docSpołeczna Psychologia twórczości
download 
Reklamacja Transkrypt
Społeczna Psychologia twórczości
Oddziaływanie na motywacje a wiedza potoczna Konteksty twórczości – psychologiczne właściwości organizacji i wiedza o twórczości jej podmiotów Stymulatory i inhibitory twórczości • Związane z osobą twórcy/ innowatora czyli podmiotowe • Związane z procesem twórczym czyli procesualne • Związane z wymaganiami sytuacji i organizacji czyli sytuacyjne (mikro społeczne) • Związane z danym momentem czasowym i dana przestrzenią, czyli kontekstowe (makro społeczne) Stymulatory twórczości - podmiotowe „Warunki wewnętrzne konstruktywnej twórczości” wg Rogersa: 1. Otwartość na doświadczenia (ekstensjonalność – wzrost, rozwój) 2. Wewnętrzne źródło oceny – samoukierunkowanie, wewnętrzne źródło kontroli 3. Zdolność do manipulowania elementami jakiegoś tworzywa i pojęciami, spontaniczna zabawa i eksploracja, dostrzeganie wielu możliwości Inhibitory twórczości - podmiotowe EMOCJE • Lęk i stany depresyjne • Duma i próżność SYSTEM POZNAWCZY • Sztywność poznawcza • Wiedza o ubogiej strukturze OSOBOWOŚĆ • Zewnętrzne umiejscowienie kontroli • Motywacja instrumentalna (zewnętrzna) • Konformizm • Egocentryzm , narcyzm Stymulatory i inhibitory twórczości procesualne Wg E. Nęcki (19xx) Zapobieganie procesom twórczym • Antykreatywne przekonania i ideologie • Emocjonalne koszta twórczości • Konkurencja motywów • Niedostrzeganie celów Przedwczesne przerywanie procesów twórczych • Obawa przed wymową własnego dzieła – dogmatyzm • Obawa przed małością własnego dzieła – egcentryzm • Niecierpliwość Stymulatory i inhibitory twórczości procesualne Zakłócanie procesów twórczych • Nacisk i konformizm • Rywalizacja • Warunkowanie sprawcze – karanie reakcji twórczych, nagradzanie nietwórczych • Sztywna samokontrola Ograniczanie procesów twórczych • Tabu • Inercja mentalna • Obowiązujące kanony (Schemat) • Jednostronność • Nadmierna, „sztywna” wiedza Mikro społeczne stymulatory i inhibitory twórczości Wg badań T. Amabile ŚRODOWISKOWE STYMULATORY TWORCZOŚCI 1. Swoboda 2. Wyzwanie 3. Zasoby 4. Wspierające kierownictwo 5. Dobrzy współpracownicy 6. Uznanie 7. Zgodność i współpraca 8. Wspieranie twórczości Mikro społeczne stymulatory i inhibitory twórczości Wg badań T. Amabile ŚRODOWISKOWE INHIBITORY TWORCZOŚCI 1. Presja czasu 2. Ocena i nadmierny krytycyzm 3. Zachowanie istniejącego stanu rzeczy, stagnacja 4. Problemy z zarządzaniem: destrukcyjne współzawodnictwo, nadmierne obawy o zachowanie pozycji i wpływów Makro społeczne stymulatory i inhibitory twórczości kontekstowe • • • • • Wolność Różnorodność i możliwość wyboru Podmiotowa kontrola działania WYZWANIA Wspierające otoczenie społeczne • Zasoby • Asymilacja twórczego rezultatu Funkcje potocznych koncepcji natury ludzkiej • konstrukcja obrazu świata, w którym niekoniecznie występuje porządek przyczynowo-skutkowy; w koncepcjach potocznych przyczyny są oddzielone od skutków i niezależnie wyjaśniane; • wsparcie udzielane innym ludziom; prywatne koncepcje natury ludzkiej mogą na przykład wyrażać solidarność z innymi ludźmi; • odreagowanie własnych, zwłaszcza silnych i negatywnych emocji oraz uzasadnianie negatywnych opinii o innych ludziach; • komunikacja społeczna, aprobata społeczna i przynależność grupowa; posiadanie pewnych przekonań odnośnie natury ludzkiej może być na przykład sposobem pokazania przez jednostkę swojej przynależności do jakiejś grupy społecznej; • uzasadnianie i usprawiedliwianie; dotyczy to np. zachowań własnych lub grupy, do której się należy. Za: Łukaszewski, 1997 Wiedza potoczna o twórczości Cechy twórcze a cechy pożądane dla Polaków jako elementy wiedzy potocznej Aleksandra Tokarz, UJ Andrzej Beauvale, UJ Katarzyna Żyła, UJ Elisabeth Rudowicz, CU HK • Grant z City University of Hong Kong, Department of Applied Social Studies: „Implicit Theories of Creativity, Cross Culture Comparison”, 2003- 2004, no 9030980 – 640. • Środki przeznaczone na badania własne Instytutu Psychologii UJ Wiedza potoczna – jakie ma funkcje POZNAWCZA: • Spójności, jasności, „Postaci” • Objaśniania rzeczywistości EPISTEMICZNA: • Poszukiwania informacji • Gromadzenia informacji INSTRUMENTALNA: • Relacji ze środowiskiem społecznym • Relacji ze środowiskiem naturalnym • Relacji ze środowiskiem kulturowym [por.Tokarz 1985, Łukaszewski, 1997] Systemowa geneza twórczości wg Csikszentmihalyi’ego (1988) • Twórczość jest wynikiem ludzkiej myśli i działań • Wielkie znaczenie ma środowisko społeczne, historyczne i kulturowe, w którym jednostka żyje Systemowa geneza twórczości wg Csikszentmihalyi’ego (1988) Twórczość interakcją trzech elementów: • Systemu społecznego - selekcjonuje zachowania /produkty warte utrwalenia • Kultury - przekazuje wybrane, nowe idee, wartości, przekonania, następnym generacjom • Jednostki - doprowadza do zmian w dziedzinie społecznej w i dziedzinie kultury Systemowa geneza twórczości wg Csikszentmihalyi’ego (1988) • To są trzy momenty tego samego procesu twórczego • Bez tego kontekstu twórczość się nie rozwija • Przekonanie o tym, KTO i DLACZEGO tworzy – wynosimy z kultury • Każda atrybucja twórczości jest relatywna Systemowa geneza twórczości wg Csikszentmihalyi’ego (1988) PRZEKAZ NOWYCH IDEI SYSTEM SPOŁECZNY KULTURA PRZEKAZ SPECYFICZNEJ INFORMACJI KUTUROWEJ PRZEKAZ WYTWORZONYCH IDEI OSOBA Prywatne koncepcje osoby twórczej w różnych kulturach Badania „zachodnie” [Runco, Bahleda, Sternberg]: • • • • • • • • • • • • • Odczuwa wolność Nieprawomyślny Kwestionuje normy społeczne Nonkonformista Wrażliwy na sztukę Docenia sztukę Ma dobry gust Ma poczucie humoru Oryginalny Cierpliwy Stanowczy Ufa we własne siły Indywidualista Badania „wschodnie” [Rudowicz & Hui, Chan, Cheng,Raina] CECHY PRAWIE NIESPOTYKANE: • Wrażliwy na sztukę • Docenia sztukę • Ma dobry gust • Ma poczucie humoru CECHY NIESPOTYKANE W ZACHODNICH BADANIACH • Inspiruje innych ludzi • Jest doceniany przez innych • Przyczynia się do postępu społecznego Prywatne koncepcje osoby twórczej w różnych kulturach • Badania „zachodnie” • Nonkonformista • Artysta • Indywidualista • Wnosi idee i dzieła do kultury TWÓRCA • Badania „wschodnie” • • • • Prospołeczny Efektywny Mądry Jest autorem zmiany społecznej PRZYWÓDCA Pytania badawcze • Jaka jest zawartość treściowa potocznego rozumienia pojęć osoba twórcza i twórcze zachowanie? • Jakie właściwości są uważane za szczególnie pożądane dla Polaków? • Jakie jest miejsce twórczości w tych preferencjach? Jak polscy EKSPERCI definiują „twórczą osobę” i „twórcze zachowanie”? • • • • • • • • • • Cechy najwyżej szacowane Kreatywny Dociekliwy Oryginalny Pomysłowy Obdarzony wyobraźnią Ciekawy świata Otwarty na zmiany Nowatorski Elastyczny Jak polscy EKSPERCI definiują „twórczą osobę” i „twórcze zachowanie”? • • • • • • • • • Cechy szacowane najniżej Konformistyczny Nudny Patriotyczny Łatwo się poddaje Konserwatywny Przeciętny Posłuszny Uległy METODA Kwestionariusz zastosowany w badaniach Ustalenie natężenia, z jakim każdy z podanych 67 przymiotników opisuje twórczą osobę i twórcze zachowanie. II. Cechy lub zachowania, których na podanej liście brakuje. III. Wiek, płeć, kierunek studiów. I. Kwestionariusz zastosowany w badaniach IV. Wskazanie trzech najbardziej twórczych Polaków w historii i współcześnie. V. Ocena poziomu kreatywności respondenta. VI. Cechy pożądane dla Polaków oszacowane na tej samej liście. Osoby badane Ogółem Kierunki ekonomiczne Kierunki ścisłe Kierunki Humanistyczne Kierunki Artystyczne 610 394 K, 216 M 128 85 K 43 M 85 18 K 67 M 306 235 K 71M 91 56 K 35 M Osoby badane – studenci wg kierunków z podziałem na płeć. Średnia wieku 20,5 (sd. 1,9) Szacowanie przymiotników Interesuje nas Twoja opinia na temat osoby twórczej i zachowania twórczego. (…) prosimy o ustalenie natężenia, z jakim, według Ciebie, każde z nich opisuje te zjawiska(…) • 1=wcale • 2=słabo • 3=umiarkowanie • 4=dobrze • 5=bardzo dobrze Analiza czynnikowa wszystkich przymiotników „osoba twórcza” – „twórcze zachowanie” Twórczość niezależny, indywidualista, spostrzegawczy Inteligencja i zorganizowany efektywność sprawny w działaniu pracowity Eksponowanie wyróżnia się strojem siebie skłonny do rywalizacji dbający o swój wizerunek 4,38 (dobrze-bardzo dobrze) 3.48 (dobrze – Umiarkowanie) 3,32 (dobrze – Umiarkowanie) Analiza czynnikowa wszystkich przymiotników „osoba twórcza” – „twórcze zachowanie” Prospołeczny Pesymistyczny i uległy szanujący rodziców serdeczny pogodny uczciwy gościnny Nudny [- E] pesymistyczny Uległy [- E] dumny 2,57 (umiarkowanie – słabo) 1,88 (słabo – wcale) Analiza czynnikowa przymiotników najwyżej szacowanych „osoba twórcza” – „twórcze zachowanie” Twórczość Myślenie Krytyczne Osobowość artysty Kreatywny [+E] Nowatorski [+E] pomysłowy [+E] dociekliwy [+E] krytyczny spostrzegawczy Inteligentny indywidualista wrażliwy na sztukę wyróżniający się spontaniczny 4,53 4,20 4,32 • • • • • • • • • • Wskazania trzech najbardziej twórczych Polaków w historii M. Kopernik – 11,90% F. Chopin – 11, 83% M. Curie-Skłodowska – 8, 70% A. Mickiewicz – 7,95% S. Wyspiański – 4,82% S. I. Witkiewicz – 4, 63% J. Piłsudski - 4,14% J. Matejko – 3, 75% C.K. Norwid – 2, 69% J. Kochanowski – 2, 37% Wskazania trzech najbardziej twórczych Polaków - współcześnie • • • • • • • • • • Jan Paweł II – 14,52% W. Szymborska – 8,14% Cz. Miłosz – 7,19% R. Polański – 4, 03% A. Wajda – 3, 43% J. Owsiak – 2,82% S. Lem – 2, 75% K. Kieślowski – 2, 75% K. Penderecki – 2, 48% L. Wałęsa – 1, 54% Podsumowanie • Atrybutem genialności i twórczości w kulturze zachodniej i w opinii Polaków jest zmiana paradygmatyczna. • W potocznych koncepcjach Polaków osoba twórcza określana jest jako nowatorska i pomysłowa,, myśląca krytycznie, indywidualistyczna, wrażliwa na sztukę • Większość charakterystyk odnosi się do własności systemu poznawczego. Cechy pożądane dla Polaków • “Interesuje nas Twoja opinia na temat cech i zachowań pożądanych dla Polki/Polaka. (…)Twoim zadaniem jest szacowanie każdej cechy przy użyciu skali od 1 do 5, w zależności od tego, na ile jest pożądana. Oto ta skala: • 1=całkowicie niepożądana; • 2=słabo pożądana; • 3=umiarkowanie pożądana; • 4=bardzo pożądana; • 5= najbardziej pożądana Cechy pożądane dla Polaków – wyniki analizy czynnikowej II. Sprawnie myślący logicznie myślący i działający cieszący się dobrym zdrowiem odpowiedzialny, inteligentny 4,33 VI. Sangwinik elastyczny [+E] chętnie podejmuje próby cieszy się życiem 4,16 I. Twórczy oryginalny [+E], odważny pomysłowy [+E], obdarzony wyobraźnią [+E] 4,02 IV. Towarzyski Rozmowny, towarzyski, ma poczucie humoru 4,00 Cechy najmniej i umiarkowanie pożądane dla Polaków – wyniki analizy czynnikowej III. Przeciętny przeciętny, pesymistyczny, nudny 1,53 VII. Ambitny ambitny, skłonny do rywalizacji, pewny siebie 3,82 V. Tradycjonalista przestrzegający tradycji, religijny, patriotyczny 3,33 VIII. Skromny posłuszny, pokorny, spokojny 3,03 Cechy najmniej i umiarkowanie pożądane dla Polaków – podsumowanie • Cechy dezaprobowane najsilniej to właściwości osoby pesymistycznej, nijakiej, biernej, przeciętnej. • Skale „średnie” grupują właściwości, dla których trudno znaleźć wspólną formułę czy odniesienie [model życia? wzorzec? postawa polityczna?] • Wykazują wewnętrzną niespójność przekonań potocznych (por. Łukaszewski 1997), konieczna dalsza analiza danych. Cechy pożądane dla Polaków – podsumowanie Najwyższe szacowania odnoszą się do • Modelu (2) twórczej przedsiębiorczości Strzałeckiego ( 2003): giętkość poznawcza, optymizm, silnego ego • Maslowa (1954/1970/1990) właściwości „osoby samorealizującej się” Cechy pożądane dla Polaków – podsumowanie • Twórczość jest dla badanych studentów jedną z grup właściwości preferowanych dla Polaków – ludzi pragmatycznych, mądrych, twórczych, prospołecznych. • W porównaniu z wynikami badań w Hong Kongu – polscy studenci (mężczyźni) rozumieją twórczość bardziej pragmatycznie bądź widzą w niej narzędzie zmiany społecznej (kobiety). Jak polscy EKSPERCI definiują „twórczą osobę” i „twórcze zachowanie”? • • • • • • • • • • Cechy najwyżej szacowane Kreatywny Dociekliwy Oryginalny Pomysłowy Obdarzony wyobraźnią Ciekawy świata Otwarty na zmiany Nowatorski Elastyczny Jak polscy EKSPERCI definiują „twórczą osobę” i „twórcze zachowanie”? • • • • • • • • • Cechy szacowane najniżej Konformistyczny Nudny Patriotyczny Łatwo się poddaje Konserwatywny Przeciętny Posłuszny Uległy
