KONSUMENT NA RYNKU USŁUG BANKOWYCH

URZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej
KONSUMENT NA RYNKU USŁUG BANKOWYCH
2 decyzje, 29 postępowań w toku – to efekt ostatnich działań Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów dotyczących sektora bankowego. Wątpliwości UOKiK
budzą nadal praktyki banków udzielających kredytów denominowanych w obcych
walutach
[Warszawa, 23 września 2009 r.] Z niemal 8 tys. w 2007 roku do ponad 10 tys. w 2008 roku
wzrosła ilość skarg napływających na usługi bankowe do miejskich i powiatowych rzeczników
konsumentów. Kredytobiorcy mają problemy z niejasnymi informacjami o wysokości oprocentowania,
prowizji i innych opłat związanych z kredytami hipotecznymi. Z badań Urzędu wynika, Ŝe 22 proc.
konsumentów finansujących w ten sposób zakup nieruchomości odczuło niekorzystny
sposób przeliczania kursu waluty obcej (UOKiK, 2009 rok).
W ramach swoich kompetencji Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów prowadzi szereg działań
mających wyeliminować z rynku godzące w interesy konsumentów nieuczciwe praktyki stosowane
przez instytucje finansowe. Jednym z nich jest stały monitoring wzorców umownych oferowanych
przez banki.
Umowy o kredyt hipoteczny zawieramy na 20, 30, a nawet 40 lat. Wybierając kontrahenta na ogół
zwracamy uwagę na całkowity koszt kredytu i wysokość rat. Z tego względu najpopularniejszy na
rynku jest kredyt indeksowany do waluty obcej (CHF, EUR, USD), potocznie nazywany walutowym.
Faktycznie jednak kapitał, jaki poŜycza nam bank, wyraŜony jest w polskiej walucie. Następnie
instytucja finansowa przelicza kwotę kredytu ze złotówek na walutę obcą, a później w niej ustala
wysokość rat. Zobowiązania wobec banku spłacane są natomiast w złotych. Wszystkie powyŜsze
przeliczenia kredytu dokonywane są na podstawie ustalonego przez instytucję finansową
kursu sprzedaŜy i kupna obcej waluty – róŜnica ta, nazywana spreadem, stanowi zysk
przedsiębiorcy. Z tego względu niezmiernie istotne jest, aby banki stosowały transparentną i opartą na
obiektywnych kryteriach politykę w tym zakresie.
W związku z tym Urząd przeprowadził kontrolę banków oferujących kredyty hipoteczne w zakresie
ustalania kursów wymiany walut, zgłaszając swoje wątpliwości. Objęła ona wzorce umów, regulaminy
oraz tabele opłat i prowizji stosowane przez 17 instytucji finansowych: Bank Zachodni WBK, BPH,
BOŚ, BRE Bank, Deutsche Bank PBC, Fortis Bank, GE Money Bank, Getin Bank, ING Bank Śląski, Invest
Bank, Kredyt Bank, Lukas Bank, Millennium Bank, Nordea Bank Polska, PKO SA, PKO BP, Santander
Consumer Bank. W trakcie kontroli ustalono, Ŝe dwie instytucje nie udzielały w badanym okresie
kredytów hipotecznych indeksowanych w walutach obcych (Invest Bank, Fortis Bank Polska),
URZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej
natomiast cztery wycofały swoje oferty (Getin Bank, ING Bank Śląski, Kredyt Bank, Santander
Consumer Bank).
Formułując wnioski z przeprowadzonej kontroli, Urząd nie zakwestionował poziomu
spreadów, ale brak jasnych i precyzyjnych zasad ich ustalania. Z uzyskanych przez UOKiK
informacji wynika, Ŝe większość banków informuje o kursach walutowych oraz o poziomie spreadów
na swoich stronach internetowych lub w tabelach kursowych, nie wskazuje jednak zasad ich
obliczania. Tylko w jednym przypadku (GE Money Bank) było inaczej – bank oblicza kursy przez
dodanie lub odjęcie marŜy od kursu średniego NBP dla danej waluty. Przedsiębiorca zastrzegł jednak
moŜliwość zmiany sposobu obliczania marŜy. Konsument, który nie posiada jasnej informacji o
tym, w jaki sposób ustalane są kursy walut moŜe ponosić dodatkowe i nieuzasadnione
koszty. W toku przeprowadzonej kontroli banki częściowo zmieniły swoje praktyki. Zdaniem Urzędu
nadal jednak nie gwarantują one, Ŝe przedsiębiorcy nie będą dowolnie ustalać kursów walut.
To nie pierwszy raz, kiedy Prezes UOKiK podejmuje działania w związku ze sposobem ustalania
wysokości spreadów przez instytucje finansowe. JuŜ w kwietniu 2009 roku do Sądu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów trafił pozew przeciwko bankowi Millennium. Prezes Urzędu kwestionuje
w nim m.in. klauzulę, zgodnie z którą bank moŜe dowolnie kształtować kursy walut, np. w przypadku
kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaŜy dewiz,
obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty.
Dalsze działania wobec tej oraz innych instytucji finansowych będą mogły zostać podjęte wtedy, gdy
SOKiK uzna powyŜszą klauzulę za niedozwoloną. Pozytywny i prawomocny wyrok sądu oznaczał
będzie, Ŝe postanowienie zostanie wpisane do Rejestru klauzul niedozwolonych. Od tego momentu
Ŝaden przedsiębiorca nie będzie mógł stosować podobnych sformułowań w umowach z
konsumentami. W przeciwnym razie Prezes Urzędu będzie mogła nałoŜyć na niego karę finansową w
wysokości do 10 proc. ubiegłorocznego przychodu. Konsument, który poniósł szkodę w związku ze
stosowaniem danej klauzuli, będzie mógł indywidualnie dochodzić swoich roszczeń przed sądem.
W ramach monitorowania rynku finansowego Urząd nie tylko sprawdza wzorce umowne i kieruje
pozwy do sądu o uznanie określonych klauzul za niedozwolone, ale równieŜ analizuje inne praktyki
banków. W ostatnich dniach Prezes UOKiK wydała dwie decyzje w sprawie BZ WBK i Santander
Consumer Bank. W pierwszym przypadku, zdaniem Urzędu, sposób informowania o ofercie —
Konto24 prestiŜ wprowadzał konsumentów w błąd. UOKiK zakwestionował informacje
zamieszczane w ulotkach reklamowych i na oficjalnej stronie internetowej BZ WBK sugerujące, Ŝe
przelewy i zlecenia stałe dokonywane przez Internet lub w oddziałach banku są bezpłatne. Z
materiałów zebranych przez Urząd w trakcie postępowania wynika, Ŝe w danym miesiącu
konsument nie płacił za przelewy wykonywane w oddziałach, ale w przypadku
przelewów wykonywanych za pośrednictwem Internetu bezpłatnych było tylko
URZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej
pierwszych pięć. Brak pełnej, rzetelnej i nie wprowadzającej w błąd informacji mógł spowodować, Ŝe
konsumenci kierujący się przekazem reklamowym mogli podjąć niewłaściwe decyzje co do wyboru
usługi. Prezes Urzędu nałoŜyła na bank karę w wysokości 1 278 742 zł.
W decyzji dotyczącej Santander Consumer Bank Prezes Urzędu uznała z kolei, Ŝe przedsiębiorca
naruszył obowiązek udzielania rzetelnej, pełnej i prawdziwej informacji w umowach o kredyt
konsumencki. W trakcie postępowania ustalono, Ŝe bank nie zamieszczał informacji
dotyczących niektórych kosztów, m.in. upomnień i wezwań do zapłaty, związanych w
szczególności z niewykonywaniem przez konsumenta zobowiązań wynikających z
kontraktu. Zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim umowa powinna zawierać tego typu
informacje, a nie odsyłać kredytobiorcę do cennika opłat i prowizji, jak miało to miejsce w tym
przypadku. W wyniku działań podjętych przez UOKiK bank zobowiązał się do zmiany praktyki.
Dotychczas zawarte umowy zostaną aneksowane, a nowe – uzupełnione o wszystkie wymagane
prawem dane.
Obie decyzje nie są ostateczne. Banki mogą się odwołać do Sądu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów.
Obecnie Prezes Urzędu prowadzi 16 postępowań wyjaśniających oraz 13 właściwych dotyczących
naruszenia zbiorowych interesów konsumentów przez banki. Najwięcej, bo aŜ 17 z nich dotyczy
stosowania postanowień wpisanych juŜ do Rejestru klauzul niedozwolonych. Przykładowo
postanowienia te uprawniają banki do pobierania dodatkowych opłat za nieterminową spłatę
zadłuŜenia na karcie kredytowej, naliczania wysokich kar umownych w sytuacji rozwiązania umowy
lokaty przed terminem czy Ŝądania natychmiastowej spłaty kredytu z powodu pogorszenia sytuacji
finansowej konsumenta. Kolejne 6 postępowań odnosi się do przestrzegania przez banki przepisów
ustawy o kredycie konsumenckim. Urząd sprawdza m.in., czy przedsiębiorcy umieszczają wymagane
prawem informacje o warunkach zmiany wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania.
Urząd przypomina, Ŝe w razie pojawienia się jakichkolwiek trudności słabsi uczestnicy rynku powinni
skontaktować się w pierwszej kolejności z bankiem. W przypadku nieuwzględnienia reklamacji mogą
liczyć na pomoc rzeczników konsumentów czy organizacji pozarządowych. Bezpłatne porady
udzielane są pod numerem infolinii 0800 800 008. Ponadto spory między konsumentami a bankami w
zakresie roszczeń pienięŜnych do wysokości 8 tys. zł rozstrzyga Arbiter Bankowy.
Dodatkowe informacje:
Małgorzata Cieloch, Rzecznik prasowy UOKiK
Pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa
Tel. (22) 827 28 92, 55 60 106, 55 60 430
Fax (22) 826 11 86
E-mail [email protected]