technologia sporządzania map dla celów prawnych

Stanisław Bacior
Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłataja w Krakowie
TECHNOLOGIA
SPORZĄDZANIA
MAP
DLA
CELÓW
PRAWNYCH
Grupa map sporządzonych dla celów prawnych (sądowych) związana jest między
innymi: rozgraniczeniem nieruchomości, podziałami nieruchomości (zniesienie
współwłasności), regulacja stanu prawnego, inne opracowania dla celów sądowych (np.
nasypy, odkształcenia, przemieszczenia itp., ustanowienie służebności gruntowej w tym:
służebności drogi koniecznej a także służebności przesyłu.
Służebność to ograniczone prawa rzeczowe na cudzej nieruchomości, które zapewniają
uprawnionemu określone korzyści związane z nieruchomością obciążoną. Stanowią
ograniczenie w wykonywaniu własności nieruchomości celem umożliwienia lub wzmożenia
prawidłowego korzystania z innej nieruchomości albo celem zapewnienia zaspokojenia
określonych potrzeb oznaczonej osobie fizycznej.
Wyróżnia się dwa rodzaje służebności: gruntowe i osobiste. Podstawowym kryterium
takiego podziału jest osoba uprawnionego. Podmiotem uprawnionym przy służebności
gruntowej jest każdoczesny właściciel nieruchomości władnącej, natomiast w przypadku
służebności osobistych, jest nim oznaczona osoba fizyczna. Następnym kryterium jest podział
na służebności czynne oraz bierne. Służebnościami czynnymi są te, które polegają na
uprawnieniu właściciela jednej nieruchomości do korzystania w oznaczonym zakresie z
cudzej nieruchomości. Natomiast służebnościami biernymi są te, które zobowiązują
właściciela nieruchomości obciążonej do niewykonywania określonych uprawnień względem
własnej nieruchomości, czy też nieruchomości władnącej przysługujących mu jako
właścicielowi. Ze względu na zakres wykonywania służebności możemy wyróżnić służebność
przesyłu, przejazdu oraz mieszkaniową.
Służebności gruntowe powstają na podstawie umowy, orzeczenia sądowego, nabycia
zasiedzenia i decyzji organu rządowej administracji ogólnej. Natomiast wygaśnięcie następuje
przede wszystkim w z przyczyn typowych dla wszystkich praw rzeczowych ograniczonych:
zrzeczenia, konfuzji, egzekucyjnej sprzedaży nieruchomości służebnej oraz na skutek
niewykonywania lub zniesienia.
W opracowaniu zostały przedstawione cztery często spotykane przykłady służebności
opracowane przez biegłego sądowego w zakresie geodezji i które stanowiły podstawę ich
ustalenia w postępowaniu sądowym. Przedstawiono także występujące podczas tego rodzaju
opracowań wymagania natury technicznej i proceduralnej.
Autor w pracy przedstawia propozycje nowych standardów w opracowaniu map dla
celów prawnych. Na podstawie wieloletnich doświadczeń zostały wypracowane sposoby
graficznej prezentacji proponowanych służebności. Wcześniejsze opracowania mapowe
zawierające propozycje przebiegu służebności i stanowiące załącznik graficzny ustanowionej
służebności na drodze sądowej, bądź administracyjnej sporządzane były na mapie
ewidencyjnej i obarczone były wieloma niedoskonałościami. Wiele zapisanych służebności w
Księgach Wieczystych nie zawiera w zbiorze dokumentów do KW załącznika graficznego w
postaci mapy, a służebność jest identyfikowana jedynie przez często niejednoznaczny opis.
Przykładem może być jedna z wielu ustanowionych służebności, które były przedmiotem
badań autora opracowania. Jak widać na załączonym rys.1 załącznik graficzny sporządzony
na mapie ewidencyjnej gruntów nie posiada zdefiniowanych współrzędnych, a jego zakres
określany jest graficznie i prezentowany na pozbawionej niejednokrotnie ważnych elementów
mających istotne znaczenie w przebiegu i wykorzystaniu służebności. Dokładne
zdefiniowanie służebności zwłaszcza w sytuacji konieczności jej wprowadzenia na
sporządzoną przez geodetę mapę dla celów projektowych ma fundamentalne znaczenie. Nie
mniej istotne, zwłaszcza dla sądu, pozostaje kwestia jej prawidłowego przedstawienia z
punktu widzenia szczegółów sytuacyjnych mogących ograniczyć, a czasem uniemożliwić jej
wykorzystanie. Poprzez wieloletnie badanie i analizę materiałów stanowiących w przyszłości
podstawę ustalenia służebności autor wypracował standardy wykonywania projektów
obciążeń, które w sposób kompleksowy rozwiązują przedstawione problemy i zaproponował,
Rys. 1. Fragment mapy ewidencyjnej z projektem służebności wykonanym w latach 90tych.
aby projekty służebności każdego rodzaju były wykonywane z zachowanie następujących
zasad:
- służebność powinna być sporządzana na kopii mapy zasadniczej oraz ewidencyjnej co w
pierwszym przypadku pozwala na utrzymanie pełnego obrazu terenu w tym takie szczegółów
sytuacyjnych mogące stanowić przeszkody w jej poprowadzeniu, natomiast zaprezentowany
na mapie ewidencji gruntów projekt służebności gwarantuje pełną czytelność opracowania i
identyfikuje przebieg w odniesieniu do zasięgu praw własności.
- mapa ewidencji grutów powinna zawierać czołówki projektowanej służebności, a także
zdefiniowane współrzędne punktów załamań.
- ze względu na niejednokrotnie występującą mnogość szczegółów sytuacyjnych proponuje
się, aby mapa zasadnicza pozbawiona czołówek obwodnicy służebności.
- każdy projekt służebności powinien być opracowany w nawiązaniu do obowiązujących
norm prawnych a także w odniesieniu do planu miejscowego i innych przepisów dotyczących
ustanowionej służebności
- niemniej istotnym elementem z punktu widzenia stron postępowania a także Sądu jest
umieszczenie na mapie pełnej legendy aby opracowania było czytelne nawet dla odbiorców
nie posiadających wiedzy specjalistycznej,
- opracowane standardy powinny zostać wprowadzone do obowiązujących aktów prawnych,
aby ujednolicić i usystematyzować zasób danych dotyczący służebności.
Słowa kluczowe: służebność gruntowa, służebność przesyłu