Podstawy techniki fotograficznej

Ćwiczenie 3
Podstawy techniki fotograficznej
Wprowadzenie teoretyczne
Ćwiczenie ma charakter wybitnie eksperymentalny, w związku z tym nie wymaga
skomplikowanego przygotowania teoretycznego. Jego celem jest między innymi
zaznajomienie studentów z techniką wykonywania dokumentacji fotograficznej w układach
optycznych, obsługą lustrzanki cyfrowej. Umiejętności te są niezbędne w pracy
doświadczalnej w laboratorium optycznym i będą konieczne przy realizacji dalszych ćwiczeń.
Elementy budowy i obsługi lustrzanki cyfrowej
1. Korpus
Rys.1
Rys.2
2. Panel LCD
Rys.3
3.Pryzmat i lustro.
Rys.4
Zaletą pryzmatu pentagonalnego jest niewielki rozmiar oraz fakt odwracania obrazu
dzięki całkowitemu podwójnemu wewnętrznemu odbiciu w objętości pryzmatu. Zastosowanie
pryzmatu daje możliwość zmniejszenia układu optycznego a co za tym idzie minimalizuje
wymiary korpusu.
Podczas kadrowania lustro jest opuszczone i ok. 95% pola widzianego przez obiektyw
jest obrazowane na matówce i kierowane do wizjera. Podczas ekspozycji lustro zostaje
podniesione, co powoduje chwilowy brak widoczności sceny fotografowanej. Najnowsze
lustrzanki z systemem LiveView posiadają tryb permanentnego podniesienia lustra lub
dodatkową niewielką matrycę CCD w celu kadrowania za pomocą ekranu LCD.
4. Celownik.
Rys.5
Podstawy użytkowania lustrzanki cyfrowej
W pracowni informatyki optycznej często eksperymenty są rejestrowane
fotograficznie. Do tego celu wykorzystywane są amatorskie lustrzanki cyfrowe
(jednoobiektywowe). Tego typu aparaty posiadają niezbędne funkcje do prawidłowej
dokumentacji doświadczenia. W jednej z części ćwiczenia zadaniem będzie nauczenie się
prawidłowej obsługi lustrzanki.
Dzięki możliwości demontażu obiektywu, dokumentacja może odbywać się na dwa sposoby:
- bezpośrednio na matrycy ( z wymontowanym obiektywem),
- klasyczne zdjęcie z obiektywem.
Aby prawidłowo wykonać zdjęcie z wykorzystaniem lustrzanki cyfrowej ( jak również
lustrzanki analogowej) należy znać podstawowe parametry aparatów i obiektywów. Są to:
a) zakres dostępnych wartości przysłony – określający strumień światła jaki przejdzie przez
obiektyw,
b) zakres dostępnych czasów naświetlania czyli czasów otwarcia migawki,
c) zakres czułości ISO – w aparatach analogowych parametr czułości błony światłoczułej,
natomiast w aparatach cyfrowych stosuje się ekwiwalenty tej czułości dla matryc CCD
lub CMOS.
Lustrzanki cyfrowe oferują swoim użytkownikom bogaty wybór trybów pracy. Mamy
możliwość wyboru przygotowanych przez producentów programów tematycznych (np.
portret, krajobraz), jak również możemy samodzielnie dostosować parametry do
indywidualnych warunków panujących podczas robienia zdjęć. W przypadku lustrzanek
mamy do wyboru następujące tryby:
P – tryb automatyczny (ang. Program Mode)
Tv – preselekcja czasu naświetlania (migawki) – (ang. Shutter-Priority Mode)
Av – preselekcja przysłony (ang. Aperture-Priority Mode)
M – ręczne ustawienie czasu naświetlania i przysłony (ang. Manual Exposure Mode)
Producenci aparatów fotograficznych dają nam możliwość dodatkowej korekcji
ustawień automatycznych, lub dodatkowych trybów pracy. Opcje takie dostępne w aparatach
fotograficznych to np.:
a)
wybór metody pomiaru naświetlania (wielopunktowy, jednopunktowy,
centralnie ważony),
Rys.6 zaczerpnięty ze strony www.pawelduma.pl
b)
c)
ustawienie ostrości: ręczne, automatyczne,
balans bieli – „aby białe było białe”.
Rys.7 Zaczerpnięty ze strony www.street-foto.pl
Podczas wykonywania zdjęć aparat korzysta z urządzenia wbudowanego w korpus,
zwanego światłomierzem. W przypadku wykonywania zdjęć w bardziej wymagających
warunkach można wykorzystać światłomierze przenośne, których podstawy użytkowania
zostały przedstawione w pierwszym ćwiczeniu. Pomiar światła umożliwia dobranie
prawidłowych parametrów ekspozycji tak aby uzyskać udane zdjęcie.
Wykonanie ćwiczenia
Niniejsze ćwiczenie obejmuje następujące etapy:
1) Zapoznanie się z materiałami fotograficznymi stosowanymi w laboratorium
optycznym: klisze szklane, filmy, odczynniki fotograficzne, odbielacze.
2) Nauka cięcia holograficznych klisz szklanych.
3) Wykonanie zdjęć obrazów dyfrakcyjno-interferencyjnych w układach optycznych oraz
ich obróbka chemiczna.
4) Wykonanie zdjęć cyfrowymi aparatami fotograficznymi typu lustrzanka (w pracowni
do dyspozycji są amatorskie lustrzanki Canon EOS 350D i 400D oraz ich instrukcje
obsługi).
a. Podstawowa obsługa aparatu:
i. Prawidłowe trzymanie aparatu lub prawidłowe mocowanie do statywu
ii. Korzystanie z przycisku spustu migawki i pilota przewodowego.
iii. Korzystanie z samowyzwalacza, korzystanie ze zdjęć seryjnych
b. Nauka nastawiania ostrości
i. Ustawianie ostrości manualne
ii. Ustawianie ostrości automatyczne (wybór trybu pracy)
1. Obiekty nieruchome
2. Obiekty ruchome – wykonanie serii ostrych zdjęć zbliżającego
się obiektu
iii. Wybieranie punktu nastawiania ostrości
c. Nauka prawidłowego ustawienia ekspozycji
i. Wybór trybu pomiaru światła przez wbudowany światłomierz
1. Pomiar wielosegmentowy
2. Pomiar skupiony ma małym polu
3. Pomiar centralnie ważony uśredniony
ii. Ustawianie czasu naświetlania i przysłony w zależności trybu pracy
aparatu (P, Tv, Av, M) (obserwacja histogramu zdjęcia)
1. Prześwietlenie zdjęcia
2. Niedoświetlenie zdjęcia
3. Prawidłowa ekspozycja
4. Bracketing
iii. Głębia ostrości a przysłona
1. Sprawdzanie głębi ostrości przyciskiem na aparacie
2. Wykonanie serii zdjęć demonstrujących zmieniającą się głębię
ostrości
iv. Zmiana czułości aparatu – obserwacja szumów dla wysokich
ekwiwalentów ISO przy zdjęciach o długim czasie ekspozycji w
zaciemnionym pomieszczeniu
d. Obserwacja różnych ustawień balansu bieli dla ustalonej fotografowanej sceny.
i. Przy świetle zastanym (żarowym lub jarzeniowym)
ii. Przy świetle wbudowanej lampy błyskowej
UWAGA
Punkty 2, 3, 4 będą wykonywane według wskazówek asystentów prowadzących zajęcia.
Politechnika Warszawska
Wydział Fizyki
Pracownia Informatyki Optycznej
Październik 2009
DODATEK A
Wykonanie odbitek czarnobiałych.
Obróbka chemiczna zrobionych przez siebie zdjęć oraz możliwość wpływu na
uzyskany efekt końcowy daje bardzo dużo satysfakcji oraz zachęca do wykonywania zdjęć za
pomocą analogowych aparatów oraz własnoręcznego wywoływania.
W tej części ćwiczenia będziemy korzystać z aparatu analogowego, czarnobiałej kliszy
oraz powiększalnika. Większość czynności wykonywać będziemy w zupełnej ciemności.
Wywoływanie klisz.
W procesie wywoływania klisz wykorzystamy:
a)
koreks,
b)
wywoływacz,
c)
przerywacz (woda),
d)
utrwalacz.
Mając już zarejestrowane zdjęcie na kliszy możemy rozpocząć proces wywoływania
kliszy.
Pierwszą czynnością, którą należy wykonać jest otwarcie kasetki z filmem. Czynność
tę wykonujemy przy zgaszonym świetle. Po otwarciu kasetki należy nawinąć film na szpulę
(Rys. 1). W przypadku, gdy wykonujemy proces samodzielnego wywoływania klisz po raz
pierwszy, najlepiej przećwiczyć nawijanie filmu na szpulę z wykorzystaniem starej i
niepotrzebnej nam już rolki filmu. Przed przystąpieniem do nawijania kliszy na szpulę należy
upewnić się, iż koreks jest suchy. Podczas nawijania należy unikać dotykania filmu po całej
jego powierzchni. Najlepiej nawijać film trzymając go za brzegi. Po nawinięciu filmu na
szpulę możemy włożyć ją do koreksu (Rys. 2). Po zakręceniu pokrywki koreksu można
zapalić światło. Kolejnym etapem wywoływania zdjęć jest obróbka chemiczna.
Obróbkę chemiczną rozpoczynamy od wlania wywoływacza do koreksu. Czas
wywoływania zależny jest od rodzaju filmu, zastosowanego wywoływacza, temperatury
wywoływania, sposobu i intensywności mieszania. Zazwyczaj czasy wywoływania dla
konkretnych klisz podane są na ulotkach dołączonych do stosowanych przez nas
wywoływaczy.
Rys.8
Rys.9
Chwilę po wypełnieniu koreksu wywoływaczem włączamy stoper w celu ustalenia
czasu wywoływania. W wyniku wlewania wywoływacza do koreksu, na kliszy osadzają się
pęcherzyki powietrza. W celu ich oderwania potrząsamy koreksem. Najlepiej potrząsnąć
kilkukrotnie koreks do góry nogami w ciągu 10 sekund w czasie każdej minuty procesu
wywoływania. W przypadku, gdy chcemy uzyskać mniejszy kontrast negatywu możemy
mieszać mniej intensywnie i wywoływać nieco dłużej.
Po upływie czasu wywoływania dokonujemy procesu mającego na celu przerwanie
wywoływania. W naszym wypadku przerywaczem będzie woda. Zastosowanie wody zmusza
nas do kilkukrotnego powtórzenia czynności płukania koreksu.
Kolejnym procesem wykonywanym podczas wywoływania klisz jest utrwalanie. Po
wlaniu utrwalacza do koreksu poruszamy nim kilkukrotnie podczas całego utrwalania.
Po utrwalaniu należy wypłukać film. Płukanie powtarzamy kilkukrotnie. Pod koniec
płukania do wody można dodać „fotonalu”. Jest to środek zawierający środki powierzchniowo
czynne wspomagające proces suszenia negatywu po obróbce chemicznej.
Końcowym procesem obróbki kliszy jest wyjęcie jej z koreksu, rozwinięcie ze szpuli
oraz zawieszenie do wyschnięcia.
W przypadku wykonania całego procesu wywoływania kliszy możemy przystąpić do
ostatniego etapu cyklu fotograficznego, po którym będzie można obejrzeć własnoręcznie
wykonane odbitki.
Wywoływanie zdjęć.
W procesie wywoływania zdjęć wykorzystamy: kliszę ze zdjęciem, powiększalnik,
wywoływacz, przerywacz (woda), utrwalacz, maskownicę, papier fotograficzny, szczypce,
kuwety. Kliszę z wybranym zdjęciem umieszczamy w powiększalniku. Przy zapalonej lampie
powiększalnika ustalamy wysokość, przy której otrzymujemy najlepszą ostrość padającego
obrazu. Możemy zmieniać wartość przesłony. Mając ustawioną ostrość oraz przesłonę
przystępujemy do wywoływania zdjęć. Po wyjęciu papieru fotograficznego z opakowania
należy upewnić się, z której strony znajduje się światłoczuła emulsja. Przed zrobieniem
każdej odbitki, dobrze jest wykonać próbkę mającą na celu określenie optymalnego czasu
naświetlania papieru fotograficznego. W tym celu wykorzystamy mały skrawek papieru
fotograficznego, położymy go w wybranym przez nas miejscu zdjęcia i naświetlimy różnymi
czasami. Próbę najlepiej wykonać jest w miejscu, w którym obserwujemy największe
kontrasty. Naświetlanie jednej próbki wykonuje się etapami. Przykładowo zakrywa się całą
próbkę czarnym papierem, następnie odkrywa się jej mały fragment, naświetla przez sekundę,
przesuwa czarny papier w dół odkrywając kolejny pasek do naświetlenia, itd. W ten sposób po
obróbce chemicznej (wywoływacz → przerywacz → utrwalacz → woda) otrzymujemy kilka
próbek na podstawie których możemy określić z dobrym przybliżeniem odpowiedni czas
naświetlania całego zdjęcia. Znając odpowiedni czas, przystępujemy do wywoływania zdjęć
na całym arkuszu papieru fotograficznego z zasadami obróbki chemicznej obowiązującymi
dla próbek.
W przypadku wywoływania zdjęć, istotny jest początek, czyli czas naświetlania
papieru oraz kąpiel w wywoływaczu. Źle naświetlone zdjęcie można próbować uratować
poprzez skrócenie lub wydłużenie procesu wywoływania. W przypadku nie dokładnego
wypłukania zdjęcia bardzo prawdopodobne jest, że szybko pożółknie. Kąpiel w utrwalaczu
gwarantuje trwałość wykonanego zdjęcia na wiele lat.
Czasy trwania poszczególnych procesów obróbki chemicznej zależne są od zaleceń
producenta chemii. Poza tym utrwalanie (wywoływanie) zależy od ilości już utrwalonych
(wywołanych) materiałów tym samym płynem. Wykonując każdą następną odbitkę zwiększa
się czas - również wg zaleceń producenta.