Historia rozszerzona _cz2
Transkrypt
Historia rozszerzona _cz2
Przedmiotowy System Oceniania – „Dzieje nowożytne” Temat lekcji Zagadnienia Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Uczeń: 1. Cywilizacje pozaeuropejskie – pierwsi mieszkańcy Ameryki – najstarsze cywilizacje Mezoameryki – cywilizacja Majów, Azteków i Inków – cywilizacje Azji – cywilizacje Afryki Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą, oraz: Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną, oraz: EUROPA I ŚWIAT W EPOCE ODRODZENIA – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie terminów: ludy terminów: okres terminów: półosiadłe, ludy prekolumbijski, Mezoameryka, osiadłe nomadzi siogun – wymienia trzy – charakteryzuje – zna czas powstania największe postać Montezumy (III w.) i upadku (IX–X cywilizacje Ameryki. – wskazuje na mapie w.) pierwszych miastobszary państw Majów, zamieszkiwane przez ekspansji Azteków ludy prekolumbijskie (XV–XVI w.), rozkwitu oraz wielkie potęgi Inków (XVI w.) cywilizacje azjatyckie – przedstawia ludy – charakteryzuje zamieszkujące osiągnięcia Mezoamerykę cywilizacyjne Majów – omawia – omawia organizację osiągnięcia plemienia Majów cywilizacyjne Inków – omawia – przedstawia cechy organizację państwa charakterystyczne i społeczeństwa cywilizacji Azteków Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą, oraz: – wyjaśnia znaczenie terminów: politeizm astrobiologiczny, animizm – charakteryzuje posta Franciszka Ksawerego – wymienia najstarsze cywilizacje Mezoameryki i ich osiągnięcia cywilizacyjne – przedstawia system wierzeń cywilizacji prekolumbijskich – wymienia podobieństwa oraz różnice pomiędzy kulturami Majów, Azteków i Inków – przedstawia próby Wymagania wykraczające (ocena celująca) Uczeń potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą, oraz: – charakteryzuje postacie: Toyotomi Hideyoshiego, Babera – porównuje osiągnięcia cywilizacji Majów, Inków i Azteków z dokonaniami cywilizacji europejskiej w tym samym czasie. afrykańskich. 2. Wielkie odkrycia geograficzne – średniowieczn a wiedza o świecie – stare i nowe wyobrażenia na temat kształtu Ziemi – przyczyny odkryć geograficznyc h – rozwój żeglugi i nawigacji – pierwsze wyprawy Portugalczykó w – odkrycie – wyjaśnia znaczenie terminów: karawela, Nowy Świat – zna daty: I wyprawy Kolumba (1492–1493 r.), odkrycia drogi morskiej do Indii (1497–1498 r.), I wyprawy dookoła świata (1519–1522 r.) – charakteryzuje postacie: Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana – wymienia przyczyny odkryć geograficznych – wyjaśnia znaczenie terminu: handel lewantyński – zna daty: odkrycia Przylądka Dobrej Nadziei (1487 r.), odkrycia Brazylii (1500 r.) – charakteryzuje postacie: Henryka Żeglarza, Bartolomeu Diaza, Ameriga Vespucciego – wskazuje na mapie zasięg kolonizacji portugalskiej i hiszpańskiej – charakteryzuje przyczyny odkryć – przedstawia organizację państwa Inków – omawia następstwa zjednoczenia Japonii w XVI w. – przedstawia wpływ islamu na rozwój państw afrykańskich. – wyjaśnia znaczenie terminów: kwadrant, astrolabium – zna datę opłynięcia przez Portugalczyków Przylądka Zielonego (1446 r.) – charakteryzuje postacie: Izabeli Kastylijskiej, Ferdynanda Aragońskiego – wskazuje na mapie kierunki wypraw Kolumba, da Gamy i Magellana – przedstawia średniowieczną chrystianizacji Japonii i ocenia jej skutki – wyjaśnia okoliczności powstania państwa Wielkiego Mogoła w Indiach. – charakteryzuje postacie: Toscanellego, Giovanniego Caboto, Pedro Cabrala – wyjaśnia, jakie znaczenie dla nowożytnych odkryć geograficznych miały teoretyczne prace Toscanellego – przedstawia ekspedycje zmierzające do odkrycia i poznania Nowego Świata. – charakteryzuje postacie: Juana de la Cosa, Alonso de Hojedy – omawia i ocenia hipotezy dotyczące odkrycia Ameryki – ocenia znaczenie wielkich odkryć geograficznych. 3. Ekspansja kolonialna Ameryki – w drodze do Indii i Nowego Świata – opłynięcie Ziemi – znaczenie wielkich odkryć geograficznyc h – omawia przebieg i następstwa wypraw odkrywczych Kolumba. – początek kolonizacji Nowego Świata; podział stref wpływów – podbój Meksyku – kolonizacja Ameryki Południowej – organizacja imperium hiszpańskiego w Nowym Świecie – kolonizacja – wyjaśnia znaczenie terminu: konkwistador – wskazuje na mapie zasięg posiadłości hiszpańskich i portugalskich w Ameryce – omawia skutki ekspansji kolonialnej dla Europy i ludów podbitych. geograficznych – wyjaśnia, dlaczego Portugalczycy jako pierwsi zdecydowali się na wyprawy odkrywcze – omawia przebieg i następstwa wyprawy Vasco da Gamy – omawia przebieg i następstwa I wyprawy dookoła świata. – wyjaśnia znaczenie terminów: konkwista, korsarstwo – zna daty: podboju Meksyku (1519– 1521 r.), podboju Peru (1530–1533 r.) – charakteryzuje postacie: Hernána Cortésa, Francisca Pizarra – omawia zasady kolonialnego podziału stref wpływów w XV i XVI w. wiedzę o świecie – omawia wpływ rozwoju żeglugi i nawigacji na organizację wypraw odkrywczych – przedstawia okoliczności zorganizowania I wyprawy Krzysztofa Kolumba. – wyjaśnia znaczenie terminów: traktat z Tordesillas, układ w Saragossie – zna daty: układu w Tordesillas (1496 r.), układu w Saragossie (1529 r.) – charakteryzuje postacie: Montezumy II, Atahualpy – wskazuje na mapie strefy podziału wpływów kolonialnych wg traktatów w – zna datę założenia Nowej Anglii (1643 r.) – charakteryzuje postać Vasco Núñeza de Balboa – charakteryzuje działalność misyjną Europejczyków w Nowym Świecie – omawia proces kolonizacji Ameryki Północnej – przedstawia ekspansję kolonialną w Afryce i Azji – omawia zjawisko niewolnictwa i ocenia – ocenia skutki ekspansji kolonialnej dla Europy i ludów podbitych – ocenia działalność hiszpańskich konkwistadorów – ocenia działalność misyjną Europejczyków w Nowym Świecie. Ameryki Północnej – ekspansja kolonialna w Afryce i Azji – znaczenie ekspansji kolonialnej – niewolnictwo 4. Europa w epoce wielkich odkryć – rozwój demograficzn y Europy – rozwój miast – postęp techniczny i organizacja produkcji – rozwój handlu – kredyty, – przedstawia przebieg podboju Meksyku i jego następstwa – przedstawia przebieg podboju Peru i jego następstwa – omawia organizację imperium hiszpańskiego w Nowym Świecie. – wyjaśnia znaczenie terminów: popyt, podaż, kapitalizm, pańszczyzna – charakteryzuje rozwój demograficzny Europy w XVI i I poł. XVII w. oraz jego skutki społeczne i gospodarcze. Tordesillas i Saragossie; kolonie angielskie, francuskie i holenderskie w Ameryce Północnej – charakteryzuje początki kolonizacji hiszpańskiej w Nowym Świecie – omawia losy plemion indiańskich po podbojach hiszpańskich – przedstawia rozwój osadnictwa i gospodarki w koloniach hiszpańskich. – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie terminów: migracja, terminów: system bank, weksel, akcja, nakładczy, grodzenia giełda, inflacja, – określa dualizm gospodarki uwarunkowania europejskiej rozwoju miast i jego – wskazuje na mapie konsekwencje strefy handlowe i – omawia wpływ strefy gospodarcze w procesu grodzenia XVI-wiecznej Europie na przemiany – omawia rozwój gospodarcze w Anglii jego znaczenie dla kolonializmu europejskiego. – przedstawia kierunki rozwoju handlu w nowożytnej Europie – wymienia przykłady i omawia rolę kompanii handlowych. – ocenia wpływ przemian społecznych i gospodarczych na rozwój Europy. banki i giełdy – inflacja i dualizm gospodarczy Europy 5. Kultura renesansu – podstawy przełomu kulturalnego – zainteresowan ie antykiem i humanizm – literatura odrodzenia – teatr w epoce odrodzenia – sztuka i architektura renesansu – wielcy twórcy – wyjaśnia znaczenie terminów: renesans (odrodzenie), humanizm, teoria heliocentryczna – zna czas narodzin (XIV/XV w.) i upowszechnienia odrodzenia (XVI w.) oraz datę wynalezienia ruchomej czcionki (ok. 1450 r.) – charakteryzuje postacie: Jana Gutenberga, Williama Szekspira, techniki i jego wpływ na organizację produkcji – omawia rozwój systemu finansowego w Europie i jego wpływ na rozwój handlu – wyjaśnia, na czym polegał dualizm w rozwoju gospodarczym Europy. – wyjaśnia znaczenie terminów: mecenat artystyczny, perspektywa, człowiek renesansu – charakteryzuje postacie: Erazma z Rotterdamu, Niccolò Machiavellego, Thomasa More’a (Morusa), Jeana Bodina, Dantego Alighieri, Giovanniego Boccaccio, Francesca Petrarki, Rafaela Santi – charakteryzuje wpływ przemian gospodarczych na sytuację szlachty europejskiej – omawia finansowe skutki napływu kruszców do Europy. – wyjaśnia znaczenie terminów: patrycjat, manieryzm, światłocień – charakteryzuje postacie: Wawrzyńca Wspaniałego, Giorgio Vasariego, Miguela Cervantesa, Łukasza Górnickiego, Albrechta Dürera – wyjaśnia, dlaczego Włochy stały się kolebką renesansu – omawia i ocenia rolę renesansowego mecenatu – charakteryzuje postacie: Tommaso Campanelli, Donatella, Filippa Brunelleschi, Donato Bramantego, Pietera Bruegela Starszego, Hansa Holbeina – na wybranych przykładach omawia dorobek humanizmu europejskiego. – charakteryzuje postacie: Kosmy Starszego, Giovanniego Pico de Mirandoli, Michela de Montaigne’a, Miguela Serveta, Paracelsusa – ocenia wpływ humanizmu na sztukę, życie intelektualne i myśl polityczną epoki odrodzenia. 6. Reformacja i jej skutki renesansu – nauka w epoce odrodzenia Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Mikołaja Kopernika, Galileusza – przedstawia cechy charakterystyczne humanizmu – wyjaśnia, jaką rolę odegrał wynalazek Gutenberga dla upowszechnienia literatury. – wymienia i opisuje cechy charakterystyczne odrodzenia – omawia cechy charakterystyczne piśmiennictwa epoki renesansu – opisuje cechy charakterystyczne architektury renesansu – opisuje osiągnięcia wybitnych twórców sztuki renesansowej – przedstawia myśl polityczną odrodzenia. artystycznego – wyjaśnia, na czym polegała renesansowa adaptacja antyku – charakteryzuje rozwój i rolę teatru w epoce odrodzenia – wskazuje okresy w rozwoju sztuki renesansowej – omawia przemiany w malarstwie i rzeźbie renesansu – omawia osiągnięcia nauki w epoce odrodzenia. – przyczyny reformacji – wystąpienie Marcina Lutra – reformacja w Niemczech – działalność reformatorów w Szwajcarii – powstanie Kościoła – wyjaśnia znaczenie terminów: reformacja, luteranizm (wyznanie ewangelickoaugsburskie), kalwinizm (wyznanie ewangelickoreformowane), anglikanizm – wyjaśnia znaczenie terminów: sprzedaż odpustów, protestanci, wojna chłopska, pokój w Augsburgu, hugenoci – zna daty: protestu zwolenników reformacji na sejmie Rzeszy w Spirze – wyjaśnia znaczenie terminów: nepotyzm, symonia, kondotierstwo, teoria o predestynacji, Akt supremacji – zna daty: sejmu Rzeszy w Wormacji (1521 r.), Aktu supremacji (1534 r.), – zna daty: I wojny szmalkaldzkiej (1546– 1547 r.), II wojny szmalkaldzkiej (1552), wojny domowej w Szwajcarii (1529– 1531 r.), przyjęcia luteranizmu w Inflantach (1561 r.) – charakteryzuje postacie: Aleksandra – zna daty: sojuszu w Szmalkalden (1531 r.), przyjęcia luteranizmu w Danii i Norwegii (1527 r.) oraz w Szwecji (1544 r.) – ocenia wpływ kryzysu w Kościele katolickim na szerzenie się haseł anglikańskieg o – reformacja w innych krajach europejskich – społeczne skutki reformacji – zna daty: ogłoszenia 95 tez przez Lutra (1517 r.), początku działalności Kalwina (1536 r.), uznania Henryka VII za głowę Kościoła w Anglii (1531 r.) – charakteryzuje postacie: Marcina Lutra, Jana Kalwina, Henryka VIII – omawia zasady wyznania luterańskiego, kalwińskiego i anglikańskiego. (1529 r.), wojny chłopskiej w Niemczech (1525– 1526 r.), sejmu w Augsburgu (1555 r.) – charakteryzuje postacie: Thomasa Münzera, Ulricha Zwingliego – wskazuje na mapie te państwa, w których zwyciężyła reformacja oraz te, w których oficjalnie obowiązywała religia katolicka, ale część społeczeństwa była przychylna reformacji – przedstawia przyczyny reformacji – przedstawia działalność Lutra i charakteryzuje jego poglądy – charakteryzuje ideologię Kalwina i organizację jego Kościoła – omawia cechy przyjęcia luteranizmu w Prusach Książęcych (1525 r.) – charakteryzuje postacie: Johannesa Tetzla, Fryderyka III Mądrego, Filipa Melanchtona, Albrechta Hohenzollerna – wyjaśnia, z czego wynikała popularność haseł reformacyjnych – przedstawia stosunek różnych grup społecznych w Niemczech do reformacji – omawia poglądy i działalność Zwingliego – wyjaśnia, w jakich okolicznościach Kościół angielski uniezależnił się od papiestwa – opisuje proces rozprzestrzeniania VI, Juliusza II, Ulricha von Huttena, Katarzyny Aragońskiej, Marii Tudor, Elżbiety I Wielkiej, Gottharda Kettlera – omawia wojny religijne w Niemczech i ich skutki – porównuje najważniejsze wyznania powstałe w czasach reformacji. reformacji – ocenia społeczne i polityczne skutki reformacji. charakterystyczne Kościoła anglikańskiego. 7. Kontrreformacja i – Kościół wojny religijne wobec reformacji – reformy soboru trydenckiego i walka z reformacją – powstanie i działalność Towarzystwa Jezusowego – walka władców Francji z hugenotami – rewolucja w Niderlandach – wyjaśnia znaczenie terminów: sobór trydencki, kontrreformacja – zna datę soboru trydenckiego (1445– 1463 r.) – przedstawia reformy soboru trydenckiego. – wyjaśnia znaczenie terminów: inkwizycja, Indeks ksiąg zakazanych, jezuici, noc św. Bartłomieja, Edykt nantejski – zna daty: ogłoszenia Indeksu ksiąg zakazanych (1559 r.), zatwierdzenia zakonu jezuitów przez papieża (1540 r.), nocy św. Bartłomieja (1572 r.), Edyktu nantejskiego (1598 r.) – charakteryzuje postacie: Pawła IV, Ignacego Loyoli – omawia i ocenia działalność inkwizycji się reformacji w Europie i jego skutki – omawia społeczne i polityczne skutki reformacji. – wyjaśnia znaczenie terminu: Święte Oficjum – zna datę powołania Świętego Oficjum (1542 r.) – charakteryzuje postacie: Pawła III, Katarzyny Medycejskiej, Henryka IV Burbona, Wilhelma Orańskiego – wskazuje na mapie państwa, w których doszło do walk religijnych – przedstawia stosunek Kościoła katolickiego do reformacji – opisuje działalność jezuitów – przedstawia przyczyny, przebieg i – wyjaśnia znaczenie terminu: wojna trzech Henryków – zna daty: wojny domowej między Gwizjuszami a Burbonami (1562– 1594 r.), rewolucji w Niderlandach (1566– 1648 r.), proklamowania Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów (1588 r.) – charakteryzuje postacie: Hadriana VI, Henryka II, Filipa II – porównuje charakter wojen religijnych prowadzonych w XVI w. we Francji i w Niderlandach. – wyjaśnia znaczenie terminów: gezowie, pacyfikacja gandawska – zna daty: edyktu tolerancyjnego dla hugenotów (1562 r.), koronacji Henryka IV Burbona (1594 r.), pacyfikacji gandawskiej (1576 r.), unii w Utrechcie (1579 r.) – ocenia działalność jezuitów – ocenia metody walki Kościoła z reformacją. 8. Europa Zachodnia w XVI wieku – kryzys monarchii stanowych – imperium Habsburgów – rywalizacja o hegemonię w Europie Zachodniej – wojny włoskie – rywalizacja hiszpańskoangielska – zmiany w sztuce wojennej – wyjaśnia znaczenie terminu: monarchia absolutna – omawia przyczyny, przejawy i skutki kryzysu monarchii stanowych w Europie. – charakteryzuje organizację zakonu jezuitów – omawia postanowienia Edyktu nantejskiego i wyjaśnia, czy wprowadzał on całkowitą tolerancję religijną. – wyjaśnia znaczenie terminu: Wielka Armada – zna datę klęski Wielkiej Armady (1588 r.) – charakteryzuje postacie: Maksymiliana I Habsburga, Elżbiety I – wyjaśnia przyczyny rywalizacji o hegemonię w Europie Zachodniej – charakteryzuje przyczyny, przebieg i skutki rywalizacji hiszpańskoangielskiej – wyjaśnia, jakie skutki wojen religijnych we Francji – omawia przyczyny, przebieg i skutki rewolucji w Niderlandach. – wyjaśnia znaczenie terminów: wojny włoskie, Sacco di Roma – zna daty: wojen włoskich (1494– 1559 r.), układu w Wiedniu (1515 r.), Sacco di Roma (1527 r.) – charakteryzuje postacie: Ferdynanda, Karola V, Filipa II, Karola VIII, Ludwika XII, Franciszka I – wskazuje na mapie kraje wchodzące w skład imperium Habsburgów za – zna daty: bitwy pod Marignano (1515 r.), bitwy pod Pawią (1525 r.), pokoju w Cateau-Cambrésis (1559 r.) – charakteryzuje postacie: Filipa Pięknego, Karola I – omawia zmiany w sztuce wojennej w XVI w. – ocenia skutki rywalizacji o hegemonię w Europie Zachodniej. znaczenie dla Anglii miało zwycięstwo nad Wielką Armadą. 9. Państwa Europy Wschodniej i Północnej – ekspansja turecka – walki na Morzu Śródziemnym – państwo moskiewskie – Szwecja w XVI w. – charakteryzuje postacie: Sulejmana II Wspaniałego, Iwana IV Groźnego – charakteryzuje ekspansję imperium tureckiego w Europie i jej skutki. panowania cesarza Karola V – opisuje i ocenia politykę dynastyczną Habsburgów – przedstawia przyczyny, przebieg i skutki wojen włoskich. – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie terminów: Liga terminów: Święta, opricznina, unia samodzierżawie kalmarska, Riksdag – zna daty: – zna daty: bitwy powstania Ligi pod Mohaczem Świętej (1571 r.), (1526 r.), bitwy pod koronacji Iwana IV Lepanto (1571 r.) Groźnego na cara – charakteryzuje Wszechrusi (1547 r.) postać Ludwika – wskazuje na mapie Jagiellończyka kierunki i zasięg – wyjaśnia, jakie ekspansji imperium znaczenie dla osmańskiego sytuacji – przedstawia proces międzynarodowej budowania potęgi Węgier miały spory państwa polityczne oraz moskiewskiego konflikty religijne – charakteryzuje – omawia przebieg panowanie Iwana IV walk o dominację na Groźnego. Morzu – zna daty: unii kalmarskiej (1397 r.), uniezależnienia się Szwecji (1523 r.) – charakteryzuje postacie: Jana Zápolyi, Iwana III Srogiego, Gustawa I Wazy, Jana III Wazy – omawia proces budowania potęgi państwa szwedzkiego. – ocenia znaczenie bitwy pod Lepanto – ocenia panowanie Iwana IV Groźnego. 1. Społeczeństwo i gospodarka w Rzeczypospolitej w XVI wieku – społeczeństw o Rzeczypospoli tej – wieloetniczna Rzeczpospolit a – gospodarka folwarcznopańszczyźnian a – sytuacja chłopów w Rzeczypospoli tej w XVI w. – Gdańsk – główny port Rzeczypospoli tej – miasta Rzeczypospoli tej – handel lokalny i międzynarodo wy Śródziemnym. „ZŁOTY WIEK” RZECZYPOSPOLITEJ SZLACHECKIEJ – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie terminów: terminów: folwark, terminów: ludzie pańszczyzna, monopol dworski, luźni, kahał, gospodarka system cechowy, monopol folwarcznotarg miejski, propinacyjny pańszczyźniana, jarmark, myto – wskazuje na mapie trójpolówka – opisuje strukturę zasięg występowania – omawia cechy społeczeństwa grup charakterystyczne Rzeczypospolitej narodowościowych gospodarki – wyjaśnia, na czym w Rzeczypospolitej, folwarcznopolegała znaczące szlaki pańszczyźnianej. wieloetniczność w handlowe Rzeczypospolitej – charakteryzuje – omawia cechy grupy charakterystyczne narodowościowe stanów społecznych zamieszkujące w Polsce państwo polsko– wyjaśnia, jakie litewskie było znaczenie – wyjaśnia, dlaczego gospodarcze Żydzi byli uznawani pańszczyzny za odrębny stan – omawia rolę społeczny gospodarczą miast w – omawia sytuację Rzeczypospolitej. ekonomiczną oraz pozycję społeczną chłopów w Rzeczypospolitej w XVI w. – przedstawia korzyści, jakie przynosiła szlachcie gospodarka folwarcznopańszczyźniana – przedstawia uwarunkowania rozwoju handlu w Rzeczypospolitej – wskazuje podobieństwa i różnice między gospodarką Rzeczypospolitej a gospodarką Europy Zachodniej. – ocenia sytuację ekonomiczną oraz pozycję społeczną chłopów w Rzeczypospolitej w XVI w. – ocenia rolę gospodarczą miast w Rzeczypospolitej. – pieniądz w Rzeczypospoli tej 2. Rozwój demokracji szlacheckiej – pozycja prawna szlachty w Rzeczypospoli tej – liczebność i zróżnicowanie szlachty – polski parlamentaryz m; sejmiki i sejm walny – narodziny ruchu egzekucyjneg o – egzekucja praw i dóbr – wyjaśnia znaczenie terminów: demokracja szlachecka, sejm, izba poselska, senat, konstytucja Nihil novi – zna datę konstytucji Nihil novi (1505 r.) – charakteryzuje postacie: Zygmunta I Starego, Zygmunta II Augusta – przedstawia cechy charakterystyczne parlamentaryzmu polskiego. – charakteryzuje przyczyny słabości miast Rzeczypospolitej – omawia politykę pieniężną w Rzeczypospolitej. – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie terminów: terminów: prawo nietykalność ziemskie, osobista, królewszczyzny, przywiązanie do możnowładztwo, ziemi, magnateria, ustawa o szlachta średnia, inkompatibiliach, szlachta drobna, koronacja vivente szlachta zagrodowa, rege, wojna kokosza, szlachta gołota, egzekucja praw i sejmik, sejm walny, dóbr, lustracja ruch egzekucyjny, – zna daty: statutu wojsko kwarciane piotrkowskiego – zna daty: (1496 r.), przywileju przywileju Zygmunta Starego jedlneńsko(1518 r.), przywileju krakowskiego (1430 mielnickiego (1501 r.), zwołania r.), sejmu pierwszego sejmu piotrkowskiego walnego (1493 r.), (1504 r.), I koronacji sejmu vivente rege (1529 egzekucyjnego (1562 r.), wojny kokoszej r.) (1537 r.) – wyjaśnia okoliczności i przejawy konfliktu między magnaterią a szlachtą – charakteryzuje i porównuje pozycję polityczną magnaterii i szlachty średniej w I poł. XVI w. – ocenia prawną pozycję szlachty w Rzeczypospolitej – ocenia rolę i znaczenie króla w systemie demokracji szlacheckiej. – charakteryzuje postacie: Aleksandra Jagiellończyka, Jana Olbrachta – przedstawia zróżnicowanie statusu społecznego szlachty – omawia rolę i znaczenie sejmików szlacheckich – przedstawia postulaty ruchu egzekucyjnego oraz ich realizację. 3. Kultura i sztuka renesansu w Polsce – humanizm w Polsce – rozwój nauk ścisłych i medycznych – geografia i historiografia polska – myśl społeczna i polityczna – literatura – wyjaśnia znaczenie terminów: attyka, arkady, arrasy – charakteryzuje postacie: Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Kopernika, – charakteryzuje dorobek polskiej literatury – charakteryzuje postacie: Bony Sforzy, Barbary Radziwiłłówny – charakteryzuje pozycję króla i szlachty w Rzeczypospolitej – wyjaśnia przyczyny i przejawy konfliktu między szlachtą a królem – omawia narodziny ruchu egzekucyjnego – przedstawia główne założenia ideologii szlacheckiej w XVI w. – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie terminów: terminów: sztuka genealogia, epistolarna, heraldyka polichromia – charakteryzuje – charakteryzuje postacie: Łukasza postacie: Filippa Górnickiego, Buonaccorsi Marcina Kromera, (Kallimacha), Macieja z Miechowa, Sebastiana Andrzeja Frycza Klonowica, Szymona Modrzewskiego, Szymonowica, Stanisława Franciszka – charakteryzuje postacie: Bernarda Wapowskiego, Mikołaja Sienickiego, Biernata z Lublina, Santiego Gucci – charakteryzuje polskie osiągnięcia w dziedzinie nauk ścisłych i medycznych – przedstawia dorobek polskiej – charakteryzuje postacie: Ludwika Decjusza, Andrzeja Krzyckiego, Jana Dantyszka, Klemensa Janickiego, Józefa Strusia, Wojciecha Oczko, Marcina Bielskiego, Bartosza Paprockiego, Reinholda 4. Panowanie ostatnich Jagiellonów polskiego renesansu – architektura i sztuka renesansowa w Polsce renesansowej. Orzechowskiego, Jana Zamojskiego – przedstawia mecenat artystyczny w Polsce – wymienia czynniki, które wpłynęły na rozwój polskiej literatury w czasach odrodzenia – omawia myśl społeczną i polityczną polskiego odrodzenia – wyjaśnia, jaką rolę słowo drukowane odgrywało w życiu publicznym w Rzeczypospolitej w XVI w. – przedstawia osiągnięcia sztuki i architektury renesansu w Polsce. – wojny z państwem moskiewskim – stosunki z – wyjaśnia znaczenie terminów: hołd pruski, sekularyzacja – zna daty: pokoju – wyjaśnia znaczenie terminów: zjazd w Wiedniu, flota kaperska Florentczyka, Bartolomea Berrecciego, Bernarda Morando – omawia działalność zwolenników idei humanizmu w Polsce – wyjaśnia rolę Krakowa i dworu królewskiego w upowszechnianiu idei humanizmu i renesansu – wskazuje związki między polską i europejską architekturą renesansową – porównuje poglądy społecznopolityczne Andrzeja Frycza Modrzewskiego i Stanisława Orzechowskiego. – wyjaśnia znaczenie terminów: I wojna północna, dominium Maris Baltici, geografii i historiografii epoki renesansu – wyjaśnia, w jaki sposób Zamość realizował założenia miasta idealnego. Heidensteina, Wawrzyńca Goślickiego, Jana Michałowicza z Urzędowa, Stanisława Samostrzelnika – porównuje i ocenia myśl politycznospołeczną renesansu polskiego i europejskiego. – wyjaśnia znaczenie terminów: hospodar, obrona potoczna, Statuty – zna daty: rozejmu moskiewskiego (1503 r.), pokoju Habsburgami i polityka węgierska – polityka dynastyczna ostatnich Jagiellonów – wojny o Mołdawię i stosunki z państwem tureckim – zakończenie problemu krzyżackiego – hołd pruski i jego ocena – walka o wpływy nad Bałtykiem i Inflanty – przyłączenie Mazowsza do Korony krakowskiego i hołdu pruskiego (1525 r.) – charakteryzuje postacie: Zygmunta Starego, Albrechta Hohenzollerna, Iwana IV Groźnego, Zygmunta Augusta – omawia postanowienia pokoju krakowskiego. – zna daty: zjazdu w Wiedniu (1515 r.), bitwy pod Mohaczem (1526 r.), wojny z zakonem krzyżackim (1519– 1521 r.), I wojny północnej (1563– 1570 r.), hołdu lennego Gottharda Kettlera (1561 r.) – charakteryzuje postacie: Maksymiliana I, Władysława Jagiellończyka, Ludwika Jagiellończyka, Jana Olbrachta, Gottharda Kettlera – omawia politykę dynastyczną ostatnich Jagiellonów – charakteryzuje ostatnią wojnę polsko-krzyżacką – przedstawia przyczyny, przebieg i skutki walki o Komisja Morska – zna daty: bitwy pod Orszą (1514 r.), powstania Komisji Morskiej (1568 r.), pokoju w Szczecinie (1570 r.), przeniesienia praw do lenna w Prusach na Hohenzollernów z Brandenburgii (1563 r.) – charakteryzuje postacie: Ferdynanda Habsburga, Jana Tarnowskiego – wskazuje na mapie ziemie przyłączone i utracone przez Polskę i Litwę w latach 1492–1572, podział Inflant w 1561 r. – omawia przyczyny, przebieg i skutki walk z Wielkim Księstwem Moskiewskim – przedstawia Karnkowskiego – zna daty: wyprawy na Mołdawię (1497 r.), bitwy pod Obertynem (1530 r.), Statutów Karnkowskiego (1570 r.) – charakteryzuje postacie: Iwana III Srogiego, Jana Zápolyi, Stefana Wielkiego – omawia stosunki polsko-tureckie w XVI w. – przedstawia okoliczności przyłączenia Mazowsza do Korony – wyjaśnia, dlaczego ostatni Jagiellonowie nie podjęli działań na rzecz odzyskania Śląska. wieczystego z Turcją (1533 r.) – ocenia, czy korzystnym dla Polski sposobem rozwiązania konfliktu z Krzyżakami były sekularyzacja zakonu i utworzenie świeckiego państwa pruskiego. wpływy nad Bałtykiem i Inflanty. 5. Reformacja i kontrreformacja w Rzeczypospolitej – początki reformacji w Polsce – bracia polscy i bracia czescy – próby zjednoczenia protestantów i walka o tolerancję – kontrreformac ja w Polsce – Kościół prawosławny i unia brzeska – wyjaśnia znaczenie terminów: arianie (bracia polscy), konfederacja warszawska – zna datę konfederacji warszawskiej (1573 r.) – wymienia wyznania protestanckie, które rozwinęły się na ziemiach Rzeczypospolitej w XVI w. – przedstawia postanowienia aktu konfederacji – wyjaśnia znaczenie terminów: zbór, pacyfizm, bracia czescy, ugoda sandomierska, wolność religijna, unia brzeska, Kościół unicki (grekokatolicki) – zna daty: ugody sandomierskiej (1570 r.), unii brzeskiej (1596 r.) – charakteryzuje postacie: Piotra Skargi, Jakuba Wujka – wskazuje na mapie tereny, na których dominowali przyczyny, przebieg i skutki wojen o Mołdawię – charakteryzuje stosunki polsko– habsburskie i ich wpływ na losy Węgier – omawia politykę morską Zygmunta Augusta i jej skutki. – wyjaśnia znaczenie terminów: antytrynitaryzm, Kościół narodowy, dysydenci, dyzunici – zna daty: rozłamu wśród polskich kalwinistów (1562– 1565 r.), sprowadzenia jezuitów do Polski (1564 r.), powołania Akademii Wileńskiej (1569 r.) – charakteryzuje postacie: Fausta Socyna, Jana Łaskiego, Stanisława Hozjusza – charakteryzuje postać Piotra z Goniądza – wyjaśnia, dlaczego XVI-wieczna Rzeczpospolita jest nazywana krajem tolerancji wyznaniowej. – przedstawia i ocenia proces kształtowania się tolerancji wyznaniowej w Polsce. 6. Rzeczpospolita Obojga Narodów – unia polskolitewska w XV w. – dwa państwa i jeden władca – przemiany na Litwie warszawskiej. wyznawcy prawosławia, luteranie, kalwini, arianie i grekokatolicy – omawia zasięg reformacji na ziemiach Rzeczypospolitej – omawia próby zjednoczenia protestantów polskich – omawia działalność jezuitów w Polsce – charakteryzuje przyczyny i konsekwencje zawarcia unii brzeskiej. – wyjaśnia, na czym polegała popularność haseł reformacyjnych w Polsce – przedstawia okoliczności powstania braci polskich – charakteryzuje poglądy i działalność braci polskich – charakteryzuje realizację postanowień soboru trydenckiego w Polsce – wyjaśnia, dlaczego kalwinizm zyskał popularność wśród szlachty. – wyjaśnia znaczenie terminów: inkorporacja, unia lubelska, Rzeczpospolita Obojga Narodów – zna datę unii lubelskiej (1569 r.) – wyjaśnia znaczenie terminów: unia realna, bojarzy, polonizacja – zna datę sejmu lubelskiego (1568– 1569 r.) – charakteryzuje – wyjaśnia znaczenie terminów: unia krakowsko– wileńska, unia mielnicka – zna daty: objęcia tronu Polski i Litwy przez Kazimierza – wyjaśnia znaczenie terminu: II statut litewski – zna daty: rozdzielenia władzy w Polsce i na Litwie (1492 r.), II statutu litewskiego (1566 r.), – zna daty: utworzenia odrębnego systemu sądownictwa na Litwie (1564 r.), powołania sejmików ziemskich na Litwie (1566 r.) 7. Pierwsi władcy elekcyjni przed unią lubelską – unia lubelska i jej znaczenie – Rzeczpospolit a Obojga Narodów – cechy charakterystyc zne – Prusy Królewskie w XVI w. – charakteryzuje postacie: Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta – wskazuje na mapie terytoria Litwy i Korony po unii lubelskiej – przedstawia postanowienia unii lubelskiej. postacie: Kazimierza Jagiellończyka, Jana Olbrachta, Aleksandra – wskazuje na mapie ziemie wcielone do Korony na sejmie lubelskim – omawia przyczyny dążeń do zacieśnienia unii między Polską i Litwą – opisuje przebieg sejmu lubelskiego – przedstawia różnice między unią personalną a realną. – pierwsze bezkrólewie – pierwsza wolna elekcja; – wyjaśnia znaczenie terminów: bezkrólewie, elekcja viritim, Artykuły – wyjaśnia znaczenie terminów: konfederacja, interrex, sejm Jagiellończyka (1446 r.), unii krakowsko– wileńskiej (1499 r.), unii mielnickiej (1501 r.) – charakteryzuje postacie: Mikołaja Radziwiłła Czarnego, Mikołaja Radziwiłła Rudego – omawia losy unii polsko-litewskiej w XV i XVI w. – wyjaśnia, z czego wynikała silna pozycja polityczna rodów możnowładczych w Wielkim Księstwie Litewskim – wyjaśnia, dlaczego przez długi czas Jagiellonowie byli przeciwnikami ścisłego połączenia Polski i Litwy. – wyjaśnia znaczenie terminów: konfederacja kapturowa, sąd zniesienia autonomii Prus Królewskich (1569 r.) – omawia i ocenia rządy Zygmunta Augusta na Litwie – charakteryzuje przemiany ustrojowe na Litwie – omawia konsekwencje zmian wprowadzonych w Prusach Królewskich w II poł. XVI w. – ocenia, czy po przyłączeniu tych ziem do Korony pomiędzy obiema częściami Rzeczypospolitej panowała równowaga terytorialna, czy też jedna z nich przeważała – ocenia konsekwencje polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe unii lubelskiej. – zna daty: zniesienia Statutów Karnkowskiego (1585 r.), zajęcia Połocka – charakteryzuje postacie: Maksymiliana II Habsburga, Fiodora Artykuły henrykowskie i pacta conventa – krótkie rządy Henryka Walezego i drugie bezkrólewie – początki rządów Stefana Batorego – wojna z Gdańskiem – wojna z Moskwą – konflikt Stefana Batorego ze szlachtą henrykowskie – zna daty: I wolnej elekcji (1573 r.) – charakteryzuje postacie: Henryka Walezego, Stefana Batorego – przedstawia zasady ustrojowe określone w Artykułach henrykowskich. konwokacyjny, pacta conventa – zna daty: sejmu konwokacyjnego (1573 r.), wojny z Rosją (1577–1582 r.) – charakteryzuje posta Jana Zamojskiego – wymienia i charakteryzuje instytucje powołane w wyniku kompromisu zawartego między szlachtą i magnaterią po śmierci Zygmunta Augusta – wyjaśnia, w jakich celach w dawnej Polsce zawiązywano konfederacje – omawia przebieg pierwszej wolnej elekcji – wymienia różnice między Artykułami henrykowskimi a pacta conventa – charakteryzuje kapturowy, Trybunał Koronny, piechota wybraniecka, rozejm w Jamie Zapolskim – zna daty: śmierci Zygmunta Augusta (1572 r.), ucieczki Henryka Walezego do Francji (1574 r.), elekcji Stefana Batorego (1575 r.), wojny Batorego z Gdańskiem (1576– 1577 r.), reformy sądownictwa (1578 r.), rozejmu w Jamie Zapolskim (1582 r.) – charakteryzuje postacie: Jakuba Uchańskiego, Anny Jagiellonki – wskazuje na mapie postanowienia terytorialne rozejmu w Jamie Zapolskim – omawia sytuację w Rzeczypospolitej po śmierci ostatniego Jagiellona – charakteryzuje (1579 r.), zdobycia Wielkich Łuków (1580 r.), zajęcia Pskowa (1581 r.) – charakteryzuje postacie: Mikołaja Sienickiego, Jana Firleja, Ernesta Habsburga, Iwana IV Groźnego, Jana III Wazy, Samuela Zborowskiego – wskazuje na mapie zasięg zdobyczy terytorialnych państwa moskiewskiego w Inflantach do 1577 r. – omawia sytuację polityczną w Rzeczypospolitej po ucieczce Henryka Walezego – ocenia rolę Jana Zamojskiego w czasach rządów dwóch pierwszych królów elekcyjnych – omawia przyczyny konfliktu Stefana – ocenia politykę zagraniczną i wewnętrzną Stefana Batorego. politykę wewnętrzną Stefana Batorego – opisuje przyczyny, przebieg i skutki wojny z Rosją. 1. Angielska wojna domowa – przemiany społeczne i konflikty religijne w Anglii – spór króla z parlamentem – początek rewolucji angielskiej – wojna domowa i powstanie republiki – protektorat Olivera Cromwella – od restauracji do monarchii – wyjaśnia znaczenie terminów: chwalebna (sławetna) rewolucja, monarchia parlamentarna – zna daty: wojny domowej (1642– 1649 r.), chwalebnej rewolucji (1688 r.) – charakteryzuje postać Olivera Cromwella – omawia przyczyny i skutki wojny domowej – wyjaśnia, w jakich okolicznościach spór między szlachtą i magnaterią w okresie pierwszego bezkrólewia – charakteryzuje rolę Jana Zamojskiego w czasach rządów dwóch pierwszych królów elekcyjnych. EUROPA W XVII WIEKU – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie terminów: nowa terminów: szlachta (gentry), purytanizm, Petycja Armia Nowego o prawo, Krótki Wzoru, lord Parlament, Długi protektor, Akt Parlament, Wielka nawigacyjny, remonstracja, Habeas Corpus Act, independenci, Ustawa o prawach Parlament – zna daty: Kadłubowy, torysi, powstania Armii wigowie, Akt o Nowego Wzoru następstwie tronu (1645 r.), ogłoszenia – zna daty: Petycji republiki w Anglii o prawo (1628 r.), (1649 r.), przyjęcia Wielkiej przez Cromwella remonstracji (1641 tytułu lorda r.), bitwy pod protektora (1653 r.), Naseby (1645 r.), Aktu nawigacyjnego ścięcia Karola I (1649 (1651 r.), Habeas r.), restauracji Batorego ze szlachtą. – wyjaśnia znaczenie terminów: jedenastoletnia tyrania, lewellerzy, diggerzy, Akt tolerancyjny – zna daty: zwołania Krótkiego Parlamentu (1640 r.), obrad Długiego Parlamentu (1640–1653 r.), powołania Parlamentu Kadłubowego (1648 r.), Aktu tolerancyjnego (1689 r.) – charakteryzuje postacie: Jakuba I Stuarta, Karola II – zna datę rozwiązania parlamentu przez Karola I Stuarta (1629 r.) – charakteryzuje i ocenia rolę Olivera Cromwella podczas rewolucji – omawia i ocenia polityczne skutki chwalebnej rewolucji. parlamentarn ej doszło do restauracji monarchii Stuartów. Corpus Act (1679 r.), Ustawy o prawach (1689 r.) – charakteryzuje postać Wilhelma III Orańskiego – wskazuje na kraje, które weszły w skład republiki rządzonej przez Cromwella – omawia wpływ przemian gospodarczych na zmiany w społeczeństwie angielskim w XVI w. – przedstawia przyczyny i skutki sporu królów angielskich z parlamentem – wyjaśnia, jaką rolę w rewolucji angielskiej odegrała Armia Nowego Wzoru – omawia rządy Cromwella w okresie jego protektoratu. Stuartów (1660 r.), Aktu o następstwie tronu (1701 r.) – charakteryzuje postać Karola I Stuarta – wskazuje na mapie rejony Anglii zdominowane przez zwolenników króla oraz zwolenników Parlamentu – charakteryzuje gospodarczą rolę nowej szlachty – omawia podziały religijne w społeczeństwie angielskim – wymienia ugrupowania polityczne mające wpływ na przebieg rewolucji angielskiej – wyjaśnia, w jakich okolicznościach stracono Karola I – omawia konflikt między Karolem II a Stuarta, Jakuba II Stuarta, Marii Stuart – przedstawia ograniczenia w rozwoju gospodarczym Anglii w XVI w. – charakteryzuje relacje między Karolem I a parlamentem angielskim. 2. Wojna trzydziestoletnia – Rzesza Niemiecka na początku XVII w. – defenestracja praska – początek wojny trzydziestolet niej – działania wojenne w latach 1624– 1635 – wojna europejska – francuski okres wojny trzydziestolet niej – armie okresu wojny trzydziestolet – wyjaśnia znaczenie terminu: wojna trzydziestoletnia – zna daty wojny trzydziestoletniej (1618–1648 r.) – przedstawia przyczyny polityczne i religijne wojny trzydziestoletniej – wyjaśnia, czy wojna trzydziestoletnia powinna być traktowana jako konflikt niemiecki, czy ogólnoeuropejski. parlamentem – wyjaśnia wpływ Habeas Corpus Act i Ustawy o prawach na ustrój polityczny Anglii. – wyjaśnia znaczenie – zna daty: okresu terminów: Unia czeskoProtestancka, Liga palatynackiego Katolicka, druga (1618–1624), okresu defenestracja duńskiego (1624– praska, pokój 1629 r.), okresu westfalski szwedzkiego (1630– – zna daty: 1635 r.), okresu powstania Unii francuskiego (1635– Protestanckiej (1608 1648 r.) r.), utworzenia Ligi – charakteryzuje Katolickiej (1609 r.), postacie: II defenestracji Ferdynanda II, praskiej (1618 r.), Fryderyka V pokoju westfalskiego Wittelsbacha, (1648 r.) Christiana IV, – wskazuje na mapie Albrechta von najważniejsze Wallensteina, państwa Gustawa II Adolfa protestanckie i – wskazuje na mapie katolickie zmiany terytorialne uczestniczące w w Europie po pokoju wojnie westfalskim trzydziestoletniej – charakteryzuje – wyjaśnia znaczenie terminów: list majestatyczny, edykt restytucyjny – zna daty: listu majestatycznego (1609 r.), bitwy pod Białą Górą (1620 r.), edyktu restytucyjnego (1629 r.), bitwy pod Lützen (1632 r.) – charakteryzuje postacie: Fryderyka IV, Fryderyka V, Maksymiliana I, Rudolfa II, Macieja I – opisuje cechy charakterystyczne armii okresu wojny trzydziestoletniej. – zna daty: pokoju w Nikolsburgu (1622 r.), bitwy pod Dessau (1626 r.), pokoju w Lubece (1629 r.), pokoju w Pradze (1635 r.), bitwy pod Rocroi (1643 r.), bitwy pod Lens (1648 r.) – charakteryzuje postacie: Ernsta von Mansfelda, Johana von Tilly’ego – ocenia skutki polityczne, gospodarcze, społeczne i religijne wojny trzydziestoletniej. niej – pokój westfalski i skutki wojny 3. Absolutyzm we Francji – Ludwik XIII i kardynał Richelieu – rządy kardynała Mazarina – władza absolutna Ludwika XIV – gospodarka podporządko wana państwu – omawia sytuację wyznaniową w Rzeszy Niemieckiej i jej wpływ na sytuację Europy – wyjaśnia okoliczności i skutki II defenestracji praskiej – podaje przyczyny włączania się kolejnych państw do konfliktu w Rzeszy – omawia postanowienia pokoju westfalskiego. – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie terminów: racja terminów: stanu, merkantylizm intendent, szlachta – zna daty: początku urzędnicza, fronda, rządów osobistych Wysoka Rada, Ludwika XIV (1661 r.) kolbertyzm – charakteryzuje – zna daty: frondy postacie: Armanda parlamentarnej de Richelieu, (1648–1649 r.), Ludwika XIV frondy książąt – omawia cechy (1649–1653 r.), charakterystyczne zniesienia Edyktu monarchii nantejskiego (1685 sytuację wyznaniową w Królestwie Czeskim – wymienia etapy w przebiegu wojny trzydziestoletniej i charakteryzuje je – przedstawia przyczyny wybuchu powstania czeskiego i jego klęski. – wyjaśnia znaczenie terminów: wojna dewolucyjna, pokój w Akwizgranie, polityka réunionów, – zna daty: wojny dewolucyjnej (1667– 1668 r.), pokoju w Akwizgranie (1668 r.), wojny francuskoholenderskiej (1672– 1679 r.), wojny Francji z Ligą – wyjaśnia znaczenie terminów: edykt łaski, pokój pirenejski, Liga Augsburska, pokój w Rijswijk – zna daty: edyktu łaski (1629 r.), pokoju pirenejskiego (1659 r.) – charakteryzuje postacie: Marii Medycejskiej, Anny Austriaczki – charakteryzuje – przedstawia i ocenia rolę kardynałów de Richelieu oraz Mazarina w dziejach Francji – ocenia panowanie Ludwika XIV. 4. Zmiany polityczne w Europie w XVII wieku – polityka zagraniczna Ludwika XIV – armia Ludwika XIV absolutnej Ludwika XIV. r.) – charakteryzuje postacie: Ludwika XIII, Jules’a Mazarina, Jeana Baptisty Colberta – wyjaśnia, na czym polegała centralizacja władzy za rządów Ludwika XIII – przedstawia przyczyny i skutki frondy – charakteryzuje reformy ustrojowe Ludwika XIV – omawia reformy gospodarcze w XVIIwiecznej Francji – opisuje proces kształtowania się władzy absolutnej we Francji. – upadek potęgi Hiszpanii – polityka – zna datę bitwy pod Wiedniem (1683 r.) – charakteryzuje posta – wyjaśnia znaczenie terminu: Święta Liga – zna daty: unii personalnej Augsburską (1686– 1697 r.), pokoju w Rijswijk (1697 r.) – charakteryzuje postacie: Henryka IV Burbona, Kondeusza – wskazuje na mapie zasięg ekspansji Francji za rządów Ludwika XIV – omawia rządy Ludwika XIII i kardynała Richelieu – omawia rządy kardynała Mazarina – wymienia grupy społeczne we Francji zainteresowane wprowadzeniem absolutyzmu i jemu przeciwne oraz charakteryzuje przyczyny takich postaw – omawia stosunki Francji z sąsiadami. – wyjaśnia znaczenie terminów: moryskowie, junkrzy, Święta Liga rządy Henryka IV Burbona – charakteryzuje i ocenia politykę zagraniczną Ludwika XIV – przedstawia innowacje w armii francuskiej i ich wpływ na sukcesy militarne Ludwika XIV. – zna daty: wojen angielsko– holenderskich (1652– 1654 r., 1665 r., 1672– – zna daty: powstań w Katalonii i Portugalii (1640 r.), uznania przez obronna Holandii; wojny angielskoholenderskie – wzrost znaczenia Brandenburgii – potęga i ekspansja Szwecji – Węgry i ekspansja turecka w Europie Jana III Sobieskiego – opisuje przyczyny i skutki rywalizacji Holandii z Francją i Anglią. Brandenburgii i Prus Książęcych (1618 r.), zawarcia Świętej Ligi (1684 r.), pokoju w Karłowicach (1699 r.) – charakteryzuje postacie: Zygmunta III Wazy, Kara Mustafy – wskazuje na mapie obszary utracone przez Turcję w wyniku pokoju w Karłowicach – przedstawia okoliczności, w jakich Brandenburgia przejęła pruski tron książęcy – charakteryzuje politykę wewnętrzną Fryderyka Wilhelma – omawia wpływ relacji habsburskowiedeńskich na konflikt z Turcją – przedstawia antyturecką działalność Świętej – zna daty: zajęcia przez Brandenburgię Pomorza Zachodniego (1648 r.), traktatów welawskobydgoskich (1657 r.) – charakteryzuje postacie: Fryderyka Wilhelma, Karola IX Sudermańskiego, Karola X Gustawa, Gustawa II Adolfa – wskazuje na mapie zasięg szwedzkiej ekspansji terytorialnej w Europie – przedstawia przyczyny gospodarcze i polityczne upadku potęgi Hiszpanii w XVII w. – wyjaśnia przyczyny wypędzenia morysków – wyjaśnia, dlaczego zmagania między Anglią i Holandią 1674 r.), antyhabsburskiego powstania na Węgrzech (1682 r.) – charakteryzuje postacie: Wilhelma III Orańskiego, Karol XI, Karola Lotaryńskiego – przedstawia okoliczności odzyskania niepodległości przez Portugalię – omawia wpływ rywalizacji o rynki europejskie i światowe na politykę międzynarodową – opisuje politykę kolonialną Fryderyka Wilhelma – charakteryzuje proces budowania imperium szwedzkiego. Hiszpanię niepodległości Portugalii (1668 r.), bitwy pod Linköping (1598 r.) – charakteryzuje postacie: Filipa III, Filipa IV, Gaspara de Guzmana, Jana IV Braganzy, Krystyny Wazy, Axela Oxenstierny, Jerzego II Rakoczego, Imre Thököly’ego – ocenia sytuację polityczną na wschodzie Europy w XVII w. – ocenia zmiany na arenie międzynarodowej, do których doszło w XVII w. Ligi. 5. Kultura baroku – od renesansu do baroku – sztuka i architektura baroku – malarstwo barokowe – nauka i filozofia epoki baroku – teatr, literatura i muzyka – wyjaśnia znaczenie terminów: barok, realizm – zna czas trwania baroku (k. XVI – poł. XVIII w.) – charakteryzuje postacie: Galileusza, Isaaca Newtona, Kartezjusza, Moliera, Jana Sebastiana Bacha – wymienia cechy charakterystyczne sztuki baroku. były prowadzone jedynie w koloniach i na morzach – omawia ekspansję terytorialną Prus w XVII w. – przedstawia etapy ekspansji szwedzkiej w basenie Morza Bałtyckiego. – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie terminów: barok terminów: dworski, manieryzm, racjonalizm, libertynizm, empiryzm, jansenizm, teatr klasycyzm, rokoko, ludowy, powieść opera łotrzykowska – charakteryzuje – charakteryzuje postacie: postacie: El Greca, Giovanniego Lorenza Diega Velázqueza, Berniniego, Johannesa Keplera, Caravaggia, Petera Blaise’a Pascala, Paula Rubensa, Antonia Vivaldiego Rembrandta van – wskazuje Rijna, Francisa podobieństwa i Bacona różnice pomiędzy – wyjaśnia architekturą interpretację renesansową a terminu barok barokową – przedstawia wpływ – wyjaśnia, z czego – zna datę założenia Royal Society w Londynie (1660 r.) – charakteryzuje postacie: Francesca Borrominiego, Antoona van Dycka, Jana Brueghel młodszego, Jeana Baptisty Racine’a, Jeana de La Fontaine’a, Miguela de Cervantesa, Georga Friedricha Haendla – wyjaśnia, dlaczego wielu malarzy epoki baroku określano mianem „mistrzów światła i cienia” – charakteryzuje postacie: św. Jana od Krzyża, św. Teresy z Ávila, Kornela Jansena, Lopego de Vegi, Pierre’a Corneille’a, Claudia Monteverdiego – ocenia, które rozwiązania w architekturze barokowej mogły robić szczególne wrażenie na wiernych. kontrreformacji na narodziny epoki baroku – omawia cechy charakterystyczne architektury baroku – wymienia przykłady rezydencji królewskich i cesarskich epoki baroku – omawia osiągnięcia naukowe epoki baroku – wymienia największych twórców epoki baroku oraz ich najwybitniejsze dzieła. 1. Początki rządów Zygmunta III Wazy wynikała specyfika baroku mieszczańskoprotestanckiego – omawia wpływ manieryzmu na narodziny epoki baroku – przedstawia cechy charakterystyczne barokowego malarstwa – przedstawia kierunki i nurty filozoficzne epoki baroku – przedstawia cechy charakterystyczne literatury baroku – omawia tematykę podejmowaną przez artystów w utworach barokowych. WOJNY I KRYZYS RZECZYPOSPOLITEJ W XVII WIEKU – podwójna – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie elekcja – terminu: husaria terminu: rokosz terminów: Zygmunt III – zna daty: bitwy – zna daty: wojny popularyści, sejm Waza na pod Kircholmem polsko-szwedzkiej inkwizycyjny, tronie polskim (1605 r.), bitwy pod (1600–1611 r.), regaliści, rozejm w – omawia różnice między rokokiem a barokiem – przedstawia związki między ideologią absolutyzmu a sztuką i architekturą baroku – omawia wpływ baroku na zmiany w teatrze i muzyce. – zna daty: bitwy pod Byczyną (1588 r.), przejęcia tronu Szwecji przez Zygmunta III Wazę – zna daty: bitwy pod Linköping (1598 r.), detronizacji Zygmunta III Wazy – król i hetman – relacje między Zygmuntem III Wazą a Janem Zamojskim – walka o szwedzki tron i wojna ze Szwecją – rokosz Zebrzydowski ego – wojna w Inflantach i Prusach Oliwą (1627 r.) – charakteryzuje postacie: Zygmunta III Wazy, Władysława IV Wazy – omawia przyczyny i skutki wojen polsko-szwedzkich w I poł. XVII w. wojny polskoszwedzkiej (1617– 1622 r.), wojny polsko-szwedzkiej (1625–1629 r.), bitwy pod Trzcianą (1629 r.), rozejmu w Starym Targu (1629 r.), rozejmu w Sztumskiej Wsi (1635 r.) – charakteryzuje postacie: Jana Zamojskiego, Jana Karola Chodkiewicza – wskazuje na mapie ziemie utracone przez Rzeczpospolitą na rzecz Szwecji – omawia przebieg wojen polskoszwedzkich w I poł. XVII w. – omawia rolę husarii w prowadzeniu działań wojennych. Starym Targu (Altmarku), rozejm w Sztumskiej Wsi – zna daty: elekcji Zygmunta III Wazy (1587 r.), sejmu inkwizycyjnego (1592 r.), bitwy pod Białym Kamieniem (1604 r.), rokoszu Zebrzydowskiego (1606–1608 r.) – charakteryzuje postacie: Maksymiliana Habsburga, Mikołaja Zebrzydowskiego, Gustawa II Adolfa – omawia okoliczności elekcji Zygmunta III Wazy na tron Rzeczypospolitej – opisuje relacje między Zygmuntem III Wazą a Janem Zamojskim – charakteryzuje przyczyny, przebieg i skutki rokoszu (1592 r.), inkorporacji szwedzkiej Estonii do Rzeczypospolitej (1600 r.), bitwy pod Guzowem (1607 r.), bitwy pod Gniewem (1626), bitwy pod Tczewem i Hamersztynem (1627 r.) – charakteryzuje postacie: Ernesta Habsburga, Karola IX Sudermańskiego, Arendta Dickmanna – przedstawia rywalizację Zygmunta III Wazy z Maksymilianem Habsburgiem – przedstawia etapy walki Zygmunta III Wazy o tron Szwecji i jej skutki. przez szwedzki Riksdag (1599 r.) – ocenia relacje między Zygmuntem III Wazą a Janem Zamojskim – ocenia skutki rokoszu Zebrzydowskiego dla pozycji władcy i stabilizacji państwowości polskiej. 2. Walka o koronę carów – kryzys państwa rosyjskiego w II połowie XVI i na początku XVII w. – dymitriady i ich skutki – początek wojny z Moskwą i walki o koronę carów – wojna smoleńska – wyjaśnia znaczenie terminu: dymitriady – zna datę bitwy pod Kłuszynem (1610 r.) – charakteryzuje postać Władysława IV Wazy – omawia przyczyny i skutki wojen z Moskwą. – wyjaśnia znaczenie terminów: rozejm w Dywilinie, pokój w Polanowie – zna daty: I dymitriady (1604– 1605 r.), wyprawy Dymitra II Samozwańca (1607– 1610 r.), wojny polsko– rosyjskiej (1609–1618 r.), wybrania Michała Romanowa na cara Rosji (1613 r.), rozejmu w Dywilinie (1618 r.), wojny smoleńskiej (1632– 1634 r.), pokoju w Polanowie (1634 r.) – charakteryzuje postacie: Stanisława Żółkiewskiego, Michała Romanowa, Zebrzydowskiego – przedstawia plany Zygmunta III dotyczące wzmocnienia władzy królewskiej. – wyjaśnia znaczenie terminów: Wielka Smuta, lisowczycy – zna daty: Wielkiej Smuty (1598–1613 r.), powstania Wasyla Szujskiego (1606 r.), zdobycia Moskwy przez Polaków (1610 r.), rządów polskich na Kremlu (1610– 1612 r.), oblężenia Smoleńska (1633– 1634 r.) – charakteryzuje postacie: Dymitra I Samozwańca, Dymitra II Samozwańca, Borysa Godunowa, Wasyla Szujskiego, Aleksandra Józefa Lisowskiego – omawia przyczyny, – zna datę antypolskiego powstania Minina i Pożarskiego (1611 r.) – charakteryzuje postacie: Fiodora, Jerzego Mniszcha, Kuźmy Minina, Dymitra Pożarskiego – wyjaśnia, dlaczego polscy magnaci zdecydowali się poprzeć roszczenia kolejnych Dymitrów Samozwańców do tronu moskiewskiego – wyjaśnia, jaką rolę w zmaganiach z Rosją odegrali lisowczycy. – zna datę rosyjskoszwedzkiego traktatu w Stołbowie (1617 r.) – charakteryzuje postać Michała Szeina – ocenia polityczne skutki wojen z Moskwą. Jana Karola Chodkiewicza – wskazuje na mapie ziemie, jakie zdobyła Rzeczpospolita w wyniku rozejmu w Dywilinie i pokoju w Polanowie – omawia przebieg wojen Rzeczypospolitej z Moskwą. 3. Kozaczyzna i konflikty z Turcją – Turcja i księstwa naddunajskie – najazdy tatarskie na Rzeczpospolit ą ich skutki – polskie wyprawy na Mołdawię – narodziny Kozaczyzny – rejestr i pierwsze – zna daty: bitwy pod Cecorą (1620 r.), bitwy pod Chocimiem (1621 r.) – omawia przyczyny i skutki wojny z Turcją (1620–1621 r.). – wyjaśnia znaczenie terminów: kozaczyzna, Dzikie Pola (Zaporoże, Niż), ataman, pokój w Chocimiu – zna daty: pokoju w Chocimiu (1621 r.) – charakteryzuje postacie: Jana Zamojskiego, Stanisława Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza przejawy i skutki kryzysu wewnętrznego w państwie moskiewskim – charakteryzuje rządy Dymitra I Samozwańca i ich skutki – charakteryzuje polskie rządy na Kremlu i reakcję Rosjan – wyjaśnia, dlaczego Władysław Waza nie objął władzy w Rosji. – wyjaśnia znaczenie terminów: pokój hetmański, Sicz, tabor, rejestr, czambuł – zna daty: wyprawy Jana Zamojskiego na Mołdawię (1595 r.) – charakteryzuje postacie: Piotra KonaszewiczaSahajdacznego, Stanisława Koniecpolskiego – wyjaśnia znaczenie terminów: kondominium, traktat w Buszy, – zna daty: układu w Chocimiu (1612 r.), traktatu w Buszy (1617 r.), powstania Kosińskiego (1591– 1593 r.), powstania Nalewajki (1595– 1596 r.) – charakteryzuje postacie: Jeremiego – zna daty: bitwy pod Bukowem (1600), bitew pod Sasowym Rogiem (1612 r., 1633 r.) – charakteryzuje postacie: Michała Walecznego, Samuela Koreckiego, Michała Wiśniowieckiego – ocenia politykę Rzeczypospolitej powstania kozackie – wojna z Turcją: klęska pod Cecorą i oblężenie Chocimia – plany kolejnej wojny z Turcją i ich konsekwencje 4. Powstanie Chmielnickiego – problem kozacki w I poł. XVII w. – wyjaśnia znaczenie terminu: wojsko zaporoskie – wskazuje na mapie obszary zamieszkiwane przez Kozaków, terytoria sporne Rzeczypospolitej i Turcji w XVII w. – charakteryzuje organizację wewnętrzną Kozaczyzny – wyjaśnia, jakie skutki dla Rzeczypospolitej miały najazdy tatarskie – omawia przyczyny i skutki powstań kozackich w końcu XVI w. – omawia przebieg wojny z Turcją (1620–1621 r.) – omawia stosunki polsko-tureckie w latach 30. i 40. XVII w. – wyjaśnia znaczenie terminów: układ w Perejasławiu, unia w – omawia przyczyny, przebieg i skutki interwencji polskich magnatów w Mołdawii – omawia wpływ problemu tatarskiego na politykę zagraniczną i wewnętrzną Rzeczypospolitej w I poł. XVII w. – omawia geopolityczne położenie Ukrainy i jego wpływ na życie codzienne jej mieszkańców – wyjaśnia, jaką funkcję pełnił rejestr kozacki – charakteryzuje okres sukcesów kozackich w pocz. XVII w. i jego znaczenie dla Rzeczypospolitej. – wyjaśnia znaczenie terminów: ukraińscy królewięta, ugoda Mohyły, Szymona Mohyły, Krzysztofa Kosińskiego, Semena Nalewajki, Mehmeda Abazy – omawia relacje między Rzecząpospolitą a Mołdawią w końcu XVI w. wobec Kozaków. – zna daty: powstania Pawluka (1637 r.), powstania Kostki- – zna daty: powstania Sulimy (1635 r.), powstania – wojsko zaporoskie i jego militarne znaczenie – przyczyny powstania Chmielnickieg o – wybuch powstania na Ukrainie – walki w latach 1649– 1653 – Moskwa i Kozacy – zna daty: powstania Chmielnickiego (1648–1655 r.) – charakteryzuje postacie: Bohdana Chmielnickiego, Jana Kazimierza Wazę – charakteryzuje przyczyny powstania Chmielnickiego. Hadziaczu, księstwo ruskie, rozejm w Andruszowie – zna daty: bitwy nad Żółtymi Wodami, pod Korsuniem i Piławcami (1648 r.), obrony Zbaraża (1649 r.), bitwy pod Beresteczkiem (1651 r.), układu w Perejasławiu (1654 r.), unii w Hadziaczu (1658 r.), rozejmu w Andruszowie (1667 r.) – charakteryzuje postacie: Jeremiego Wiśniowieckiego, Iwana Wyhowskiego – wskazuje na mapie obszary objęte powstaniem Chmielnickiego, ziemie przyłączone do Rosji po rozejmie w Andruszowie – omawia okoliczności zborowska, ugoda w Białej Cerkwi – zna daty: ugody zborowskiej (1649 r.), ugody w Białej Cerkwi (1651 r.), bitwy pod Batohem (1652 r.), bitwy pod Żwańcem (1653 r.), bitwy pod Ochmatowem (1655 r.), bitew pod Połonką i Cudnowem (1660 r.) – charakteryzuje postacie: Tuhaj-beja, Janusza Radziwiłła – wyjaśnia wpływ problemu rejestru na stosunki polskokozackie – wyjaśnia, dlaczego Kozacy sprzymierzyli się z Rosją – omawia przebieg i skutki wojny z Rosją o Ukrainę. Napierskiego (1651 r.) – charakteryzuje postacie: Pawła Pawluka, Mikołaja Potockiego, Stefana Potockiego, Jerzego Ossolińskiego, Adama Kisiela, Aleksandra Kostki-Napierskiego, Marcina Kalinowskiego – przedstawia organizację i znaczenie militarne wojska zaporoskiego – opisuje proces budzenia się świadomości etnicznej Kozaków zaporoskich w XVI i XVII w. Ostrianicy i Huni (1638 r.), bitwy pod Szepielewiczami (1654 r.) – charakteryzuje postacie: Iwana Sulimy, Jurija Chmielnickiego – omawia powstania kozackie z I poł. XVII w. – przedstawia i ocenia postawy Polaków wobec powstania Chmielnickiego – ocenia konsekwencje przymierza kozacko-rosyjskiego – ocenia znaczenie unii w Hadziaczu dla stosunków polsko-kozackich. 5. Potop szwedzki – przyczyny najazdu szwedzkiego – początek potopu szwedzkiego – wojna o wyzwolenie Rzeczypospoli tej – zmiana sytuacji międzynarodo wej Rzeczypospoli tej – traktat rozbiorowy w Radnot i jego konsekwencje – koniec – wyjaśnia znaczenie terminu: potop szwedzki – zna daty: potopu szwedzkiego (1655– 1660 r.), pokoju w Oliwie (1660 r.) – charakteryzuje posta Jana Kazimierza Wazy – omawia przyczyny najazdu szwedzkiego – przedstawia postanowienia pokoju oliwskiego. wybuchu powstania Chmielnickiego – omawia przebieg działań militarnych przeciwko Kozakom po elekcji Jana Kazimierza Wazy – przedstawia postanowienia unii w Hadziaczu. – wyjaśnia znaczenie terminów: wojna podjazdowa, traktat w Radnot, układy welawskobydgoskie, pokój oliwski – zna daty: obrony Jasnej Góry (1655 r.), klęski pod Gołębiem (1656 r.), bitwy pod Warką (1656 r.), traktatu w Radnot (1656 r.), układów welawskobydgoskich (1657 r.) – charakteryzuje postacie: Karola X Gustawa, Stefana Czarnieckiego, – wyjaśnia znaczenie terminów: dominium Maris Baltici, regimentarz, śluby lwowskie – zna daty: kapitulacji pod Ujściem i w Kiejdanach (1655 r.), konfederacji w Tyszowcach i Łańcucie (1655 r.), ślubów lwowskich Jana Kazimierza (1656 r.), bitwy pod Prostkami (1656 r.), wygnania arian z Polski (1658 r.) – charakteryzuje postacie: Hieronima – wyjaśnia znaczenie terminu: traktat wileński – zna daty: układu szwedzkobrandenburskiego (1656 r.), rozejmu w Niemieży (1656 r.) – charakteryzuje postacie: Krzysztofa Opalińskiego, Andrzeja Karola Grudzińskiego, Fryderyka Wilhelma, Jerzego II Rakoczego – przedstawia zmiany w polskie armii XVII w. – charakteryzuje sytuację – przedstawia i ocenia postawy magnatów w obliczu zagrożenia państwowości polskiej – ocenia postawy Polaków i króla Jana Kazimierza w czasie potopu szwedzkiego. wojny i pokój w Oliwie – zmiany w polskiej armii – prześladowani a protestantów 6. Wojna domowa i król „Piast” – Rzeczpospolit a po potopie szwedzkim – plany reform Jana Kazimierza i Augustyna Kordeckiego – charakteryzuje działania wojenne w czasie potopu szwedzkiego – wyjaśnia, dlaczego obrona Jasnej Góry stała się punktem zwrotnym w przebiegu działań wojennych ze Szwecją – przedstawia postawy Polaków i króla Jana Kazimierza w czasie potopu szwedzkiego. – wyjaśnia znaczenie terminu: liberum veto, pokój w Buczaczu – zna daty: pierwszego liberum veto (1652 r.), – zna daty: abdykacji Jana Kazimierza (1668 r.), elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669 r.), wojny z Turcją (1672 r.) Radziejowskiego, Janusza Radziwiłła, Wincentego Gosiewskiego – wskazuje na mapie główne kierunki działań wojsk szwedzkich w 1655 r. – przedstawia przykłady sukcesów oręża polskiego w walce ze Szwedami – opisuje, jakie znaczenie dla państwa polskiego miały traktaty welawsko-bydgoskie – wyjaśnia, dlaczego doszło do prześladowania protestantów i jakie były tego skutki. – wyjaśnia znaczenie terminów: Związek Święcony, Związek Pobożny, malkontenci – zna daty: rokoszu Lubomirskiego międzynarodową Rzeczypospolitej przed potopem szwedzkim i w jego czasie. – zna daty: bitew pod Bracławiem i Kalnikiem (1671 r.), konfederacji pod Szczebrzeszynem (1673 r.) – charakteryzuje – zna datę buntu Piotra Doroszenki (1671 r.) – charakteryzuje posta Piotra Doroszenki – ocenia realną 7. Rządy Jana III Sobieskiego problem następstwa tronu – rokosz Lubomirskieg o – elekcja Michała Korybuta Wiśniowieckie go – konflikt króla z malkontenta mi – początek konfliktu z Turcją traktatu w Buczaczu (1672 r.) – charakteryzuje postacie: Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Jana Sobieskiego – omawia przyczyny i skutki wojny z Turcją. – charakteryzuje posta Władysława Sicińskiego – wskazuje na mapie zmiany terytorialne po traktacie w Buczaczu – przedstawia sytuację Rzeczypospolitej po potopie szwedzkim – omawia okoliczności objęcia tronu Rzeczypospolitej przez Michała Korybuta Wiśniowieckiego. – elekcja Jana III Sobieskiego – wojna z Turcją; pokój w Żurawnie – wyjaśnia znaczenie terminu: odsiecz wiedeńska – zna datę bitwy pod Wiedniem – wyjaśnia znaczenie terminów: Święta Liga, pokój Grzymułtowskiego, pokój w Karłowicach (1665–1666 r.), zawarcia Związku Święconego (1661 r.) i Pobożnego (1662 r.), bitwy pod Mątwami (1666 r.), zdobycia Kamieńca Podolskiego przez Turków (1672 r.) – charakteryzuje posta Jerzego Sebastiana Lubomirskiego – charakteryzuje program reform proponowany przez Jana Kazimierza i reakcję szlachty polskiej – przedstawia przyczyny, przebieg i skutki sporu króla z Jerzym Sebastianem Lubomirskim. – wyjaśnia znaczenie terminu: wielki wezyr – zna daty: bitwy pod Żurawnem postacie: Filipa Wilhelma, Karola Lotaryńskiego – omawia wpływ konfliktu króla Jana Kazimierza z opozycją magnacką na funkcjonowanie państwa – przedstawia konflikt króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego ze stronnictwem profrancuskim – omawia zmiany w polskiej polityce zagranicznej i ich wpływ na funkcjonowanie Rzeczypospolitej. możliwość realizacji reform Jana Kazimierza. – zna daty: oblężenia Trembowli (1676 r.), traktatu w Jaworowie (1675 r.), sojuszu polsko-habsburskiego – zna datę antyhabsburskiego powstania na Węgrzech (1682 r.) – charakteryzuje – polityka zagraniczna Jana III Sobieskiego – zmiany sojuszów i ich konsekwencje – bitwa pod Wiedniem i jej znaczenie – zakończenie walk z Turcją – ostatnie lata panowania Jana III Sobieskiego (1683 r.) – charakteryzuje postać Jana III Sobieskiego – przedstawia przyczyny i skutki odsieczy wiedeńskiej. – zna daty: bitwy pod Chocimiem (1673 r.), elekcji Jana III Sobieskiego (1674 r.), wojny z Turcją (1674–1676 r.), bitwy pod Parkanami (1683 r.), utworzenia Świętej Ligi (1684 r.), pokoju Grzymułtowskiego (1686 r.), pokoju w Karłowicach (1699 r.) – charakteryzuje postacie: Leopolda I Habsburga, Kara Mustafy, Marii Kazimiery – wskazuje na mapie obszary, które utraciła Turcja na rzecz Rzeczypospolitej w wyniku podpisania pokoju w Karłowicach – omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny z Turcją (1674–1676 r.) (1676 r.), rozejmu w Żurawnie (1676 r.) – charakteryzuje postać Karola Lotaryńskiego – wskazuje na mapie obszary, które utraciła Turcja na rzecz cesarstwa i Wenecji w wyniku podpisania pokoju w Karłowicach – opisuje okoliczności objęcia tronu przez Jana III Sobieskiego – omawia reformy wojskowe Jana III Sobieskiego – charakteryzuje skutki przejścia Sobieskiego do obozu prohabsburskiego – omawia działalność Świętej Ligi i jej skutki dla Rzeczypospolitej. (1683 r.) – charakteryzuje postacie: Filipa Wilhelma, Ludwika Burbona (Wielkiego Kondeusza), Dymitra Wiśniowieckiego, Stanisława Jabłonowskiego – omawia wpływ sytuacji międzynarodowej na politykę zagraniczną Jana III Sobieskiego – charakteryzuje politykę Sobieskiego wobec Brandenburgii, Rosji i Turcji – przedstawia ostatnie lata panowania Jana III Sobieskiego. postać Imre Thököly’ego – ocenia skutki zaangażowania Rzeczypospolitej w działalność Świętej Ligi. 8. Kryzys Rzeczypospolitej – zniszczenia wojenne – społeczne skutki wojen – wzrost roli magnaterii – przemiany ustrojowe i polska skarbowość – sytuacja wyznaniowa w XVII w. – wyjaśnia znaczenie terminu: oligarchia magnacka – charakteryzuje przejawy wpływu magnaterii na życie polityczne i gospodarcze Rzeczypospolitej w XVII w. – wyjaśnia, jakie znaczenie dla Europy miało zwycięstwo pod Wiedniem. – wyjaśnia znaczenie terminów: latyfundia magnackie, klientela magnacka – omawia zniszczenia wojenne i grabieże po wielkich wojnach XVII w. – charakteryzuje społeczne skutki wojen – wyjaśnia, jakie były przyczyny wzrostu znaczenia magnaterii w drugiej połowie XVII w. – omawia proces oligarchizacji życia gospodarczego i politycznego Rzeczypospolitej. – wyjaśnia znaczenie terminów: przymus propinacyjny, rządy sejmikowe, podatek podymny, podatek pogłówny, kwarta, łanowe, hiberna, apostazja – przedstawia skutki wielkich wojen dla gospodarki miejskiej w Rzeczypospolitej – omawia położenie gospodarcze szlachty w XVII w. i jej działania na rzecz zwiększenia swoich dochodów – wyjaśnia, na czym polegały rządy sejmikowe – charakteryzuje położenie protestantów w Rzeczypospolitej w XVII w. – wyjaśnia znaczenie terminu: egzulanci – omawia wpływ kryzysu europejskiego w XVII w. na sytuację gospodarczą Rzeczypospolitej – wyjaśnia wpływ egzulantów na politykę państwa – omawia politykę skarbową w Rzeczypospolitej XVII w. – wyjaśnia, na czym polegał konflikt między unitami i dyzunitami – opisuje relacje między wyznaniami na ziemiach Rzeczypospolitej. – ocenia wpływ wojen XVII w. na przemiany ustrojowe, gospodarcze, społeczne i wyznaniowe w Rzeczypospolitej. 9. Barok i sarmatyzm – początki baroku w Polsce – architektura barokowa w Polsce – rzeźba i malarstwo – kultura barokowa na dworach magnackich – literatura barokowa – nauka i oświata w XVII-wiecznej Rzeczypospoli tej – sarmatyzm i jego cechy charakterystyc zne – wyjaśnia znaczenie terminów: sarmatyzm, złota wolność szlachecka, przedmurze chrześcijaństwa – zna czas trwania baroku w Rzeczypospolitej (k. XVI – poł. XVIII w.) – opisuje cechy charakterystyczne sarmatyzmu. – wyjaśnia znaczenie terminów: ksenofobia, orientalizacja – charakteryzuje postacie: Jana Andrzeja Morsztyna, Jana Heweliusza, Jana Chryzostoma Paska – wyjaśnia, jakie funkcje ideowe pełniła sztuka baroku – omawia cechy charakterystyczne barokowej architektury sakralnej w Polsce – przedstawia rozwój budownictwa świeckiego epoki baroku na przykładzie rezydencji królewskich i magnackich – wyjaśnia, na czym polegała orientalizacja kultury – wyjaśnia znaczenie terminów: przedstawienia funeralne, silva rerum, makaronizmy, szlachcic-sybaryta – charakteryzuje postacie: Mikołaja Zebrzydowskiego, Tomasza Dolabelli, Stanisława Herakliusza Lubomirskiego – przedstawia wpływ potrydenckiej reformy kościoła na kulturę i naukę baroku w Rzeczypospolitej – omawia osiągnięcia literatury polskiego baroku – opisuje cechy charakterystyczne rzeźby i malarstwa polskiego baroku – przedstawia genezę ideologii sarmackiej – charakteryzuje postacie: Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, Daniela Naborowskiego, Samuela Twardowskiego, Wacława Potockiego, Jana Brożka – przedstawia wpływ wielkich wojen XVII w. na rozwój kultury i sztuki epoki baroku – przedstawia rozwój nauki w dobie baroku – przedstawia przyczyny i przejawy spadku poziomu nauczania w polskich szkołach XVII w. – charakteryzuje postacie: Giovanniego Trevano, Matteo Castellego, Peetera Danckersa de Rija, Daniela Schultza, Anny Stanisławskiej, Wespazjana Kochowskiego, Zbigniewa Morsztyna, Jana Szczęsnego Herburta, Kaspra Niesieckiego – charakteryzuje i ocenia wkład polskiego baroku do kultury Europy XVII i początków XVIII w. i obyczajów polskich w XVII w. 1. Gospodarka i społeczeństwo w XVIII wieku – eksplozja demograficzn a w Europie – rewolucja agrarna – rewolucja przemysłowa w Anglii – skutki społeczne i gospodarcze rewolucji przemysłowej – nowe koncepcje ekonomiczne – omawia wpływ ideologii sarmatyzmu na styl życia i obyczajowość szlachty polskiej. OŚWIECENIE W EUROPIE I W POLSCE – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie terminów: eksplozja terminów: terminów: demograficzna, płodozmian fizjokratyzm, rewolucja intensywny, leseferyzm przemysłowa rewolucja agrarna, – charakteryzuje – omawia społeczne maszyna parowa, posta i gospodarcze skutki klasa robotnicza, François Quesnaya rewolucji liberalizm – omawia cechy przemysłowej. gospodarczy, wolny charakterystyczne rynek, wolna eksplozji konkurencja, demograficznej w gospodarka Europie i jej wolnorynkowa koloniach w XVIII w. – zna datę – omawia cechy skonstruowania charakterystyczne maszyny parowej rewolucji agrarnej i (1769 r.) jej skutki – charakteryzuje – przedstawia postacie: Jamesa uwarunkowania Watta, Adama rewolucji Smitha przemysłowej – wskazuje na mapie – omawia wpływ najbardziej wynalazków na rozwinięte zmiany w przemyśle – charakteryzuje postacie: Edwarda Jennera, Johna Kaya, Jamesa Hargreavesa, Richarda Arkwrighta – wyjaśnia, jakie znaczenie dla rozwoju medycyny miało odkrycie dokonane przez Edwarda Jennera – wymienia najważniejsze wynalazki związane z rewolucją przemysłową. – ocenia gospodarcze i społeczne skutki rewolucji przemysłowej. 2. Oświecenie – wiek XVIII – stulecie rozumu – filozofia i myśl społecznopolityczna oświecenia – Wielka encyklopedia francuska i jej znaczenie – rozwój nauki – rozwój – wyjaśnia znaczenie terminów: oświecenie, trójpodział władzy, umowa społeczna – zna czas trwania oświecenia (XVIII w.) – charakteryzuje postacie: Karola Monteskiusza, Jeana-Jacques’a Rousseau – omawia teorie trójpodziału władzy i gospodarczo państwa XVIIIwiecznej Europy – omawia przyczyny eksplozji demograficznej w Europie i jej koloniach w XVIII w. – wyjaśnia, jakie znaczenie dla rozwoju przemysłu miało wynalezienie maszyny parowej – charakteryzuje klasę robotniczą w XVIII w. – wyjaśnia znaczenie terminów: prawa naturalne, encyklopedyści, krytycyzm, sentymentalizm, klasycyzm – charakteryzuje postacie: Johna Locke’a, Woltera, Denisa Diderota, Immanuela Kanta, Isaaca Newtona, Wolfganga włókienniczym – opisuje przemiany w hutnictwie i metalurgii – omawia nowe idee ekonomiczne stworzone w XVIII w. – wyjaśnia znaczenie terminów: koncepcja wolności, deizm, ateizm, teoria poznania, szkoły specjalistyczne, akademie naukowe, salony kulturalne, loże masońskie, rokoko, teatr narodowy – zna datę rozwiązania zakonu – charakteryzuje postacie: Antoine’a Lavoisiera, Karola Linneusza, Alessandra Volty, Jamesa Cooka, Daniela Defoe, Jonathana Swifta, Jacques'a Louisa Davida, Josepha Haydna – omawia osiągnięcia w dziedzinie nauk ścisłych, przyrodniczych i – charakteryzuje postać Laurence’a Sterne’a – ocenia wpływ filozofii i myśli społecznopolitycznej oświecenia na współczesne systemy polityczne. edukacji i ośrodków naukowych – literatura oświeceniowa – rokoko i klasycyzm umowy społecznej. Amadeusza Mozarta – wskazuje na mapie państwa, w których najwcześniej zaczęły upowszechniać się idee oświecenia – przedstawia genezę oświecenia – omawia myśl społeczno-polityczną oświecenia – wyjaśnia, jaką rolę w okresie oświecenia odegrała Wielka encyklopedia francuska – omawia oświeceniowe reformy systemu edukacji – omawia główne kierunki w rozwoju literatury oświeceniowej – przedstawia cechy charakterystyczne architektury i sztuki klasycyzmu. jezuitów (1773 r.) – charakteryzuje postacie: Benjamina Franklina, braci Montgolfier – wyjaśnia wpływ idei oświecenia na wierzenia religijne i dogmaty kościelne – charakteryzuje wiodące kierunki filozoficzne oświecenia – na wybranych przykładach omawia wpływ oświeceniowej nauki na rozwój przemysłu i życie codzienne – wyjaśnia, jakie funkcje pełniły w XVIII w. salony kulturalne – wyjaśnia, jaką rolę odgrywały w XVIII w. loże masońskie – przedstawia sposoby propagowania wiedzy i nowych idei geograficznych. 3. Budowa imperium rosyjskiego – Rosja a Europa w XVII w. – początki rządów Piotra I – reformy Piotra I – wielka wojna północna i jej następstwa – walka o władzę w Rosji po śmierci Piotra I – rządy Katarzyny II – powstanie rosyjskiego mocarstwa – wyjaśnia znaczenie terminu: absolutyzm – charakteryzuje postacie: Piotra I Wielkiego, Katarzyny II Wielkiej – charakteryzuje zmiany w ustroju państwa i systemie administracyjnym przeprowadzone przez Piotra I. – wyjaśnia znaczenie terminów: Senat Rządzący, gubernia, wielka wojna północna, pokój w Nystad, wojna siedmioletnia – zna daty: wielkiej wojny północnej (1700–1721 r.), pokoju w Nystad (1721 r.), wojny siedmioletniej (1756–1763 r.) – wskazuje na mapie obszary w Europie zajęte przez Piotra I i Katarzynę II – przedstawia reformy obyczajowe Piotra I – omawia przyczyny, przebieg i skutki wielkiej wojny północnej – omawia politykę wewnętrzną Katarzyny II w czasach oświecenia. – wyjaśnia znaczenie terminów: wielkie poselstwo, tabela rang, przymus szkolny, imperator Wszechrosji, Rada Cesarska – wyjaśnia przyczyny wysłania wielkiego poselstwa (1697 r.), ustanowienia Senatu Rządzącego (1711 r.), bitwy pod Narwą (1700 r.), bitwy pod Połtawą (1709 r.), przyjęcia przez Piotra I tytułu imperatora Wszechrosji (1721 r.) – charakteryzuje postacie: Karola XII, Elżbiety I, Fryderyka II – wyjaśnia wpływ wielkiego poselstwa na przemiany w państwie rosyjskim – omawia – wyjaśnia uwarunkowania zmiany wizerunku Rosji w XVII w. – przedstawia reformy w wojsku rosyjskim – charakteryzuje politykę wyznaniową Piotra I – przedstawia rywalizację o władzę w Rosji po śmierci Piotra I – wyjaśnia, na czym polegała europeizacja Rosji. – porównuje i ocenia politykę wewnętrzną i zagraniczną Piotra I oraz Katarzyny II. 4. Absolutyzm oświecony w Prusach i w Austrii – absolutyzm oświecony – budowa potęgi Prus – absolutyzm oświecony Fryderyka II – Austria w czasie wielkich wojen – wojna siedmioletnia – reformy Marii Teresy i Józefa II w Austrii – wyjaśnia znaczenie terminu: absolutyzm oświecony – charakteryzuje postacie: Fryderyka Wilhelma I, Józefa II – omawia założenia idei absolutyzmu oświeceniowego. – przedstawia kierunki ekspansji zewnętrznej Rosji za panowania Katarzyny II. – wyjaśnia znaczenie terminów: laicyzacja, wojny śląskie, wojna siedmioletnia (III wojna śląska), państwo policyjne, józefinizm – zna daty: koronacji Fryderyka I (1701 r.), wojen śląskich (1740–1742 r.; 1744–1745 r.), wojny siedmioletniej (1756–1763 r.) – charakteryzuje postacie: Fryderyka I, Marii Teresy – wyjaśnia, jakie znaczenie dla Hohenzollernów miało uzyskanie korony królewskiej – omawia reformy wojskowe Fryderyka przemiany, jakie z inicjatywy Piotra I zaszły w stanie szlacheckim. – wyjaśnia znaczenie terminów: „królfilozof”, „pierwszy sługa państwa”, sankcja pragmatyczna, Rada Państwa, patent tolerancyjny – zna daty: sankcji pragmatycznej (1713 r.), pokoju w Hubertusburgu (1763 r.), patentu tolerancyjnego (1781 r.), reform chłopskich Józefa II (1781–1785 r.) – wskazuje na mapie obszary włączone do państwa pruskiego w I poł. XVIII w., granice państwa habsburskiego w II poł. XVIII w. – charakteryzuje – wyjaśnia znaczenie terminów: wojna o sukcesję hiszpańską, wojna o sukcesję austriacką, odwrócenie przymierzy – zna daty: wprowadzenia obowiązku szkolnego w Prusach (1763 r.), wojny o sukcesję hiszpańską (1701– 1714 r.), wojny o sukcesję austriacką (1740–1748 r.) – charakteryzuje postacie: Fryderyka II, Filipa V Burbona, Karola VI – przedstawia zmiany w relacjach austriacko-pruskich w I poł. XVIII w. – porównuje reformy – ocenia panowanie Fryderyka II oraz Józefa II jako władców oświeconych. 5. Rzeczpospolita w pierwszej połowie XVIII wieku – pierwsze lata unii polsko-saskiej – Rzeczpospolit a w czasie wojny północnej – ostatnie lata rządów Augusta II – wojna o sukcesję polską – polityczna anarchia i próby reform – wyjaśnia znaczenie terminów: Familia, Collegium Nobilium – zna datę założenia Collegium Nobilium (1740 r.) – charakteryzuje postacie: Augusta II Mocnego, Stanisława Konarskiego – omawia cechy charakterystyczne panowania Augusta II i Augusta III. Wilhelma I i ich wpływ na funkcjonowanie państwa – charakteryzuje reformy wewnętrzne Fryderyka II – opisuje reformy wewnętrzne Józefa II – przedstawia przyczyny i skutki wojny siedmioletniej. – wyjaśnia znaczenie terminów: sejm niemy, wojna o sukcesję polską, pijarzy – zna daty: elekcji Augusta II Mocnego (1696 r.), wielkiej wojny północnej (1700–1721 r.), sejmu niemego (1717 r.), wojny o sukcesję polską (1733–1736 r.) – charakteryzuje postacie: Stanisława Leszczyńskiego, rządy Fryderyka I – omawia zaangażowanie Austrii w politykę międzynarodową w I poł. XVIII w. – wyjaśnia, w jakich okolicznościach Maria Teresa objęła tron Austrii – omawia reformy wewnętrzne Marii Teresy. – wyjaśnia znaczenie terminów: republikanie, sejm pacyfikacyjny, fakcje magnackie – zna daty: elekcji Stanisława Leszczyńskiego (1704 r.), konfederacji sandomierskiej (1704 r.), konfederacji tarnogrodzkiej (1715 r.), konfederacji w Dzikowie (1734 r.), sejmu w Prusach i Austrii w II poł. XVIII w. – charakteryzuje rolę Prus i Austrii w konfliktach zbrojnych w Europie w latach 1700−1763. – zna daty: bitwy pod Kliszowem (1702 r.), konfederacji w Warszawie (1704 r.), zamieszek religijnych w Toruniu (1724 r.) – charakteryzuje postacie: Henryka Brühla, Jerzego Mniszcha – wyjaśnia, jaką rolę odegrał Piotr I w sporze między Augustem II i szlachtą. – ocenia programy reform Rzeczypospolitej w I poł. XVIII w. w czasach Augusta III – reformy oświaty i ożywienie gospodarcze w Polsce Augusta III – wskazuje na mapie terytorium Saksonii – wyjaśnia, w jakich okolicznościach doszło do unii polsko-saskiej – przedstawia okoliczności, w jakich Rzeczpospolita została wplątana w wielką wojnę północną – opisuje przebieg i skutki wojny o sukcesję polską – omawia wpływ myśli oświeceniowej na reformy oświaty w Rzeczypospolitej w I poł. XVIII w. pacyfikacyjnego (1736 r.) – charakteryzuje postacie: Karola XII, Piotra I – wyjaśnia, co różniło Rzeczpospolitą i Saksonię pod względem politycznym, społecznym i ekonomicznym – przedstawia przebieg wielkiej wojny północnej na ziemiach polskich – omawia przebieg i skutki rywalizacji między Augustem II a Stanisławem Leszczyńskim i ich zwolennikami – charakteryzuje sytuację wewnętrzną w Rzeczypospolitej u schyłku panowania Augusta II – omawia proces 6. Pierwsze lata rządów Stanisława Augusta narastania anarchii wewnętrznej za panowania Augusta III. – elekcja – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie Stanisława terminów: terminów: Szkoła terminów: sejm Augusta konfederacja barska, Rycerska, prawa repninowski, Poniatowskieg Komisja Edukacji kardynalne, walka generalność o i pierwsze Narodowej partyzancka, Rada – zna daty: sejmu reformy – zna daty: elekcji Nieustająca konwokacyjnego – sprawa Stanisława Augusta – zna daty: założenia (1764 r.), sejmu dysydentów i Poniatowskiego Szkoły Rycerskiej repninowskiego prawa (1764 r.), (1765 r.), uchwalenia (1797–1798 r.), kardynalne konfederacji barskiej praw kardynalnych powołania – (1768–1772 r.), I (1768 r.), sejmu generalności (1769 konfederacja rozbioru Polski (1772 rozbiorowego r.) barska – r.), powołania (1773–1775 r.), – charakteryzuje przyczyny, Komisji Edukacji powołania Rady postacie: Kajetana przebieg, Narodowej (1773 r.) Nieustającej (1775 r.) Sołtyka, Mikołaja skutki i ocena – charakteryzuje – charakteryzuje Repnina – I rozbiór postać Stanisława postacie: Katarzyny – przedstawia Polski Augusta II, Kazimierza reformy sejmu – sejm Poniatowskiego Pułaskiego, Tadeusza konwokacyjnego i rozbiorowy i – wskazuje na mapie Rejtana pierwszych lat jego reformy obszary utracone – omawia panowania przez Rzeczpospolitą okoliczności elekcji Stanisława Augusta na rzecz Austrii, Rosji Stanisława Augusta Poniatowskiego i Prus w 1772 r. Poniatowskiego – przedstawia – przedstawia – wyjaśnia wpływ przebieg przyczyny i skutki praw kardynalnych konfederacji barskiej – wyjaśnia znaczenie terminów: koliszczyzna, zasada równowagi sił – charakteryzuje postacie: Michała Fryderyka Czartoryskiego, Wacława Rzewuskiego, Karola Radziwiłła, Adama Ponińskiego – wyjaśnia okoliczności, w jakich doszło do interwencji rosyjskiej w Rzeczypospolitej w 1767 r. – ocenia postanowienia sejmu repninowskiego – ocenia działania konfederatów barskich – ocenia wpływ decyzji sejmu rozbiorowego na funkcjonowanie państwa polskiego. konfederacji barskiej. 7. Oświecenie w Rzeczypospolitej – początki oświecenia w Polsce – mecenat Stanisława Augusta Poniatowskieg o – architektura i sztuka polskiego oświecenia – literatura oświeceniowa – edukacja i nauka – wyjaśnia znaczenie terminu: oświecenie stanisławowskie – zna czas oświecenia w Polsce (lata 30. XVIII w. – k. XVIII w.) oraz datę powstania Collegium Nobilium (1740 r.) – charakteryzuje postać Stanisława Konarskiego – charakteryzuje osiągnięcia architektury i sztuki polskiego klasycyzmu. na funkcjonowanie Rzeczypospolitej – przedstawia postanowienia traktatu rozbiorowego z 1772 r. – omawia decyzje sejmu rozbiorowego. – wyjaśnia znaczenie terminów: obiady czwartkowe, Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych – charakteryzuje postacie: Ignacego Krasickiego, Hugona Kołłątaja – omawia rolę mecenatu Stanisława Augusta Poniatowskiego w propagowaniu idei oświecenia – charakteryzuje przemiany w polskiej edukacji w XVIII w. i ocenia ich znaczenie. – omawia okoliczności podpisania I rozbioru Polski. – zna datę założenia Biblioteki Załuskich (1747 r.) – charakteryzuje postacie: Józefa i Andrzeja Załuskich, Marcella Bacciarellego, Bernarda Belotta (Canaletta), Juliana Ursyna Niemcewicza, Ignacego Potockiego, Adama Kazimierza Czartoryskiego – przedstawia początki oświecenia w Polsce – na wybranych przykładach – charakteryzuje postacie: Franciszka Bohomolca, Adama Naruszewicza, Domenica Merliniego, Jana Piotra Norblina, Franciszka Karpińskiego, Izabeli Czartoryskiej, Jana i Jędrzeja Śniadeckich, Marcina Poczobutta– Odlanickiego, – omawia osiągnięcia nauki polskiej w epoce oświecenia. – charakteryzuje postacie: Stanisława Trembeckiego, Franciszka Salezego Jezierskiego, Franciszka Pincka, Franciszka Smuglewicza, Zygmunta Vogla, Samuela Chróścikowskiego, Krzysztofa Kluka – ocenia wpływ Stanisława Augusta Poniatowskiego na rozwój kultury i sztuki oświecenia w Polsce. 1. Rewolucja amerykańska – kolonizacja Ameryki Północnej – konflikt między osadnikami a metropolią – wojna o niepodległość – ustrój Stanów Zjednoczonyc h wyjaśnia, jakie cele przyświecały polskiej literaturze oświeceniowej. ŚWIAT I RZECZPOSPOLITA W KOŃCU XVIII WIEKU – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie terminów: terminów: terminów: opłaty Deklaracja metropolia, stemplowe, ustawa niepodległości, „bostońskie picie o herbacie, Armia państwo federacyjne herbaty”, pokój w Kontynentalna, – zna daty: Wersalu, konstytucja procedura Deklaracji Stanów impeachmentu, Sąd niepodległości (4 VII Zjednoczonych, Najwyższy 1776 r.), konstytucji Kongres, Izba – zna daty: uchwały Stanów Reprezentantów, o tzw. ustawach Zjednoczonych Senat, prezydent, stemplowych (1765 (1787 r.) Karta Praw, r.), ustawy o – charakteryzuje republikanie, herbacie (1773 r.), postać Jerzego demokraci bitwy pod Lexington Waszyngtona – zna daty: (1775 r.), bitwy pod – wyjaśnia, dlaczego „bostońskiego picia Saratogą (1777 r.), mieszkańcy kolonii herbaty” (1773 r.), bitwy pod Yorktown angielskich chcieli wojny o (1781 r.) uniezależnić się od niepodległość kolonii – charakteryzuje metropolii angielskich w postać Thomasa – omawia skutki Ameryce Pn. (1775– Jeffersona wojny o 1783 r.), pokoju w – wskazuje na mapie niepodległość kolonii Wersalu (1783 r.), obszary przyłączone angielskich w Karty Praw (1791 r.) do kolonii Ameryce Pn. – charakteryzuje angielskich w wyniku – wyjaśnia znaczenie terminów: Synowie Wolności, federaliści, separatyści – zna daty: przybycia tzw. ojców pielgrzymów do Ameryki Pn. (1620 r.), zajęcia posiadłości francuskich w Ameryce Pn. przez Anglików (1756–1763 r.), I Kongresu Kontynentalnego (1774 r.), II Kongresu Kontynentalnego (1775 r.) – charakteryzuje postacie: Jerzego III, Thomasa Paine’a, Marie Josepha de La Fayette’a – przedstawia rdzennych mieszkańców Ameryki – zna datę bitwy pod Bunker Hill (1775 r.) – charakteryzuje postać Wilhelma von Steubena – ocenia działalność Synów Wolności. postacie: Tadeusza Kościuszki, Kazimierza Pułaskiego, Beniamina Franklina – wskazuje na mapie zasięg terytorialny kolonii angielskich w Ameryce Pn. na początku XVIII w. – charakteryzuje rozwój osadnictwa angielskiego w Ameryce Pn. – przedstawia argumenty polityczne i ekonomiczne wysuwane przez kolonistów na rzecz uzyskania niepodległości – charakteryzuje ustrój Stanów Zjednoczonych w świetle konstytucji 1787 r. – wyjaśnia, jakie znaczenie dla obywateli Stanów wojny siedmioletniej – omawia podział kolonialny Ameryki Pn. w XVII i pocz. XVIII w. – omawia organizację i gospodarkę kolonii angielskich w Ameryce Pn. – przedstawia rolę Bostonu w konflikcie kolonii z metropolią – omawia przebieg wojny o niepodległość kolonii angielskich – na wybranych przykładach przedstawia udział Europejczyków w wojnie o niepodległość kolonii angielskich. Pn. i ich położenie – opisuje politykę Wielkiej Brytanii wobec kolonii w Ameryce Pn. – porównuje siły zbrojne kolonistów z wojskami brytyjskimi – przedstawia spory o ustrój Stanów Zjednoczonych. 2. Wybuch – Francja rewolucji we Francji Ludwika XVI – Stany Generalne i ich rola – rewolucja ludowa – zmiana ustroju we Francji – wprowadzeni e monarchii konstytucyjnej – rewolucja burżuazyjna – wyjaśnia znaczenie terminów: Deklaracja praw człowieka i obywatela, monarchia konstytucyjna, Wielka Rewolucja Francuska – zna daty: Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789– 1791 r.), Deklaracji praw człowieka i obywatela (VIII 1789 r.) – charakteryzuje postać Ludwika XVI – przedstawia cele i zasady zawarte w Deklaracji praw człowieka i obywatela. Zjednoczonych miała Karta Praw. – wyjaśnia znaczenie terminów: stan trzeci, Stany Generalne, Zgromadzenie Narodowe, Zgromadzenie Konstytucyjne (Konstytuanta), jakobini, kordelierzy, Zgromadzenie Prawodawcze (Legislatywa) – zna daty: powstania Zgromadzenia Konstytucyjnego (1789 r.), szturmu na Bastylię (14 VII 1789 r.), uchwalenia konstytucji (IX 1791 r.) – charakteryzuje postacie: Maximiliena de Robespierre’a, Georges’a Dantona, Jean-Paula Marata – wyjaśnia znaczenie terminów: burżuazja, drobnomieszczaństw o, Gwardia Narodowa, wielka trwoga, cenzus majątkowy, rewolucja burżuazyjna – zna daty: zwołania Stanów Generalnych (1789 r.), ucieczki Ludwika XVI z Paryża (1791 r.) – charakteryzuje postacie: Ludwika XV, Marii Antoniny, Emmanuela Josepha Sieyèsa, Marie Josepha de la Fayette’a – charakteryzuje sytuację ekonomiczną Francji za panowania Ludwika XV – przedstawia – wyjaśnia znaczenie terminu: gwardia mieszczańska – omawia i ocenia postępowanie dworu królewskiego w obliczu kryzysu ekonomicznego we Francji – wymienia idee oświeceniowe, które zostały utrwalone w Deklaracji praw człowieka i obywatela. – ocenia burżuazyjny okres Wielkiej Rewolucji Francuskiej. – charakteryzuje sytuację ekonomiczną Francji za panowania Ludwika XVI – omawia skład oraz położenie ekonomiczne i polityczne stanu trzeciego – charakteryzuje stronnictwa polityczne działające w Zgromadzeniu Narodowym. 3. Republika Francuska – proklamowani e republiki francuskiej – wojna w obronie republiki – dyktatura jakobinów – przewrót – wyjaśnia znaczenie terminów: dyktatura jakobinów, wielki terror – zna daty: dyktatury jakobinów (1793– 1794 r.), wielkiego terroru (1793–1794 r.) – wyjaśnia, na czym – wyjaśnia znaczenie terminów: Konwent Narodowy, Marsylianka, rojaliści, przewrót termidoriański, dyrektoriat – zna daty: zwołania Konwentu (1792 r.), ogłoszenia republiki strukturę społeczeństwa francuskiego – przedstawia okoliczności zwołania Stanów Generalnych i przekształcenia ich w Zgromadzenie Narodowe – omawia przebieg działań rewolucyjnych do 1791 r. – opisuje symbole rewolucji francuskiej – omawia zasady ustroju Francji określone w konstytucji z 1791 r. – wyjaśnia znaczenie terminów: powstanie w Wandei, Komitet Ocalenia Publicznego, Trybunał Rewolucyjny – zna daty: wypowiedzenia – charakteryzuje postacie: Józefa II, Leopolda II – przedstawia reakcję państw europejskich na wydarzenia rewolucyjne we Francji – omawia podział polityczny Legislatywy – porównuje rządy burżuazji (1789– 1792 r.), jakobinów (1793–1794 r.) i dyrektoriatu (1794–1799 r.) – ocenia znaczenie Wielkiej Rewolucji Francuskiej. 4. Rzeczpospolita w dobie Sejmu Wielkiego termidoriańsk i i rządy dyrektoriatu – znaczenie Wielkiej Rewolucji Francuskiej polegał nowy porządek rewolucyjnego świata jakobinów. – sytuacja polityczna Rzeczypospoli tej po I rozbiorze – zwołanie Sejmu – wyjaśnia znaczenie terminów: Ustawa rządowa (Konstytucja 3 maja), monarchia konstytucyjna, konfederacja francuskiej (IX 1792 r.), stracenia Ludwika XVII (1793 r.), przewrotu termidoriańskiego (VII 1794 r.) – charakteryzuje postacie: Georges’a Dantona, Jean-Paula Marata, Maximiliena de Robespierre’a – przedstawia okoliczności przejęcia władzy przez jakobinów – charakteryzuje politykę wewnętrzną jakobinów – omawia okoliczności upadku dyktatury jakobinów – charakteryzuje rządy dyrektoriatu. – wyjaśnia znaczenie terminów: Sejm Wielki (Sejm Czteroletni), „czarna procesja”, Ustawa o sejmikach, Prawo o miastach, Straż wojny Austrii (1792 r.), bitwy pod Valmy (1792 r.), powstania w Wandei (1793– 1794 r.), powołania Konwentu Ocalenia Publicznego (1793 r.), konstytucji jakobińskiej (1793 r.), konstytucji roku III (1795 r.) – wskazuje na mapie Wandeę – omawia przebieg i skutki wojny rewolucyjnej Francji z Austrią – omawia losy króla Ludwika XVI w czasie rewolucji. – przedstawia reakcję Europy na stracenie Ludwika XVI – przedstawia reakcję Francuzów na stracenie Ludwika XVI. – wyjaśnia znaczenie terminów: stronnictwo patriotyczne, stronnictwo dworskie, stronnictwo – wyjaśnia znaczenie terminów: Kodeks Zamojskiego, jurydyki, plenipotenci – zna datę spotkania w Kaniowie (1787 r.) – charakteryzuje – ocenia historyczne znaczenie Konstytucji 3 maja – ocenia postawy opozycji magnackiej na reformy Sejmu Wielkiego – reformy Sejmu Wielkiego – Konstytucja 3 maja – wojna w obronie suwerenności – II rozbiór Polski targowicka – zna daty: Sejmu Wielkiego (1788– 1792 r.), Konstytucji 3 maja (1791 r.), konfederacji targowickiej (1792 r.), II rozbioru Polski (1793 r.) – charakteryzuje postać Tadeusza Kościuszki – wskazuje na mapie ziemie zagarnięte w wyniku II rozbioru przez Prusy i Rosję – omawia zmiany ustroju Rzeczypospolitej wprowadzone Konstytucją 3 maja – wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji w Targowicy i jej skutki. Praw, wojna w bronie Konstytucji 3 maja – zna daty: „czarnej procesji” (1789 r.), Ustawy o sejmikach (III 1791 r.), Prawa o miastach (IV 1791 r.), wojny w obronie suwerenności (1791–1792 r.), sejmu rozbiorowego (1793 r.) – charakteryzuje postacie: Katarzyny II, Hugona Kołłątaja, Franciszka Ksawerego Branickiego, Szczęsnego Potockiego, Seweryna Rzewuskiego, Józefa Poniatowskiego – wyjaśnia, w jakich okolicznościach zwołano Sejm Wielki – przedstawia stronnictwa polityczne Sejmu hetmańskie, ofiara 10 grosza – zna datę bitwy pod Zieleńcami (VI 1792 r.) – charakteryzuje postacie: Ignacego Potockiego, Adama Kazimierza Czartoryskiego, Stanisława Małachowskiego, Kazimierza Nestora Sapiehy, Jana Dekerta, Stanisława Staszica – omawia działania opozycji szlacheckiej na rzecz wzmocnienia wewnętrznego państwa – omawia sytuację międzynarodową w okresie obrad Sejmu Wielkiego – wyjaśnia przyczyny zorganizowania „czarnej procesji” i jej skutki polityczne postać Andrzeja Zamojskiego – wyjaśnia, jakie zmiany w prawie wprowadzał Kodeks Zamojskiego – omawia wpływ sytuacji międzynarodowej na plany przeprowadzenia reform wewnętrznych w Rzeczypospolitej – przedstawia reakcję Rosji i Prus na dzieło Sejmu Wielkiego. Wielkiego. Wielkiego i ich programy – wymienia reformy Sejmu Wielkiego – przedstawia okoliczności uchwalenia Konstytucji 3 maja – omawia przebieg i skutki wojny w obronie Konstytucji 3 maja. 5. Upadek polskiej państwowości – Polska po II rozbiorze – wybuch powstania kościuszkowsk iego – przebieg insurekcji – walki powstańcze i decyzje polityczne – koniec insurekcji – wyjaśnia znaczenie terminów: ogólnonarodowe powstanie, naczelnik – zna daty: powstania kościuszkowskiego (1794 r.), Uniwersału połanieckiego (7 V 1794 r.), III rozbioru Polski (1795 r.) – charakteryzuje postać Tadeusza Kościuszki – wyjaśnia znaczenie terminów: emigracja, akt insurekcji, kosynierzy, Uniwersał Połaniecki – zna daty: przysięgi Kościuszki (24 III 1794 r.), bitwy pod Racławicami (4 IV 1794 r.), bitwy pod Szczekocinami (6 VI 1794 r.), bitwy pod Maciejowicami (10 X – omawia postanowienia Ustawy o sejmikach i Prawa o miastach – wyjaśnia, jak Konstytucja 3 maja zmieniła pojęcie narodu – przedstawia okoliczności podpisania układu rozbiorowego w 1793 r. – omawia i ocenia decyzje sejmu rozbiorowego. – wyjaśnia pojęcie: rzeź Pragi – zna daty: wybuchu powstania w Warszawie i Wilnie (IV 1794 r.), wybuchu powstania w Wielkopolsce (VIII 1794 r.), rzezi Pragi (XI 1794 r.), kapitulacji Warszawy (XI 1794 r.) – charakteryzuje postacie: Jana – zna daty: samosądów w Warszawie (VI 1794 r.), początków oblężenia Warszawy (VII 1794 r.), konwencji porozbiorowej (1797 r.) – charakteryzuje postacie: Ignacego Działyńskiego, Antoniego Madalińskiego, Iwana – ocenia historyczne znaczenie rozbiorów Rzeczypospolitej – ocenia postawę króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w ostatnich latach istnienia Rzeczypospolitej. 6. Francja od konsulatu do cesarstwa kościuszkowsk iej – III rozbiór Polski i upadek Rzeczypospoli tej – wskazuje na mapie ziemie zagarnięte w wyniku III rozbioru – przedstawia przyczyny i skutki powstania kościuszkowskiego. – rządy dyrektoriatu – walki z I koalicją – zna datę koronacji cesarskiej Napoleona (1804 r.) – charakteryzuje 1794 r.), abdykacji Stanisława Augusta Poniatowskiego (X 1795 r.) – charakteryzuje postacie: Jana Henryka Dąbrowskiego, Aleksandra Suworowa – wyjaśnia, do czego zobowiązywał się Kościuszko w swojej przysiędze – omawia zadania Kościuszki jako naczelnika – przedstawia przebieg działań militarnych w czasie powstania kościuszkowskiego – omawia okoliczności upadku powstania kościuszkowskiego. – wyjaśnia znaczenie terminów: dyrektotiat, zamach 18 brumaire’a, Kilińskiego, Jakuba Jasińskiego, Wojciecha Bartosza Głowackiego, Tomasza Wawrzeckiego – opisuje skutki II rozbioru Polski – omawia okoliczności wybuchu powstania kościuszkowskiego – przedstawia rolę kosynierów w powstaniu kościuszkowskim – omawia próby rozwiązania problemu chłopskiego w powstaniu kościuszkowskim. Fersena – charakteryzuje polską emigrację polityczną po 1793 r. – przedstawia postanowienia konwencji porozbiorowej z 1797 r. – wyjaśnia znaczenie terminu: republiki siostrzane – zna daty: bitwy – zna daty: pokoju w Campo Formio (1797 r.), pokoju w Lunéville – zna daty: bitwy pod Mondovi (1796 r.),bitwy pod Lodi (1796 r.), bitew pod 7. Legiony Polskie we Włoszech antyfrancuską – początki kariery Napoleona Bonaparte – wyprawa Napoleona do Egiptu – zamach stanu 18 brumaire’a i rządy konsulatu – walki z II koalicją antyfrancuską – reformy Napoleona – Napoleon cesarzem Francuzów postać Napoleona Bonaparte – wyjaśnia, w jakich okolicznościach Napoleon sięgnął po koronę cesarską. konsulat, konkordat, kodeks cywilny – zna daty: wyprawy do Egiptu (1798 r.), zamachu 18 brumaire’a (1799 r.) – charakteryzuje karierę polityczną i wojskową Napoleona Bonaparte – charakteryzuje politykę wewnętrzną dyrektoriatu – omawia przyczyny i skutki wyprawy Napoleona do Egiptu – opisuje reformy wprowadzone we Francji za rządów Napoleona jako pierwszego konsula. – losy Polaków po III – wyjaśnia znaczenie terminu: Legiony – wyjaśnia znaczenie terminu: Legia pod piramidami (1798 r.), bitwy pod Abukirem (1798 r.), konstytucji roku VIII (1799 r.), wojny z II koalicją antyfrancuską (1799–1802 r.), bitwy pod Marengo (1800 r.) – wskazuje na mapie republiki siostrzane stworzone przez Francuzów – omawia ustrój Francji za rządów dyrektoriatu – przedstawia okoliczności w jakich Napoleon przejął władzę we Francji – opisuje ustrój Francji za rządów konsulatu – omawia stosunki między państwem i Kościołem w okresie konsulatu. – wyjaśnia znaczenie terminów: (1801 r.), traktatu w Amiens (1802 r.) – charakteryzuje postacie: Jeana François Champolliona, Emmanuela Josepha Sieyèsa – wyjaśnia, jakie były skutki zainteresowania europejskich badaczy zabytkami starożytnego Egiptu – przedstawia przebieg i skutki walk z I koalicją antyfrancuską – omawia przebieg i skutki walk z II koalicją antyfrancuską. Bassano, Arcole i Rivoli (1796 r.) – charakteryzuje postacie: Jeana Jourdana, Jeana Moreau, Rogera Ducosa, Paula Barrasa – ocenia rządy Napoleona jako pierwszego konsula. – wyjaśnia znaczenie terminów: – ocenia postawę Napoleona wobec rozbiorze – polska konspiracja niepodległości owa – powstanie Legionów Polskich – walki Legionów we Włoszech – kryzys idei legionowej – znaczenie Legionów Polskich we Włoszech Polskie – zna datę utworzenia Legionów Polskich we Włoszech (1797 r.) – charakteryzuje postacie: Jana Henryka Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego – omawia okoliczności powstania Legionów Polskich we Włoszech – omawia okoliczności powstania Pieśni Legionów Polskich we Włoszech i jej znaczenie. Naddunajska – zna daty: bitwy pod Hohenlinden (1800 r.), wysłania legionistów na San Domingo (1802 r.) – charakteryzuje postacie: Stanisława Staszica, Jana Ursyna Niemcewicza, Karola Kniaziewicza – wskazuje na mapie kraje, w których walczyły polskie oddziały – omawia sytuację społeczeństwa polskiego po III rozbiorze – charakteryzuje organizację wewnętrzną Legionów – omawia udział Legionów Polskich w walkach we Włoszech – przedstawia działalność Legii Naddunajskiej Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Agencja, Deputacja – zna daty: założenia Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1800 r.), bitwy pod Civita Castellana (1798 r.), bitew pod Legnano i Magnano (1798 r.) – charakteryzuje postać Samuela Bogumiła Lindego – przedstawia działalność oświatową, ekonomiczną i aktywność kulturalną Polaków po III rozbiorze – charakteryzuje polską konspirację niepodległościową na ziemiach polskich pod zaborami i na emigracji. Centralizacja, Towarzystwo Republikanów Polskich – zna daty: założenia Centralizacji (1796 r.), powstania Towarzystwa Republikanów Polskich (1798 r.) – charakteryzuje postacie: Onufrego Kopczyńskiego, Jana Śniadeckiego, Waleriana Dzieduszyckiego, Franciszka Barssa, Franciszka Dmochowskiego, Józefa Sułkowskiego – omawia i ocenia stanowisko Tadeusza Kościuszki wobec Napoleona. Legionów Polskich – ocenia znaczenie Legionów Polskich we Włoszech dla polskiej sprawy narodowej. 8. Ekspansja i klęska Napoleona – opisuje losy Legionów po 1801 r. – wojna z III – wyjaśnia znaczenie – wyjaśnia znaczenie koalicją terminów: „bitwa terminów: „bitwa antyfrancuską trzech cesarzy”, trzech cesarzy”, ; bitwa pod „bitwa narodów” pokój w Tylży, „sto Austerlitz – zna daty: dni” Napoleona – armia bitwy pod Austerlitz – zna daty: bitwy Napoleona (1805 r.), wyprawy pod Trafalgarem – walki z na Moskwę (1812 r.), (1805 r.), pokoju w Prusami i bitwy pod Lipskiem Tylży (1807 r.), bitwy Rosją (IV (1813 r.) pod Borodino (1812 koalicja – przedstawia skutki r.), bitwy nad antyfrancuska wyprawy Napoleona Berezyną (1812 r.), ) na Rosję. „stu dni” Napoleona – apogeum (1815 r.), bitwy pod francuskiej Waterloo (1815 r.) dominacji – charakteryzuje – wyprawa na postacie: Aleksandra Moskwę i jej I, Michaiła Kutuzowa skutki – wskazuje na mapie – wojna z kraje uzależnione od wielką Napoleona koalicją; – wyjaśnia, jakie były „bitwa przyczyny klęski sił narodów” pod austriacko-rosyjskich Lipskiem pod Austerlitz – „sto dni” – przedstawia Napoleona postanowienia pokoju w Tylży – wyjaśnia znaczenie terminów: Wielka Armia, blokada kontynentalna – zna daty: powstania Wielkiej Armii (1805 r.), bitwy pod Ulm (1805 r.), bitew pod Jeną i Auerstedt (1806 r.), ogłoszenia blokady kontynentalnej (1806 r.), bitwy pod Somosierrą (1808 r.), bitwy pod Wagram (1809 r.), wojny z wielką koalicją (1813 r.), zesłania Napoleona na Elbę (1814 r.), zesłania Napoleona na Wyspę św. Heleny (1815 r.) – charakteryzuje postacie: Franciszka II, Fryderyka Wilhelma III, Arthura Wellingtona – zna daty: powstania III koalicji antyfrancuskiej (1805 r.), pokoju w Preszburgu (1805 r.), powstania IV koalicji antyfrancuskiej (1806 r.), bitwy pod Pruską Iławą i Frydlandem (1807 r.), wojny w Hiszpanii (1808 r.), pokoju w Schönbrunn (1809 r.), zajęcia Paryża przez wojska koalicji (1814 r.) – charakteryzuje posta Józefa Bonapartego – omawia przebieg i skutki wojny z III koalicją antyfrancuską – opisuje przebieg i skutki wojny z IV koalicją antyfrancuską – wyjaśnia, dlaczego Napoleon jest uważany za jednego z najlepszych wodzów – charakteryzuje postać Jeana Baptisty Bernadotte’a – ocenia epokę napoleońską i jej znaczenie dla państw i narodów europejskich. 9. Księstwo Warszawskie – ziemie Rzeczypospoli tej po III rozbiorze – powstanie Księstwa Warszawskieg o – ustrój Księstwa Warszawskieg o – wojna z Austrią – okupacja Księstwa Warszawskieg o – wyjaśnia znaczenie terminu: Księstwo Warszawskie – zna daty: powstania Księstwa Warszawskiego (1807 r.), upadku Księstwa Warszawskiego (1813 r.) – charakteryzuje ustrój Księstwa Warszawskiego. – omawia okoliczności rozpoczęcia wojny Napoleona z Rosją – opisuje okoliczności klęski Napoleona w 1813 r. i jej skutki – omawia próbę przejęcia władzy przez Napoleona w 1815 r. i jej skutki. – wyjaśnia znaczenie terminu: szwoleżerowie – zna daty: pokoju w Tylży (1807 r.), konstytucji Księstwa Warszawskiego (1807 r.), bitwy pod Raszynem (1809 r.) – charakteryzuje postacie: Aleksandra I, Adama Jerzego Czartoryskiego, Józefa Poniatowskiego – wskazuje na mapie zasięg terytorialny Księstwa – przedstawia rywalizację francusko-brytyjską na pocz. XIX w. – omawia organizację Wielkiej Armii Napoleona – omawia przebieg i skutki ekspansji Francji w Hiszpanii. w historii. – wyjaśnia znaczenie terminów: Komisja Rządząca, „druga wojna polska” – zna daty: powołania Komisji Rządzącej (1807 r.), zniesienia poddaństwa chłopów w Księstwie Warszawskim (1807 r.), „drugiej wojny polskiej” (1812 r.) – charakteryzuje posta Fryderyka Augusta – porównuje sytuację Polaków – zna daty: wprowadzenia Kodeksu cywilnego w Księstwie Warszawskim (1807 r.) – charakteryzuje postać Stanisława Małachowskiego – charakteryzuje orientację prorosyjską wśród części polskiej szlachty i magnaterii. – charakteryzuje i ocenia politykę Napoleona wobec Polski i Polaków. Warszawskiego w 1807 i 1809 r. – omawia organizację i położenie społeczeństwa polskiego pod zaborami – omawia okoliczności utworzenia Księstwa Warszawskiego – przedstawia okoliczności upadku Księstwa Warszawskiego. pod zaborami – omawia militarne znaczenie Księstwa Warszawskiego dla ekspansji napoleońskiej – omawia przebieg i skutki wojny z Austrią – przedstawia rozwój szkolnictwa i życia narodowego w Księstwie Warszawskim.