Studia podyplomowe „MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Studia podyplomowe „MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH
WEDŁUG RAMOWEJ DYREKTYWY WODNEJ”
Cel studiów
Studia kierowane są do absolwentów studiów wyższych magisterskich, inżynierskich i licencjackich,
pracujących (lub przygotowujących się do podjęcia pracy) w GIOŚ, WIOŚ; IMGW, GDOŚ, RDOŚ; KZGW,
RZGW, ZMiUW; NFOŚiGW, WFOŚiGW, użytkowników obwodów rybackich, PIS, administracji
państwowej i samorządowej. Adresatem są również pracownicy organizacji pozarządowych i
ekologicznych oraz struktur konsultingowych i doradczych, których działalność jest związana z
wodami powierzchniowymi. Studia umożliwiają wykorzystanie bogatego systemu ewaluacji wód
powierzchniowych w ocenach oddziaływania na środowisko, ekspertyzach hydrologicznych,
ekofizjograficznych, przyrodniczych
Rodzaj i czas trwania studiów
Studia dwusemestralne w systemie niestacjonarnym (zajęcia raz w miesiącu, w soboty i niedziele).
W całym okresie studiów odbędzie się 10 zjazdów dydaktycznych i dodatkowo jeden zjazd
przeznaczony na obronę pracy dyplomowej.
Łączna ilość godzin dydaktycznych w formie wykładów, ćwiczeń i seminariów wyniesie 180 godzin.
Przewidywana liczba uczestników - 24 osoby
Planowany termin rozpoczęcia zajęć październik 2016 r.
Zasady rekrutacji
Kryterium rekrutacji jest kolejność zgłoszeń do 30 wrzesień 2016 roku.
Wymagane dokumenty:






podanie o przyjęcie na studia;
kwestionariusz osobowy;
odpis dyplomu ukończenia studiów wyższych;
dwie fotografie o wymiarach 35x45 mm bez nakrycia głowy, na jasnym tle (podpisane na
odwrocie),
kserokopia dowodu osobistego – strony 1, 2, 3 i 6 jeśli wydany przed 01.01 2001 r. lub strony
1 i 2 nowego dowodu.
wniesiona opłata za studia - opłata za każdy semestr wynosi 1800 zł
Adres sekretariatu studiów podyplomowych:
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Wydział Nauk o Środowisku
Katedra Biologii i Hodowli Ryb
Studia Podyplomowe ” Monitoring wód powierzchniowych według Ramowej Dyrektywy Wodnej”
ul. M. Oczapowskiego 5, p.338
10-719 Olsztyn
1
Zasady ukończenia studiów
Zaliczenie przedmiotów objętych tokiem nauczania oraz obrona pracy dyplomowej.
Kierownik Studiów:
dr hab. Mirosław Grzybowski; e-mail: [email protected] ; tel. (89) 523 37 42;
Sekretarz Studiów:
dr inż. Joanna Szymanowicz; e-mail: [email protected]; tel. (89) 523 32 90;
Program studiów:













Podstawy prawne gospodarowania wodami
Analiza ekonomiczna korzystania z wód wg polityki wodnej Unii Europejskiej
Ramowa Dyrektywa Wodna w gospodarowaniu, monitorowaniu i zarządzaniu wodami
Typologia wód powierzchniowych
Biologia wód
Koncepcja monitoringu wód wynikająca z RDW
Monitoring biologiczny wód powierzchniowych
Hydrologiczne podstawy monitoringu wód płynących
Monitoring hydromorfologiczny rzek i jezior
Monitoring fizyko-chemiczny wód powierzchniowych
Monitoring obszarów chronionych wód
Ochrona ekosystemów wodnych
Monitoring wód w systemie ocen oddziaływania na środowisko – wpływ korzystania z
wód na cele środowiskowe jcw
 Rola zarządzania i gospodarowania wodami w ochronie przyrody
2
PROGRAM KSZTAŁCENIA
Studia Podyplomowe „MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH WEDŁUG RAMOWEJ
DYREKTYWY WODNEJ”
Lp.
Przedmiot
Treści kształcenia
1
PODSTAWY PRAWNE
GOSPODAROWANIA WODAMI
Zapoznanie słuchaczy z najważniejszymi aktami
prawnymi regulującymi zakres i tryb zarządzania i
gospodarowania wodami. Transpozycja zapisów
Ramowej Dyrektywy Wodnej do prawodawstwa
polskiego.
Rola
Dyrektywy
2007/60/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 23 października
2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i
zarządzania nim, potocznie zwana Dyrektywą
Powodziową; Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 roku
ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej
we
Wspólnocie
Europejskiej
(INSPIRE)
w
gospodarowaniu i zarządzaniu wodami. Zasady
Zintegrowanego Zarządzania Zasobami Wodnymi
(IWRM) w Unii Europejskiej.
2
ANALIZA EKONOMICZNA
KORZYSTANIA Z WÓD WG
POLITYKI WODNEJ UNII
EUROPEJSKIEJ
Nakłady inwestycyjne i koszty eksploatacji systemów
wodociągowych i kanalizacyjnych. Opłaty za usługi
wodociągowe i kanalizacyjne (rodzaje taryf,
teoretyczne
zasady
konstruowania
taryf).
Ekonomiczna efektywność inwestycji w gospodarce
wodno-ściekowej. Instrumenty ekonomiczne ochrony
wód. Opłaty za korzystanie ze środowiska wodnego w
świetle ustawy Prawo ochrony środowiska
3
RAMOWA DYREKTYWA WODNA
W GOSPODAROWANIU,
MONITOROWANIU I
ZARZĄDZANIU WODAMI
Cele, definicje, kalendarz wdrażania RDW. Integracja kluczową koncepcją RDW. Zmiany w procesie
gospodarowania wodami wynikające z implementacji
RDW. Konsultacje społeczne w wdrażaniu RDW.
Zasady
ustalania
warunków
referencyjnych,
specyficznych dla danego typu części wód
powierzchniowych. Wyznaczenie i charakterystyka
obszarów dorzeczy; podział obszaru dorzecza na
kategorie
wód
powierzchniowych.
Plany
Gospodarowania Wodami w dorzeczach, aktualizacje
Planów Gospodarowania Wodami w Dorzeczach,
Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym, Program
wodnośrodowiskowy kraju. Identyfikacja presji i
ocena oddziaływań na obszarze dorzecza. Zasady
sprawozdawczości
z
monitoringu
wód
3
powierzchniowych. Zakres kompetencyjny służb
monitorujących wody. Cele środowiskowe dla jcw.
4
TYPOLOGIA WÓD ZGODNIE Z RDW
Typologia wód powierzchniowych w Polsce zgodna z
Rozp. MŚ z dnia z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie
klasyfikacji
stanu
ekologicznego,
potencjału
ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części
wód powierzchniowych (Dz.U. 2011 nr 258 poz. 1549)
w tym: wód płynących, jezior, wód przybrzeżnych i
przejściowych. Typologia wód podziemnych (wersja
podziału JCWPd na 161 części, oraz nowa wersja
podziału na 172 części oraz subczęści). Jednolite części
wód, scalone części wód, obszary dorzeczy.
Charakterystyka Obszaru Dorzecza Wisły oraz Obszar
Dorzecza Odry.
5
BIOLOGIA WÓD –
CHARAKTERYSTYKA BIOLOGICZNA,
HYDROMORFOLOGICZNA I
FIZYCZNO-CHEMICZNA
Charakterystyka biologiczna, hydromorfologiczna i
fizyczno-chemiczna wód powierzchniowych: rzeki,
jeziora, wody przejściowe i przybrzeżne. Specyfika
biologiczna, hydromorfologiczna i fizyczno-chemiczna
wód
silnie
zmienione
oraz
sztucznych.
Charakterystyka biologiczna, fizyczno-chemiczna wód
podziemnych. Biologia i charakterystyka siedlisk od
wód zależnych
6
KONCEPCJA MONITORINGU WÓD
WYNIKAJĄCA Z RDW
Normatywne definicje klasyfikacji stanu ekologicznego
dla wód powierzchniowych naturalnych. Definicje
potencjału ekologicznego dla silnie zmienionych i
sztucznych jednolitych części wód. Częstotliwość
monitoringu. Elementy jakości (obowiązujące i
zalecane) biologiczne, hydromorfologiczne dla
klasyfikacji
stanu
ekologicznego
wód
powierzchniowych. Substancje priorytetowe i
niebezpieczne.
Projektowanie
monitoringu:
diagnostycznego,
operacyjnego,
badawczego.
Wskazanie
źródeł
informacji
istotnych
dla
monitoringu wód: mapy tematyczne (hydrologiczne,
mapy geologiczne, ortofotomapy itp.), raporty PIG,
IMGW, WIOŚ; Strony i portale internetowe.
7
MONITORING BIOLOGICZNY WÓD
POWIERZCHNIOWYCH
Prezentacja podstaw tworzenia metodyk oraz istniejących
metodyk oceny wód zgodnych z założeniami RDW w
zakresie:
Fitoplankton: systematyka i oznaczanie gatunków
wskaźnikowych; wybór stanowiska poboru prób,
metodyka, narzędzia, konserwacja, transport; Metody: wg
Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (Hutorowicz
4
2004, Hutorowicz 2005, Hutorowicz i in. 2011); chlorofil
„a” (wg metodyki stosowanej przez Wojewódzkie
Inspektoraty Ochrony Środowiska (WIOŚ) w klasyfikacji
stanu ekologicznego i chemicznego rzek – załącznik nr 5 do
rozporządzenia „monitoringowego”
Ichtiofauna: systematyka i oznaczanie gatunków
wskaźnikowych; wybór stanowiska poboru prób,
metodyka, narzędzia, konserwacja, transport; Metody:
Skład, liczebność i struktura wiekowa ichtiofauny wskaźnik ichtiologiczny EFI+ (wskaźnik oparty na European
Fish Index EFI+, adoptowany do warunków polskich przez
Instytut Rybactwa Śródlądowego, nie obowiązujący jeszcze
formalnie) Jeziorowy Indeks Rybny (LFI), CEN standard
TC230/WG2/TG4/N8
Makrofity: Systematyka i oznaczanie gatunków
wskaźnikowych; wybór stanowiska poboru prób,
metodyka, narzędzia, konserwacja, transport; Metody:
Makrofitowa Metoda Oceny Rzek (MMOR) [Makrofitowy
Indeks Rzeczny (MIR)], Makrofitowy Indeks Stanu
Ekologicznego (ESMI) - załącznik nr 5 do rozporządzenia
„monitoringowego”
Makrozoobentos: systematyka i oznaczanie gatunków
wskaźnikowych; wybór stanowiska poboru prób,
metodyka, narzędzia, konserwacja, transport; Metody:
Skład i liczebność bezkręgowców bentosowych– załącznik
nr 5 do rozporządzenia „monitoringowego” oraz metodyka
reprezentatywnego poboru prób siedliskowych dla
zespołów fauny dennej małych i średniej wielkości rzek MHS; dr B. Bis, Uniwersytet Łódzki, GIOŚ 2006;
Wielometryczna ocena jakości wód na podstawie miar
biologicznych makrobezkręgowców bentosowych rzek MMI; dr. B. Bis, Uniwersytet Łódzki, GIOŚ 2009.
Fitobentos: systematyka i oznaczanie gatunków
wskaźnikowych; obfitość i obecność wrażliwych taksonów;
jednostki fitosocjologiczne; grupy ekologiczne. Metody:
wskaźnik okrzemkowy (wg metodyki stosowanej przez
WIOŚ w klasyfikacji stanu ekologicznego i chemicznego
rzek
–
załącznik
nr
5
do
rozporządzenia
„monitoringowego”) - Multimetryczny wskaźnik stanu
ekologicznego dla rzek (IO) lub jezior (IOJ)
Zooplankton: wybór stanowiska poboru prób, metodyka,
narzędzia, konserwacja, transport; systematyka i
5
oznaczanie gatunków wskaźnikowych; obfitość i obecność
wrażliwych taksonów; grupy ekologiczne.
8
HYDROLOGICZNE PODSTAWY
MONITORINGU WÓD PŁYNĄCYCH
Metody pomiaru prędkości przepływu wody.
Przepływy
charakterystyczne;
obserwacje
wodowskazowe.
Określanie
przepływów
charakterystycznych w przypadku braku obserwacji
wodowskazowych. Morfologia koryta: trasa rzeki,
profil podłużny, przekrój poprzeczny, umocnienia.
Parametry hydrauliczne i geometryczne koryt
otwartych. Zakres oddziaływania piętrzenia. Wody
podziemne i źródła. Ujęcia, pobór, przerzuty,
retencjonowanie wody
9
MONITORING
HYDROMORFOLOGICZNY RZEK I
JEZIOR
Przegląd metodyk hydromorfologicznej oceny
powierzchniowych (LAWA, LOFL, LWA, SEQ-MP,
Ekomorfologiczna Waloryzacja Rzek). Metoda
(Metoda Hydromorfologicznej Oceny Rzek). Metoda
Habitat Survey (RHS). Lake Habitat Survay Pl.
10
MONITORING FIZYKO-CHEMICZNY
WÓD POWIERZCHNIOWYCH
Procedury ustalania chemicznych norm jakości wód.
Elementy jakości (obowiązujące i zalecane) fizycznochemiczne dla klasyfikacji wód powierzchniowych.
Substancje priorytetowe i niebezpieczne. Nowoczesne
sondy pomiarowe w badaniach monitoringowych.
Monitoring wód powierzchniowych w kontekście zmian
klimatycznych.
11
MONITORING OBSZARÓW
CHRONIONYCH WÓD
Obszary wyznaczone do poboru wody pitnej. Strefy
ochronne ujęć wód. obszary ochronne Głównych
Zbiorników Wód Podziemnych. Monitoring jakości
wody do spożycia. Części wód przeznaczone do celów
rekreacyjnych.
12
OCHRONA EKOSYSTEMÓW
WODNYCH
Metody ochrony wód przed zanieczyszczeniami.
Problemy rekultywacji jezior. Problemy renaturyzacji
rzek.
13
WYKORZYSTANIE MONITORINGU
WÓD W SYSTEMIE OCEN
ODDZIAŁYWANIA NA
ŚRODOWISKO
Katalog środków/działań umożliwiających osiągnięcie
przez jednolite części wód celów środowiskowych dla
elementów biologicznych, hydromorfologicznych i
fizykochemicznych.
Środki
umożliwiające
wariantowanie
i
minimalizację
negatywnego
oddziaływania przedsięwzięć przeciwpowodziowych
na dobry stan wód powierzchniowych i ekosystemów
od wód zależnych w rozumieniu RDW. Zasady
weryfikacji przesłanek z art. 4.4, 4.5 i 4.6 RDW.
Wytyczne
do
oceny
wpływu/oddziaływania
wód
LUA,
MHR
River
6
przedsięwzięcia na cele ochrony wód w rozumieniu
art.
4.1.
dyrektywy.
Lista
sprawdzająca
przedsięwzięcia hydrotechniczne realizowane w
stanie prawnym sprzed nowelizacji ustawy Prawo
wodne z dnia 5.01.2011; Postępowanie w przypadku
stwierdzenia naruszenia przesłanek art. 4 ust. 7 - 9
RDW.
Lista
sprawdzająca
przedsięwzięcia
hydrotechniczne realizowane w stanie prawnym po
nowelizacji ustawy Prawo wodne z dnia 5.01.2011;
Postępowanie w przypadku stwierdzenia naruszenia
przesłanek art. 4 ust. 7 - 8 RDW.
14
ROLA ZARZĄDZANIA I
GOSPODAROWANIA WODAMI W
OCHRONIE PRZYRODY
Ochrona siedlisk i gatunków „od wody zależnych” w
świetle Dyrektywy Siedliskowej i Dyrektywy Ptasiej.
Zobowiązania do szczególnej ochrony ekosystemów
wodnych i wodno-błotnych (konwencja Ramsar);
zobowiązania do ochrony i zrównoważonego użytkowania
różnorodności biologicznej w tym zobowiązaniu do
ochrony ichtiofauny w ciekach; zobowiązania do
stosowania „podejścia ekosystemowego” (Konwencja o
różnorodności biologicznej CBD); monitorowanie oraz
ochrona środowiska naturalnego Morza Bałtyckiego
(Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku
HELCOM); zobowiązania do szczególnej ochrony gatunków
siedlisk efemerycznych w rzekach (konwencja berneńska).
W Warunki wodne do osiągnięcia właściwego stanu
ochrony siedlisk i gatunków „od wody zależnych” w
obszarach Natura 2000 (art. 4.1.c RDW). Plany zadań
ochrony obszarów Natura 2000; Plany Ochrony obszarów
Natura 2000; Plany Ochrony Rezerwatów Przyrody; Plany
Ochrony Parków Krajobrazowych; Plany Ochrony Parków
Narodowych; Programy retencjonowania wód; Programy
biologicznego udrożniania rzek.
15
SEMINARIA DYPLOMOWE
Zapoznanie z zasadami przygotowywania prac
dyplomowych, korzystania ze zbiorów biblioteki,
omawianie wyników, przygotowanie prezentacji
7