Program do nauczania etyki w szkole pdst. kl. IV-VI

Program do nauczania etyki w szkole pdst. kl. IV-VI

Program do nauczania etyki w szkole pdst. kl. IV-VI (cz. II)
Sobota, 28 Maj 2011 18:13
Wprowadzenie
Prezentuję dalszy ciąg autorskiego programu do nauczania etyki, który realizowany jest w
jednej z warszawskich szkół. Program ten został oparty (z obowiązku) o nową podstawę
programową. Poniższe treści wynikają z jej wymagań. Osobiście uważam, że podstawa
programowa etyki dla szkoły podstawowej daleka jest od ideału. Gdyby dobrze przeanalizować
zawarte w niej treści, jest to tylko zbiór nauczania uczniów kompetencji właściwego zachowania
w społeczeństwie. Brak w niej miejsca dla etyki, która jest częścią filozofii. Dla nauczyciela,
który rozpoczyna swoją przygodę pedagogiczną nie ma tutaj żadnych wskazówek o charakterze
filozoficznym, chociażby nazwisk filozofów, wśród których pism i wypowiedzi można szukać
jakichkolwiek cytatów czy inspiracji pozwalających uczniów wprowadzić w świat filozofii. W
podstawie programowej dla gimnazjów takie wskazówki już są.
Co ma zrobić nauczyciel, który ukończył tylko kurs filozofii na studiach humanistycznych, gdyż
zgodnie z
Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie
szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w
których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego
zakładu kształcenia nauczycieli (Dz.U. 2009 nr 50 poz. 400)
przedmiot „etyka” ma charakter wychowawczy i w klasach I-III
zajęcia
może prowadzić nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej, a w klasach IV-VI szkoły podstawowej i
w gimnazjum - nauczyciel-humanista, który w ramach studiów uzyskał przygotowanie z zakresu
filozofii lub etyki? Specjalista - etyk oczekiwany jest dopiero w szkołach ponadgimnazjalnych.
1/9
Program do nauczania etyki w szkole pdst. kl. IV-VI (cz. II)
Sobota, 28 Maj 2011 18:13
Dlaczego etyka zostaje sprowadzona do kolejnej godziny wychowawczej? Czy dlatego, że
uczniowie w szkole podstawowej (w Polsce!) nie potrafią przyjąć w najprostszej postaci myśli
filozofów i założeń etycznych, które rozwijały się przez wieki? Czy etyka w tej formie zostaje
sprowadzona do tego, jak należy się zachowywać, jak nie można postępować, czyli do zbioru
zakazów i nakazów?
W treści nauczania włączyłam zagadnienia bioetyczne i związane z ochroną środowiska, które
w ministerialnym dokumencie zostały pominięte, a moje doświadczenie pokazuje jak bliskie i
ważne są to treści dla młodych ludzi. Trzeba również pamiętać, aby kształcąc młodego
człowieka nauczyć go krytycznego myślenia wobec narzucanych autorytetów, kultury, relacji
społecznych, praw i norm. Czasem trzeba wsadzić „kij w mrowisko”, który pobudzi dziecięce
umysły i przyzwyczai do tego, że wątpienie i pozytywna kontestacja jest konieczna, aby stać się
w pełni świadomym dojrzałym człowiekiem.
Prezentowany program jest propozycją, swego rodzaju fundamentem, na bazie którego można
wprowadzać własne modyfikacje, co również poczynię, gdyż rok praktycznego nauczania etyki
wskazał mi jakie rzeczywiste potrzeby mają uczniowie oraz ich rodzice, jaki kierunek należy
obrać, by rozpoczęła się „moda” na etykę.
IV. Treści nauczania i umiejętności – wymagania szczegółowe
1. Wstęp – co to jest etyka?
a. Narodziny etyki: greckie rozumienie cnoty. Szczęście jako dążenie do doskonałości. Waga
wyboru drogi życiowej. Cnota wg Arystotelesa.
b. Postępowanie: jak bym postąpił w danej sytuacji. Ocenianie postępowania innych.
Powinność i jej znaczenie.
2/9
Program do nauczania etyki w szkole pdst. kl. IV-VI (cz. II)
Sobota, 28 Maj 2011 18:13
c. Etyka w życiu codziennym: zadawanie pytań. Dokonywanie wyborów. Nawyki i zwyczaje.
d. Normy: normy etyczne i prawo.
e. Czym jest wartość? Obiektywizm wartości. Życiowe wybory między wartościami.
2. Poznawanie siebie, dostrzeganie cech indywidualnych własnych i najbliższych osób.
a. Poznawanie samego siebie: opisywanie postaci. Tożsamość. Zagadnienie tego, kim
jesteśmy. Jak oceniają nas inni i na jakiej podstawie. Jak ważne jest imię. Co to znaczy „być
sobą”? Trudności z ustaleniem odpowiedzi na pytanie: „Jak być sobą?”. Waga poznania
samego siebie.
3. Wyjaśnianie prawdziwego znaczenia własnych zachowań oraz ich przyczyn i
konsekwencji.
a. Konsekwencje. Stawianie warunków. Wyrządzanie krzywdy i jej doznawanie. Etyczny wybór.
b. Kłamstwo i prawda. Wydawanie sądów. Czy dobro i zło zależą od sytuacji? Pojęcia: dobra,
odwagi, bohaterstwa. Moralność jako coś, co musimy wydobyć z siebie.
c. Dlaczego postępuję w jakiś sposób? Nasze zachowanie wobec kogoś. Poczucie winy,
lekceważenie,
4. Człowiek jako osoba, godność człowieka.
3/9
Program do nauczania etyki w szkole pdst. kl. IV-VI (cz. II)
Sobota, 28 Maj 2011 18:13
a. Człowieczeństwo: próba zdefiniowania człowieka. Natura człowieka.
b. Rozważania o śmierci: dzieci chore i najbliżsi, śmierć w mediach i filmach. Oswajanie się ze
śmiercią bliskich osób. W jakim sensie śmierć czyni nas istotami ludzkimi?
c. Miłość: moc miłości. Potrzeba miłości. Miłość w literaturze i sztuce. Rodzaje miłości.
d. Prawda: różne znaczenia słowa „prawda”. Zdania prawdziwe. Paradoksy i zagadki związane
z prawdą.
e. Tolerancja: inność w grupie. Pozytywny ideał tolerancji. My i nietolerancja. Tolerancja a
obojętność.
f. Zło: istnienie zła. Pojęcie zła moralnego. Szukanie usprawiedliwień. Niezawinione cierpienie.
5. Przyjmowanie odpowiedzialności za siebie.
a. Odpowiedzialność: różne rodzaje odpowiedzialności. Sumienie. Granice odpowiedzialności.
6. Prawa i obowiązki, zasady i reguły postępowania, w tym także w ruchu drogowym.
a. Lista praw i obowiązków (szkolne, prawa człowieka i dziecka, prawo karne, ruch drogowy,
dekalog, obowiązki domowe).
b. Prawa a zasady.
4/9
Program do nauczania etyki w szkole pdst. kl. IV-VI (cz. II)
Sobota, 28 Maj 2011 18:13
c. Szczegółowe prawa,
d. Prawa: znaczenie posiadania prawa do czegoś. Różne sposoby walki o prawa. Lista praw
powszechnych – Konwencja Praw Dziecka, Deklaracja Praw Człowieka.
7. Uczestnictwo w grupie, porozumiewanie się z innymi.
a. Klimat grupowy. Sposoby przedstawiania się. Wyrażanie swoich uczuć. Symbolika grupy.
b. Porozumiewanie się. Wymiana myśli. Aktywne słuchanie. Komunikowanie się. Język ciała.
Asertywność.
c. Współdziałanie. Wspólne budowanie i opowiadanie.
8. Wolność i jej różne rozumienie, autorytety i wzory osobowe.
a. Wybór wzorców moralnych – kryteria.
b. Lista autorytetów, wzorców – osoby publiczne, z najbliższego otoczenia, z filmu lub literatury.
c. Autorytet: pojęcie autorytetu. Autorytet moralny i religijny. Potrzeba autorytetu. Krytyka.
5/9
Program do nauczania etyki w szkole pdst. kl. IV-VI (cz. II)
Sobota, 28 Maj 2011 18:13
d. Wolność: wolność jako wartość. Niewolnictwo. Wolna wola. Wolność jako istota
człowieczeństwa. Ograniczenia wolności.
9. Praca i jej wartość dla człowieka.
10. W świecie wartości: pokój, szacunek, szczęście, pokora, uczciwość, prostota,
jedność.
11.Uzasadnianie opinii, wydawanie sądów, kryteria ocen, między innymi w odniesieniu
do zjawisk społecznych na poziomie małej grupy, społeczności szkolnej i społeczności
lokalnej.
a. Wątpienie jako metoda poznawcza.
b. Uzasadnianie przekonań: konieczność uzasadniania. Sposoby uzasadniania swoich
poglądów lub działań.
12. Problematyka wybranych zagadnień bioetycznych i związanych z ochroną
środowiska.
a. Przyroda i jej znaczenie dla człowieka: stosunek człowieka do przyrody. Ochrona przyrody i
jej konieczność. Relacje człowiek- zwierzęta. Postępowanie człowieka wobec zwierząt.
V. Oczekiwane osiągnięcia ucznia i ich ocenianie
6/9
Program do nauczania etyki w szkole pdst. kl. IV-VI (cz. II)
Sobota, 28 Maj 2011 18:13
1. W skali cyfrowej
- umiejętność formułowania własnych pytań filozoficznych na podstawie materiałów nauczania;
- umiejętność samodzielnego skrótowego zreferowania tekstów literackich;
- prace domowe;
- aktywność podczas lekcji oraz przygotowanie do zajęć;
- praca na lekcji;
- opanowanie umiejętności językowo-myślowych, takich jak:
- formułowanie pytań,
- uzasadnianie własnego stanowiska
poprzez odwoływanie się do przykładów
zaczerpniętych ze źródeł,
- wyciąganie wniosków z cudzych
wypowiedzi,
- zwracanie uwagi na konsekwencje
poglądów,
- definiowanie pojęć;
- prace plastyczne i literackie;
- udział w zadaniach dla grupy i projektach.
7/9
Program do nauczania etyki w szkole pdst. kl. IV-VI (cz. II)
Sobota, 28 Maj 2011 18:13
VI. Teksty kultury
Propozycja tekstów kultury z zakresu literatury, dzieł malarskich oraz filmów.
a. Literatura:
-
L. Carroll: Alicja
w krainie czarów.
T. Jansson: Dolina
Muminków w listopadzie
T. Jansson: Opowiadania
z Doliny Muminków.
T. Jansson: Kometa
nad Doliną Muminków.
T. Jansson: Zima
Muminków.
T. Jansson: Lato
Muminków.
J. Ch. Andersen: Baśnie.
Bracia Grimm: Baśnie.
M. Bacchini, E. Di Marco: Platon w krainie paradoksów.
M. Bacchini, E. Di Marco: Uczta Platona.
M.L. Reters: Filozof
bez brody, czyli jak polubić myślenie.
M. Wojtyszko: Bromba
i filozofia.
J. Parandowski: Mitologia.
I. Bukowska: Kacper
w krainie filozofów.
J. Gaarder: Świat
Zofii.
Wiersze: J. Brzechwy, W. Chotomskiej, J. Tuwima,
W. Szymborskiej.
b. Filmy:
-
Horton słyszy
Ktośa reż. S. Martino
Mój przyjaciel lis reż. L. Jacquet
Grobowiec
świetlików reż.
I. Takahata
Mój sąsiad Totoro reż. H. Muyazaki
Arjuna Córka Ziemi
Most do Terabithii reż. G. Csupo
8/9
Program do nauczania etyki w szkole pdst. kl. IV-VI (cz. II)
Sobota, 28 Maj 2011 18:13
c. Malarstwo:
- S. Dali Kuszenie
świętego Antoniego, Metamorfoza Narcyza, Ścieżka Zagadki
- H. Matisse
- M. Duchamp Sonata,
Bride
- T. Makowski
- Kandinsky Zielona
pustka
- G. de Chirico Tajemnica
i melancholia ulicy
- M. Ernst
Triumf surrealizmu, Castle In the Pyrenees,
The False Mirror,
Homesickness
- F. Goya
- R. Magritte
- B. Murillo Mały
żebrak
- F. de Zurbaran Święty Franciszek, Kuszenie świętego Hieronima
- P. Bruegel starszy Żniwa, Budowa wieży Babel, Zabawa dzieci, Upadek Ikara
- G. de la Tour Maria
Magdalena pokutująca, Oszust z asami karo, Hiob
- C. D. Friedrich Fazy życia, Kobieta w oknie
- David Śmierć
Marata
- G. Klimt Życie
i śmierć,
- Tycjan Miłość
Niebiańska i Miłość Ziemska
- Prerafaelici: J. E. Millais Ślepa dziewczynka, Dolina spokoju
- S. Boticelli Oszczerstwo
- A. Dürer Melancholia
Janina Tyszkiewicz, mgr pedagogiki specjalnej (oligofrenopedagogika), w szkole pracuje od
2002 roku, obecnie nauczycielka przyrody i etyki w klasach 0-6 w SP nr 306 w Warszawie,
duże doświadczenie w nauczaniu wychowania do życia w rodzinie.
9/9