n o , mydło, k rz e s ło , i i?vhh: k o n to , d r z e w o , m ia s to , m ię s o , z e ro ; 2) Ha -e ( m "hkoT Ta CTBep/UJioi' ochobh ): pole, m orze, śniadanie, podw órze, (I: - sąsiad : sąsiedzi, ogród : w ogrodzie t: c - student: studenci, kot: o kocie ch : ś - Czech : Czesi m arzenie, zdanie, zboże; 3) Ha -ę (M'aKo'i Ta CTBep/fijioi' ochobh): imię, cielę, kurczę, plem ię, ram ię, k : c - robotnik : robotnicy, chłopak : chłopcy li: dz - biolog : biolodzy, filolog : filolodzy źrebię, prosię; / 4) na -um: liceum , m uzeum , plenum , akw arium , sanktuarium . i : rz - doktor : doktorzy, r e k to r : rektorzy, d o la r : o dolarze 1:1- s lo l: na stole n : ś pies : o psie 1) IMeHHHKH 13 3UKiIIMCIIIIHM -O iii Liczba pojedyncza M.B. drzewo gniazdo D. drzewa gniazda C. drzewu gniazdu N. mięso mięsa mięsu błoto błota błotu drzewem gniazdem mięsem błotem Ms. drzewie gnieździe mięsie błocie okno okna oknu miasto miasta miastu oknem miastem oknie mieście kpiM sepryBaHHH k1hucbhx npHrojiocHHx b 0CH0Bax iMeHHHKiB nacTO lycrpinacrbCH i MepiyBaniin rojiocHHx: c : 0 (<|>OHeTHHHHH Hyjib) - pies : psa, dzień : dnia, 6 : o - s t ó ł : stołu, nóż : noża, wół: wołu, pokój : pokojem ; i| ę - mąż : m ęża, zając : zajęcy, w idnokrąg : w idnokręgi, dąb : dębem , ząb : Liczba mnoga M.B. drzewa : m/ w : w 1, b : b / p : p / f: f - atom : o atom ie, lew : o lw ie, ząb : w zębie, gniazda mięsa błota 42 okna miasta fleflKi iMeHHHKH m'hkoi ochobh i3 3aKiHHeHHHM -o (jajo, radio, studio). C. polom sercom zbożom N. polami sercami B 0pyaH0My BiaMiHKy o o th h h nepea 3aiciHHeHHflM -eT npHrojiocHHH ochobh Ms. polach noM'flKiuyeTbCfl, Hanp. jabłko -jabłkiem. 3) IMeHHHKH i3 3aKiH4CHHHM -C B 0CH0Bax iMeHHHKiB cepeflHboro poay npHcyTHi TaKi ac nepryBaHHH rojiocHHX, Imchhhkh cepeAHboro p oay i3 3aKinweHHHM -ę MaioTb y BU[MinKax po3uiHpeHy ak i b iMeHHHKax MOJioBinoro poay: miasto — w mieście, gniazdo — w 0CH0By i Bi/iMiHiOKrrbCfl 3a TaKHMH 3pa3KaMH: sercach zdjęciom damom zbożami zdjęciami daniami zbożach zdjęciach daniach Liczba pojedyncza gnieździe, okno — okien, jabłko -jabłek. M.B.W. Liczba pojedyncza imię ramię Liczba mnoga M.B. imiona ramiona M.B. koło ciało wiadro echo jabłko D. imienia ramienia D. imion D. koła ciała wiadra echa jabłka C. imieniu ramieniu C. imionom C. kołu ciału wiadru echu jabłku N. imieniem ramieniem N. imionami ramionami N. kołem ciałem wiadrem echem jabłkiem Ms. imieniu Ms. imionach Ms. kole ciele wiadrze echu jabłku 3a 3pa3KOM 1 BiaMiHK)iOTbca iMeHHHKH T H n y : znamię, ciemię, brzemię, plemię, D. kół ramionom ramionach strzemię, siemię. Liczba mnoga M.B. koła ramieniu ramion wiadra ciała echa ciał wiader 1pa30K 2: Liczba pojedyncza jabłka M.B.W. cielę jabłek ech szczenię Liczba mnoga M.B.W. cielęta szczenięta C. kołom ciałom wiadrom echom jabłkom D. cielęcia szczenięcia D. cieląt N. kołami ciałami wiadrami echami jabłkami C. cielęciu szczenięciu C. cielętom szczeniętom Ms. kołach ciałach wiadrach echach jabłkach N. cielęciem szczenięciem N. cielętami szczeniętami Ms. cielęciu Ms. cielętach szczeniętach 2) IMeHHHKH i3 3aKiHHeHHHM -e Liczba pojedyncza szczenięciu szczeniąt M.B. pole serce zboże zdjęcie danie 3a 3pa3KOM 2 Bi/iMimoioTbcu iMeHHHKH rany: zwierzę, bydlę, dziewczę, kurczę, D. poła serca zboża zdjęcia dania źrebię, jagnię, koźlę Ta iH. C. polu sercu zbożu zdjęciu daniu N. polem sercem zbożem zdjęciem daniem IMeHHHKH T a K O rO Ms. polu sercu zbożu zdjęciu daniu MH05KHHH BOHH W. pole serce zboże zdjęcie danie HOJiOBinoro poay. THny B OHHHHi H ę B iuM H H O lO T bO I. M atO T b 3 a K iłlllCHHH Liczba pojedyncza Liczba mnoga M.B,W, pola serca pól serc D. 4) IMeHHHKH 13 3aKIHMeHHHM -Um zboża zdjęcia zdjęć zbóż 44 dania dań - ÓW, y X apaK T epH e Liczba mnoga M.B. muzeum stypendium muzea D. muzeum stypendium muzeów stypendiów 45 pO/łOBOM y B i/lM iH K y stypendia ĄJ1H iM eH H H K iB C. m uzeum stypendium m uzeom N. m uzeum m uzeam i stypendiam i M.B.W. oko ucho dziecko M s. m uzeum stypendium m uzeach D. ucha dziecka KoMeHTap ;io stypendium b u m !hkobiix stypendiom Liczba pojedyncza stypendiach 4>opM cepe;nn>oi Bi,iMiim oka C. oku uchu dziecku M ianow nik liczby pojedynczej Mae 3aKiHMeHH» -o b TBepflHX 0CH0Bax, -e b N. okiem uchem dzieckiem ocHOBax, a Ki saKiuMyioTBca m'hkok) a6o CTBepziijioio npHTOJiocHOK) Ta -ę. Ms. oku uchu dziecku D opełniacz liczby pojedynczej Mae ann ycix iMeHHHKiB cepe/iHboro po^y Liczba mnoga 3aKiHHeHHH -a. M.B.W. oczy uszy dzieci Celow nik liczby pojedynczej - 33b>k,ijh 3aKinMeHna -u. D. oczu uszu dzieci B iernik w obu liczbach Mae C. oczom uszom dzieciom ceMaHTHMHoi" K3TeropiV: «oco63», «>KHBa icTOTa» hh «npe;[MeT»: N. oczami uszami N arzędnik liczby pojedynczej - 33b>k/ ih 3aKiHHenn» -em. lub oczyma Ms. (jiopM y H33HBHoro Bi,iiMiHK3, He3ajie*HO bw M iejscow nik liczby pojedynczej Mae /jBa 3aKinMenHH: -e (a ria TBepaoi ochobh) oczach dziećmi uszach dzieciach 2) książę Ta -u C/yia m'hkoT a6o CTBepflijioi' ochobh). Jlnuie n ep ea 3aKiHHeHHJiM -e Liczba pojedyncza Bia6yBaK)Tbca nepryBaHHa KinneBoY npHrojiocHoi' ochobh, MOHtiiHBi tskojk M.W. książę książęta MepryBSHHa tojiochhx b 0CH0Bi cjioBa: cisto — w ciele, m iasto — w m ieście, D. księcia książąt Isto - w lecie. C. księciu książętom M ianow nik liczby mnogiej - 33B5k/ ih 3aKiiiHeHna -a. U. księcia książąt Dopełniacz liczby mnogiej Mae, N. księciem książętami Ms. księciu książętach hk npaBHJio, (jiopMy 3 H yjiboBHM 33KiHHenHHM (pole - pól, serce -serc, dsnie - dsń). Jlnuie b ae«KHX iMeHHHK3x m '» k o i o c h o b h MOMce 3'flBJiHTHca saKiuMeuHM -i (nsrzędzie — narzędzi) a6o -y (podw órze — 3) radio, studio podw órzy). B ubOMy Bi^MinKy m3 c t h m h e i nepryBSHHa rojiocHHx Liczba pojedyncza ochobh: e // 0 Liczba mnoga Liczba mnoga (jsbłko -jsbłek, okno -okien); o II ó (pole - pól, koło - kół, zboże - zbóż); ę // ą M.B. radio studio radia (św ięto -św iąt, jagnię -jagniąt). D. radis studia --------- studiów Celow nik liczby mnogiej - 33B5K/IH 3aKnmemia -om. C. radiu studiu radiom studiom N arzędnik liczby mnogiej - 33B)k/ih 33KiHHeHtia -smi (pi^KO -mi). N. radiem studiem radiami studiami M iejscow nik liczby mnogiej - 33bw^ h 33KiimenHH -3ch. Ms. radiu radiach studiach HeperyjifipHa Bi/i\iina iMeHHHKiB cepeaHboro poay. B MicueBOMy BWMiHKy oahhhh e TaKoac HeBiflMmioBSHa 4>oPMa: w radiu a6o w radio, w studiu a6o w studio. 1) oko, ucho, dziecko 46 studiu ------- 47 studia Y B ara! O opw a poaoB oro iM eHHHKa m h o h c h h h iMeHHHKa r a d i o H e B*HBaeTbc». Chandra to jeszcze nie depresja, chociaż ma wiele wspólnego: smutek duszy, poczucie beznadziejności, pragnienie, żeby tak chciało się chcieć. Chandra jest dokuczliwym stanem naszego nastroju, który zaczyna się tak wjesienny l.IlpOBWMiHflTH 3 a BUJMiHKaMH B OflHHHi i MHOKHHi: wieczory, jak i wtedy, kiedy za oknami zaczyna się wiosna. Ona może być drzew o, podw órko, jabłko, m orze, narzędzie, zadanie, kurczę, im ię, akw arium , sygnałem dużego przemęczenia. m uzeum . IIIAMIHA IM EH H H K IB 5K IH O H O rO P O ^ Y (Deklinacja żeńska) jl,0 /KiHOHOl BiflMiHH HajIOKaTh iMeHHHKH, HKi 3aKiHMyiOTbCfl Ha: 2. Y tbophth (jjopMy MicueBoro BiflMiHKa o/ihhhh : auto, życie, bogactw o, dno, m iejsce, m iasto, fiasko, ryzyko, dyktando, sumienie, 1) tojiochhh -a (TBepaoi' ochobh ): m atk a, b arw a, sio stra, k lasa, to rb a; piw o, rolnictw o, żyto, biuro, biurko, echo, uczucie, m etro, lato, żebro, tętno, 2) ronocHHH -a stado, żelazo, jajko, obuw ie, szczęście, kino, badanie, gniazdo, m ydło, siano, koszula,lekcja; ciastko, 3) t o jio c h h h -i ciasto, pojęcie, pianino, w ojew ództw o, m asło, pudło, pudełko, ( m ' hk o Y ( m 's k o i a6o o c h o b h ): C T B epflijioi' z ie m ia , 4) npHrojiocHHH łóżko, mleko. I) IMeHHHKH MciHonoro pofly Ha -a ( i Bep;ioi a6o m 'jik h h ) : r z e c z , p i e ś ń , b r e w . ochobh): I iczba pojedyncza M. barwa głowa taśma baza klasa łza św ięto, pole, jabłko, braw o, koło, porzekadło, słówko, uczucie, jezio ro , prawo, I). barwy głowy taśmy bazy klasy łzy liceum , dziew czę, praw idło, kociątko, kolano, płuco, oskrzele, bezdroże, m iasto, / dobro, niem ow lę. C. barwie głowie taśmie bazie klasie łzie 3. Y tbophth (jjopMy H33HBHoro i poaoBoro BiflMiHKa mhowhhh : H. N. barwę barwą głowę taśmę głową taśmą bazą bazę klasę klasą łzę łzą 4. P03KpHTH ayaCKH, B5KHB3K)HH iMeHHHKH B MicueBOMy BiflMillKy OflHHHH: Ms. barwie głowie taśmie bazie klasie łzie M iasteczko leży na (ubocze) od linii kolejow ych. D ziecko spokojnie śpi w W. barwo! głowo! taśmo! bazo! klaso! łzo! (łóżeczko). Mama ugotow ała kaszę na (m leko). Na tym (zdjęcie) nie jesteś do I .iczba mnoga M. W. barwy siebie podobny. Po krótkim (szkolenie) prow adzono zajęcia praktyczne. I). Pow iedz, co ci leży na (serce). Coś wisi w (powietrze)! Przyłapano go na C. (kłam stw o). M ój ojciec pracuje jak o kierow ca w (pogotow ie ratunkow e). Jaki H. piękny ten rysunek na (szkło)! Cieszę się, że jesteś w dobrym (zdrowie). N. barwami głowami taśmami bazami klasami łzami Ms. barwach głowach taśmach bazach klasach łzach 5. B TeKCTi niflKpecJiHTH iMeHHHKH cepeflHboro poay: 48 barw głów głowytaśmy taśm baz bazy klas klasy łez barwom głowom taśmom bazom klasom łzom barwy głowy ulica, p r a c a , pani, gospodyni, bogini, wykładowczyni; nazw isko, pokolenie, m ango, w esele, konto, dobro, ziarno, futro, palto, serce, (c iB e p a ijiM H o c h o b h ): taśmy bazy I.Iczba pojedyncza 49 klasy łzy łzy M. apteka noga m ucha siostra matka koleżanka D. apteki nogi C. aptece nodze B. aptekę N. apteką nogą muchą siostrą Ms. aptece nodze musze siostrze matce W. apteko! nogo! muchy siostry matki 2) IMeHHHKH HriHOHoro p o a y Ha -a (c r B e p a ijio i a 6 o koleżanki L ic z b a p o j e d y n c z a M. ulica tęcza D. ulicy tęczy ciszy wieży fali C. ulicy tęczy ciszy wieży fali koleżance B. ulicę tęczę ciszę wieżę falę mucho! siostro! matko! koleżanko! N. ulicą tęczą Ms. ulicy tęczy W. ulico! tęczo! ciszo! musze siostrze matce koleżance nogę muchę siostrę matkę m ' hk oi o c h o bh ): koleżankę matką koleżanką L ic z b a m n o g a M.B.W. apteki nogi muchy siostry matki koleżanki D. aptek nóg much sióstr matek koleżanek C. aptekom nogom muchom siostrom matkom koleżankom cisza . wieża ciszą fala wieżą ciszy falą wieży fali ----- IJ c z b a m n o g a aptekami nogami muchami siostrami matkami koleżankami M.B.W. ulice tęcze - wieże fale Ms. (o) aptekach nogach muchach siostrach matkach koleżankach l). ulic tęcz - wież fal C. ulicom tęczom wieżom falom N. ulicami tęczami wieżami falami MepryBaHHA KiHueBHx npHrojiocHHx ochobh b /jaBajibHOMy i MicueBOMy Ms. ulicach tęczach Bi^MiHKax ojjhhhh: m /m , n /ń , s /ś , z /ź , w /w ', t/ć , d /d ź , ł/l, r /r z , k / c , g /d z , ch l ic z b a p o je d y n c z a /s z M. ziemia armia lekcja szyja ciocia pralnia (taśma — taśmie, zmiana — zmianie, klasa — klasie, baza — bazie, głowa — I). ziemi armii lekcji szyi cioci pralni głowie, kobieta — kobiecie, bieda — biedzie, pszczoła — pszczole, kołdra — C. ziemi armii lekcji szyi cioci pralni kołdrze, apteka — aptece, noga — nodze, mucha — musze). H. ziemię armię lekcję szyję ciocię pralnię B N. ziemią armią lekcją szyją ciocią pralnią Ms. ziemi armii lekcji szyi cioci pralni W. ziemio! armio! lekcjo! szyjo! ciociu! pralnio! N. rip n Bi/lMHUOBaHHi >KiHOHHX iMeHHHKiB TBepaoi' OCHOBH HaflBHi TaKi / OCHOBax T3K05K MOHCyTb CTaBaTHCfl HepryBaHHH r0J10CHHX: o/ó (głowa - głów, noga - nóg, pszczoła - pszczół), e / 0 (łzy - łez, kołdry- - wieżach falach kołder). IMeHHHKH 3 OCHOBOK) Ha 3a£Hb0513HK0Bi k, g MaiOTb B flaBanbHOMy OOTHHH Ta B H33HBHOMy i 3Haxi/jH0My mho5khhh 3aKiimeHH» -i, nepe,a hkhm Bw6yBaeTbca noM’flKineHHH uhx npHrojiocHHx: k/k', g/g' (apteka - apteki, noga - nogi). I Ic /b a m n o g a M.l).W. ziemie |} 50 armie lekcje szyje ciocie pralnie ziem armii lekcji szyj cioć pralni ziemiom armiom lekcjom szyjom ciociom pralniom 51 N. Ms. ziemiami armiami lekcjami szyjami cioćm i pralniami Im c h h h k p a n i ziemiach armiach lekcjach szyjach ciociach pralniach Mae b 3HaxiaH0My Bi^MiHKy o a h h h h BHHaTKOBe 3aKiHHeHH» -a. 4 ) IMeHHHKH w iH O H o ro p o ;iy H a n p n r o jio c H H H ( c i B e p . i i . i H i i a 6 o m 'h k h h ) u) i3 CTBepaijioio IlpH BuiMinioBanni iMeHHHKiB m 'hkoi o c h o b h HepryBainiH npHroiiocHHX o c h o b o io : Liczba pojedyncza M. poręcz młodzież noc sól D. poręczy młodzieży nocy soli 0CH0Bax Ha C. poręczy młodzieży nocy soli 3'sBJiaeTbca B. poręcz młodzież noc sól 3aKiHHeHHH -i (chw ila - chw ili, cebula - cebuli, fala - fali, ziem ia - z ie m i, ciocia - N. poręczą młodzieżą nocą solą c io c i). I1,H pi3H H u« Mae p a n in e op^orpacjjiHHHH xapaKTep, n iw M0p(j)0Ji0riHHHH. Ms. poręczy młodzieży nocy soli 3aKiHHenHH - i b 0CH0Bax, AKi 3aKiHMyioTbca Ha -j nicjia ro;iocHHX, 3JiHBaeTbca 3 W. młodzieży! nocy! — uhm -j: szyja — szyi, aleja — alei. Liczba mnoga He BiflóyBaroTbCH. y po;iOBOMy, aaBajibHOMy i MicueBOMy Bi;iMiHKax o ^ h h h h 33KiHHeHHa -y ^oaaeTbCH nicjia npH rojiocH H H -1 npHrojiocHHx Ta n ic jia c, cz, sz, ż(rz), JiHine b m'hkhx (j>0HeraHH0 npH ro n o cH H x -------- M.B.W. poręcze noce sole D. poręczy nocy soli C. poręczom nocom cjioBax iHui0M0BH0r0 noxo;i>KeHH«, t o joepiraeTbcs HariHcaHHa 3 jiiTepoio j y N. poręczami nocami solami Bcix BiflMinKax: lekcja - lekcji, sesja - sesji, poezja -poezji. Ms. poręczach nocach solach AHajiorinHO BUjMinioioTbCfl iMeHHHKH iHuioMOBiioro noxoa>KeHH5i THny idea (D. idei), statua (D. statui a6o statuy). flKmo npHrojiocHHH j b KiHui ochobh cTOiTb nicjia npHrojiocHHX s, c, z b nicjia ycix iHiHHX npHrojiocHHX «j» nnmeTbCK h k i: arm ia -arm ii, A rabia - A rabii, D ania - Danii, historia - historii, C epelia- Cepelii (C epelia - solom 0 ) i i m 's ik o 10 o c h o b o i o : Liczba pojedyncza CKopoHeHHH BW C PLiA - C entrala Przem ysłu L udow ego i A rtystycznego). M.W. kolej 3) IMeHHHKH wmoHoro poay Ha -i ( m 'hkoi D. kolei dłoni gałęzi nici odpowiedzi wsi C. kolei dłoni gałęzi nici odpowiedzi wsi B. kolej dłoń gałąź nić odpowiedź wieś N. koleją dłonią gałęzią nicią odpowiedzią Ms. kolei dłoni gałęzi nici Liczba pojedyncza ochobh): Liczba m noga M. gospodyni pani gospodynie panie D. gospodyni pani gospodyń C. gospodyni pani gospodyniom paniom B. gospodynię panią gospodynie panie pań N. gospodynią panią gospodyniam i paniam i M s. gospodyni pani gospodyniach W. gospodyni! pani! gospodynie! 52 paniach panie! dłoń gałąź nić odpowiedź odpowiedzi wieś wsią wsi Liczba mnoga M.B.W. koleje dłonie gałęzie nici odpowiedzi wsie D. kolei dłoni gałęzi nici odpowiedzi wsi C. kolejom dłoniom gałęziom niciom odpowiedziom wsiom 53 N. kolejami dłońmi gałęziami nićmi odpowiedziami wsiami Ms.kolejach dłoniach gałęziach niciach odpowiedziach 30KpeMa 3api6Hijii iMeHHHKH, /jyace nacTO MaioTb saK im em ui -u (ciociu!, mam usiu!, K rysiu!, K asiu!, Joasiu!, M arysiu!). I mchhhkh, HKi 3aKiHHyiOTbCH wsiach rojiocHHM -i, MaioTb 4>opMy Ha3HBHoro BiflMiHKa (pani!, gospodyni!). I mchhhkh na npHrojiocHHH MaioTb 3aKiHHeHHS -i (w si!) a6o -y (m łodzieży!, nocy!). K O M e H T a p flO B i/IM iH K O B H X (jjO p M łK IH O H O i B W M illH M ianownik liczby pojedynczej Mac 3aKiHHeHH5i Ha tojiochhh: -a, -i. 3aKiHHeHHH -a MaiOTb HK iMeHHHKH 3 T Bep^O K ), TaK i 3 m'hKOIO (CTBepflijlOK)) 0 CH0 BaMH (głowa, M ia n o w n ik liczby m n o g iej iMeHHHKiB TBep/joi' ochobh Mae 3aKiH4eHHH y (głowy, studentka, praca, lekcja, ziemia). siostry), m'hkoi (ciB epaijioi) -e (prace, ziem ie, gospodynie). uboro iMeHHHKH wiHOHoro po/iy Moacyrb Mara MHCTy 0CH0By Ha Imchhhkh, 0CH0 Ba hkhx saKinHycTbca Ha k, g MaioTb iaKiuMeHHM -i (apteki, npHrOJlOCHHH (m'hKHH a6o CTBepflijIHH), 3 T.3B. «HyjlbOBHM» 33KiHHeHHHM (dłoń, koleżanki, drogi), y iMenniKiB Ha npHrojiocHHH Mowyrb 6yTH 3aKmneHHH -e KpiM (dłoń - dłonie, łódź- łodzie, w ieś - w sie) pieśń, krew , cerkiew , noc, rzecz, wież). D opełniacz liczby pojedynczej Mae 3aKiHHeHHH -y b 0 CH0 Bax i CTBepaijiHH npHrojiocHHH (głow y, pracy, rzeczy), i 3aKiHHeHHH -i b Ha TBep/iHH a6o -y (rzecz - rzeczy, m ysz - m yszy) Ta -i (nić - nici, brew - brwi). /Jeani ocHOBax Ha xapaKTepH3yioTbcfl BapiaraBHicTio y BHÓopi 3aKinHenna: postać: postaci / m'hkhh npHrojiocHHH (ziem i, cioci) a6o Ha 1, k, g (fali, ręki, nogi). 3 hhx postacie. C elow nik liczby pojedynczej Mae /yin TBep/iHX ochob 3aKiHMeiiHH -e, HKe D o p ełn iacz liczby, m n o g iej y iMeHHHKiB Ha tojiochhh, hk npaBHjio, Mae cnpHHHHae 3MiHH KimjeBHX npHrojiocHHX ochobh (nepryBaimH): kobieta - HyjibOBe jaKiimeuHa (nncTy 0CH0By), npH ubOMy Moacyrb Bi/iSyBaracn kobiecie, szosa - szosie, noga - nodze. Imchhhkh m'hkoi ochobh M aioT b TaKe >k HepryBaHHH i ojiochhx: głowa ~ głów, noga - nóg, ręka - rąk, łza - łez, teczka - 3aKiHHeHH«, hk i b p0a0B0My BiflMiHKy: -i nicjin m'hkhx npHrojiocHHx (cioci, teczek, kreska gospodyni, kości), -y nicjin cTBep/iijmx npHrojiocHHX (tęczy, nocy). iaKinnyioTbCH Ha npHrojiocHHH. 3aKiHHeHHH -i Moace TaKoac 3'hbhthch i y / Biernik liczby pojedynczej Mae /uih ycix iMeHHHKiB wmoHoro po/iy, HKi 3 aKiHMyioTbCH Ha tojiochhh (-a a6o -i) o/me 3aKiHHeHHH -ę (rękę, szkołę, ziemię, poezję, gospodynię). Y iMeHHHKiB 3 HyjibOBHM 3aKiHHeHHHM (})opMa 3HaxiflHoro N arzędnik liczby pojedynczej - o/m e /ijih ycix iMeHHHKiB w m onoro M iejscow nik liczby pojedynczej Mae c|)opMy ziaBajibHoro Bi/iMuiKa (-e -i nicjia W olacz liczby -i a6o -y MaioTb iMeHHHKH, a Ki IMeHHHKiB m'hkoi ochobh: pralnia— pralni, cukiernia — cukierni, a6o * y iMeHHHKiB iHiuoMOBHoro noxofl)KeHHfl ra n y : lekcj a — lekcj i, historia— historii. / u ih ycix iMeHHHKiB, 11(0 Bi/lMimOtOTbCfl. B ie rn ik liczby m nogiej Mae 3aB>K,HH (j)opMy Ha3HBHoro Bi/jMiHKa. pofly 3aKiHMennfl — a. ochob, 3aKiimemiH C elo w n ik liczby m n o g iej - 3aB)K/m 3aKiH4eHHH -om , cnijibHe AopiBHioe 4>opMi Ha3HBHoro Bi;iMinKa (noc, rzecz, wieś). /(jih TBep;iHx - kresek. m 'h k h x npHrojiocHHX,-y nicjia C T B e p ;iiu n x ) . pojedynczej Mae 3aKiHneHHH -o /yin iMeHHHKiB i3 N a rz ę d n ik liczby m nogiej Mae y 6ijibiiiocTi iMeHHHKiB hoh o h o to po/iy 3aKiHHeHHa -ami. I jiHiue /leHKi iMeHHHKH MaioTb 3aKiimeiiHH -Ti (kość - kośćm i, nić - nićmi). 3aKiHHeHHHM -a 3 TBepaoio ochoboio (matko! żono! dziewczyno!), CTBep/iijiOK) M iejsco w n ik liczby m n o g iej - o/m e 3aKiHHCHHa -ach. (duszo!) i ae«KHx m'hkhx ochob (ziem io!). Imchhhkh 3 m'hkokj ochoboio, W o lącz liczby m nogiej iaBHc/m Bi/moBi/iae (J>opMi Ha3HBHoro Bi/iMiHKa. 54 55 (Polska). Studiuję (turystyka). Moja (ciocia) pracuje w (przychodnia). Za OcoSjiHBy napa^Hi My BWMiHtOBauHa Mae iMeHHHK ręka: (pomocą) tej (maszyna) produkujemy (nić) do szycia. W tej (książka) opowiada Liczba pojedyncza się o (historia) naszej (ojczyzna). Potrzebuję nowej (parasolka). W (torebka) Liczba mnoga M. ręka ręce leżały niepotrzebne (rzecz). Do (praca) wychodzę o ósmej (godzina) z (pani D. ręki rąk Agnieszka). C. ręce rękom 5.riepeKjiacTH nojibCbKoio B. rękę ręce 1. Moa 6a6yc» >KHBe b ceni. 2. H noxo/i>Ky N. ręka rękami lub rękoma Bijiopyci. 4. BoHa nonpocHJia ^onoMorn. 5. /JiBHHHKa ft^e no cnoB iai. 6. Mern Ms. ręce rękach nono6aiOTbca Moj;ni peni. 7. Y Te6e TaKi rapHi 6pobh! 8. H jho6jho noflopoari. W. ręko! ręce! 9. rioroBopHMo npo noroay. 10. Y MeHe HeMae noapyr. 11. 3 cejia. 3. Y MeHe e no/ipyra b He jhoóuio OBOHeBHx cyniB. BF1PABH 1. moboio: IlpoBi/iMinHTH 3a Bi/iMUiKaMH b oflHHHi i mhohchhk studentka, kobieta, mamusia, lista, książka, Olga, pogoda, pani, wykładowczyni, grypa, Polska, UIflMIHA IMEHHHKIB HOJIOBIHOrO PO^Y (Deklinacja męska) Ukraina, szansa, rzecz, noc, praca. 2. Y tbophth <J)opMy AaBajibHoro Ta MicueBoro Bi;j,MinKa oahhhh : matka, żona, I Ipn BiflMiHiOBaHHi iMeHHHKiB uiei BiflMiHH BpaxoByeTbCH JieKCHKO-rpaMaTHHHa praca, pieśń, mąka, ciocia, zima, studentka, turystka, Turcja, siostra, kartka, Kareropia «icTOTa - HeicTOTa» (b o/iHHiii), «oco6a — H e o c o 6 a » (y m hokhm ), a ziemia, pamięć, ojczyzna, straż, Anglia, ręka, tramwaj, ■raKOHC T B epaiC T b HH M'flKicTb (C T B ep ,ąi;iicT b ) KiHneBHX npH r0J10CHHX OCHOBH. Imchhhkh Ha no3HaneHHH HeicTOT MaioTb y 3H3xi;moMy BiflMiHKy miłość, gęś, gospodyni, bogini, jodła, ławka, Ukraina, pogoda, uroda, Białoruś, żaba, róża, Monika, grypa, plaża, twarz, Małgośka, kuzynka. 3. Y tb o p h th (})opMy Ha3HBHoro i pozioBoro Bi,uMiHKa m h o k h h h : matka, żona, (Bierniku) oahhhh (Jjopmh Ha3HBHoro Bi^MiHKa, a iMeHHHKH na no3H3neHH» icTOT- 4>opMH po^oBoro BWMiHKa (Dopełniacza). praca, pieśń, mąka, ciocia, zima, studentka, turystka, siostra, kartka, ziemia, y MHOHCHHi iMeHHHKH Ha n03H3HeHHfl «HeOCi6» M3K)Tb y 3H3xiflH0My BWMiHKy pamięć, ojczyzna, straż, ręka, tramwaj, miłość, gęś, gospodyni, bogini, jodła, (Bierniku) ławka, pogoda, uroda, żaba, róża, badaczka, grypa, plaża, twarz, cioteczka, H03HaHeHHa oci6 - (J)opMH poAOBoro Bi/jMiiiKa (Dopełniacza). <J>opMH H33HBHoro bwmJhks (Mianowniks), 3 iMeHHHKH Ha /ło HOJiOBiHOi iti.iMiini nanewaTb TaKi iMeHHHKH: kuzynka. 4 . P o 3 K p H T H ZiyW KH, BHCHB3IOHH iM eH H H K H y B i^ n O B W H O M y B iflM iH K y OflHHHH T a 1) h33bh oci6 TBepnoi rpynH: pan, student, prezydent, profesor, doktor, rektor, pracownik, chłop, chłopsk, facet, filolog, brat, syn, mhowhhh : Moja (rodzina) doprowadziła mnie do (rozpacz). Mam dla ciebie dobre 2) H33BH icTO T TBepfloi rpynH: pies, kot, ptak, lew, słowik, paw, (wiadomość). Aresztowano go za napad z (broń). Stare mury były pokryty 3) H33BH npe^MeriB TBepaoi rpynH : zeszyt, ołów ek, długopis, stół, dom, ogród, (pleśń). W (Rosja) mieszkaj ej brat. Dwie moje (koleżanka) wyjechały do las, komputer, komitet, sejm, pociąg, samochód, gram, słownik, młotek, wtorek; 56 57 4) Ha3BH oci6 m 'h k o i 4epryBaHHH iipiiiojiociHi\ b 0CH0Bax iMeHHHKiB TBep/ioi rpynu: rpynw: m ąż, chłopiec, zięć, nauczyciel, przyjaciel, wuj, stryj, drań, król, lekarz, gospodarz, ksiądz, gość, bogacz, tłum acz, uczeń, d : dź - sąsisd : sąsiedzi, ogród: w ogrodzie t: c - student: studenci, kot: o kocie m ędrzec; ch : ś - C zech : Czesi 5) H33BH icTOT m' hkoT rp y n n : w ąż, koń, słoń, krokodyl, zając, w róbel, struś; k: c - robotnik: robotnicy, chłopiec: chłopcy g: dz - biolog: biolodzy, filolog: 6) H33BH npeflMeTiB M'aKoi r p y n H : piec, dzień, m iesiąc, talerz, pokój, kraj, nóż, filolodzy r: rz - doktor: doktorzy, rektor: rektorzy, dolar: o dolarze ł: 1 - stół: na deszcz, płaszcz, maj, lipiec; stole, s : ś - pies : o psie 7) iMeHHHKH Ha -o: Jasio, Kazio, Tadzio, dziadunio, wujcio, tatusio. m : m', w : w', b : b', p : p', f: f - atom : o atom ie, lew: o lwie, ząb : w zębie, snop tb e p ,h a rpynA («Heoco6H») : o snopie. HepryBaHHH io .io en n x L.m. L.p. L.m. L.p. b M. 3tom 3tomy kot koty KpiM nepryBaHHa D. stom s stom ów kots kotów 3ycTpinaeTbca i nepryBaHHa rojiocHHx: C. 3tomowi stornom kotu/owi kotom e : 0 ((J)OHeTHHHHH Hyjib) - pies : psa, dzień : dnia, dw orzec:dw orca, ó : o-stół: B. 3tom stomy kot3 koty N. stornem stomsmi kotem kotsmi Ms. (o) stornie (w ) 3tomsch (o) kocie W. atomie! 3tomy! t b e p ,h a rpynA L.p. L.m. npHrojiocHHx b ochobsx m 'hka rpynA J\o uiei rpynH 3apax0ByeM0 iMeHHHKH, ochobh hkhx 3aKiHHyioTbca Ha m'hkhh koty! (ś, ź, ć, dź, ń, j) i cTBepaijiHił (sz, cz, rz (ż), c, dz, dż, 1) npHrojiocHHH, a t3ko>k (« o co 6 h » ) i3 33KiHHeHHaM -o. L.m. , L.p. O^HHHA M. student studenci robotnik robotnicy D. students studentów robotniks robotników M. koń leksrz krsj wujcio konis le k sra krsju wujcis leksrzowi krąjowi wujciowi C. studentowi studentom robotnikowi robotnikom D. B. students studentów robotniks robotników C. koniowi N. studentem studentsmi robotnikiem robotniksmi B. konis leksrzs krsj Ms. (o) studencie studentsch (o) robotniku robotniksch N. koniem leksrzem krąjem wujciem robotnicy! Ms. (o) koniu leksrzu krsju wujciu W. koniu! lekarzu! krsju! wujciu! W. studencie! studenci! robotniku! I I p H BiflMiHIOBaHHi iMeHHHKiB T BepflO l r p y ilH y MHOKHIli C Jlia BpaXOByB3TH IX jieK C H K o-rpaM aTH H H y KJiacH(j)iKauiK) 3 a p o ^ a M H : h h HOJlOBiHO-HeOCOÓOBHH. / J o 0 c i6 (jirofleii), no a p y r o r o iMeHHHKiB nacTo stołu, nóż: noża, ane: ból:bólu, ą : ę - m ąż : m ęża, zając : zajęcy. (o) kotsch kocie! KiimeBHx 0CH0Bax iMeHHHKiB n ep iU O rO ue e H O JioB ino-ocoóoB H H - y c i iH u ii (H33BH t b s p h h , np e/iM e T iB , h b h i h t o l u o ) . 58 MH05KHHA mh BiflHOCHTbCfl iMeHHHKH, HKi H33HB3K)Tb wujcis M.W. konie D. koni lekarze lekarzów krąje wujciowie krąjów wujciów 59 c. B. N. Ms. lekarzom krajom wujciom konie lekarzów kraje wujciów koniami lekarzami krajami wujciami okoniach o lekarzach o krajach o wujciach koniom 3aKiHneHHH -u MaioTb iMeHHHKH, m o e H33B3MH HeicTOT (zeszyt -zeszytu , dom - d o m u , d e s z c z - d e sz c z u , sa m o c h ó d - sa m o c h o d u ). A tskojk iMeHHHKH w ół i b aw ół ( w o ł u , b a w o ł u ) . Cepe/i iMeHHHKiB - Ha3B HeicTOT łaKiiiMenini -u TaKoac MaioTb: 4 Orjlflfl ;ieflKHX BiflMiHKOBHX 3aKiHHeHb iMeHHHKiB HOJIOBinOl BiflMiHH: - H33BH D op ein iacz liczb y pojedynczej Mae flBa saKiHMeHHM: -a i -u. c z w a rtk u , p ią te k - p ią tk u ; 3aKiHienHH -a MaioTb yci iMeHHHKH, ino e H33B3MH oci6 i icroT (sąsiad - - 6ijibuiicTb 3ano3HHeHHx Ha3B upe^MeriB: tekst - tekstu, teatr -teatru, sem estr - sąsiada, student - studenta, lekarz - lekarza, kot - kota, koń -konia, term it - semestru, sezon - sezonu, kom itet - kom itetu, atrament term ita, pies - psa). Y uin KaTeropii' nniue iMeHHHKH w ół i baw ół MaioTb - 3tramentu, kapitalizm - kapitalizm u, chlor - chloru, sztsndsr -sztsndaru; 3aKiHHeHHH -u (w ołu, baw ołu). - H33BH a6cTpaKTHHx noHHTb: rozum - rozum u, żal - żalu, ból -bólu, czas - C ep ea iMeHHHKiB-Ha3B neicTOT 3aKiHHeHHH -a MaioTb: czasu, spokój - spokoju, g n iew - gniew u; ale: św iat -św iata, H33BH 3HapH/ib npaui, Iiocyay: m łotek - m łotka, telew izor -telew izora, /iH iB t h b c h h : p o n i e d z i a ł e k - p o n i e d z i a ł k u , w t o r e k - w t o r k u , c z w a r t e k - - H33BH 36ipiiHx iMeHHHKiB: las - lasu, ogród - ogrodu, sad - sadu, tłum - tłumu, kom puter- kom putera, ołów ek - ołów ka, chlew - chlew a, noż -noża; śnieg - śniegu, sejm - sejm u, oddział - oddziału, naród -narodu, lud - ludu; - Ha3BH MicauiB: m arzec - m arca, grudzień-grudnia, maj - m aja, listopad - - 6e3cy<j)iKcajibHi BUwiecjiiBiii /lepHBarH: pokój - pokoju, napój -napoju, d źw ig - listopada; (3a bhhhtkom iMeHHHKa luty, hkhh Mac npHKMeTHHKOBy BiflMmy: dźw igu, zbiór - zbioru, postój - postoju; luty- lutego); - H33BH aeflKHX MicT i pinoK: San - Sanu, D niepr - Dniepru, D on -D onu, Ren - na3BH Mip i Bani: hektar - hektara, litr kilogram a; litra, m etr - m etra, kilogram - Renu, R zym - R zym u, Londyn - Londynu, B elgrad -Belgradu; - , H33BH Ae«KHx KpaiH, ripoBinnifi: Iran - Iranu, T ybet - Tybetu, W ietnam - - Ha3BH TaHiUB, BajiioTH: w alc - w alca, krakow iak - krakow iaka, rock - rocka, W ietnamu, E gipt - Egiptu, Krym dolar - dolara, rubel - rubla, funt - funta; - Ha3BH aesKHx MaTepiaiibHHX ripe/iMeTiB i3 jnaneHHaM naciKOBOCTi: m iód- - 3flpi6Hijii iMeHHHKH Ta iMeHHHKH 3 cy<})iKCOM -ik: słow nik -słow nika, kurnik - miodu, sok-soku, lód-lodu, cukier-cukru, ale chleb-chleba. kurnika, stolik - stolika, śm ietnik - śm ietnika, rzutnik- rzutnika; C elo w n ik liczb y p o jed y n czej Mae a s a iaKiimeHua: -o w i i -u. - 6ijibiuicTb liaiB nojibCbKHx MicT, iHiuHX MicT i p i ho k : Gdańsk -G dańska, Toruń tiikiH-iemiH -o w i MaroTb Maii>Ke yci no^bCbKi iMeHHHKH: - Torunia, Poznań - Poznania, K raków - Krakowa, S zczecin -S zczecin a , sąsiad W rocław - W rocław ia, R adom - R adom ia (ale: B iałystok - B iałegostoku, koniow i,term it-term itow i, K rasnystaw - K rasnegostaw u), Paryż -Paryża, K ijów - K ijow a, Dunajec - śm ietnik - śm ietnikow i, sem estr - sem estrow i, sezon -sezo n o w i. - sąsiad ow i, student Krym u (ale: Izrael -Izraela); - studentow i, dolar dolarow i, lekarz rubel - lekarzow i, rublow i, koń - stolik --stolik ow i, y u i n K a T e ro p ii' jiH iu e aeflK i OAHOCK^a^OBi iMeHHHKH M aioT b la K iiiM c m n i - u : D unajca, N iem en -N iem na. Bóg ~ Bogu, św iat - światu, kat - katu, chłop - chłopu, pan - panu, pies - psu, kot 60 - kotu, ksiądz - księdzu, brat - bratu, lew - lwu (ale: syn- synow i), a tbkok Norwedzy, filolog- filolodzy, Ukrainiec - Ukraińcy, Niemiec -Niemcy, chłopiec flejnri flBOCKnaaoBi iMeHHHKH: chłopiec -chłopcu, diabeł- diabłu, ojciec - ojcu. - chłopcy, głupiec - głupcy; B ie rn ik liczby p o je d y n czej Mae ABa 3aKiuHenH5i: - ocoóoBi iMeHHHKH 3 - hk y Ha3HBHOMy BiflMinKy (mo?): zeszyt, język, samochód, kraj, semestr, doktor - doktorzy, dyrektor - dyrektorzy. - 3aKiHMeHHH -i hk y poflOBOMy BiflMiHKy ( koto?): pana, studenta, lekarza, kota, psa. N a rz ę d n ik liczby p o jed y n czej Mae 3aidH«ieHHłi -em : stołem, sąsiadem, Bi,a6yBaK>TbCH ochobok) MaiOTb Ha -r, HKa wepryeTbCH 3 -rz: aktor -aktorzy, OCOÓOBi iMeHHHKH T B ep /io i' HepryBaHHH npHrojiocHHx: chłop - ochobh, y HKM TOK chłopi, student -studenci, studentem, samochodem, gniewem; nepea uhm 3aKinHeHHHM noM HKinyiOTbCH anioł- anieli, W łoch - W łosi, sąsiad - sąsiedzi; KiHueBi npnro^ocHi ochob, HKi 3aKiHHyioTbCH Ha k, g: progiem, rokiem , iakin-iciiim -e xapaKTepHO /ijih iMeHHHKiB m'hkoi a6o CTBepaijioi ochobh (6e3 filologiem. ceMaHTHHHoro noaijiy Ha oco6oBi i HeocoóoBi): pokój -pokoje, lekarz- lekarze, M iejsco w n ik liczby p o je d y n czej Mae flBa 3aKinMeHhh: -e i -u. nauczyciel - nauczyciele, miesiąc-miesiące, zając - zające, pieniądz - pieniądze, 3aKiHieHHH -e MaioTb iMeHHHKH, OCHOBa HKHX 3aKiHHyeTbCH Ha TBepflHH liść - liście, koń - konie, płaszcz -płaszcze, deszcz - deszcze; npHrojiocHHH (3a bhhhtkom k, g, ch), npH ubOMy Bifl6yBaK)TbCH nepryBaHHH 3aKiHHeHHH -owie xapaKTepHo jiHuie ajih oco6obhx iMeHHHKiB neBHoro uhx TBep/iHX npHrojiocHHx: kot - o kocie, lew - o lwie, student - o studencie, 3Ha*ieHHH, a caMe: Ha3BH cTyneHiB pi/iciBa: syn — synow ie, ojciec - ojcow ie, wuj -w ujow ie, profesor - o profesorze, orzeł - o orle, świat - o świecie; JakillMlMIHH -U MaiOTb iMeHHHKH, 0CH0B3 HKHX SaKiHHyCTbCH H3 Mhkhh a6o dziadek - dziadkow ie (3a bhhhtkom: brat - bracia, brataniec CTBepaijiHH - bratańcy, siostrzeniec - siostrzeńcy); npHrojiocHHH (+ k, g, ch), npH ubOMy MepryBanHH He Bi^óyBaioTbCH: pokój - w pokoju, liść - o liściu, koń - na koniu, mąż - o mężu, - lekarz - o lekarzu; rok - o roku, dach - na dachu, próg-o progu; Sienkiewiczowie, Brun - Brunowie; + Tpn iMeHHHKH: dom - o domu, syn - o synu, pan - o panu. - iMeHa: Tadeusz - Tadeuszowie, Roman - Romanowie, Jan -Janowie; W ołacz liczby pojedynczej Mae TaKi caMi 3aKiHHeHHH, hk y nonepe/iHbOMy - Ha3BH iieHKHx Hapo^HOCTeH: Arab - Arabowie, Serb - Serbowie, Belg - BiaMiHKy, 3a bhhhtkom KijibK0 x cjub: pan - panie!, B óg Boże!, chłopiec - Belgowie; chłopcze!, ojciec - ojcze!, głupiec - głupcze! - H33BH noca^OBHX oci6, THTyjliB, n p o ^eciii: m inister-m inistrow ie, profesor - M ia n o w n ik (i W olacz) liczby m nogiej xapaKTepHHH HaHBHic™ aw 5 3aKiHneHb: -i, -y, -e, -ow ie, -a. 3aKiHHeHHii -y MaioTb: npijBHina: Nowak - Nowakowie, Tomczak - Tomczakowie, Sienkiewicz- profesorowie, król - królow ie, pan - panow ie, generał -generałow ie (+ uczeń uczniowie, w ięzień - w ięźniow ie, św iadek -św iadkow ie). - HeOCOÓOBi iMeHHHKH TBepflOl OCHOBH (3a BHHHTKOM OCHOB Ha k, g, HKi 3aKiHHeHHn -a MaioTb jinuie KijibKa iMeHHHKiB: brat - bracia, ksiądz - księża, OTpHMyiOTb 3aKinMeHHH -i): kot - koty, dąb - dęby, stół - stoły, dom akt - akta. - domy, zeszyt- zeszyty (ale: konik- koniki, pociąg - pociągi); Dopełniacz liczby mnogiej Mae KijibKa 3aKiHHeHb: -ów, -i, -y. - OCOÓOBi iMeHHHKH 3 OCHOBOK) H3 k, g, fle BW6yB3K)TbCHHepryB3HHH łakiimeiuiH -ów MaroTb yci iMeHHHKH TBep/ioi' npHrojiocHHx Ta iMeHHHKH i3 cy(J)iKCOM -ec: Polak - Polacy, N orw eg CTBepflijioi' ochobh, a TaKo* Mo>Ke BHCTynaTH i y ;ichkhx iMeHHHKiB m'hkoi 63 ochobh, aenKi iMeHHHKH ochobh: las - lasów , dom - dom ów , student - studentów , król - królów , ołów ek - /le a K i ołów ków ; chłopiec - chłopców , palec - palców ; uczeń - uczniów , wuj - wujów , iMeHHHKH HOJiOBiHoro BWMiHKy H a3H B H O rO pony M aio T b Ta OCHOBOIO OflHHHH m a-iiii p b i i H u i M i* iHUIHX BWMiHKiB. kraj - krajów ; iMeHHHKiB M05KHa 3 ap ax y B aT H 3 0 K p eM a jieK ceM H : 3 aK iH n e H H H - i xap aK T ep H O jiH iu e / m a iMeHHHKiB m 'h k o i o c h o b h : l i ś ć - l iś c i , k o ń Liczba pojedyncza - koni, dzień - dni, gość - gości; M. ojciec orzeł, kwiecień -y x a p a K T e p H o a n a 6 ijib u io c T i iMeHHHKiB CTBepaijioi o c h o b h : D. ojca orła kwietnia klucz - k l u c z y , m iesiąc - m iesięcy, p ie n ią d z - p i e n i ę d z y , zając - C. ojcu orłowi kwietniowi B. ojca orła kwiecień N. ojcem orłem kwietniem po^y, o c h o b h h h 3HaneHH») jiiu iie oflHe 3aKiii>iennn -om : panom , studentom , Ms. ojcu orle kwietniu dom om , zającom , lekarzom , liściom , chłopcom , stołom. W. ojcze! orle! kwietniu! B ie rn ik liczby m nogiej Mae ABa jaKinHenna: Liczba mnoga - M.W. ojcowie orły kwietnie sam ochody, kraje, sem estry, liście, koty, psy, w ęże, palce, zające, konie, D. ojców orłów kwietniów płaszcze; C. ojcom orłom B. ojców łekarzów , gościów , dziadków , sąsiadów . N. ojcami N a rz e d n ik liczby m nogiej Mae, h k npaBHJio, o^He }aiciii*ieHHH an« ycix Ms. ojcach rpaMaTHHHHx po.uiB -am i, i jinuie y aeaKHX iMeHHHKiB m 'h k o i o c h o b h Moace I leperynspui <j)opMH m h o jk h h h MaioTb iMeHHHKH: brat, ksiądz: 6yrH laKiiiHciiiifl -mi: stołam i, studentam i, kotam i, płaszczam i, ale: końm i, Liczba poje lyncza Liczba mnoga liśćm i, gośćm i, pieniędzm i. M. brat bracia M iejescow nik liczby m nogiej Mae o/m e 3aKiii*ieiiiiH jum ycix rpaMaTHHHHX D. pofliB -ac h : o psach, koniach, studentach, gościach, zającach, dom ach, lasach, i C. bratu jiHme y Ha3Bax neHKHX KpaiH BHCTynae 3aKiHHeimn -ech: W ęgry - na B. brata księdza braci księży W ęgrzech, W iochy - w e W łoszech, N iem cy - w N iem czech (ale: C zechy - w N. bratem księdzem braćmi księżmi C zechach). Ms, bracie księdzu braciach księżach. H eperyjiflpH a Bi;i>iina *iojioBiHHx iMeHHHKiB W. bracie! księże! bracia! Bwmihhocti B 3 aK iH M eiiH ii le k a rz - le k a rz y , zajęcy (ale: palec - palców , w idelec - w idelców ). C e lo w n ik liczby m nogiej Mae ann ycix no;ibCbKHX iMeHHHKiB (He3ajie>KHO - AK y Ha3HBHOMy Bi^MiHKy - aha bw Heoco6oBHX iMeHHHKiB: zeszyty, języki, AK y poaoBOMy BiflMiiiKy - n ji a o c o 6 o b h x iMeHHHKiB: panów , studentów , brata orły orłami orłach ksiądz księdza księdzu 0C H 0B ax o rz e ł, flo T3KHX kwiecień. kwietniom kwietnie kwietniami kwietniach księża braci księży braciom księżom księża! fleMOHCTpylOTb (nieprzyjaciel) n ą tydzień (dzień). 64 ojciec, o c h o b o io 65 T3K05K iMeHHHKH: przyjaciel Liczba pojedyncza N. Liczba mnoga chrześcijanami M. przyjaciel przyjaciele Ms. D. przyjaciela przyjaciół /Je a K i iMeHHHKH-Ha3BH H a p o z u io c r e H , m o 3aKiHHyiOTbC5i cy<j)iiccoM - a n , M a fo ib y C. przyjacielowi przyjaciołom MHoacHHi B. przyjaciela przyjaciół Rosjanie, Hiszpan-Hiszpanie, Cygan - Cyganie. N. przyjacielem przyjaciółmi I m chh h kh ro k i c z ło w ie k yT B opioioT b (JiopMH M. ro k Liczba mnoga D. ro k u M.W. tydzień tygodnie C. ro k o w i D. tygodnia tygodni B. ro k C. tygodniowi tygodniom N. ro k ie m B, tydzień tygodnie N. tygodniem tygodniami przyjacielu! Liczba pojedyncza Ms. Pi3HHUi Mi)K Ms.W. OCHOBOK) OflHHHH i iMeHHHK Amerykanin, m hożkhhh b w H a n p .: M.W. lata ludzie c z ło w ie k a D. lat ludzi c z ło w ie k o w i C. latom ludziom c z ło w ie k a B. lata ludzi N. latami ludźmi c z ło w ie k ie m c z ło w ie k u Ms. latach ludziach /. Bnucamu npaewibm (f)op.\tu nodanux LuennuKie: i MH05KHHH M aiO T b i iMeHHHKH, HKi Mip. D.lp Ms.lp. M.lm. D.lm. B.lm. Polak 3aKiHHyioTbCH cy<j)iKCOM -anin: badacz Liczba pojedyncza M. chrześcijanin Amerykanin inżynier D. chrześcijanina Amerykanina wykład C. chrześcijaninowi Amerykaninowi Ukrainiec B. chrześcijanina Amerykanina aktor N. chrześcijaninem Amerykaninem ptak Ms.W. chrześcijaninie Amerykaninie śnieg obraz Liczba mnoga M.W. chrześcijanie Amerykanie portfel D. chrześcijan Amerykanów 2. ymeopumu npaeunbHy (pop.uy oduunu: C. chrześcijanom Amerykanom Pojedziesz do domu (pociąg)....................... ? Adam i Piotr są B. chrześcijan Amerykanów (aktor)......................... Mój kuzyn jest (lekarz)............................... 66 67 Rosjanin- iH u io ro KopeHH: Liczba mnoga c z ło w ie k ro k u hk BI1PABH tygodniach tygodniu napąanrMy, T aicy >k przyjaciele! W. Amerykanach Liczba pojedyncza przyjaciołach Ms. przyjacielu chrześcijanach Amerykanami Mamy w domu (ptak)............................Oni malują (obraz) B. mężczyznę poetę Kościuszkę Frankę ............................N a obrazie są (koń).................... Muszę sobie kupić N. mężczyzną poetą Kościuszką Franką (pies)............................Podobają ci się (ta le rz )................................ ? Ms. mężczyźnie poecie Kościuszce (Cudzoziem iec).....................................dobrze znają język polski. W. mężczyzno! poeto! Kościuszko! Franko! W tym filmie (aktor)............................. grająmłodych ludzi. Nad nami Liczba mnoga mieszkają (sąsiad ).................. Boimy się (pies)................... Będę M.W. mężczyźni poeci Kościuszkowie Frankowie w Warszawie od (poniedziałek)............................... Proszę lody bez D. mężczyzn poetów Kościuszków Franków (alkohol) .............................. Mój mąż ma dużo (krawat) C. mężczyznom poetom Kościuszkom Frankom .............................Ona ciągle myśli o (brat)............................ Zaparkuj B. mężczyzn poetów Kościuszków Franków samochód na (plac)....................... Chcielibyśmy zatrzymać się w (hotel) N. mężczyznami poetami Kościuszkami Frankami .............................. N a wczorajszym (w y k ład )................................................................ Ms. mężczyznach poetach Kościuszkach Frankach profesor 2) dał nam pytania do egzaminu. Oddali nam pieniądze po iMeHHHKH T O Jio B in o ro poay (iM eH a France Ta n p i3 B H m a ) i3 3aKiHHeHHflM H a (tydzień).............................. t o jio c h h h 3. UpoeidMiwimu e odnuiu i mhodkum nodam w em uK u: tygrys, kuzyn, pies, T aK i IMeHHHKH BW Min«łOTbCfl SK npHKMCTHHKH, JIHIUe y H33HBH0M y MH05KHHH krem, język, hrabia, tancerz, Polak, Amerykanin, Grześ, samochód, dzień, MaiOTb 3aKiH 4eH H fl iMeHHHKiB H O J JO B iH o ro -o co ó o B o ro p o a y - o w i e : A n t o n o w i e , Franko, starosta, sędzia, kościół. Batorowie, Jerzowie, Lindowie. -i -y -e: Antoni, Batory, Jerzy, Linde. 3) iMeHHHKH sędzia, hrabia, «Ki y cboIh napąnnrM i MILUAHA BI,HMIHA IMEHHHKIB iipHKMeTHHK0 B0i, acinoHoi" i HOJlOBiMOl Bi;iMinH: (Deklinacja mieszana) Liczba pojedyncza flo Mimaiioi BijiMiiiH HanewaTb TaKi iMeHHHKH: M. sędzia hrabia sędziowie hrabowie 1) iMeHHHKH HOJioBinoro po,ny i3 3aKiHHeHHHM Ha rojiocHHH -a Ta MOJiOBini D. sędziego hrabiego sędziów hrabiów C. sędziemu harbiemu sędziom hrabiom B. sędzię N. sędzią hrabią Ms. sędzi hrabi sędziach hrabiach W. sędzio! hrabio! sędziowie! hrabowie! npnBHina Ha -o: poeta, mężczyzna, internauta, starosta, Kościuszko, Szewczenko, Franko; TaKi iMeHHHKH B OflHHHi BiflMiHIOTbCH 3a THnaMH Bi/lMHUOBaHHH HOHOHOl BWMiHH, y MHOJKHHi - 3riflHO HOJlOBiMOl BiflMiHH: Liczba pojedyncza M. mężczyzna poeta D.mężczyzny poety C.mężczyźnie poecie Kościuszko Franko Kościuszki Franki Kościuszce 4) iHUJOMOBni (J)opMH Liczba mnoga hrabię n p i3 B H m a , rpaMaTHHHoi* CHCTeMH, sędziów hrabiów sędziami hrabiami (JjopMa » khx B i^ p ijH a e T b c a bw nojibCbKoi' He BW MiHJHOTbca: Delacroix, Dumas, Giraudoux. TaK France 68 MaioTb 69 caMO He BiflMiHKJiOTbca HHCJieHHi iHHi0M0BHi MicueBi h 33bh : B aku, B onn, Wczoraj zwiedziliśmy dużo zabytków: (katedra, kościół, muzeum i H onolulu, T okio, Yerdun, O slo. Stare Miasto)....................................................................................... BiflMiHIOBaHHH iMeHHHKiB, HKi MaiOTb JIHHie ^lOpMy Imchhhkh, »Ki BacHBaioTbca jinuie y Potem usiedliśmy w parku i pisaliśmy (widokówki i listy)................... mhojkhhh MHo^KHHi (pluralia tantum), Piliśmy (pepsi-cola)....................... . Janek palił (fajka)................... , Justyna (papierosy)........................... . a Edward żuł (guma)................... BiflMiHIOlOTbCfl 3a TBKHMH 3pa3KaMH: M .B . usta sanie drzwi skrzypce w cz a sy okulary Rozmawialiśmy o naszych rodzicach i okazało się, że ojciec Edwarda, D. ust sań drzw i skrzypiec w c z a só w okularów podobnie jak mój, zbiera (znaczki)......................... , mama Janka bardzo C. ustom saniom drzw iom skrzypcom w cza so m okularom lubi (opera)................... . mama Edwarda kocha (balet)..............., N. ustami sam am i drzw iam i skrzypcam i w czasam i okularami M s. ustach saniach drzw iach skrzypcach I mchhhkh pluralia tantum a moja i Justyny uwielbia (muzyka).................... Kiedy odpoczęliśmy, poszliśmy na zakupy. Kupiłam sobie (spódnica)............................. w czasach okularach xapaKTepH3yKm>ca pi3HHU«MH y 3aKiHHeHH»x i (sweter).......................... a mojej siostrze (broszka),......................... po/ioBoro Bi/iMinKa: -ó w (w cza sy - w cz a só w ), - i (drzw i -drzw i) a6o * MaioTb i (płyta)............. zespołu QQ. Nagle zobaczyliśmy (reżyser) (J>opMy 3 HyjibOBHM laKiHHetiHHM: usta - ust, n o ży ce - n o ży c, skrzypce - ........................ i zrobiliśmy sobie z nim (zdjęcia).......................Zrobiło skrzypiec. się późno, więc postanowiliśmy wrócić do hotelu i tam zjeść (kolacja) 3. Botcumu opyduuu eidMinoK iMemuKie y dyoicKax: I1 E P E B IP O H H A P O B O T A n O T E M I: « IM E H H H K » a) Julia jest (nauczycielka)...................... b) Ewa i Krzystyna są 1. B.7Kumu podoeuu eid.uiHOK wenHUKiey dy.ycxax: (studentka)..................c) Henio jest (dzłicko)........................d) Mój M ój m ąż Ta dużo (kraw aty).......................................W tej firm ie pracuje kuzyn jest (lekarz)......................... kilka (tłum aczki)..................................Zrobili państw o sporo (aktor)..................... h) Polski jest trudnym (język)................... g) Oni (b łęd y ).................................Zjadłeś za dużo ( o w o c e ) ................................. są (Chińczyk)............................... a one (Szwedka).................i) Jego P roszę pół kilo (szyn k a)................................. kostkę (m asło) sąsiad jest (profesor)................... .j) Pan Szymiański jest ich ................................... torebkę (s ó l)..................i 25 dag (cukierki) (trener)...................k) Jesteśmy (Ukrainiec)............................. .................................. W tym sklepie jest zam ało (sukienki) b) W ubiegłą niedziele moi rodzice pojechali (ford)............................. ..................................... Z gu bił 100 (d o la r y )............................................Daj na wycieczkę za miasto z (babcia i dziadek)................................... m i trochę (k a w a ).................................... W K rakow ie jest niem ało Pogoda (k o śc io ły )......................................... N a parkingu stało kilkanaście (auta) (lasek).................................. Samochód zaparkowali między (drzewa) ...................W czasie w akacji przeczytałem siedem (p ow ieść) ..............................., a sami usiedli na polance. Zaczęli jeść śniadanie: ...................................Ta pani ma p ięć (kot)......................... bułeczki z (masłem)......................... , (wędlina)............................i 2. (ser).................. sałatę z (sos włoski).............................................. z B.wcumu 3Haxidnuu eidMinoK w e m m ie y dyoKKcoc: 70 była śliczna, więc po e) Adam i Piotr są godzinie jazdy 71 zatrzymali się przed 6. (rzodkiewka).................................. . posypaną (szczypiorek) PRZYMIOTNIK ................................ pomidory i ogórki. Babcia piła herbatę z Przymiotnik jest to odmienna cześć mowy, która wskaynję na cechy lub (cukier)..................... . mama i dziadzio sok z (woda mineralna) przynależność osób i rzeczy. .............................................. a tato tonik z (lód).................... Potem poszli na spacer, zachwycali się (las)...............Po powrocie na polankę Przymiotnik, proszę waszmości, oznacza cechy, czyli właściwości. zjedli ciasto z (ow oce).......................... i ciasteczka z (krem) .........................i wypili kawę ze (śmietanka)................................ Nazwa przymiotnik pochodzi od słowa przymiot znaczącego te samo, co synonimiczne wyrazy cecha, właściwość. Przymiotniki odpowiadają na pytania: {jaki? (jaka?, jakie?, jacy?) np. dobry, piękny; 2) czyj? (czyja?, czyje?, czyi?) np. matczyny, ojcowski; 3) który? (która?, które?, którzy?) np. pomorski, krakowski. Podstawowa funkcja przymiotnika to określanie (Jaki jest, czyj jest). Najczęściej jest on określeniem rzeczownika (np. dobre dziecko, Szopenowski fortepian, województwo gdańskie). Formy przymiotnika zawsze zgadzają się co do liczby, rodzaju i przypadku (czyli pozostają w związku zgody) z określanym rzeczownikiem (np. dobre dziecko, dobrego dziecka, dobremu dziecku, dobre dzieci). Przymiotnik odmienia się przez: 1) liczby (pojedyncza — lp, mnoga — Im) np. lp: mądr-y (mąż) dobr-a (żona) Im: mqdrz-y (mężowie) dobr-e (żony) 2) rodzaje, np. liczba pojedyncza (męski, żeński, nijaki) mądr-y Im.l mądr-a lt.l mądr-e In./ liczba mnoga (męskoosobowy, niemęskoosobowy) mądrz-y /m.-os./ mądr-e /nm.-os./ 3) przypadki, np. 72 M. mqdr-a, mądr-y dobry D. mądr-ej, mądr-ego lepszy gorszy C. mądr-ej, mądr-emu naj-lepszy naj-gorszy B. mądr-ą, mądr-ego (z rzeczownikiem żywotnym) Uwaga: W sposób nieregularny stopniują się tylko podane wyżej przymiotniki. mądr-y (z rzeczownikiem nieżywotnym) Przymiotniki opisowe — dodajemy wyraz w zły duży większy naj-większy N. mądr-ą, mądr-ym st. wyższym: bardziej Ms. mądr-ej, mądr-ym w st. najwyższym: najbardziej W. mądr-a, mądr-y przykładowo: Ponadto większość przymiotników stopniuje się, czyli może wystąpić w stopniu: stanowczy płaski a) równym, np. słodki bardziej stanowczy bardziej płaski b) wyższym, np. słodszy najbardziej stanowczy najbardziej płaski c) najwyższym, np. najsłodszy dobry lepszy mały mniejszy naj-mniejszy Uwaga: W ten sposób stopniują się również przymiotniki odimiesłowowe, np. naj-lepszy opalony, ubity, interesujący, pouczający, wypróbowany, doświadczony (wyjątek: Stopień wyższy Stopień wyższy wskazuje na cechę bardziej rozwiniętą (np. lepszy, ukochany, np. najukochańsza mamo). dłuższy, ciekawszy). Ale nie zawsze. Czasami bywa akurat odwrotnie: stopień wyższy oznacza cechę mniej rozwiniętą, np. Janek je st ju ż zdrowszy (tzn. Janek Zapamiętaj (jeśli chcesz uniknąć głupiej wpadki): czuje się lepiej, ale jeszcze nie jest całkiem zdrowy). — Pogoda je s t ju ż nieco przym iotnik odmienia się przez liczbę, rodzaj i przypadki. lepsza (tzn. jeszcze nie całkiem jest dobra). Ponadto (każdy to wie, kto gram atyką się interesuje): W języku polskim mamy trzy różne sposoby stopniowania: przym iotnik regularnie, nieregularnie lub opisowo się stopniuje. Stopniowanie nieregularne 1) regularne — dodajemy przyrostek w stopniu wyższym a ponadto przedrostek w stopniu najwyższym Przymiotniki dobry, zły, duży, mały stopniują się nieregularnie także w wielu — innych językach (m.in. w angielskim, niemieckim, francuskim) łącznie z w st. wyższym: -szy (lub: -ejszy) językami klasycznymi (łaciną i greką). — w st. najwyższym: naj- stopień wyższy, — np. krótki ładny krótszy ladni-ejszy Nazywają one najbardziej elementarne cechy, dlatego często bywają używane i dlatego też tak bardzo są zróżnicowane. nai-ładnieiszv Oprócz stopniowania „w górę" (wszystkie powyższe) można też czasami 2) nieregularne — stopnie wyższy i najwyższy tworzymy od innego wyrazu niż stopniować „w dół", by wskazać zmniejszanie się danej cechy. Takie stopień równy (takie zjawisko nazywamy supłetywiz-mem albo zmianą jednostki stopniowanie redukcyjne ma trzy stopnie: leksykalnej), np. 1) równy nai-krótszv 74 75 2) niższy (tworzony za pomocą wyrazu mniej) M. dobr-y dobr-a dobr-e 3) najniższy (tworzony za pomocą wyrazu najmniej) przykładowo: D. dobr-ego dobr-ej dobr-ego ruchliwy pracowity C. dobr-emu dobr-ej dobr-emu mniej ruchliwy mniej pracowity najmniej ruchliwy najmniej pracowity. B. (żyw.) dobr-ego dobr-ą dobr-e (nieżyw.) dobr-y dobr-ą dobr-e Kilka przymiotników w M. Ip r. męskim ma dwie oboczne formy: wesoły — wesół łaskawy — łaskaw N. zdrowy — zdrów pewny — pew ien Ms. (o) dobr-ym ciekawy — ciekaw godny — godzien W. dobr-y! dobr-ym dobr-ą (o) dobr-ej (o) dobr-ym dobr-a! Pierwsza z tych form może być przydawką lub orzecznikiem (np. zdrowy liczba mnoga chłopiec, on jest zdrowy), druga natomiast — tylko orzecznikiem (np. on jest r. męskoosobowy zdrów). M. dobrz-y dobr-e Jedynie w drugiej (krótszej) formie występują przymiotniki: rad (jestem rad), D. dobr-ych dobr-y ch wart (nic nie wart). C. dobr-ym dobr-ym B. dobr-ych Ciekawostka dobr-ym dobr-e! r. niemęskoosobowy dobr-e W językach naszych sąsiadów, w rosyjskim i niemieckim niektóre przymiotniki N. również mają dwie formy: dłuższą i krótszą. I tam tak samo jak w polskim Ms. forma krótsza może być tylko orzecznikiem (por. rosyjskie Etot dom krasiw, ale W. krasiwyj dom, oraz niemieckie Das Haus ist schón, ale ein schónes Haus). / Niektóre przymiotniki „awansowały" do roli rzeczownika, np. Według deklinacji przymiotnikowej odmieniają się również A. rzeczowniki rodzaju męskiego /kto?/ niewidomy /kto?/ Zamojski (= pan z Zamościa) — nazwiska zakończone na ski, -cki, -dzki (Krasiński, Słowacki, Zawadzki), /kto?/ garbaty /kto?/ Tarnowski (= pan z Tamowa) — nazwiska obcego pochodzenia zakończone na -i, -y, -e w liczbie /kto?/ leśniczy /co?/ Krakowskie (= region krakowski) /kto?/ zwrotniczy dobr-ymi (o) dobr-ych dobr-ymi (o) dobr-ych dobrz-y! dobr-e! pojedynczej (Botticełli, Horacy, Batory, Linde), /co?/ Poznańskie ( = region poznański) — imiona zakończone na -i, -y w liczbie pojedynczej (Antoni, Gerwazy, ODMIANA PRZYMIOTNIKÓW Ignacy), Odmiana przymiotnika jest dość prosta. Każdy rodzaj ma swoją własną — odmianę, przy czym D., C, N„ Ms. są jednakowe (1) dla rodzajów męskiego i zakończone na -i, -y (gajowy, księgowy, służący); nijakiego oraz (2) dla rodzajów męskoosobowego i niemęskoosobowego. B. rzeczowniki rodzaju żeńskiego liczba pojedyncza — nazwiska kobiet zakończone na -ska, -cka, -dzka, -owa (Dąbrowska, r. męski r. żeński r. nijaki 76 rzeczowniki odprzymiotnikowego lub imiesłowowego pochodzenia Konopnicka, Zawadzka, Orzeszkowa), 77 D. młodego zdrowego dużego krawcowa, Janowa, Adamowa); C. młodemu zdrowemu dużemu wysokiemu drogiemu taniemu C. rzeczowniki rodzaju nijakiego B. — N. — nazwy pospolite lub własne zakończone na -owa (teściowa, synowa, wysokiego drogiego taniego = M. lub D. młodym zdrowym dużym wysokim drogim tanim Wysokie), Uwaga: w narzędniku i miejscowniku lp mają jednak końcówkę Ms, m łodym zdrow ym dużym w ysokim drogim tanim archaiczną -em (w Zakopanem, w Wysokiem) IlpHKMeTHHKH nojiOBinoro po/ty y 3iiaxi;iH0My Bi^MiHKy — (jiopMy, HKa 3a;ie>KHTb Bifl no3HaHyBaHoro nazwy niektórych miejscowości zakończonych na -e (Zakopane, nazwy różnych opłat zakończone na -e (czesne, komorne, wpisowe, iMeHHHKa: npH iMeHHHKax Ha n03H3HeHHfl D.liczebniki porządkowe n03H3HeHHH icTOT - pO/lOBOTO Bi/lMiHKa. y KJIHHHOMy BWMiHKy npHKMCTHHKH (pierwszy, drugi), mnożne (podwójny, potrójny) oraz wielorakie (dwojaki, MaiOTb 33B5K/JH (j)OpMy H33HBHOTO BWMiHK3. trojaki); Rodzaj nijaki imiesłowy przymiotnikowe (kochający, kochany, zakochany); F.zaimki przymiotne (jaki, który, czyj, taki, mój, twój). (przypadek), C T yn iH b iio p iR iin H iin pia (rodzaj), h h c j io (liczba), BiaMiHOK (stopień porównania). Ilpn BuiMiHKmanni npHKMeTHHKiB cjiifl 3BepTaTH yBary i Ha (j)opMy noro ochobh (M'jiKa hh TBepaa). / zdrowe H33HBHOTO BUIMiHKa, duże wysokie npH drogie tanie młodego zdrowego dużego wysokiego drogiego tsniego C. młodemu zdrowemu dużemu wysokiemu drogiemu taniemu młodym zdrowym dużym wysokim Ms. młodym zdrowym dużym wysokim drogim tanim drogim tanim Rodzaj żeński M. młoda zdrowa duża wysoka zły, bogaty, mądry, duży, śmiały, grzeczny, zmęczony, świeży, czerstwy, mary, C. młodej zdrowejdużej wysokiej drogiej taniej leniwy, zdrowy, pogodny, spokojny, czerwony, zielony, biały, domowy, B. młodą zdrową dużą wysoką drogą tanią gliniany, państwowy, słoneczny, ciekawy, pierwszy, opalony, zmęczony, pobity, N. zapłakany, opracowany, napisany, przeczytany toluo. Ms. flpH K M eTH H K H flKTiPHKMeTHHKH) m 'hkqi TBepiioi ochobh: letni, gładki, ziemski, drugi, trzeci, głupi, ochobh: młodą zdrową dużej wysokiej tania D. (i młodej zdrowej droga dobry, stary, młody, ripH K M eTH H K H dużą wysoką drogiej drogą młodej zdrowej dużej wysokiej taniej tanią drogiej taniej Liczba mnoga bohaterski, ubogi, pański, daleki, zachodni, wschodni, dziki, ośmioletni, gładki, Forma meskoosobowa wielki, lisi, psi, królewski, lwowski, krakowski, niemiecki, angielski, francuski, M. młodzi włoski, arabski toluo. D. młodych zdrowych dużych wysokich drogich tanich Liczba pojedyncza Rodzaj męski C. M. młody zdrowy duży wysoki 78 drogi tani iMeHHHK3X D. N. nPHKMETHHK T p a iY ta T H H iii K a T e r o p i i n p H K M e T H H K a : M.B. młode (J)OpMy M aioT b drogowe); E. HeicTOT- hhm o /j h h h h zdrowi duzi wysocy drodzy młodym zdrowym dużym wysokim drogim tani tanim B.= D. młodych zdrowych dużych wysokich drogich tanich 79 H3 N. młodymi zdrowymi dużymi wysokimi drogimi tanimi pierwszy-pierwsi, Ms. młodych zdrowych dużych wysokich drogich zapłakany-zapłakani; tanich zmęczony-zmęczeni, pobity-pobici, b) letni-letni, gładki-gładcy, ziemski-ziemscy, drugi-drudzy, trzeci-trzeci, głupi- Forma niemęskoosobową zdrowe opalony-opaleni, D. młodych zdrowych dużych wysokich drogich tanich zachodni-zachodm, wschodni-wschodni, dziki-dzicy, ośmioletni-ośmioletni, C. młodym zdrowym dużym wysokim drogim tanim gładki-gładcy, wielki-wielcy, lisi-łisi, psi-psi, królewski-królewscy, lwowski- N. Ms. drogie tanie lwowscy, =M. młodych zdrowych dużych wysokich npHKMeTHHKOBOi napa/iHiMH niemiecki-ntemieccy, angielski-angielscy, KinbKa npHKMeTHHKiB Moacyrb MaTH i K op oT K i ( c iiK j iii iiM iii) (p o p M ii: zdrow y - drogich tanich fle « K H X B ij|M iiiK O B H x 3 a i r i H i e H b i i p u K M e r m iK O B O i' 3pa3KaMH krakowski-krakowscy, francuski-francuscy, włoski-włoscy, arabski-arabscy. młodymi zdrowymi dużymi wysokimi drogimi tanimi Orjma 3a wysokie dałeki-dalecy, młode B. duże głupi, bohaterski-bohaterscy, ubogi-ubodzy, pański-pańscy, M. zdrów , gotow y - gotów , ciekaw y - ciekaw , łaskaw y -łaskaw , pełny-pełen. I lo B n i iii i M i i m : BiaMinioioxbca Tanoac (J)OpMH npHKMeTHHKiB BHKOIiyiOTb HK a T p n 6 y T H B lli (03HaHyBajTbHi) 4>yHKni'i: .nienpHKMerHHKH (pobity, czytający), nopn/jKOBi HHCJiiBHHKH (pierwszy, drugi, zdrow y człow iek, TaK i (jjyHKuii npe/iHKarHBHi ( h k setny), a.enK\ saiłMCHiiHKH (twój, nasz, każdy, jaki, czyj, jakakolwiek i T.n.). iM e H H o ro IlpHKMeTHHKH B O/lHHHi MaiOTb TpH pOflOBi (JłOpMH: HOJlOBiny, HOHOHy i BHKOHyiOTb jiHme /Ip y ry 4>yHKuiio i iiHine b o ah h iu ujm nojioBinoro po;iy: cepe/iHio (dobrj', dobra, dobre), a y m iiokhhi - aBi <jx>pMH: HOJiOBino-ocoRoBy i jestem zdrów , byłeś w esół, bądź łaskaw , on był gotów , Paryż w art mszy. HenojioBiHO-oco6oBy K opoTK i (dobrzy, dobre); ocraHHH (JiopMa npHKMeTHHKa npncyflKa): jestem 4>opMH zdrow y. npH K M eT H H K is: K o p o re i jk w esoły-w esół, waciHua cicjiaflHoro (j>opMH npHKMeTHHKiB zdrow y-zdrów ; gotow y- noeanycTbca 3 iMeHHHKaMH winonoro, cepeauboro po,aiB Ta hojiobihopo po/iy gotów , pow inny-pow inien, w inny-w inien, ciekaw y-ciekaw , łaskaw y-łaskaw , na no3HaneHHH Heoci6 (jkhbhx icTOT, npe/iMeriB). w art i rad. HanpHKJiaa: dobre owoce, dzieci, psy, samochody, kobiety, ane: dobrzy OryneHi iiopiBHHiitiH npHKMeTHHKiB chłopcy, studenci, kierowcy, poeci. ^ K i c n i npHKMeTHHKH ( i ZieSiKi Bi/lHOCHi - pi/lLU e) MO>KyTb y MHoacHHi npHKMeTHHKH H O JioB iH O -ocoóoB oi (JiopMH, AK n p a B H jio , n i /u in r a io T b BHmoro i HaiiBHmoro CTyneHiB 3a AonoMororo cyc|)iKciB: ejsz-, -SZ-, HKi H epryBaH H H M n p H ro jio c H H X npneflHyioTbCH ao b 0C H 0B i. ochobh npHKMeTHHKa. Bifl6yBaioTbCH H epryB aH H H n p H ro jio c n H X M. l.mn. (rodzaj męskoosobowy): IIpn yTBOpiOBaTH ubOMy, hk cJ)OpMH npaBHjio, ochobh. a) Dobry-dobrzy, stary-starzy, młody-młodzi, zły-źli, bogaty-bogaci, mądry- Stopień równy: ładny, mądry, młody, stary, spokojny, leniwy, zdrowy, mądrzy, duży-duzi, śmiały-śmiali, grzeczny-grzeczni, zmęczony-zmęczeni, czerwony, bogaty, ubogi, piękny, wąski świeży-świezi, czerstwy-czerstwi, mały-mali, leniwy-łeniwi, zdrowy-zdrowi, Stopień wyższy: ładniejszy, mądrzejszy, młodszy, starszy, spokojniejszy, pogodny-pogodni, leniwszy, zdrowszy, czerwoniejszy, bogatszy, uboższy, piękniejszy, węższy biały-biali, spokojny-spokojni, domowy-domowi, czerwony-czerwoni, państwowy-państwowi, 80 zielony-zieleni, ciekawy-ciekawi, Y B a ra ! Mk i b yKpaiH C bK iw ( p o c in c b K i n ) MOBi, n p H y rB o p e H H i B H m o ro C T yneH « nopiB H H H H a cy<{)iKCH ochobh - k , -eK 3HHKaK)Tb: d a l e k i - d a l s z y , b l i s k i - b ł i ż s z y , 6. Ymeopumu npaeujibhi penom* 3a 3pa3KOM: Marek jest (silny) silniejszy niż Adam. s ło d k i-s ło d s z y , k r ó tk i-k ró ts z y , s z y b k i-s z y b s z y . 1. Czekolada jest (dobra) niż landrynki. 2. Żelazo jest (twarde) niż miedź. 3. YBara! rkwibcbica MOBa Taico* (hk iHiui cjioB'ancbKi m o b h ) M ae KinbKa Ania jest (zdolna) niż Ewa. 4. Mozart jest (znany) niż Salieri. npHKMeTHHKlB, JTKi yTBOpiOlOTb BHIUHH CTyiliHb nopiBHHHHfl BUl iHIUOl OCHOBH: 5. Podróż pociągiem jest (bezpieczna) niż autostopem. 6. Sok pomarańczowy m ały-m niejszy, w iełki, duży-w iększy, zły-gorszy, dobry-lepszy. jest (zdrowy) od coli. 7. Rock jest (popularny) niż jazz. 8. Agata jet (wesoła) od Stopień najw yższy yrBopioerbca /lo/iaBaiiHHM ao (jjopMH BHmoro CTynena npet})iKC3 naj-: najładniejszy, najmądrzejszy; nąjmłodszy, najstarszy, Janka. 9. Noce sierpniowe są (chłodne) niż lipcowe. 10. Lato jest (ciepłe) niż wiosna. nąjspokojniejszy, nąjleniwszy, nąjzdrowszy, nąjczerwoniejszy, nąjbogstszy, nąjuboższy, nąjpiękniejszy, nąjmniejszy, nąjwiększy, nąjgorszy, nąjlepszy etc. KpiM uboro cTyneHi nopiBH»HH» Moacyrb m sth i ciuisaeHy cjjopMy: bsrdziej łsdny, nąjbsrdziej ładny, mniej ładny, najmniej ładny. BrTPABH 1. llidiópamu npuKMemnuKu do luennuKW i npoeiÓMimmu ymeopeui cjioeocnojiyneHHH: wiatr, człowiek, miasto, pani, prezydent, mąż, matka. 2. ymeopumu (popMU mhookuhu nodanux cnoeocnonyueHb: bogaty kupiec, bogaty skarb, stary chłop, stary dom, śmiały pilot, śmiały plan, mądry profesor, mądra kobieta, dobry uczeń, dobre ciastko, duży chłopiec, duże jabłko. 3. Ymeopumu euufuu i namuu^uu cmynem nopianfiHHH m am x npuKMemmiKie: silny, mocny, odważny, duży, mały, słodki, długi, miły, upalny, ciepły, częsty, brzydki, łatwy, wąski. 4. Bunucamu 3 óydb-siKoeo nosibCbKozo mencmy npuKMemnuKu i «u3Hcmumutx apauamwtHi Kamezopii: p in , h h c j io , B i/iM inoK , c r y n i H b nopiBH H H H S. 5. ymeopumu npaeunbm penemin 3a 3pa3KOM: Ten chłopiec jest (wysoki) wyższy, a tamten (niski) niższy. 1. Ta torba jest (tania), a tamta (droga). 2. Ten film jest (nowy), a tamten (stary). 3. Ta encyklopedia jest (gruba), a tamta (cienka). 4. Ten dom jest (mały), a ten (duży). 5. Ten pasek jest (długi), a ten (krótki). 82 83 7. LICZEBNIK Liczebnik iest to odmienna cześć mowy, która wskazuje na liczbę, kolejność lub wielokrotność przedmiotów. Jeżeli nie jesteś patentowanym leniem, zapamiętaj, że liczebnik wiąże się z liczeniem. Nazwa liczebnik pochodzi od słowa liczba, gdyż jest on albo nazwą liczby, albo nazwą cechy pozostającej w związku z liczeniem. B) Liczebniki określające (odpowiadają na pytania który z kolei, jaki) 1) porządkowe {pierwszy, drugi, trzeci, setny, tysiączny); Liczebniki odpowiadają na pytania: 1) ile? (ilu?) np. cztery, ćwierć, Tylko bardzo, bardzo małe dzieci, no. i te nie całkiem na umyśle zdrowe nie czworo, 2) który (która, które) z kolei? np. czwarty oraz wiedza, że pierwszy, drugi, trzeci to liczebniki porządkowe. rzadziej 3) ja k i? (jaka? jakie?) np. poczwórny, 2) mnożne {pojedynczy, podwójny, potrójny, stokrotny)-, 3) wielorakie {dwojaki, trojaki, czworaki). czworaki. Odmiana liczebników 1) Liczebniki nazywające6' — podobnie jak rzeczowniki — odmieniają się Wiedzą o tym słonie, wiedzą też motyle, że liczebnik odpowiada na pytania: który?, ja ki? a przede wszystkim ile? Podział liczebników A. Liczebniki nazywające (odpowiadają na pytanie ile): 1) główne (jeden, dwa, trzy, sto, tysiąc, milion); Co liczbą naturalną nazywają matematycy, to liczebnikiem głównym zwie się w gramatyce. 2) ułamkowe (pół, półtora, dwie trzecie, pięć setnych); przez przypadki, np. M. dwa dwie trzecie D. dwóch dwóch trzecich C. dwom (dwu) dwom trzecim B. dwa N. dwoma (dwu) dwiema trzecimi Ms. dwóch (dwu) dwóch trzecich dwie trzecie Uwaga: Ze zrozumiałych względów liczebniki nazywające nic odmieniają się przez liczby. 3) zbiorowe (dwoje, troje, czworo, dwadzieścioro). 84 85 2) Liczebniki określające — podobnie jak przymiotniki — odmieniają się N. (m. n.) dwoma albo dwu, (ż.) dwoma albo dwiema przez: Ms. (dla wszystkich) (o) dwóch albo (o) dwu a) liczby, np. D w a i chłopcy, dwie dziewczyny, a na nosach? -dwa m okasyny! pierwszy (człowiek) /lp/ drugi (budynek) /lp/ — pierwsi (ludzie) /Im/ — drugie (budynki) /Im/ Liczebniki trzy, cztery odmieniają się tak samo: formy męskoosobowe pozostałe formy M. trzej, czterej trzy, cztery b) rodzaje, np. D. trzech, czterech trzech, czterech liczba pojedyncza: t/rag/ fi. męski/ druga Ir. żeński/ drugie Ir. nijaki/ C. trzem, czterem trzem, czterem liczba mnoga: drudzy Ir. męskoosobowy/ drugie Ir. niemęskoosobowy/; B. trzech, czterech trzy, cztery c) przypadki, np. N. trzema, czterema trzeci (rząd) /lp/ — trzecie (rzędy) /Im/; Ms. trzema, czterema M. drug-i drudz-y D. drug/ij-ego drug-ich C. dru/ij-emu B. drug/ij-ego drug-ich jednakowy sposób: N. drug-im drug-imi formy męskoosobowe Ms. drug-im drug-ich M. pięciu, sześciu... pięć, sześć... Wyrazy takie jak jedynka, dwójka, trójka, czwórka, setka, ćwiartka, połówka D- pięciu, sześciu... pięciu, sześciu... odpowiadają na pytanie co?, a więc nie są liczebnikami, lecz rzeczownikami. C. pięciu, sześciu... pięciu, sześciu... ODMIANA LICZEBNIKÓW B. pięciu, sześciu... pięć, sześć... Liczebnik jeden odmienia się jak przymiotnik (M. jeden, pełen, D. jednego, N. pięciu, sześciu... pięciu, sześciu... pełnego itd.). albo pięcioma, sześcioma... pięcioma, sześcioma. Liczebnik dwa ma bodajże najbardziej skomplikowaną odmianę ze wszystkich Ms. liczebników. Nieco inaczej odmienia się w rodzaju męskim osobowym (m-os.), P i ę c i u królów i p i e ć królowych wyruszyło o świcie na łowy. inaczej w męskim nieosobowym (m-nieos.) i nijakim (n.), a jeszcze inaczej w Liczebniki tysiąc, milion, miliard odmieniają się jak rzeczowniki (np. miesiąc, żeńskim (ż.). balon, Bernard). M. (m-os.) dwaj, (m-nieos., n.) dwa, (ż.) dwie Liczebniki zbiorowe dwoje, troje, czworo itd. odmieniają się w następujący D. (dla wszystkich) dwóch albo rzadziej dwu sposób: C. (dla wszystkich) dwom albo dwu M. dwoj-e troj-e czwór-o B. (m-os.) dwóch, (m-nieos., n.) dwa, (ż.) dwie D. dwojg-a trojg-a czwórg-a (o) trzech, czterech (o) trzech, czterech T r z e i muszkieterowie i t r z v sracie wyjechali razem na wakacie. drug-im Liczebniki główne od pięciu do dziesięciu również odmieniają się w 6.1. 86 pozostałe formy (o)pięciu, sześciu... (o) pięciu, sześciu... C. dwojg-u B. dwoj-e dwojgi-em trojg-u czwórg-u troj-e czwor-o N. trojgi-em u czworgi-em M s. (o) trojg-u (o) dwojg- (o) czworg-u 5. H eo 3 H a n eH i (n ie o k r e ś lo n e ): kilka, parę, kilkanaście, kilkadziesiąt, kilkaset, paręset. npH H33HBaHHi poKiB 3MiHK)K3TbCH jiHuie asa ocTaHHi MHcniBHHKa: urodziłem się w tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym trzecim roku, nastąpił dwa tysiące L ic zeb n ik i u ła m k o w e ty p u półtora nie odm ieniają się (półtora roku, przed dziewiąty rok. BI1PABH półtora rokiem). U w aga: Półtora — w rodzajach m ęskim i nijakim , ale półtorej — w rodzaju 1. 3anuuiu cnoeaMu maid nucna: żeńskim (półtorej godziny). 12-1924 KjiacH^Hicauifl HHCJiiBHHKiB: 3i - 1. KinbKicHi (głów n e): i - jed en (jedna, jed n o ), 2 - dw a (dw aj, dw óch , d w ie), 3 - 45- trzy (trzej, trzech), 4 - cztery (czterej, czterech), 5 - pięć (q 0Ji0 BiH0 - 0 C060 Ba 161 - (JjopMa - pięciu), 6 - sześć (HOJioBino-ocoóoBa (j)opMa - sześciu)...... 11 - 1000- jed en aście (n 0 Ji0 BiH0- 0 C060 Ba (J)opMa -jedenastu), 15 - piętnaście (hojiobiho- 1317- ocoSoBa (JjopMa -piętnastu), 20 - dw adzieścia (H0Ji0Bi40-0C060Ba <J)opMa - 5985- dw udziestu), 50 - pięćdziesiąt (HOjioBino-ocoóoBa (JiopMa - pięćdziesięciu), 100 - 1 000 234 - sto (MOJiOBino-ocoooBa (j)opMa - stu), 300 - trzysta (HOJioBino-ocoóoBa tjiopMa - 2. 3 a n u u tu trzystu), 500 - pięćset (40jioBino-oco6oBa (J>opMa -pięciuset), 800 - osiem set 1.1.07.2006 2. (nojioBino-ocoSoBa (J>opMa - ośm iuset), ty siąc, m ilion, m ilia rd (BUiMimoioTbCH 6.24.08.1878. SK iMeHHHKH HOJlOBiHOrO pofly). 3. 3 a n u iu u a io e a M u m a n i eo d u H u : 2 . riopHAKOBi (p o rz ąd k o w e): pierw szy, -a, -e (HOjioBino-ocoGoBa 4>opMa 1. 07.30. 2. 12.45. 3. 13.00 4. 13.20. 5. 16.45 6. 20.10. 7. 21.15. 8. mhohchhh - pierw si, iHuii po/w - pierw sze); drugi, -a, -e (HOJioBiHo-oco6 oBa 5. Onuutu ceiu iauuauuuu denb, euKopucmoeywuu mtcmanuKu ma (jjopMa MHO>KHHH - drudzy, iHuii po^H - drugie); czw arty, -a, -e; dziesiąty, -a, -e; e pi3HUX nacax (menepiiuiibOMy, setny, -a, -e; tysięczny, -a, -e; m ilionow y, -a, -e. ipaiKOM: Ja zawsze wstaję o 7.00. Wczoraj wstałam o w pół do ósmej. Jutro 3. wstanę 15 po szóstej. / ió ip n i (zbiorow e): dw oje, oboje, troje, czw oro, pięcioro, sześcioro, dziesięcioro, jedenaścioro... 4. /l,po 6 oBi (u łam k o w e): c m h iu m u m a ń d a n iu : 12.05.1987 3.16.11.1978 4. 24.12.1999. 5. 17.03.2001. M u iiy jio M y , zawsze wczora jutro jedna druga, dw ie (odm ienne), pół, pokora (r.m i r.n.), półtorej (r.ż.) trzecie, pięć dziesiątych j Wstawać 7.00. 7.30. 6.15. 89 d ie c jio e a MaiifiymnbOMy) 3a munuM 7. ZAIMEK Myć się 7.05. 7.35. 6.20. Ubierać się 7.30. 8.00. 6.45. Jeść śniadanie 7.45. 8.30. 7.00. Zaimek jest to cześć mowy, która zastępuje rzeczownik, przymiotnik, liczebnik Iść na uniwersytet 8.15. 10.00 7.30. lub przysłówek. Mięć zajęcia 8.30. 10.20. 8.00. z 14.00 15.00. 12.30. Jeść obiad Niech zapamięta każda mądra główka, że zaimek jest zastępcą rzeczownika, przymiotnika, liczebnika lub przysłówka. przyjaciółmi w 15.00. Pracować 16.00. 14.00. Nazwa zaimek pochodzi od słowa imię (za imię, czyli zamiast imienia). bibliotece 15.00. Imieniem nazywa się w gramatyce każdy wyraz odmieniający się przez 15.15. przypadki (rzeczownik, przymiotnik, liczebnik i właśnie zaimek). 17.45. 16.15. Zaimek odpowiada na te same pytania, co część mowy, którą zastępuje, np. 18.00. ---- 17.15. Jeść kolację 19.00. 18.15. 18.00. W yrzucać śmieci 19.30. 18,30, 18.40. Spacerować z psem 19.45. 18.45. 18.50. Czytać 20.30. 19.00. 20.00. 22.30. 23.00. 22.15. W racać do domu 16.30. Robić zakupy — Odpoczywać 16.45. Oglądać telewizję Iść spać , 17.30. — zaimek rzeczowny na pytania: kto? co? (jak rzeczownik), — zaimek przymiotny na pytania: jaki? czyj? który? (jak przymiotnik). Odmienia się przez to samo, co część mowy, którą zastępuje, np. — zaimek rzeczowny przez liczby i przypadki (jak rzeczownik), — zaimek przymiotny przez liczby, rodzaje i przypadki (jak przymiotnik), — zaimek przysłowny nie odmienia się (jak przysłówek). Podziały zaimków I. Ze względu na zastępowaną część mowy: 1) rzeczowne, np. kto, co, nikt, nic, ja, ty, oni; 2) przymiotne, np. jaki, czyj, ten, taki, mój, swój, ich; \) 3) liczebne, np. ile, tyle, wiele, kilka, kilkanaście; 4) przystawne, np .jak, gdzie, tak, tam, wszędzie, nigdzie. II. Ze względu na pełnioną funkcję: 1) pytające: kto?, co?, jaki?, który?, czyj?, ile?, kiedy?, gdzie?, dokąd?, skąd?, jak?, dlaczego? itp.; 2) względne: kto, co, jaki, który, czyj itp., czyli te same, co pytające użyte nie w celu utworzenia pytania; 90 91 3) nieokreślone: ktoś, ktokolwiek, coś, cokolwiek, jakiś, jakikolwiek, któryś, 8. Zaimki nieokreślone: pewien (pewna, pewne, pewni, pewne), niektórzy, którykolwiek, czyjś, czyjkolwiek, jakoś, jakkolwiek itp.; niektóre (tylko l.mn.), ktoś, ktokolwiek, któryś, jakiś (jakaś, jakieś, jacyś, 4) wskazujące: ten, tamten, ów, ta, tamta, owa, to, tamto, taki, owaki, tu, tam, jakieś). dotąd, tędy itp.; 9. Zaimki liczebne: tyle, ile, wiele, kilka. 5) w szechogarniające: każdy, wszyscy, wszystko, wszelki, zawsze, wszędzie, B laM im oB aH H H oco6 obhx zewsząd itp.; M ty 6) przeczące: żaden, nikt, nic, niczyj, nigdy, nigdzie, donikąd, nijak itp.; D 7) osobowe: ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one; C. mnie/mi 8) zw rotne: się, siebie, sobie, sobą; B. mnie/mię ciebie/cię jego/go je 9) dzierżaw cze: mój, twój, jego, jej, nasz, wasz, ich, a) zwrotno-dzierżawczy: N. mną swój. Msc. o mnie o tobie Ja, ty, on, ona, ono to zaimków osobowych grono. BiflMiHiOBaHHJi 3aHMeHHHKiB npHKMeTHHKOBoro THny: A czy wiesz, koleżanko, i ty, kolego, że zaimki dzierżawcze to mój, twój, jej, Liczba pojedyncza: jego? M. ten D. tego C. temu B. 1. Zaimki osobowe: ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one. N. 2. Zaimek zwrotny: się. Msc. o tym KjiacH(|>iKauiti ja ii Men h m Ki b »a )iia'ieiiiinM: 3. Zaimki dzierżawcze: mój (moja, moje, moi, moje), twój, nasz (nasi. nasze), ja 3aiłMeHHHKiB: on ono ona my wy oni one jej nas was ich/nich nam wam im/nim ją nas was ich je nią nami wami nimi o nas o was o nich mie/mie ciebie/cię jego/go jego tobie/ci jemu/mu jemu jej tobą ta to tej tej nim nim o nim o nim o niej mój tego mojego (mego) moja mojej (mej) mojego (mego) temu mojemu (memu) mojej mojemu tego/ten tę to moją moje tym tym moim (mym) moją moim tą o tej mojego/mój tym moim (mym) mojej moim Liczba mnoga: wasz, jego, jej i swój (swoi, swoje). ci/te moi / moje 4. Zaimki wskazujące: ten, ta, to (ci, te), tamten (tamci, tamte), ów (owi, owe). tych moich 5. Zaimki pytające i względne: kto, co, jaki (jaka, jakie, jacy jakie), który, czyj. tym moim 6. Zaimki określające: taki (taka, takie, tacy, takie), każdy (każda, każde - bez tych/te moich/moje liczby mnogiej), wszystek (wszyscy, wszystkie), sam (sama, samo, sami, same), tymi moimi ten sam, taki sam, inny (inni, inne). o tych o moich 7. Zaimki przeczące: nikt, nic, niczyj, żaden (żadna, żadne). moje H o j i o B i n o - o c o 6 o B i cjro p M H ( y m h o h c h h O ,a e j iK H X 3 a i i M e H H H K i B : Ten - ci, tamten - tamci, ów - owi, mój - moi, twój - twoi, nasz -nasi, wasz wasi, swój - swoi, czyj - czyj i, taki - tacy, inny - inni, j aki - jacy, który - którzy. 92 ile - ilu, tyle - tylu, w szystek - w szyscy, sam -sami, ten sam - ci sam i, taki sam - BKa3iBHi 3aiiMeHHHKH te n , ta, to B K a3yK Jib Ha 6 j ih )k h h h npe/iMer, Toai tacy sami, pew ien - pew ni, jak iś -jacyś. 3aHMeHHHKH tam ten, tam ta, ta m to Ta ów, ow a, ow o - Ha jjaubiiiHH y npocTopi KpiM (j)opM 3 noBHOJO ochobok) e t3ko>k i (jjopMH eHKjiiTHHHi (KopoTKi): mi, a6o naci. mię, ci, cię, się, go, mu, tw ego, tw ym , tw ej, m ego, mej, mym. YBara! B nojibCbKifi MOBi, hk npaBHjio, oco6oBi 3aHMeHHHKH: ja, ty, on, ona, BiflMiHioBaHHH 3aHMeHHHKiB iMeHHiuiKOBoro rany: ono, my, wy He BWHBaiOTbCH TOfli, kojih oco6obhx (j>opM ^iecjioBa bh;iho, npo M. ktoś coś nikt D. kogoś czegoś nikogo C. komuś czemuś nikomu niczemu peneHHi cjiifl BHKopHCTOByBara <j)opMH oco6obhx 3aiłMeHHHKiB: to ja mam B. kogoś coś nikogo nic brata, a nie ty. N. kimś Msc. 0 czymś kimś 0 czymś nic 3 hk niczego brata. Ajie hkluo BWHBaeTbCfl jiorinHHH Harojioc a6o npH npoTHCTaBJieHHi, to b niczym n ik im 0 koto HfleTbCA b peneHiii a6o hkiuo Ha hhx He nanae jiorinHHH Harojioc: mam nikim 0 niczym BFIPABH 1. 3aiiMeHHUKu e dyoKKax nocmaeumu e npaeujibHiu tpopMi: 1. Poczekaj na (ja, ona, on). 2. Widziałeś (ona, on) dzisiaj? 3. Myślę często o BiAMiHKiBaHHfl HHCJiiBHHKOBHx 3aHMeHHMKiB tyle, ile, wiele, kilka: tyle/tylu wiele/wielu (kilk (ty, on, ona). 4. Bardzo żle (ty) słyszę. 5. Nie rozmawiałem z (ty) już dwa M. ile/ilu D. ilu tyłu wielu 7. Daj (ja, on, ona) ten list. 8. Chciałabym (ty) odwiedzić. 9. Robert siedzi za C. łu tylu wielu (ona). 10. Czy ten prezent jest dla (ja). 11. Bez (on, ty)niczego nie załatwię. 12. B, ile/ilu tyle/tylu wiele/wielu Skąd (ona, on) znasz? N. ilu/iloma tylu/tyloma wielu/wieloma 2. 3aiiMeHHUKU e dyoKKax nocmaeumu e npaeuAbniu (popMi: Msc. iłu wielu 1. Czekamy już na (wy) pół godziny! 2. Czy pójdziecie z (my, oni, one) na tylu ' tygodnie! 6. Dlaczego nie możesz iść ze (ja) do kina? ilKUJO ui 33HMeHHHKH BUJHOCflTbCa flO iMeHHHKiB HOJlOBiHO-OCOÓOBOl pOfly, TO y koncert? 3. Mówili o (my, wy, oni, one) wtelewizji. 4. Co (oni, one) podarujesz Ha3HBHOMy i 3HaxiAHOMy BiaMiHKax b o h h MaioTb (Jj o p m h : ilu, tyłu, wielu, kilku na imieniny? 5. Powiedziano (my, wy, oni, one) o tym wcześniej. 6. Jestem (ilu chłopców przyszło, w idzę tylu m ężczyzn). (oni) zafascynowana. 7. Nie pójdę tam bez (oni). Bi/jMimoBaiuiH 3BopoTHboro 3aHMeHHHKa się: 8. Nie poznałam (wy)! 9. Nie miałam od (one) żadnych wiadomości. 10. M. --------- Byliśmy tam z (wy) w zeszłym roku. 11. To dzięki (my) policja złapała D. siebie złodzieja! C. sobie 3. 3auMeHHm który nocmaeumu e npaeujibuiu (jiopui: B. siebie/się 1. Mam hobby, o_______ nikt nie słyszał. 2. Książką_________ N. sobą czytasz, jest moją ulubioną lekturą. 3. Dziewczyna, o_________ Msc. o sobie Ci opowiadałem, będzie jutro na przyjęciu. 4. Słyszałem to od koleżanki, 94 95 _________ znajomy pracuje w szpitalu. 5. To są sprawy, o________ 8. PRZYSŁÓWEK trzeba rozmawiać. 6. Panowie,_________ nie dostali biletów, odeszli Przysłówek jest to nieodmienna cześć mowy, która wskazuje na sposób, zrezygnowani od kasy. 7. Baterie,________ nie działają należy miejsce, czas lub niekiedy stopień natężenia cechy. reklamować. 8. W_________ szufladzie leży otwieracz do konserw? 8. Z________ peronu odjeżdża pociąg. 9. O___________ godzinie Przysłówek, proszę was, oznacza sposób, miejsce albo czas. ląduje samolot? 10. W ____________ sali mamy egzamin? 11. Z___ Przysłówek bliżej określa: _______ profesorem mamy wykład? 1) 4. 3aiiMeHHUKU nikt, nic nocmaeumu e npaeujibniu tpop.Mi: (dobrze wychowany, wielce obiecujący), 1. Oni z (nikt) nie rozmawiali. 2. Po tym pisarzu nie spodziewam się (nic) 2) przymiotnik (dość chłodny, trochę ciasny, nieco głośniejszy), dobrego. 3. O (nic) nas nie poinformowano. 4. Nigdy (nikt)-nie pożyczam 3) inny przysłówek (bardzo dobrze, zbyt dużo, strasznie miło). pieniędzy. 5. Ona na (nic) się nie zna. 6. (nikt) tu nie znam. 7. O (nikt) taki nie Nazwa przysłówek pochodzi od [stać] przy słowie, czyli przy czasowniku. słyszałem. 8. (nikt) jeszcze o tym nie mówiliśmy. 9. (nic) mu nie (Pamiętamy, że dawniej czasownik nazywał się słowem). proponowałam. 10. Nad (nic) wcześniej nie zastanawiał się tak długo. 11. Z Podział i pytania przysłówków (nikt) jeszcze się tak dobrze nie bawiłam! Następujące pytania odnoszą się do: 5. 3aiiMeHHUKu ktoś, coś, jakiś nocmaeumu e npaeujibniu (pop.ui: 1. Czy____z 1) przysłówka sposobu: jak?, w ja k i sposób? was mówi po włosku? 2. Czy____ci mówiłam np. (ciepło, ładnie, po polsku, poprawnie) o swoich planach? 3. Czy spotkałeś______ znajomego? 4. Czy 2) przysłówka miejsca: gdzie?, skąd?, dokąd?, którędy? o nie zapomniel iśmy? 5 ._________ zapomniałam. 6. O____ czasownik (ładnie śpiewa, mów głośniej, rano przyjechał) a) imiesłów np. (daleko, z dołu, do góry, polami) ______ takim już słyszałam. 7. Przypominasz mi______ znajomego. 3) przysłówka czasu: kiedy?, ja k długo?, odkąd? np. (dzisiaj, do jutra, od 8. Czy masz_________ długopis. 9. Rozmawiali o ______ filmie. wczoraj) 10. Z ______ powodu nie zadzwonił i nie przyszedł. 4) przysłówka stopnia i miary: ja k bardzo?, ile razy? 6. 3auMennuK swój nocmaeumu e npaeujibniu (popjyti: np. (bardzo, ledwie, trzykrotnie). 1. Pamiętaj o___ serniku w lodówce. 2. Dlaczego zostawiłeś____ psa w samochodzie? 3. Nie rozrzucaj wszędzie_____ rzeczy! 4. Nie odpowiadasz za____ rodzeństwo. 5. Proszę pilnować______ dzieci! 6. Proszę zabrać____ dokumenty. 7. Umówiła się ze______ kolegami. 8. Nie wziął____ parasola. Najważniejsze pytania to oczywiście jak?, gdzie?, kiedy? Niechaj zapamięta każda mądra główka, że jak?, gdzie?, kiedy? - to pytania przysłówka. Przysłówki odprzymiotnikowe stopniują się podobnie jak przymiotnik: 1) regularnie 96 — st. równy: - — st. wyższy: -ej blisko bliż-ej 97 ładnie ładni-ej — st. najwyższy: naj- + st. wyższy nąj-bliżej 9. PRZYIMEK naj-ładniej Przyimek iest to wyraz nieodmienny i niesamodzielny, który wskazuje na 2) nieregularnie (zmiana jednostki leksykalnej) — st. równy: dobrze źle — st. wyższy: lepiej — st. najwyższy: najlepiej dużo gorzej naj-gorzej mało więcej mniej naj-więcej naj-mniej związki zachodzące miedzy wyrazami samodzielnymi. Nazwa przyimek pochodzi od [stać] przy imieniu, czyli przy odmiennej przez przypadki części mowy. Owym imieniem jest najczęściej rzeczownik lub zaimek 3) opisowo rzeczowny. gorzko — st. równy: — st. wyższy: bardziej bardziej gorzko Przyimek (niech to zostanie między nami), choć mały jak pchła, rządzi — st. najwyższy: najbardziej najbardziej gorzko przypadkami. Wyłącznie to jego ta diabelska sztuczka, że piszesz: o wnuczku, z wnuczkiem, ale: dła wnuczka. 8.1.IIPHCJ1IBHHK Lista najważniejszych przyimków łączących się z npHCJiiBHHK y nOJIbCbKiil MOBi yTBOpiOeTbCłl Bifl HKicHHX npHKMeTHiKiB 3a 1) dopełniaczem: bez, blisko, dla, do, dokoła, dookoła, koło, mimo8', naokoło, A onoM oroio cy < |> iK c iB -e, -o: d o b ry - d o b rz e , zły - źle, b ia ły - b ia ło , w y so k i - naokół, naprzeciw (gdzie? naprzeciw sklepu), naprzeciwko, na wprost, na w y so k o . zewnątrz, niedaleko, nie opodal, obok, od (ode), około, oprócz, podczas, Bi# npHKMeTHHKiB, npHrojiocHHH a6o podług, pomimo, pośród, prócz, spod (spode), spomiędzy, sponad, spośród, ATBepaijiHH, yTBopioroTbCfl npHCJiiBHHKH 3a flonoMoroK) cy«J)iKca -o: obcy - spoza, sprzed, środkiem, śród, u, w ciągu, w czasie, wedle, według, obco, tani - tanio, duży - dużo. wewnątrz, wobec, wokoło, wokół, w pobliżu, w poprzek, wprost, wskutek, Bi/l wśród, wzdłuż, względem, z (ze) (skąd? ze mnie, z głowy), za (kiedy? za króla ochobh hkhx 3aKiHHyroTbca Ha m hkhh npHKMeTHHKiB, OCHOBH »KHX 3aKiHHyiOTbCfl H a TBepA H ił npH-rJIO CHHH, yTBopioioTbca np n cjiiB H H K H / 3a aonoMoroK) cycJtiKciii -o, -e: s iln y - silnie, dobry Jana), zamiast, znad, zza, z zewnątrz; - dobrze, popularny - popularnie, ciemny - ciemno, suchy - sucho, ludowy - 2) celownikiem: ludowo, bogaty - bogato, mokry - mokro. przeciwko, wbrew; 3) biernikiem: dzięki, ku, naprzeciw (czemu? przeznaczeniu), przeciw, między (dokąd? między zarośla), na (dokąd? na stół), nad (nade) (dokąd? nad rzekę), o (o co? o podłogę), po (jak? po uszy), pod (pode) (dokąd? pod kołdrę), pomiędzy (dokąd?pomiędzy drzewa), ponad {dokąd?ponad chmury), poprzez, poza (dokąd? poza plac), przed (dokąd? przed dworzec), przez (przeze), w (we) (dokąd? w góry), za (dokąd? za drzwi); 4) narzędnikiem: między (gdzie? między zaroślami), nad (nade) (gdzie? nad rzeką), pod (pode) (gdzie?pod kołdrą), pomiędzy (gdzie? pomiędzy drzewami), ponad (gdzie? ponad chmurami), poza (gdzie? poza placem), przed (przede) 98 99 (gdzie? przed dworcem), z (ze) (z kim? z czym? ze mną, z głową), za (gdzie? za npHHMeHHHKH M0>KH3 KJiaCH([)iKyBaTH i 3a KUIbKiCTIO BiflMiHKiB, y flKHX BOHH drzwiami); BHKOpHCTOByiOTbCfl. 5) miejscownikiem: na (gdzie? na stole), o (o czym? o podłodze), po (po czym? npHHMeHHHKH: bez, beze, do, oprócz, od, ode, dla, koło, około, dookoła, obok, po uszach), przy, w (we) (gdzie? w górach). Uwaga: Żaden z przyimków nie w edług, prócz, u, w śród, spośród, znad, znade, zza, spod, spode, spoza, sprzed, łączy się z mianownikiem ani wołaczem. sprzede, z, ze. H a n p H K J ia /i: JiHUie y 3HaxijlH0My BijlMiHKy BHCHBaiOTbCH Włodek je chleb bez masła. Jadę do Zakopanego. Ten ołówek Przyimki możemy podzielić na dostałem od kolegi. Mam dla ciebie niespodziankę. Kolo mojego domu jest 1) proste, np. dla, do, na, o, od, po, przed, przy, w, z, za; przystanek tramwajowy. Bluzka ta kosztowała około stu złotych. Dokolo ogrodu 2) złożone, np. poprzez (po + przez), spoza (z + po + za), sprzed {z + przed), jest las. Obok mnie siedzi ładna dziewczyna. Według opinii lekarzy, Jan znad (z + nad), zza (z + za); niedługo będzie zdrów. Nie kocham nikogo prócz ciebie. 3) rzeczow nikow e, np. celem, skutkiem , środkiem, względem; npHHMeHHHKH, HKi R/Kil BUKtlbCłl y flBOX BiflMiHKax: 4) przysłów kow e, np. blisko, niedaleko, (nie) opodal, m imo; npHHMeHHHKH n a d , p o n a d , p o d , p r z e d , m i ę d z y BWHBaiOTbCH y in a x i; u io M y Ta 4) w yrażenia przyim kow e, n p . na podstawie, nu rzecz, na wprost,pod opyflHOMy Bi^MiHKax. nopiBHAHTe npHKJia^H peneH b, y hkhx mo>kh3 nocTaBHTH względem, przy pomocy, w celu, w czasie, w kierunku, wskutek, w nHTaHHH (dokąd? gdzie?). stosunku do, ze strony. 1. Nad - Czy jedziecie w tym roku nad morze? Samolot leci nad miastem. 9.1. nPMHMEHHMK 2. Ponad - Balon wzniósł się ponad pola. Helikopter przeleciał ponad ogrodami. Y c y n a c H if t nojibC bK iH MOBi npHHMeHHHKH n o a m a f O T b c n 3 a (J)0pM0K) H a n p o c T i 3. Pod - Górnicy zjeżdżają do pracy pod ziemię. Górnicy pracują pod ziemią. (w , do, na, bez, przed) i CKjiaflHi (naprzeciw , ponad, poprzez). /Je fliri 4. npHHMeHHHKH M aioT b iia p a iie jib H i (J>opMH: pod/pode, z/ze, w /w e, od/ode, spod/spode. O o p M H 3 -e BJKHBaiOTbCJi i3 3aHMeHHHKOM 1. m n ie , ze m n ą , o d e m n ie , s p o d e m n ie t o u jo . oco6 h npHHM eHHHKH w, z : pode m ną, B>KHBaioTbca p 0 3 iu H p e H 0 M y B ap iaH T i jiH U ie n e p e f l cjioB aM H , HKi no4H H aiO T b c« n p H r o jio c H o io : s w o im d o m u . ze y n o ,n i6 H o io w e w ł a s n y m d o m u , z w ł a s n e g o d o m u , ze s w o i m d o m e m , w 3 Ha3BaMH amb MO>KyTb 6 y T H B a p ia H T H : w ś r o d ę ~ w e t h jk h h Przed - Przed dom Karola zajechała wczoraj limuzyna. Przed biblioteką znajduje się piękny skwer. 5. Między - Wejdź między drzewa. Między drzewami mignęło światło. npHHMeHHHKH na, o, po, w (we) BWHBaioTbCH y maxi;uiOMy Ta MicueBOMy BiflMiHKax. nopiBHHHTe npHKiianH peneHb, y hkhx Momia nocTaBHTH nHTaHHH (dokąd? o co? kiedy? po co? w jakim kierunku? gdzie?) 1. Na - Czy pójdziecie z nami na spacer? Wczoraj byłam na doskonałym śro d ę. przedstawieniu w teatrze. CKJiaflHi npHHMeHHHKH He OTpHMylOTb flo^aTKOBoro -e, HaBiTb hkiuo ue Be^e 2. O - Walczymy o trwały pokój. Wychodzę z domu o godzinie szóstej. Ao ycK;ia/meHoro npoMOBjiaHHa 3. Po - Czy Janek wyszedł po gazetę do kiosku? Chciałbym się przejść po rp y n n : sprzed wstrzymania, spod strzechy (ale spode mnie, sprzede mnie), znad chrzcielnicy, Starym Mieście. 4. W (We) - Kapelusz upadł mi w błoto. Mój przyjaciel pracuje w teatrze. 100 101 nPHHM EHHM K za IlpHHMeHHHK Za BVKHBa€TbCH y TpbO X Bi^MinKaX: 3. y nacmynHux peuenuHX nocmaeumu iMeHHUK e opydHo.uy eiÓMiHKy p O A O B O M y , O p y ilH O M y Ta (eidnoeidb Ha numaHHH - gdzie?,). 3HaxiaHOMy. IlopiBHaHTe fleaici i3 3HawcHb npHHMeHHHica z a y HacTynHHX 1. Odrzutowiec zawarczał nam nad (głowy). peHeHHHx. 2. Ktoś rozpalił ognisko pod (las). 1. Kiedy? - Za mojej młodości było lepiej. 3. Czyj to pies stoi tam pode (drzwi). 2. Gdzie? - Usiądźcie za stołem. 4. Ptak ukrył się między (gałęzie). 3. Dokąd? - Słońce ukryło się za chmurę.,On szybko spojrzał za siebie. 5. Gospodarz powitał miłych gości przed (dom). 6. Ponad (ogród) przeleciało stado gołębi. BI1PABH / . y n a c m y m i i a pene>tHHx e c m a e u m u c n o e a e i d n o e i d n o e o ó n u n i hu m h o m u h i d a e a n b H o a o eiÓMiHKy: 1. Wracaj do (dom). 2. Nie można iść po zakupy bez (pieniądze). \ 3. Dla (kto) kupiłeś ten upominek? 4. Dowiedziałem się od (Jurek), że jutro wyjeżdża na urlop. 5. Koło (park) jest przystanek autobusowy i tramwajowy. 6. Zapłaciłam za tę suknię około (tysiąc). 7. Wśród (moi znajomi) jest wielu lekarzy. 8. Według (najnowsze opinie) uczonych planeta Mars jest może zamieszkana przez istoty żywe. 2. y HucmytiHux peuennHX nocmaeumu 'meHHUKy 3HaxidnoMy eiÓMiHKy (eidnoeidb Ha numanHH - dokąd?,) 1. Po obiedzie idę na spacer nad (rzeka). 2. Karetka pogotowia podjechała pod (szpital). 3. Jan miał ochotę zapaść się ze wstydu pod (ziemia). 4. By zdobyć doświadczenie życiowe trzeba iść między (ludzie). 5. Wiatr porwał nam gazetę, która poleciała ponad (drzewa). 6. Padał deszcz, trzeba więc było wrócić pod (dach). 102 103 10. SPÓJNIK o ile ..., o tyle... 10.1. C n O JIY H H H K Spójnik jest to wyraz nieodmienny i niesamodzielny, który łączy zdania lub CnojiyHHHKH i cnojiyHHi cjioBa nojibCbKoi wyrazy, nie wpływając na ich końcówki. cjioB'flHCbKHx M OBax) (nofliÓHO »k i mobh iHiiiHX b flijjjiTbCH na: 1. cypa^Hi - i, a, oraz, a także, ale, zaś, lub, bądź, albo, czy, zatem , w ięc, to jest, Niechaj nikt za to spójnika nie łaia, że sam nic nie znaczy, lecz tylko spaja. to znaczy, m ianow icie, ani, ni etc. Spójnik a przyimek 2. ni^pa^Hi - że, iż, dlatego, poniew aż, po to, aby, by, bo, gdzie, kiedy etc. Niektórym uczniom nastręcza trudności rozróżnianie spójnika od przyimka. BHKOpHCTaHHH nOJlbCbKHX CnOJiyHHHKiB 3ane>KHTb BUl CTHJIIO TeKCTy. Przeto zapamiętajmy: K hhhckobhm cnojiyMHHKaM lu b , lecz, iż, n a to m ia st, o ra z , p o n iew aż, za te m , — od przyimka zależy przypadek rzeczownika, np. ojciec z synem /N./, b ą d ź BiflnoBijjaioTb y noTOHHOMy MOBjienni cnojiyHHHKH alb o , ale, że, zaś (=za ojciec o synu /Ms./, ojciec dla syna fD.I (gdy zmienia się przyimek, zmienia się to), i, b o, w iec, czy. 3acTocyBaHHH cnojiynHHKiB ja k o że, tu d z ież , ato li, też przypadek następującego po nim wyrazu); w szelako, n i, te d y Haaae BHCJioBnroBaniiro apxai30BaHHH, ni/uieceHHH a6o >k — HcapTiBJiHH xapaKTep. od spójnika nie zależy przypadek rzeczownika, np. ojcu i synowi, ojcu albo synowi, ani ojcu, ani synowi ('choć zmienia się spójnik, nie zmieniają się rio jib C b K a MOBa M ae T.3B. h o p e . i m n B i i i c n o jiy H H H K H . B jiiT e p a T y p H in MOBi końcówki następującego po nim wyrazu). bohh 1) czasu: gdy, podczas gdy, skoro, dopóki - nie tylko..., 2) przyczyny: bo, bowiem, albowiem, ponieważ, gdyż nO M H JlK O B HM ), 3) celu: aby, by, żeby, ażeby, iżby - 4) warunku: jeśli, jeżeli,jeśliby, jeżeliby, gdyby (nOMHJlKOBHM e -0 ile..., to...), 5) przyzwolenia: choć, choćby, chociaż, chociażby - z a r ó w n o ..., j a k i... ( h o m h j ik o b h m e - z a r ó w n o . . . , i..., 6) dopełniające: że, i i ICHyiOTb BH pa3H , flKi BHKOHyiOTb pO Jlb npHHM eHHHKiB, XOHa (J)OpMajlbHO e Uwaga: W roli spójnika podrzędnego może wystąpić też zaimek, np. ja k, kiedy, WeHTHHHi 3 iHUIHMH HaCTHHaMH MOBH: gdzie, który, ile. - iMeHHHKH: śladem , w zględem , celem , kosztem , skutkiem , w zorem , Spójniki podwojone - npHiłMeHHHKOBi cnojTyMeHHM: na podstaw ie, w celu, na w ypadek, z pow odu, za Oprócz wyżej wymienionych spójników pojedynczych, używane są również w pom ocą, przy pom ocy, za nam ow ą, za spraw ą, na skutek, n a rzecz, pod kątem , pewnych utartych zespołach tzw. spójniki podwojone, np. pod w zględem , pod groźbą, w obliczu, w następstw ie, w w yniku, w razie, w zarówno..., jak... myśl, w rezultacie, w zw iązku z, ze w zględu na, nie tylko..., lecz... - npHCJiiBHHKH: blisko, dokoła, m im o, niedaleko, obok, w okół. dlatego..., że... 104 MaiOTb nocTiHHy C T pyK T ypy, a r a wozihhm dlatego..., lecz także.,. że... hhhom He MO>Ke 6 y ra 3MiHeHa: (BHCHBaHHfl nie tylko..., ( h o m h j ik o b h m e - 105 dlatego..., ale i... bo...), -o BBawaeTbCfl ile..., otyłe... a ta k ż e ta k ..., ja k i...) . 11. PARTYKUŁA -LI, CZY, NO, -ŻE, NIECH, BY, NIE liczył, to być MOŻE ktoś BY się z nim policzył. Partykuła ie s t to n ie o d m ie n n a c z e ś ć m o w y , k tó r a m o d y f ik u je (c z y li z m ie n ia ) 11.1. HACTKA lu b w z m a c n ia z n a c z e n ie in n e g o w y ra z u . H acT K H - ue cjioBa, jnci /i03B0HHK)Tb MOflH(j)iKyBaTH 3HaneHHfl cjiO B a, Nazwa partykuła pochodzi od łacińskiego wyrazu particula ('cząsteczka') ze BHCJTOBJUOBaHHH. HanpuKJiad: że, to, no, oby, nie. Y 3arajibHHX nHTaHH»x względu na szczątkowy charakter dawnych wyrazów, np. bodaj pochodzi od BHKopHCTOByeTbCH HacTKa czy (Czy to jest Tomek? - To jest Tomek). Bóg daj, niech — od dawnego trybu rozkazującego niechaj (to samo co B ycHOMy MOBjieHHi wacTO BWHBacTbca nacTKa -że (boh3 nHiueTbca dzisiejsze 'pozwól'). nonepe^HiM cjiobom). nicjia tojiochoi BOHa Mae (j)opMy -ż. 3anMeHHHKH kto, co, Podział partykuł kogo, czego, noeaHyioHHCb i3 że MaioTb (fiopMy któż, cóż, kogóż, czegóż. Partykuły dzielą się na: 3aMicTb HacTKH że MoacHa b>khth nacTKy no a6o 3aiłMeHHHK-HacTKy to. 1) modyfikujące HanpuKJiad: daj no noża = dąjże noża; w eźże to; czem u to m ilczycie = czem uż pa30M 3 a) pytające czy, -li (Znaszli ten kraj?) m ilczycie; ileż ludzi!; któż to w ie; ależ cię kocham! tegoż dnia. b) twierdzące tak, wszak, zaiste, no (gwar., Chcesz jeść? No) nojibCbKa MOBa Mae 3anepenHy nacTKy nie, aica MO>Ke noe^HyBaracH 3 yciMa c) przeczące nie BWMiHIOBaHHMH HaCTHHaMH MOBH. HojlbCbKiii, HK i iHUIHM CJ10B'flHCbKHM d) przypuszczające by, bym, byś, byśmy, byście e) rozkazujące niech, niechaj, oby, bodaj (Bodaj cię gęś kopnęła!) f) osłabiające chyba, może, bodaj (Stało się to bodaj dwa dni temu) g) ograniczające tylko, jedynie, jeno, choć (Dałbyś choć grosik), MOBaM, npwTaMaHHe noaBiiiHe 3anepeHeHH?r: Czy je ste ś głodny? - Nie, nie jestem . choćby, przynajmniej ) nieokreślone bądź (co bądź), byle (byle jak), lada (lada chwila), - kolwiek (czyjkolwiek), -ś (czyjś) 2) wzmacniające -że (przed spółgłoską, np. chodżże), -i (przed samogłoską, np. ileż), to (czemu to nie pracujesz?), no (słuchaj no!), ci (a to ci dopiero historia!). 106 107 ' f i ' —- i 12. WYKRZYKNIK W ykrzyknik jest to nieodmienna cześć mowy, która wyraża uczucia lub wole Wykrzyknik jest samodzielną częścią mowy. W zdaniu bywa nawet w funkcji orzeczenia, np. Podeszła do psa, a on chap ją za nogę. mówiącego bądź też naśladuje naturalne dźwięki. Uwaga: Wykrzyknikiem nazywa się również znak interpunkcyjny „!" (inaczej: znak wykrzyknienia) używany po okrzykach, zawołaniach, rozkazach itp. Podział wykrzykników Wykrzykniki możemy podzielić na: 1) wyrażające uczucia a) pożądane (np. radość, zadowolenie): a! cha, cha! chi, chi! ha, ha! hi, hi! hej! hejże! hola! hura! b) niepożądane (np. ból, rozpacz, smutek): aaa, ach, aj, au, o, och, ojej, ojejku, olaboga c) neutralne (np. zdziwienie): hmm, hę, ej, ooo, uff, o, la, la, o rety 2) wyrażające wolę a) powitania: cześć! serwus! halo! się ma! b) „rozmowy" ze zwierzętami (nawoływanie, straszenie, kierowanie zwierzętami itp.): cip, cip! a sio! wio! wista! prr! won! 3) dźwiękonaśladowcze: bach, bęc, bim.bam, brzdęk, buch, bum, bzzz, cap, chap, chaps, chlap, chlast, chlust, ćwir, ćwir, frr, gę, gę, gul, gul, hau, hau, hop, hyc, kap, kap, ko, ko, kukuryku, kwa, kwa, lu, pff, pi,pi, sss, stuk- puk, szur,szur, tfit, tik-tak, trrr, tra,ta,ta, trach wit, wit, wrrr 4) apele: Ratunku! Na pomoc! Pomocy! Gwałtu! Stop! OLABOGA! GWAŁTU! RETY! (TFU, tak było niestety) CHA, CHA! HI, HI! ACH! OCH! Jadł kapustę, a czuć od niego groch! Po wykrzykniku jako części mowy stawiamy najczęściej wykrzyknik (znak wykrzyknienia) lub przecinek. Przy wykrzyknikach oznaczających zdziwienie całkiem nierzadko spotyka się znak zapytania. 108 109 14. CZYTANIE S - się wyprostowało, Zdania R - prawą nogę złamało, 1. Czarna krowa w kropki bordo gryzła trawę, kręcąc mordą. W - stanęło do góry dnem 2. Czwartedo czerwca jadę na wczasy do Szczecina. i udaje, że jest M. 3. Do brzydkiego kaczątka płyną białe łabędzie. 4. Druhna Hania huśta się w hamaku, a druh Henryk wesoło hasa i hałasuje, aż echo niesie. Kochać Kochać - jak to łatwo powiedzieć Kochać - to nie pytać o nic Bo miłość jest niepokojem nie zna dnia, który da się powtórzyć. 5. Eukaliptus rośnie w Australii. 6. Jerzy nie wierzy, że na wieży jest dużo jeży i nietoperzy. 7. Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego. Nagle świat się mieści w Twoich oczach Już nie wiem czy Ciebie znam Chwile - kolorowe przeźrocza więdną, szybko zmienia je czas. 8. Lepszy wróbel w ręku, niż gołąb na sęku. 9. Lubię drożdżowe ciasto. 10. Mamusia kupiła śmietanę, śledzie, śliwki. Teksty poetyckie Julian Tuwim Abecadło Abecadło z pieca spadło, 0 ziemię się hukło, / Rozsypało się po kątach, Kochać - jak to łatwo powiedzieć Kochać - tylko to, więcej nic... W tym słowie jest kolor nieba Ale także rdzawy pył gorzkich dni. Jeszcze obok Ciebie moje ramię, A jednak szukamy się. Może nie pójdziemy już razem, Słowa z wolna tracą swój sens. Kochać - jak to łatwo powiedzieć Kochać - to nie pytać o nic Bo miłość jest niewiadomą, Lecz chcę wiedzieć czy wiary starczy mi. Strasznie się potłukło: 1 - zgubiło kropeczkę, H - złamało kładeczkę, B - zbiło sobie brzuszki, A - zwichnęło nóżki, Danuta Wawiłow O - jak balon pękło, Nie wiem kto aż się P przelękło. Pewnego razu Nie Wiem Kto T - daszek zgubiło, raniutko wstał z pościeli, L - do U wskoczyło, na głowę włożył Nie Wiem Co, 110 111 na nogi włożył Nie Wiem Co, «Cicho mi w tej chwili! do torby włożył Nie Wiem Co - Marsz literki do czytanki jak was ustawili!» i tyle go widzieli! I wcale mu nie było źle, Ludwik Jerzy Kern gdy się tak włóczył Nie Wiem Gdzie, Na kanapie na słońcu, w deszczu, w cieniu - Kto to chrapie obiady jadał albo nie, na kanapie? odpocząć siadał albo nie Kto się w ucho i wcale tym nie martwił się Przez sen drapie? i grywał na grzebieniu... Kto, gdy zly, I od tej pory Nie Wiem Jak To szczerzy kły? odnaleźć go na świecie... Kogo czasem I nie wie ryba ani rak, Gryzą pchły? i nie wie zwierzę ani ptak, Komu głowie i pewnie wy nie wiecie! □ gle? Psoty? Kto gołębie goni? Wanda Chotomska Literki Koty? Kto pantoDe Raz literki w abecadle chciały się zabawić Gryzie pana? i kłóciły się zajadle, Na mleczarkę jak by się ustawić. Szczeka z rana? A krzyczało: - Chcę być pierwsze! Kto się z dziećmi ale B nie chciało, Bawi zgodnie? C i D zgubiły wiersze, I złodzieja cap! E pod stół wleciało. Za spodnie? O toczyło się, toczyło, aż w kałamarz wpadło, Wiecie, kto to? tak o miejsce się kłóciło całe abecadło. No, to sza! Nagle słychać głosik Anki: Po co budzić 112 113 A gdy się skończy zwężać - Ze snu psa.. no, to już - koniec węża. Dzik Dzik jest dziki, dzik jest zły M arek Pękala Dzik ma bardzo ostre kły. SzSZSZSZSZSZ... Kto spotyka w lesie dzika Słyszysz, szeleści szary szelest, Ten na drzewo szybko zmyka. szybko po szybach też się ściele, Skacze jak sprytny chrząszcz po suD cie, Pociąg szszsz, szszsz - jeszcze chce syczeć. Pociąg, pociąg, pociąg pędzi Szelest nie syczy tylko szeleści Pędzi w świat wesoło, szelest w szeleście musi się zmieścić Wciąż się kręci, kręci, kręci więc szuka szuka wzdłuż i wszerz Rącze śpiewne koło. co by tu trzeba jeszcze zjeść. Koła ciągle w berka grają Złączyć się nie mogą Wiersze miłośne Gonią, gonią, umykają PYTANIA Swoją srebrną drogą. Za wcześnie, aby pytać serce... Co czujesz? Za późno, aby pytać rozum - Czy wolno, czy warto? Paw Za wcześnie, aby pytać - Jak będzie, co dalej? Chodził paw po trawie Za późno, by zapomnieć i po prostu pójść przed siebie. Zgubił pióro pawie. Dla M ... Pewnie pióro wpadło w staw, Więc nad stawem stanął paw. (((( Patrzy jak po stawie Zaproś mnie do swego stołu, Pływa pióro pawie. tam, gdzie cztery pory roku przysiadają w każdym rogu O wężu i gdzie gości święty spokój. Wąż - począwszy od głowy stale się trochę zwęża... Zaproś mnie do swojej duszy 114 115 na herbatkę malinową, Niosąc na złocistym, słonecznym promieniu, pod opieką dzikiej róży Niezapominajek modry pocałunek. zabawimy się rozmową. Kiedy w błękit wspomnień sen miłości wprzędziesz, W twym salonie niebo jasne, To czas przemijaniem nie zdoła jej zatrzeć, śpiew skowronka, szum strumyka... Bo ciągle, jak feniks, odradzać się będzie, Może to są myśli nasze W niezapominajkach zostając na zawsze. lub wiosennych serc muzyka? - Jan Lech Kurek Zapleciemy ciepłe dłonie Przebudzona na obrusie w słoneczniki, Miłość? z piernikowych serc zrobimy Nie wiedziałam co to jest. małe uczuć wagoniki. Zazdrość? Taki chyba zwykły dreszcz. Nakarmimy głodne usta, A namiętność pocałunki pozbieramy serc okruszki na nic wszystkie te gatunki, i odejdę, skąd przybyłam gdy uczucia we mnie nie ma pisać wiersze do poduszki. / wtedy trzeba przebudzenia. By krew w żyłach się wzburzyła całe ciało wypełniła. Niezapominajki By móc tak gorąco kochać dostać spazmów nawet szlochać. Napisz mi miłości najpiękniejsze słowo, By całować się namiętnie, Drżące obietnicą, uśmiechnięte majem, drżeć z rozkoszy umiejętnie. Wpisz je srebrną rosą w zieleń szmaragdową, By był orgazm bez wytchnienia, 1 w błękitne płatki niezapominajek. trzeba tylko nam jednego, prawdziwego PRZEBUDZENIA. Darowane szczęście nazwij po imieniu, Niech w wiosenne niebo marzeniem pofrunie, 117 Pozdrowienia Kasztany Miłośne Spójrz, aleje znów zakwitły kasztanami, Bielą kwiatów rozświetlając jasną zieleń, Tak jak wtedy, gdy miłością kołysani, Z dzisiejszymi pozdrowieniami Poczuliśmy, co jest w życiu naszym celem. przesyłam Tobie uśmiech radosny bo dni są coraz dłuższe... a to znak, że coraz bliżej do wiosny! Tyle wiosen już minęło od tej chwili, Tyle majów kasztanami zakwitało, A nam każdy dzień czułością w duszy kwili, Tak mocno cie ściskam na przywitanie, I miłości naszym sercom wciąż za mało. tak mocno ściskam na pożegnanie, tak długo czekam na nasze spotkanie, wszystko dla Ciebie, Kochanie:* Spójrz, już wieczór zmierzchem kładzie się na drzewa, I księżycem znów zaplątał się w kasztany, By posłuchać, jak miłością słowik śpiewa, Hej Misiaczku mój pluszowy! Jak ja, nadal bez pamięci zakochany. Daj znać czy Ty jesteś zdrowy, czy Ci humor dopisuje, - Jan Lech Kurek i gardełko nie szwankuje? / Nie chowajmy się za wiekiem, Z daleka do Ciebie snuję marzenia, nie zwalajmy na trudności, z daleka do Ciebie ślę pozdrowienia. takim każdy jest człowiekiem, Gdzie tylko jestem, co tylko robię, ile w nim miłości. zawsze o Tobie myślę kochanie. Czasem marzę sobie w nocy, aby spojrzeć w Twoje oczy. Noc jest długa na marzenia, więc przesyłam pozdrowienia :) Pozdrowienia wyszły z mody, więc wyrzucam je do wody. Ja wybieram inny kierunek i przesyłam pocałunek. 118 119 Idą spać misie. Oczka im się kleją. Choć są bardzo śpiące do Ciebie się Dziś anioły latają po niebie śmieją. i ogłaszają Boże Narodzenie Wiatr tutejszy mocno dmucha, szepcze sercu coś do ucha, a me serce nie z A gdy gwiazdka betlejemska zabłyśnie, kamienia więc przesyłam pozdrowienia. to życzenia spełni wszystkie. Życzę w szystkiego co najlepsze, Choć czasem świeci słonce, choć czasem pada deszcz, pozdrowienia, ale Zdrowia, szczęścia i miłości, gorące śle kto? - chyba wiesz. A to wszystko resztę wynagrodzi. Wesołych i ciepłych z rodziną spędzonych świąt. Boże Narodzenie Życzy ho hoo hooo!!! Mikołaja bogatego, Idą Święta,widać gości, choinki pachnącej wydłub z karpia wszystkie ości i gwiazdki błyszczącej. Powyjadaj z barszczu uszy, Minimum stresu, a gdy cię za bardzo suszy, maksimum miłości siądź wygodnie z flachą wina i tyle radości i obejrzyj dziś Kewina!:] ile karp ma kości! Wesołych Św iąt;) / Wiele jest pięknych miesięcy, Wszystkiego najlepszego z okazji Świąt Bożego Narodzenia. Dużo ale najlepszy jest grudzień, uśmiechu, siły i wytrwałości w dążeniu do celu, sukcesów w pracy, tylko ten miesiąc mocno kochają ludzie, słonecznych dni, przyjaźni, miłości i wielu buziaków, i aby ten Nowy Rok bo przecież już są prezenty, choinka, 2013 był dla Ciebie najlepszym... można z górki pozjeżdżać na sankach lub na podwórku ulepić bałwanka. Wśród nocnej ciszy posłuchaj głosu łamanego opłatka. To w nim Boże Dziecię zsyła Tobie radość, życzliwość i wzajemne zrozumienie na Święta i Ale jedyne i niepowtarzalne są święta Bożego Narodzenia, Nowy Rok. kiedy cała rodzina składa sobie piękne życzenia. Dużo zdrowia i słodyczy dziś ... życzy. 120 121 Ogrzejemy Go ciepłem naszych serc, niech nie drży z zimna w kolebce. drogę która dzieli nas. Żebyśmy mogli wspólnie się cieszyć ze świątecznych Jezus mały dobrą nowiną jest dla tych, którzy na niego czekali. Niech więc chwil! opłatek dziś - symbol pojednania - zamrożenie uczucia miłości obudzi i poderwie do góry rąk las, w podzięce za to, że jest Bóg co kocha nas. Dla przyjaciela Fantastycznych, mroźnych świąt Bożego Narodzenia, prawdziwej zimy za Gdzie na ciebie czeka miłość, oknem i ciepła rodzinnego, niepowtarzalnych wzruszeń i zaskakujących tam prowadzi serca głos. prezentów. Gdzie na ciebie czeka przyjaźń, niech zaniesie cię tam los. Serdecznych świąt otulonych śniegiem i ciepłem rodzinnym oraz wiele szczęścia w Nowym Roku... Wszystko na świecie takie niestałe, lecz przyjaźń prawdziwa trwa wieki całe. Z okazji Świąt Bożego Narodzenia składam Świąteczne życzenia: dużo Gdy się kogoś polubi szczerze zdrowia, szczęścia, pomyślności oraz pogodnych dni w nadchodzącym czy można zapomnieć? Nowym Roku. Ja w to nie wierzę! Jest taki dzień bardzo ciepły choć grudniowy w którym czujesz ciepło nawet Dziękuję za wszystko, w śniegu i nie patrzysz co będzie jutro tylko myślisz o nas wszystkich czyli Za Twój radosny uśmiech, całej rodzinie i o Jezusku na sianku w Betlejem Twoją obecność, każdego dnia, Dziękuję za przyjaźń, To Święta gromadzą ludzi przy stole znanych i mniej znanych. To opłatek Płynącą prosto z serca. jednoczy Boży, pojednanie na Nowy Rok. Wszystkim szczęścia gwiazdka życzy, na choince bombki śmieją się. Melodia wszystkiego co najlepsze, Gdy nad Tobą parasol z gwiazd rozbłyśnie, kolęda śpiewa nam, otuchy ciepła na lepsze dni wciska nam. Wszyscy i świat uśmiechnie się magicznie, życzenia składają wokoło i ja pragnę złożyć też. By Bóg szedł z Wami jedną pamiętaj, że do Ciebie myślą biegnę drogą a światło Pana oświetlało każdy ciemny kąt. By serce nie płakało gdy jestem tutaj i będę! w życiu chwile złe, by pamiętać, że są wokół Ciebie przyjaciele, którzy ochronią Cię. Podzielę się opłatkiem, który przesyłam przez te życzenia, Nad pewnym strumykiem i to bardzo blisko błogosławiąc dalsze dni. Aby przyjęło mnie Twoje serce,a opłatek skrócił z kamyków układam twe imię 123 n a ... się zaczyna Tak jest z przyjaźnią. n a ... się kończy Choć daleko, to jednak blisko. a naszej przyjaźni nikt nie rozłączy Choć nie zawsze mówi, to ją słyszysz. Choć nie zawsze cię dotyka, to ją czujesz. Chciałabym bardzo dosięgnąć chmur i złotych gwiazdek nazbierać sznur. Moja cicha, droga przyjaciółko Dałabym Tobie gwiazdki w prezencie Takich, jak Ty, jest niewiele. to jest przyjaźni mojej zaklęcie. Jesteś jak pączek dzikiej róży, taki nie za mały, nie za duży. Jesteś jak promyczek słońca o świcie, - Zatańczysz który człowiekowi i zwierzakom rozwesela życie. - - Jestem zmęczona... Świat bez Ciebie byłby bardzo nudny, - -Ale z nim tańczyłaś? a każdy problem bardzo trudny. - - Bo nie jest moim przyjacielem.. - Odszedł smutny. Zatrzymała go chwytając za rękę: Dzień matki - - Jesteś moim przyjacielem, w stosunku do Ciebie mogę być - szczera, dla niego muszę być miła. Kochana mamo w dniu twojego święta chcę byś była uśmiechnięta. Dobranoc przyjacielu* Żeby dobrze Ci się żyło / z roku na rok lepiej było. Kiedy spotkasz kogoś niezwykłego, Chcę byś minę uśmiechniętą miała a w sercu poczujesz coś wspaniałego, i żebyś radosna była cała, kiedy z niecierpliwością czekasz, także by były piękne twe dni aż coś się wydarzy. tego właśnie życzę Ci. Nie obawiaj się! Przyjaźń nie ogień - nie oparzy. Mamo -Ty mnie życia uczyłaś, wszystko co miałaś mi poświęciłaś, Przyjaźń jest jak chleb, nawet czerstwy, zaspakaja głód. nikt nie ofiaruje mi nigdy więcej, Przyjaźń jest jak woda, zimna czy gorąca, gasi pragnienie. dziś Ci więc daje serce w podzięce! Przyjaźń jest jak sen, bez niego nie przeżyjesz. Twoja kochana (imię)! 124 125 Jest jedno słowo, słowo jedno, Nie jestem wielkim malarzem, przy którym wszystkie inne słowa bledną! nie jestem wielkim poetą, Słowo jak słońce jaśniejące, ale za to jestem synkiem twoim, 0 wszystkie inne słowa gasi! który szczerze kocha Cię Słowo z muzyki i uśmiechu, i dziś za wszystko dziękuje Ci. z zapachu kwiatów i nut ptasich, słowo, co nigdy nie zawodzi! M- oznacza miłość, Wierne i czułe do ostatka! A-dobroć anioła, Jedno, jedyne słowo: T-troska codzienna, Matka! K-krzyż w pocie czoła, A-które kończy to piękne nazwanie, Moja mama to jest święte, boże apostołowanie. zapracowana, stanowcza, wymagająca Roześmiana jak promień słońca Już od lat tę rolę znasz, Bo swych dzieci trójkę masz, Moja mama Kochasz, uczysz no i dbasz, Szczera, odważna, zaskakująca Zawsze dobre serce masz. / 1 będzie taka zawsze, bez końca Dziś już sama uczę się, Moja mama Jak przeżywać każdy dzień, Delikatna, czuła, uśmiechnięta y "To" słowo miało sens, zawsze o wszystkim pamięta Zawsze brzmiało z głębi serc. Moja mama Mama - jak to dumnie brzmi, piękna, radosna, jasnooka I nie tylko w takie dni, Nie za niska, nie za wysoka Dziś wyszeptać pragnę Ci Moja mama Że Cię kocham, uwierz mi. Przyjazna, ofiarna, cierpliwa 126 127 zawsze uczciwa Kiedy zasypiasz - matka jak gwiazda nad snem czuwa. Moja mama W niebieskich oczach matki szepcze kwitnący strumień Bez niej świat byłby obcy Tak opowiadać bajki to tylko mama umie. A w czarnych oczach matki noc od samego świtu Moja mama pokrywa cię skrzydłami ze srebra i błękitu. Jest przy mnie nawet w nocy Wielkanocne Moja mama zawszę mnie rozumie Zmartwychwstał Jezus Chrystus, Moja mama uczniom się ukazał, Wszystkim wiernym dobrą ścieżkę wskazał. KOCHAM JĄ NAJM OCNIEJ JAK UMIEM!!! A jako symbole, swojego odrodzenia, Jajka i kurczaczki przysyła nam z nieba. Mamo tylko ty mnie pilnujesz jak nikt, Oczywiście, jadła zabraknąć nie może, Ty tylko martwisz się o mnie tak bardzo. więc usiądziemy przy zapełnionym stole, W dniu matki daję ci moje serce w podzięce, Aby odegnać chłód dawnej zimy, Za wszystko co dla mnie zrobiłaś i że mnie nie zostawiłaś Do Pana Boga się pomodlimy. Składam Ci te życzenia: zdrowia, szczęścia i pomyślności! Ślemy życzenia, tutaj, z Tanowa, więc wysłuchajcie, oto te słowa: Jesteś dla mnie drogą, którą widać nocą. Pełnego stołu, pysznej święconki, Jesteś dla mnie przewodnikiem, który mnie oprowadzi po lesie. zdrowia, urody i wszelkiej radości! Kiedy zasnąć nie mogę ty mnie przytulisz i powiesz "nie bój się". Pamiętam dni, którymi byłaś ty i ja. Dla ciebie jest bez, co kwitnie pod oknem. Idą święta wielkiej nocy, Życzę ci wszystkiego naj, najlepszego. maluj jajca bez pomocy, jedno czarne drugie białe W zielonych oczach matki świeci wiosenna łąka i miej życie doskonałe, Słońce na drzewach śpiewa i budzi kwiaty w pąkach Idź je święcić jak co roku, W błękitnych oczach matki pogodne niebo fruwa te w koszyku nie te w kroku, 128 A gdy wszystko już będzie przygotowane, w iosenne motyle niech tańcem cieszą W asze oczy przez rok cały. Lany to święta na pewno będą udane. poniedziałek niech przyniesie deszcz w szelkiego bogactwa dla... Z okazji zbliżających się Świąt życzę rodzinie, krewnym i znajomym: Ciepłych, pełnych radosnej nadziei Świąt Zmartwychwstania Pańskiego, a także zdrowych, pogodnych Świąt Wielkanocnych, kolorowych spotkań z budzącą się do życia przyrodą. Zdrowia, szczęścia, pełnych wiary, nadziei i miłości humoru dobrego, a przy tym wszystkim stołu bogatego. Mokrego dyngusa, Radosnego, wiosennego nastroju, serdecznych spotkań w gronie rodziny i wśród smacznego jajka i niech te święta będą jak bajka. Na tę Wielkanoc życzyć Ci przyjaciół oraz wesołego Alleluja. wypada ciepła domowego, miłości bliźniego, placka wybornego i spokoju świętego. Kolejna Wielkanoc, kolejne żonkile kolejne życzenia, lecz specjalne, miłe! Wesołego jajka, kurczaków, baranka, ciasta z rodzynkami, ostrego chrzanu, Radosnych, pogodnych świąt spędzonych wśród bliskich. tęczowych mazurków, mokrego dyngusa i ode mnie całusa! Życzenia Radosnych Świąt Wielkanocnych wypełnionych nadzieją budzącej się Z okazji zbliżających się świąt Wielkanocnych życzę tobie wszystkiego do życia wiosny i wiarą w sens życia. najlepszego. Dużo szczęścia i słodyczy mały kurczak tobie życzy. Aha, i Pogody w sercu i radości płynącej z faktu Zmartwychwstania Pańskiego oraz mokrego śmigusa-dyngusa! smacznego Święconego w gronie najbliższych osób szczerze życzy... Z okazji świąt Wielkanocnych dużo radości, której moc przesłoni troski Niech Króliczek przyniesie Ci w prezencie, to czego najbardziej pragniesz. To codzienności. Miłej atmosfery oraz mokrego dyngusa :) "coś" nie musi być ani widoczne, ani dotykalne, może nawet nie pachnieć ale niech będzie czymś bez czego nie można żyć. WESOŁEGO ALLELUJA Radosnych świąt Zmartwychwstania Pańskiego oraz Błogosławieństwa Bożego. Niech Zmartwychwstały Chrystus obudzi w nas to, co uśpione, ożywi to, co jeszcze martwe i niech światło Jego słowa prowadzi nas przez życie w radości i pokoju. Z całego serca zycze Wam Świat pogodnych, spokojnych, wszystkimi barwami tęczy malowanych kraszanek, niech radosc i szczescie pozostana z Wami, a 131 Aforyzmy Miłość jest jak kryształ. Rozbijesz - nie złożysz. Miłość Nie wymagajmy, aby miłość zawsze wiedziała kiedy dawać, a kiedy brać... jest Jak wyrazić swe uczucia, przez wiersze czy prezenty?Przez wiersze, tam piękne przecież ślepa. słowa są. Dobro i ciepło, miłość i nadzieja. Wszystko czego dusza i serce chce. Bo człowiek dla wierszy bogiem, a wiersze jak anioły przez boga stworzone. Arkadiusz Irek Fałszywa miłość jest jak żmija - kąsi, dusi i zabija. Miłość nie może niczego zniszczyć, miłość nie może nikogo zranić Jeśli się zdradza lub oszukuje, to znaczy, że miłości już dawno nie ma. Cytaty Tak łatwo kochać kogoś. Tylko być kochanym jest trudniej. Wiele daje ten, kto dając mało, daje z radosną twarzą. - Talmud Babiloński Miłość boli, gdy druga osoba nie widzi tego, że kochasz! Bądź dobry, ponieważ każdy, kogo spotkasz, toczy jakąś ciężką walkę. W tym cholernym życiu potrzebna jest miłość, która męczy, dusi i zabija... bez - Platon niej jest wielka pustka. Bezinteresowna dobroć jest wartością absolutną. Wszyscy urodzili się zdolni do miłości. Szkoda, że nie każdy tę umiejętność - Zygmunt Mysłakowski odnajduje w sobie i w innych. Najlepszym Największa miłość... to przebaczyć, gdy ukochany niestety odchodzi, usiłując oddać innym to, co przyrzekł tobie. odświeżenia pamięci o dobrym uczynku, jest powtórzenie go. - Miłość bywa najboleśniejszym szczęściem jakiego można doświadczyć. sposobem Francis Bacon Wszyscy chcą waszego dobra. Nie dajcie go sobie zabrać. Stanisław Jerzy Lec Miłość jest jak rwąca rzeka. Gdy czujesz, że się zakochasz, nadchodzi fala uczuć, która Cię porywa i topi w tym uczuciu w miłości. Kochasz topiąc się w Gdy jesteśmy szczęśliwi, zawsze jesteśmy dobrzy, ale gdy jesteśmy dobrzy, nie tej rzece. zawsze bywamy szczęśliwi. 132 133 Oscar W ilde — Portret Doriana Graya (VI) Gdańsk Co się dzieje z człowiekiem, kiedy pęka mu serce? To nadmorskie miasto zawdzięcza swój dzisiejszy splendor burzliwej -Nic. Zupełnie nic. Przecież żyję, piję herbatę, biorę prysznic, czytam książki, tysiącletniej historii, w której przeplatały się wpływy polskie i niemieckie. czasem nawet się uśmiecham., z tym, że każda z tych czynności nie ma Niezwykła starówka z imponującą gotycką katedrą, uznawaną za największy najmniejszego sensu, rozumiesz? ceglany kościół w Europie, pochodzi z czasów, gdy Gdańsk był jednym z kluczowych miast Hanzy. W XX wieku rozegrały się tu zdarzenia przełomowe Miłość zaczyna się rozwijać dopiero wówczas, gdy kochamy tych, którzy nie w dziejach Polski i Europy - mogą się nam na nic przydać. Solidarności i podpisanie porozumień sierpniowych. - wybuch II wojny światowej, narodziny Erich Fromm Gdańsk, stolica województwa pomorskiego, tworzy wraz z Sopotem i Miłość po prostu jest. Bez definicji. Kochaj i nie żądaj zbyt wiele. Po prostu Gdynią aglomerację, zwaną Trójmiastem. Łączna liczba jej mieszkańców sięga kochaj. 750 tysięcy, sam Gdańsk liczy 456 tys. W odróżnieniu od Gdyni, która służy - głównie jako port, oraz Sopotu - znanego kurortu letniego, Gdańsk jest miastem Paulo Coelho turystycznym, o pięknej zabytkowej zabudowie, która przyciąga niemal tylu Miłość czyni mężczyznę ślepym a zaostrza wzrok kobiety.Erich Maria Remarque gości, co krakowska starówka. Gdańsk zawsze cieszył się szeroką autonomią, co miało niebagatelny wpływ na jego prężny rozwój gospodarczy. Złoty Wiek w historii miasta przypada na okres, gdy Gdańsk należał do Ligi Hanzeatyckiej. Dzięki eksportowi zboża w XVI i XVII wieku Rzeczpospolita zyskała miano “spichlerza Europy”, a Gdańsk stał się jednym z jej najbogatszych miast. Dalsze losy nadbałtyckiej metropolii obfitowały w wiele dramatycznych zdarzeń. Obecnie Gdańsk to nie tylko istotny ośrodek kulturalny i akademicki, ale również dynamiczne centrum gospodarcze, rozwijające się w wielu kierunkach. Obok tradycyjnego przemysłu stoczniowego oraz wyrobu artykułów z bursztynu, Gdańsk postawił także na przemysł paliwowy, elektroniczny oraz telekomunikacyjny. Port morski oraz lotnisko międzynarodowe sprawiają, że Gdańsk to jeden z najważniejszych węzłów komunikacyjnych w kraju. 134 135 Kraków niezmiennie góruje Pałac Kultury, dar Stalina dla bratniego narodu polskiego.Warszawa to nie tylko prawdziwa metropolia, ale także miasto Kraków to niewątpliwie jedno z najciekawszych miast Polski i Europy. Swoją wyjątkowość zawdzięcza wspaniałej architekturze, pochodzącej jeszcze z czasów, kiedy Kraków był stolicą kraju, a Wawel - siedzibą królów. otwarte i przyjazne, które ma wiele do zaoferowania turystom. Warto odwiedzić Starówkę, przespacerować się Traktem Królewskim, poszukać śladów getta żydowskiego i odpocząć w zaciszu Łazienek lub Wilanowa. Zwiedzających przyciąga także unikalna atmosfera Kazimierza, dawnej dzielnicy żydowskiej oraz arcydzieła polskiej secesji. Jednak Kraków - to nie Warszawa, od XVI wieku stolica Polski, jest największym i najszybciej tylko zabytki i muzea, ale przede wszystkim miasto tętniące życiem, z licznymi rozwijającym się miastem w kraju. Obecnie mieszka tutaj 1,71 min osób, a pubami, klubami i restauracjami, w którym każdy znajdzie coś dla siebie. mieszkańców stale przybywa, gdyż Warszawa przyciąga wieloma możliwościami zdobycia wykształcenia, a także chłonnym rynkiem pracy. Kraków, z liczbą mieszkańców wynoszącą 755 000 osób, jest drugim co do wielkości miastem w Polsce. Chociaż w XVI wieku stolicę przeniesiono do Warszawy, Kraków nieprzerwanie odgrywa rolę głównego centrum Według niektórych źródeł, każdego dnia przeprowadza się tu około 18 osób. Rokrocznie, szczególnie w sezonie letnim, Warszawę odwiedzają również tysiące turystów z całego świata. kulturalnego kraju. Miasto przetrwało cało II wojnę światową, a powojenne betonowe blokowiska budowane były na obrzeżach, dzięki czemu Stare Miasto O obecnym charakterze miasta zadecydowały trzy czynniki: II wojna światowa, zachowało swój dawny blask. ponad 40 lat systemu komunistycznego oraz transformacja politycznogospodarcza po ‘89 (napływ kapitału zagranicznego, liczne inwestycje). Kraków to także ważny ośrodek akademicki. To tutaj powstał pierwszy polski uniwersytet, do dnia dzisiejszego cieszący się uznaniem zarówno w kraju, jak i zagranicą. Jest także najczęściej odwiedzanym przez turystów miastem w Polsce. Do jego największych atrakcji należą oczywiście Wawel i zabytkowe Stare Miasto, otoczone Plantami - parkiem w kształcie pierścienia. W samym Dzisiejsza Warszawa pełna jest sprzeczności: obok zabytkowych budowli zrekonstruowanych po wojnie znajduje się tu wiele szarych betonowych blokowisk, ale także nowoczesnych biurowców, powstających w ostatnich latach. Zgiełk ruchliwego centrum kontrastuje z kolei ze spokojem i zielenią pięknych parków miejskich. sercu Starego Miasta znajduje się ogromny rynek (największy w Europie) z XIV-wiecznymi Sukiennicami - symbolem Krakowa. Lwów, Ukraina Idea podróży na Ukrainę już dawno kręciła się w mojej głowie, ale Warszawa zawsze jakoś brakowało czasu i okazji. Ze wzglądu na zbliżone położenie tego kraju, wyprawa stała tylko kwestią czasu. Na Wielkanoc znów wypadł długi Warszawa to miasto pełne kontrastów - w odbudowanej z gruzów po II weekend, który postanowiłem wykorzystać dla realizacji swojego zamysłu. wojnie światowej stolicy nowoczesne wieżowce rosną jak grzyby po deszczu wśród zrekonstruowanych zabytkowych kamienic i pałaców. Nad centrum Podróżować lepiej w kompanii, więc zaproponowałem swojemu przyjaciółowi dołączyć się do mnie, na co on chętnie się zgodził. Nocleg we Lwowie 136 137 załatwiliśmy bez kłopotów przez znajomych z Ukrainy. Mieliśmy mieszkać u muzeum założonym w miejscu dawnego obozu zmuszają do refleksji nad istotą sympatycznej miejscowej babci, która na dodatek jeszcze okazała się polką. człowieczeństwa i godnością jednostki ludzkiej. Do Przemyśla dojechaliśmy pociągiem, po czym przekroczyliśmy granicę przez przejście na piechotę. Na ukraińskiej stronie od razu przy przejściu zawsze są autobusy do Lwowa, jeden z których dowiózł nas do miasta za półtory godziny. Walutę lepiej wymieniać nie na dworcu gdzie przyjeżdżają autobusy, lecz w małych kantorach przy targowisku, naprzeciwko placu dworcowego. Łatwiej sprzedać dolary, ale złotówki też można było wymienić w co drugim Obecnie Oświęcim to ważny ośrodek handlowy i gospodarczy (rozwinięty przemysł mechaniczny i chemiczny), zamieszkany przez około 45 tysięcy osób. Tym niemniej, to właśnie ponura przeszłość Oświęcimia i pamięć o tamtejszym obozu koncentracyjnego sprawia, że jest to jedno z najczęściej odwiedzanych miejsc w Polsce. Warto tam jednak pojechać nie tylko ze względu na jego tragiczną historię tego miejsca. kantorze. Lwów to dziwna mieszanka kultur i epok. Tu chyba są prawie wszystkie Mieszkańcy miasta podkreślają, że mieszkają w Oświęcimiu, nie większe religii tej części świata - prawosławne cerkwie ukraińskie oraz Auschwitz, mieście, które wprawdzie zostało naznaczone przez historię, ale w rosyjskie, katolickie kościoły, greko-katolickie cerkwie, ormiański sobór, którym życie toczy się dalej. Świadczą o tym chociażby działające tutaj liczne muzułmańska meczet oraz resztki organizacje kulturalne. zburzonej przez nazistów synagogi żydowskiej. Można wyśledzić historię miasta od wczesnego Księstwa Galickodo Jedną z najważniejszych i najaktywniejszych jest Centrum Żydowskie, Rzeczpospolitej Polski, widać też ślady austriackiego panowania oraz wpływ ośrodek edukacyjno-kulturalny, przy którym działa także muzeum i synagoga. Związku Radzieckiego i w końcu ostatnie kilkanaście lat historii Ukrainy jako Centrum nie tylko zajmuje się upamiętnieniem ofiar Holocaustu, ale także niepodległego państwa. t Ciekawy też jest język ukraiński, bardzo podobny do polskiego słownictwem, umożliwia zwiedzającym poznanie kultury i historii polskich Żydów. Tutejsza lecz do rosyjskiego pisownią oraz gramatyką. Serdeczne i bardzo przyjazne pierwszym uruchomionym po wojnie miejscem kultu Żydów. Warto odwiedzić ludzi, ładne i eleganckie dziewczyny, smaczna kuchnia i fajna atmosfera. Więc również Centrum Dialogu i Modlitwy. Wołyńskiego, zachodniej części średniowiekowej Rusi Kijowskiej, warto tam pojechać, zobaczyć to miasto. Oświęcim synagoga jako jedyna zdołała przetrwać czasy wojny, aby następnie stać się Tutejsze Stare Miasto, z kilkoma zabytkowymi kościołami i ruinami zamku, urzeka spokojem. To idealne miejsce do refleksji po wstrząsającej wyprawie do obozu. Osobom, które mogą zatrzymać się w Oświęcimiu na To niewielkie miasto, na świecie bardziej znane pod nazwą Auschwitz, było świadkiem jednej z największych zbrodni w historii ludzkości. W czasie II wojny światowej, w znajdującym się tu wówczas niemieckim obozie koncentracyjnym, znalazło śmierć około 1,5 miliona osób. Odwiedziny w 138 dłużej, polecamy wycieczkę do pobliskiej Pszczyny - jednej z najstarszych osad na Śląsku, oraz do Wieliczki - zabytkowej kopalni soli. Niedaleko stąd znajduje się również Kalwaria Zebrzydowska, znana ze względu na znajdujące się tu sanktuarium pasyjno-maryjne. Tatry Tatry, część łańcucha Karpat, to najwyższe góry między Alpami a WROCŁAW Położony u stóp Sudetów Wrocław to jedno z najstarszych i Kaukazem. Skaliste szczyty z pasmami wiecznego śniegu, ostre granie, rozległe najpiękniejszych miast w Polsce, z burzliwą ciekawą historią, w której splatały doliny i malownicze stawy tworzą prawdziwie alpejski, zapierający dech w się wpływy zarówno niemieckie i austriackie, jak i czeskie. Miasto przyciąga piersiach krajobraz. Przez Tatry wiedzie wiele szlaków pieszych o łącznej wielu turystów polskich i zagranicznych swoją unikalną architekturą, a także długości 250 km. Zróżnicowane stoki sprawiają, że rejon ten jest też ulubionym licznymi festiwalami i bujnym życiem nocnym. Na szczególną uwagę miejscem narciarzy. Wszystkim, którzy chcieliby nacieszyć się pięknymi zwiedzających zasługuje wrocławski Rynek, jeden z największych w Europie. widokami i poznać oryginalny folklor góralski, polecamy pobyt w Zakopanem. Warto pospacerować po Starym Mieście, zbudowanym na kilku wyspach połączonych ponad setką mostów. Tatry zostały uformowane w tym samym czasie co Alpy - ostre, skaliste kształty gór świadczą o tym, że są to młode góry. Najwyższym szczytem po Wrocław to główny ośrodek gospodarczy i kulturalny województwa polskiej stronie są Rysy, wznoszące się na wysokość 2 499 m n.p.m. Rejon Tatr dolnośląskiego, usytuowany niedaleko granicy z Niemcami i Czechami. Jest zamieszkuje wiele dzikich zwierząt, w tym rysie, orły, kozice, świstaki i czwartym co do wielkości miastem w Polsce, z liczbą ludności wynoszącą 632 niedźwiedzie brunatne. Aby chronić tatrzańską przyrodę, cały obszar gór został tysięcy. objęty ochroną jako park narodowy i rezerwat biosfery UNESCO. Wrocławska Starówka nie ustępuje urodą nawet względem krakowskiej. Tatry położone są wzdłuż południowej granicy Polski. Całe ich terytorium jest Do jej najcenniejszych zabytków należą gotycka katedra p.w. św. Jana podzielone między Polskę a Słowację - większa część znajduje się poza Chrzciciela, renesansowe kamienice na Rynku, barokowy gmach Uniwersytetu polskimi granicami. Większość turystów wybierających się w Tatry zatrzymuje Wrocławskiego oraz wiele przykładów secesji i funkcjonalizmu. się w Zakopanem, 30-tysięcznym mieście leżącym u stóp gór. Najłatwiej dotrzeć tu z Krakowa, który znajduje się zaledwie 110 km od Zakopanego. Przez miasto przepływa Odra i jej liczne dopływy, dzieląc miasto na Jazda samochodem zajmuje około 2 godzin, podobnie jak podróż autobusem. kilkanaście wysp, połączonych malowniczo mostami. Malownicze położenie i Nieco dłużej trwa dojazd pociągiem. Inne duże miasta położone stosunkowo piękna Starówka od dawna przyciągały tu turystów, a w ostatnich latach stolica blisko Zakopanego to Katowice (około 200 km) i Częstochowa (około 250 km). Dolnego Śląska przeżywa prawdziwy boom turystyczny. Mimo, że Wrocław Przejście graniczne ze Słowacją w Łysej Polanie znajduje się 23 km od przegrał z Paryżem w konkurencji o organizację targów Expo, intensywna Zakopanego. Łatwo stamtąd dotrzeć do popularnych słowackich kurortów, promocja miasta przyniosła rezultaty - w 2005 roku odwiedziło go ponad milion takich jak Tatrzańska Łomnica czy Stary Smokowiec, a także do Popradu i turystów z Europy (w Kieżmarku. odwiedzanym polskim miastem, w 2005 - już trzecim). 140 2004 roku Wrocław był szóstym najchętniej 0 wyjątkowości miasta decyduje także jego długa historia. Wrocław znajdował mają charakterystyczne elementy takie jak przecudowne mozaiki na ścianach się zarówno pod rządami Czech, Austrii, jak i Niemiec - przez wiele lat nosząc wewnętrznych i zewnętrznych. Po tym miasteczku można spacerować samemu, nazwę Breslau - aby ostatecznie powrócić do Polski. Po wojnie miejsce bądź też z przewodnikiem. Gdy jednak podróżujemy samemu, wtedy warto znać ludności Lwowa, język angielski, bądź niemiecki, gdyż przy każdym z ważniejszych zabytków sprowadzając ze sobą wiele znakomitych instytucji o długiej tradycji (kadry znajdziemy tabliczki z informacjami o nich w tychże językach. Można też w lwowskiego Uniwersytetu Jana Kazimierza zasiliły Uniwersytet Wrocławski, jednym z wielu sklepików nabyć przewodnik w naszym ojczystym języku. niemieckiej zajęli Polacy, głównie przesiedleni ze przeniosło się tu także Ossolineum). Dziś Wrocław to istotny ośrodek kulturalny 1 akademicki, a dzięki tysiącom studentów kwitnie tu życie nocne. Do podróżowania tam nie przyda nam się mapa, gdyż nie sposób się tam zgubić. Warto mieć ze sobą aparat fotograficzny, dzięki czemu, można N e se b y r- miasto zatrzym ane w czasie. zachować pamiątkę. Jeśli jednak nie będziemy go mieli można wybierać z pośród setek widokówek i obrazków. Można tam także znaleźć dzieła sztuki Nesebyr(bułg. Heceótp) - Małe miasteczko, położone w Bułgarii. ludowej. Po całym dniu można zjeść w jednej z kilkunastu restauracji, Znajduje się na niewielkim półwyspie, otoczonym wodami Morza Czarnego. znajdujących się w obrębie tego malowniczego półwyspu. Szczególnie polecam Odległość od Burgas, trzeciego co do wielkości miasta w Bułgarii to około te, znajdujące się blisko morza. Wtedy przyjemnie można zasiąść na tarasie i 70km. Wpisane jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jest także cieszyć oczy widokiem. rezerwatem archeologicznym i architektonicznym. Najstarsze zachowane Będąc w Bułgarii, nie można nie odwiedzić Nesebyru. obiekty pochodzą z V wieku. Jeden z najpiękniejszych zakątków Bułgarii, odwiedzany co roku przez Zakopane dziesiątki tysięcy turystów. Jednym z tych turystów, miałem okazje być także i Zakopane odwiedza w ciągu całego roku około 2,5 miliona turystów. ja. Już samo dotarcie jest problemem, ponieważ bardzo trudno znaleźć tam Przyjeżdżają tu zarówno zimą jak i latem. Z tego powodu baza noclegowa w miejsce parkingowe. Jadąc wąską uliczką w stronę miasta ujrzymy przepiękny Zakopanem jest bardzo mocno rozbudowana. Mimo tego w szczycie sezonu, stary, kamienny wiatrak, znajdujący się na bardzo wielu widokówkach. Gdy już który przypada na okres zimowych ferii i letnich wakacji możemy mieć pewne przekroczymy „granice” miasta, możemy doznać bardzo przyjemnych widoków. problemy z wybraniem spełniającego wszystkie nasze potrzeby noclegu. Warto Wszystkie budynki stojące tam mają w sobie niezwykły urok. Urok zająć się rezerwacją noclegu trochę wcześniej żeby mieć większe pole wyboru spowodowany tym iż w mieście czas zatrzymał się co najmniej 300 lat temu. Dobrym okresem na poszukiwanie noclegu jest miesiąc wcześniej. W Znajduje się tam bardzo wiele świątyń, przede wszystkim cerkwi (ponad tuzin), zależności od terminu, jaki nas interesuje oraz miejsca w którym chcemy się pochodzących z różnych okresów i wybudowanych w przeróżnych stylach. zatrzymać może to stanowić większy lub mniejszy problem. Jeśli jest to Niestety większość z nich to obiekty dość mocno zniszczone. Wszystkie jednak popularny hotel lub pensjonat, czas oczekiwania na wolny pokój może się 142 143 znacznie wydłużyć. Kwatery w Zakopanem najczęściej posiadają sporo wolnych Sydney - największe miasto w Australii miejsc jednak różnią się od siebie standardem. Wielu ludzi mylnie uważa, że Sydney, największe miasto Australii jest W jednych miejscach można mieć łazienkę w pokoju i dość sporo wyposażenia jego stolicą. Nie jest to jednak prawda. Stolicą Australii jest Canberra, ale mimo gastronomicznego w innych dostaniemy pokój ze wspólną łazienką na korytarzu to największą dumą szczyci się jednak Sydney, stolica stanu Nowa Południowa i tv bez satelity. To co w hotelach i pensjonatach stanowi już normę w Walia. W mieście tym swoją główną siedzibę ma arcybiskupstwo Kościoła prywatnych willach nie jest jeszcze obowiązującym standardem. Wille rzymskokatolickiego i anglikańskiego. Zakopane są jednak najczęściej ładnie położone z dala od zgiełku miejskiego i Wizytówką tego miasta, znaną na całym świecie jest opera, która czasem ten argument wart jest zastanowienia. przyciąga rzesze turystów, chcących zobaczyć ją na żywo. Ale nie tylko opera Kolejnym elementem, ważnym dla niektórych osób, jest możliwość sprawia, że Sydney jest najchętniej odwiedzanym miastem w Australii. Miasto, zabrania zwierząt, najczęściej psów. W niektórych miejscach gospodarze które powstało w 1788 roku, liczy sobie obecnie, około 3,7 min mieszkańców wyraźnie sobie tego nie życzą. Tu jednak uwidacznia się przewaga pokoi w według danych demograficznych, zaś w rzeczywistości aglomeracja miejsca kwaterach prywatnych, jeżeli dysponuje ona przydomowym ogrodem nie przekracza 4,3 min ludności. Jest najważniejszym miastem tego kontynentu, powinno być większych problemów z zabraniem naszego czworonoga. Jeszcze zarówno pod względem handlowym, transportowym, finansowym, jak i inną sprawą są małe dzieci. Mówimy tu o naprawdę małych dzieciach, czyli kulturalnym. Aglomeracja Sydney to jednak nie tylko miasto, zasięg jej niemowlakach i dzieciach do lat trzech. Warto przed rezerwacją noclegu obejmuje również przyległe obszary wiejskie i wielkością przebija tak wielkie sprawdzić czy są dogodne ku temu warunki. aglomeracje jak Tokio, Pekin czy Londyn. Miasto nie posiada jednak osobowości prawnej (jak i inne duże miasta Australii) i jest aglomeracją, która Zakopane dysponuje' sporą liczbą miejsc noclegowych, wychodząc z dworca PKP lub PKS natykamy się na miejscowych górali, którzy oferują nam zawiera w sobie 38 niezależnych samorządów lokalnych, w których głównym liderem jest Sydney, na czele z Lordem Burmistrzem, którego władza obejmuje nocleg w swoich willach. Możesz znaleźć ofertę zarówno blisko centrum miasta, gdzie znajduje się duża ilość sklepów i restauracji oraz inne atrakcje turystyczne w Zakopanem. Jeżeli wolisz ciszę i spokój możesz poszukać noclegu w granice jego samorządu, czyli ścisłe centrum miasta, liczące około 170tysięcy ludności. Władzami sprawującymi pieczę nad instytucjami o charakterze ogólno miejskim są władze stanowe Północne Walii. oddalonych od centrum dzielnicach Zakopanego. Przemieszczanie w Zakopanem nie stanowi żadnego problemu, wszędzie dostępne są busy prywatne, które rozwożą turystów do poszczególnych miejsc w Zakopcu. Podczas organizacji Igrzysk Olimpijskich w 2000 roku rzesze amatorów sportu i nie tylko miało okazję przekonać się jak wspaniałym miastem jest Sydney i jak wiele można tu zobaczyć. Jedną z nieocenionych atrakcji jest fakt, że miasto to jest położone na wybrzeżu Pacyfiku i przyciąga wielbicieli wspaniałych plaż,których jest ponad 144 145 70 i amatorów sportów wodnych, zwłaszcza surfingu, ze względu na świetne przez Joma Utzona, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych budynków na warunki do pływania. W Sydney znajduje się też Port Jackson, zalana przez świecie. ocean rzeczna dolina, która weszła bardzo głęboko w piaskowiec, tworząc największy na całym świecie naturalny port, który liczy sobie 55 kilometrów Jednakże Sydney to nie tylko opera i Pacyfik. Przyjeżdżając do Sydney powinniśmy odwiedzić również niezliczone galerie i muzea, w których znajdują kwadratowych. się min. pamiątki po zamieszkujących te tereny Aborygenach i mieszkańcach Ogromna aglomeracja, jaką jest obecnie Sydney, była kiedyś, według Oceanii. Warto zwiedzić także centrum, które ze względu na swoje nie duże badań archeologicznych i źródeł historycznych, nie wielką osadą rdzennej rozmiary można spokojnie obejść na pieszo, oddając się przy tym przyjemności ludności Australii. Aborygenów, którzy osiedli się tu ponad 20 tysięcy lat temu. oglądania zabytków. Spacerując uda nam się dotrzeć do The Rocks, starówki Założycielem świecącego dziś triumfy miasta był Artur Philip. Swoją nazwę położonej nad zatoką „Sydney Cove”, gdzie zobaczyć będziemy mogli stare zawdzięcza ministrowi T.T Sydney’owi, który w roku jego założenia sprawował magazyny. Warto zwrócić też uwagę na fakt, że miasto jest bardzo władz w mieście. zróżnicowane architektonicznie. Mimo, iż dumnie rozciągają się nad nim drapacze chmur, pomiędzy nimi dostrzec można małe budynki w zachowanym Potężne dziś miasto do swojej świetności dochodziło jednak powoli, a prawa miejskie otrzymało dopiero w 1852 roku, a w początkowych latach funkcjonowania było kolonią kamą. Przywożono tu skazanych z Wysp kolonialnym stylu z pomalowaną ceglaną elewacją. Warto zwiedzić również akwarium, w którym zachwyca ogromnym bogactwem południowo morskiej roślinności. Brytyjskich. Obecnie jest ono jednym największym i najbardziej zaludnionym miastem Australii, będące kolebką różnych kultur, zwłaszcza emigrantów z Azji i Europy, którzy to stworzyli niepowtarzalny klimat miasta. Dla wielbicieli przyrody ogromną atrakcją będzie również zlokalizowany przy głównym dworcu kolejowym i autobusowym, Circular Quay, przepiękny ogród botaniczny z tysiącem rodzajów różnorodnej roślinności, jak również nie Wybierając się do tego miasta powinniśmy przeznaczyć przynajmniej kilka dni na jego choćby powierzchowne zwiedzenie. W mieście znajduje się niezliczona ilość zabytków miejsc, które koniecznie trzeba zobaczyć. Najważniejszymi, bez których zwiedzanie Sydney będzie całkowicie niepełne są: kościół ST. Jamesa oraz mennica, która pochodzi z XIX wieku, a także wymagająca wręcz obaczenia, opera. Wielka i dumna wizytówka miasta z miejscami dla 7 tysięcy osób przyjmująca na swojej scenie najważniejsze gwiazdy muzyki na świecie,(na deskach opery wystąpiły takie osobowości jak: wielkie zoo, w którym podziwiać można sztandarowe zwierzęta tego kontynentu, a mianowicie kangury i niedźwiedzie koala. Aby zobaczyć miasto z góry i zachwycić się jego wspaniałą panoramą, warto wdrapać się na najwyższy punkt widokowy Sydney, a mianowicie na najwyższy budynek o nazwie Sydney Tower. Kiedy zmęczymy się już jednak zwiedzaniem i postanowimy oddać się przyjemności zabawy, miasto będzie stało przed nami otworem. Specjalnie dla turystów powstało centrum rozrywkowe Darling Harbour, w którym mieszczą się restauracje, puby, kawiarnie, kina i inne miejsca, w których na pewno nie Barbara Streisand, Celine Dion czy Luciano Pavarotti). Opera, zaprojektowana można się nudzić. Jeśli więc nie przeraża nas cena wyjazdu do Sydney, która jest dość wysoka, warto wybrać to miasto jako miejsce wypoczynku. 146 147 Podróże kształcą odwiedzenia tego kraju, twierdząc że co może nas nauczyć ta podróż??? Więcej Znane jest chyba wszystkim powiedzenie „podróże kształcą”. Lecz często dobrze nie wiemy, co to znaczy. Powiedzenie to mówi nam, że zwiedzając możemy się wiele dowiedzieć, nauczyć, czyli może to nam przynosić korzyści, z których będziemy korzystać. Ale to może być mylne, jak niektórzy twierdzą. Sądzą, że podróż to żadna korzyść. Wiele męczącego chodzenia, bez żadnych korzyści, przewodnik nie ciekawie opowiada i co tu takiego kształcącego??? Każdy twierdzi inaczej. Zastanawiam się nad tymi obydwoma tezami i rozważam je. Najpierw tą pierwszą... Czynników potwierdzających powyższe powiedzenie jest dużo. Podróż wzbogaca naszą wiedzę. Dodaje nam nowych doświadczeń. Mamy okazję poznać inne kultury, obyczaje i innych ludzi. Możemy zasmakować innych potraw, niż w naszym regionie. A przede wszystkim, mamy możliwość zwiedzenia ciekawych miejsc, niespotykanych gdzie indziej. Cudownych zamków, pałaców i klasztorów. Każdy budynek jest przecież unikalny, jedyny w swym rodzaju. Każdy skrywa swoją tajemnicę. Mamy możliwość ujrzenia malowniczych widoków. Mieszkając w górach, a jadąc nad morze możemy zobaczyć inną formę / krajobrazu. Wielkim plusem jest dobry przewodnik. Jeżeli przewodnik opowiada zachęcająco, wtedy mamy chęć zwiedzania i poznawania nie znanych nam miejsc. Wyjeżdżając zagranicę możemy „podszlifować” język. A teraz rozmyślam o tej drugiej tezie, „podróże nie kształcą”. Tych czynników jest o wiele mniej niż potwierdzających zgodność z treścią powiedzenia. Przedstawiam je... Przewodnik opowiada nie ciekawie. Sam dobrze nie wie gdzie, co się znajduje, nie potrafi niczego dokładnie opisać. A gdy my mu zadajemy pytanie staje w rumieńcach, nie znając odpowiedzi. A gdy wyjedziemy zagranicę, twierdzimy, że to tylko zwiedzanie a potem powrót do kraju. Plotki, np. o Szkotach, że są skąpi zniechęcają nas do 148 przykładów nie podaję. Warto zastanowić się nad tymi. Ja przychylam się do tego, że „podróże kształcą”. Osobiście jeżdżąc na wycieczki nauczyłam się wiele. Teraz moją wiedzę mogę wykorzystywać. Warto jeździć na wycieczki, podróżować, mam nadzieję, że większość tak myśli, Ci którzy są przeciwni, może kiedyś się przekonają do „kształcących podróży” odbywając właśnie taką podróż. 15. Słowniczek TeM3THHHHH CnHCOK HaHHeo6xlaHiuiHX nOJlbCbKHX iMeHHHKiB [MeHHHKH-2 IMeHHHKH 1 nDHDOiia JlH i TH3KHH npupoda 3CMJIH Poniedziałek n o H e d in o K przyroda, natura Wtorek eiemopoK ziemia cepeda słońce COHlfe nem eep księżyc M iC fłlfb gwiazda 3ipKa planeta nnanem a Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela n Hmnui^i cyóoma Hediw klimat noeoda KJiiMam mróz M opo3 upal cneK a śnieg c i iiz o te o e m e u b / j i u c m o n a d /z p y d e n b deść IloDH DOKV ulewa dotli 3Jiuea 3U M a / ji im o wiatr e im e p lód Jied chmura XM apa mgła myMOH nawałnica zpo3a grzmot z p iM pogoda Mienili / Jitomuu / styczeń / luty / marzec c i te H b kwiecień / maj / czerwiec K eim e H b / m p a n e ttb / n e p e e u b lipiec / sierpień / wrzesień jiu n e H b październik / listopad / grudzień zima / lato jesień / wiosna zimą, w zimie / latem, w lecie jesienią, na jesieni / wiosną, wiośnie 6epe3eH b / cepneH b / eepeceH b / eecH a 63UMKy/ sjiimKy na e o c e H u / Haeecni o c in b 150 nac sekunda / minuta, chwila ceK ynda / burza 6ypn Godziena zoduna błyskawica d jiu c K a e K a Niedziela m w ic d e H b tęcza eecenK a miesiąc / rok MiCHIĄb / p iK x « w iu h o Wiek c m o ji im m n góra zopa dzień / noc d e H b / H in rzeka p iH K a rano / wieczór p a n o K / e e n ip jezioro 03ep0 bagno ó o .n o m o M ope Rodzina mężczyzna / kobieta, niewiasta C i m 'h morze ocean M y o tm u H a / otciHKa dno / powierzchnia d n o / noeepxH H mąż / żona H o n o eiK / d p y m c u H a brzeg 6epez brat / siostra 6pam / cecm pa wyspa o e m p ie Rodzice O am bKU krewny (-a) p o d u H (-K a) las j i ic dziecko / dzieci d u m m a / d im u pole n o .ie dolina d o jiu H a O m ’h O K ean chłopiec, chłopak, chłopczyk / x . t o m u K / d ie n u H K a dziewczynka chłopiec, chłopak / panna, m o j i . .ito d u H a /d ie u u H a dziewczyna óam bK O /M a m u ojciec / matka ogród cad łąka .n yz syn / córka CUH / ÓOHKa wzgórze H a zo p ó pies C oóaK a dziadek / babcia d i d y c b / 6 a 6 y c >i wnuk / wnuczka e n y K / en yU K a siostrzeniec, bratanek / m eM iH H H U K (-ip i) T B aD H H H 151 i DOCJIHHH -nica, -nica) kot, kocur / kotka, kocia Kim / Kiuma kuzyn / kuzynka Kyseit / K}’3una Świnia, prosię CeuHH dndbKO / miniKa krowa Kopoea stryj, wuj / ciotka byk, buhaj B uk odpyotceHuu /odpyoKena koń KiHb odpyjtcyeamucb osioł Ocen owca Bietpi koza / kozioł K030/ K03ejl żonaty / zamężna pobrać się S MaeTHHH Tijia wielbłąd Bepójiiod ciało ludzkie jnodcbKe mino lew Jlee Człowiek jiioduHa tygrys Tu?p Narząd opzan Ręka pyKa słoń niedźwiedź Cjioh BedMidb Noga noża wilk Bobk Głowa zojioea Jlucuipi Twarz Brzuch OÓJIUHHH lis zając / królik otcueim małpa Maena Plecy Bok cnuH a mysz / szczur Mbima / ląyp 6iK wieloryb Kum Ramię szyja, kark nieue u im ptak Ilmax zopjio kogut / kura nieeub / KypKa Gardło Kolano KOJliHO gęs / kaczka aycKa / Kawa Łokieć jiiKomb orzeł Open ÓOJIOHH sokół CoKiji rony6 Dłoń 3Umfb / KpOJlUK 152 najieifb nizomb gołąb Paznokieć wrona Bopona Włosy eojioccH wróbel ropoóeifb Wąsy Broda eyca 6opoda jaskówka JJacmieKa papuga flanyza Czoło nyjio ładędź JJeóidb Oko OKO indyk Ihóuk Nos Hic słowik Cojioeeu Usta pom sowa Coea Ucho eyxo mewa WauKa ząb (pl zęby) Warga 3y6 <yóa ryba Pu6a Policzek ląoKa rekin aKyjia Język H3UK Brew ópoeu żmija 3juiH Rzęsy eii krokodył KpoKodun Szkielet CKeJiem Kość KicmKa Kręgosłup xpe6em Palec żółw Hepenaxa żaba ?Ka6a pająk riaeyK KoMap Czaszka tepen komar (górna / dolna) szczęka (eepx./HU3ic.) mejiena mucha Myxa Łopatka .wnamKa pszczoła Bdjtcona Żebro peópo mrówka Mypaxa Szkóra uiKipa pasikonik Kohuk 153 M 3U żuk >KyK Wiązadło 36 H3KU motyl dżdżownica MemeJiuK Krew Kpoe Wątroba nenhtKa Mięśnie Hep/i roślina PocJiuHae Serce cepife drzewo JJepeeo Mózg M030K gąszcz Płuco nezen% trawa Kym Tpaea Jelita KUmeHHUK brzoza Eepe3a Nerka Żołądek HupKa topola Toman UUiyHOK dąb Nerw nepu lipa Oy6 Jluna sosna / świerk cocna / Mima fldnymi Zwierzę meapuHa jabłoń Ogon xeicm grusza rpyuia Skrzydło KpUJIO Pióro nepo liść JIucmoK Sierść uiepcmb kora Kopa pień Cmoeóyp xan’ii gałązka riiiKa xapni korzeń KopiHb KeimKa Śniadanie 'i3ica CHidaHOK kwiat frukt Fluid Obiad o6id Kolacja eenepn pokarm, jadło, żywność Jedzenie TnaHcnoDT 154 napój samochód Maiuuna n a n iu autobus Aemoóyc BaiimajK-idKa herbata nau ciężarówka kawa Kaea taksówka TaKci sok ciK rower Bejiocuned mleko MOJIOKO motocykl MOmOlfUKJl pociąg Ilond Mempo zupa c yn metro jajecznica MCW HM wagon Baeon makaron nitki eep.uiuie.ib kolej 3ani3Ha dopoea jarzyny, warzywa o eo ni PenoeuHa owoce (p pyK m u jagody hzoóu substancja mięso M HCO materia Mamepicui kiełbasa Koeóaca energia EnepeiH parówka co cu cK a elektryczność EjieKmpuKa HUtfe (n iiip i) woda Boda chleb x jii 6 powietrze noeimpn masło M acno ogień Bozoub olej, oliwa OJliH drewno ffepeeo jajko (jaja) \ia renia.iH . d c m o b h h h ser cup metal Kiemcrn twaróg m eo po z kamień KaMlHb śmietana CM emaHa szkło C k io sól tillb grunt zpyiim. 3e.u;iH cukier UyKopp papier flanip 155 herbatniki nenueo tort pieróg, ciasto m opm n up iz mieszkanie m icm eu K O naród napoć ciastko kanapka 6ym e p 6p o d ludzie Jltodu M opoueo ludność HaceneHM lody Kawa Kpama kasza kraj puc M icm o ryż miasto maliny truskawki M anuH a wieś obwód, obszar pauoH, oSnacmb rejon, dzilnica PauoH JK htjio n o .n yu u ip i 7Kum.no Ceno ziemniaki, kartofle KapmoruiH ulica Byjiuiin pomidor n o M id o p piętro rio eep x kapusta Kartycma parter / " noeepx ozipoK pierwsze piętro 2 " noeepx ogórek burak marchew 6ypHK podwórze JJeip MopKea winda Jlitpm if u ó y m schody C xodu nacHUK adres A d p eca JJiM jabłko HÓ.nyKO dom gmach, budynek zp yu ia mieszkanie Keapmupa gruszka euiunM śliwka cnuea pokój przedpokój KiMHama wiśnia aópuKoca pokój gościnny, salon BimaiibHH morela cebula czosnek EyduHOK nepednoKiu 156 pomarańcza anejibcuH sypialnia CnaiibHH winogrona euHoepad kuchnia KyxHH banan óanaH wanna B uiihu cytryna brzoskwinia JIUMOH nepcUK korzytarz Koppudop arbuz Kaeyn kąt Kym melon ÓUHH balkon EanKOH dach ffa x Jl3epKajio okno BiKHO lustro szyba okienna C kkjio firanka 0ipaHKa drzwi R eepi gazeta, dziennik ra3ema ściana C m iiia czasopismo TKypnan podłoga m dnoza list Jlucm sufit Cme.iHK prysznic, natrysk M yui widelec BudejiKa toaleta Tyaiiem łyżka (łyżeczka) jiojKKa (nauHa jiojtcm) książga K um a nóż Hiotc długopis PyHKa talerz TapijiKa ołówek Ojiieeifb filiżanka MauAKa telewizor TeJieei3op szklanka CKJlilHKa lodówka X0Jl0ÓWlbHUK czajnik, imbryk WatiHUK zegarek rOÓUHHUK butelka n.muiKa lampa J la u n a słój, słoik; bańka Eam<a szafa LUatpa puszka KOHcepeHa 6ai<xa szuflada LUyxjiHda 157 obraz Kapmma stół Cmiji krzesło Cmijiet4b fotel Kpicno łożko JJijICKO kanapa JJwsan T e M a T H H H H H C nH C O K H a H H e o 6 x ia H ilI J H X nO JH >C bK H X n p H K M e T H H K iB s IIp H K M e T H H K Ta H H C JliB H H K iB H h c jh b h h k h KinbKicHi nopndKoei 1 jeden 2 dwa najlepszy HauKpaiąuu najgorszy Hauzipiuuu największy Hauóuibiuuu najmniejszy Haimemuuu Haueuiifuu HaUHlUKHUU 3 trzy 4 cztery 5 pięć 6 sześć 7 siedem długi / krótki eenuKuu / MOJieHbKuii doezuu / KopomKUU 8 osiem wysoki / niski 8UCOKUU / HU3bKUU 9 dziewięć daleki / bliski daneKuu / 6nu3bKuu 10 dziesięć Pierwszy Drugi Trzeci Czwarty Piąty Szósty Siódmy Osmy Dziewiąty Dziesiąty nowy / stary Hoeuu / cmapuu szybki / powolny lueudKuu /noeiJibHUU zapuHuu / xojioóhuu 11 jedenaście Jedenasty 12 dwanaście Dwunasty wyższy najniższy duży, wielki / mały gorący / zimny 158 ciepły / chłodny meruiuu /npoxo.iodHuu 13 trzynaście Trzynasty szeroki / wąski m upoK uu / eyb3Kuu 14 czternaście Czternasty silny / słaby CWlbHUU / CJiaÓKUU 15 piętnaście Piętnasty twardy, mocny / miękki meepduu / m 16 szesnaście Szesnasty hkuu głęboki / płytki zjiuóokuu / muikuu 17 siedemnaście Siedemnasty lekki / ciężki jiezKuu / eaoiCKUU 18 osiemnaście Osiemnasty prosty / krzywy npHAiuu / Kpueuit 19 dziewiętnaście Dziewiętnasty bogaty / biedny ńaeamuu / óidituu 20 dwadzieścia Dwudziesty piękny, ładny dobry / zły Kpacueuu 21 dwadzieścia jeden dwudziesty pierwszy xopoiuuu / noeaiiuu 22 dwadzieścia dwa dwudziesty drugi dobry / zły, złośliwy ÓOÓpUU / 3JIUU pełny / pusty noeHuu / nycmuu 30 trzydzieści Trzydziesty drogi /ta n i dopozuu / deiueeuu 40 czterdzieści Czterdziesty zdrawy / chory 3 d o p o e u u / xeo p u u 50 pięćdziesiąt Pięćdziesiąty głośny / cichy eojiocHuu / muxuu 60 sześćdziesiąt Sześćdziesiąty ostry / tępy 70 siedemdziesiąt Siedemdziesiąty czysty / brudny zocmpuu / mynuu huc mliii / fjpydnuu 80 osiemdziesiąt Osiemdziesiąty suchy / mokry cyxuu / MOKpUU 90 dziewięćdziesiąt D z ie w ię ć d z ie s ią ty radosny / smutny p a d ic H u u szczęsliwy tąac.iueuu 100 sto Setny gruby / cienki moecmuu / mowaiu 200 dwieście Dwóchsetny szczupły xyduu 300 trzysta Trzechsetny mądry / głupi po3yM H uń / d y p n u u 400 czterysta Czterechsetny żywy / martwy oicuGuu / Mepmeuu 500 pięćset Pięćsetny słodki / kwaśny COJIOÓKUU / KUCJIUU 600 sześćset Sześćsetny / cy M H u ii 159 4>pa3H Taić! Hi! JJoÓpHH aeHb! J(o 6 p n ii Benip! IlpHBiT! A o noóaneHHji! FIo6aHHMOcb! JlaK B ac 3B3TH? / » k B auie npi3BHtue? MeHe 3B3TH... CKijlbKH BaM pOKiB? MeHi ... poKiB. L(e naH, naH i... (A y * e ) flaKyio! Byflb jiacKa! Bn6aMTe! H in o ro (d p a u iH o ro )! LLlKo^a. >Ik cnpaBH? flHKyio, ;to6pe. A y B ac? Po3yMito. H e po3yMito. B h MeHe po3yMitTe? B h p03M0BJI«fTe nOJlbCbKOlO... ? TpoxH (aocHTb a o 6 p e) P03M0BJ1HK) nOJlbCbKOK)... CKijlbKH ue KoujTye? fi xoriB (xoTijia) 6 ... pana .flyace npncMHO no3tiaiioMHTHCb! Tak! N ie! D zień dobry! D obry w ieczór! C ześć! D o w idzenia! N a razie! D o w idzenia! Ja k m a pan(i) n a im ię. (Jak się n azyw asz?) M am na im ię ... (N azy w am s ię ...) Ile pan(i) m a lat? M am ... lat. T o jest p a n (i)... (B ardzo) dziękuję! Proszę! P rzepraszam ! P roszę m i w ybaczyć! N ic nie szkodzi! Szkoda! Jak się m asz? D ziękuję, dobrze. (S w iętn ie.) A ty? R ozum iem . N ie rozum iem . C zy pan(i) m i rozu m ie? C zy pan(i) m ów i p o polsku? M ów ię tro ch ę (dość d o b rze) po polsku. Ile to kosztuje? C h ciałem by / -ła m b y ... B ardzo m i p rzy jem n ie p o zn ać (panią)! Skąd pan(i) p rzy jech ał(a)? Jestem z ... G dzie się znajduje sklep? S klep znajduje się n a lewo. 3Bi^KH B h npHixanH? 51 JKHBy B... 3 .... P,e 3HaxoAHTbca Mara3HH? Mara3HH 3HaxoAHTbcn 3jiiBa. 161 Bibliografia 1. Antologia współczesnych polskich opowiadań. Autor: Praca zbiorowa. Seria: Kwadrat. Wydawnictwo: Forma. Data wydania: 10/2008.298 s. 2. Mickiewicz Adam. Wiersze. Dzieła. Tom II. wydawnictwo: Czytelnik, rok wydania: 1999. 620 s. 3. 180000 kilometrów przygody. Autor: Tony Halik, wydawnictwo: Bernardinum,: 2006.:306 s. 4. Biały delfin. Nowy wybór wierszy: wydawnictwo: Nowy Świat:, 2009, 272s. 5. Brzechwa Jan. Poezje. Wydawniczwo: Czytelnik, 2005, 125 s. 6. SłowackiJuliusz. Słowackiego. Biblioteczka Polańczyk Opracowań Danuta Biblios, 2006 r. 148 s. 7. http://www.klamerka.pl. 8. http://www.alterbox.net. he nHyc 794077 162 Poezje Juliusza (oprać.). Wydawnictwo: