4. Szlaki turystyczne

1
4
Szlaki turystyczne
4. Szlaki turystyczne
przebieg
SZLAKI PIESZE
czas przej$cia
zob. mapa du%a
Ponadregionalne szlaki piesze
zob. mapy w przewodniku
Szlak Kopernikowski WM-6-c czerwony
Mingajny – Henrykowo – D ugobór – Braniewo – Frombork – Tolkmicko – Kadyny – rezerwat „Buki Wysoczyzny
Elbl!skiej” – Elbl!g – K"pki
Olsztyn – Grudzi dz: 390 km, Olszyn – K!pki: 237 km, Mingajny – K!pki: 153,9 km
Piesza przygoda
s. 33
fot. iStockphoto.com
D1–B12
Szlak Kopernikowski !czy Olsztyn z Grudzi!dzem, biegn!c przez trzy województwa:
warmi#sko-mazurskie, pomorskie oraz kujawsko-pomorskie. Szlak prowadzi przez miejscowo$ci zwi!zane z najs ynniejszym polskim astronomem, który urodzi si" w Toruniu,
pracowa i zmar na Warmii. Trasa ma wiele walorów historycznych. We wsi Henrykowo
znajduje si" ko$ció z XIV w. z ciekawym wyposa%eniem, w Braniewie odbudowana $redniowieczna bazylika $w. Katarzyny, barokowy ko$ció $w. Krzy%a, fragmenty zamku
biskupiego i spichlerz z XVII w., we Fromborku Wzgórze Katedralne z grobem Miko aja
Kopernika, $redniowieczna Baszta &eglarska, cmentarz kanonicki i zespó Szpitala 'w. Ducha,
w Tolkmicku $redniowieczny ko$ció i baszta, a w Kadynach klasztor Franciszkanów.
B"d!c w Kadynach, warto skorzysta( z pla%y i k!pieli w Zalewie Wi$lanym oraz obejrze( jeden z najwi"kszych i najstarszych d"bów w Polsce nosz!cy imi" Jana Ba%y#skiego.
W granicach Krainy Kana u Elbl!skiego szlak prowadzi od Elbl!ga do K"pek nad Nogatem
w województwie pomorskim ukazuj!c %u awski krajobraz.
Mi!dzynarodowy Szlak E-11
Holandia – Niemcy – Polska – )otwa; w granicach Krainy Kana u Elbl!skiego: Samborowo – Wiewiórki – Frednowy –
Tynwa d – Makowo – Jezierzyce – Ja%d%ówki – Sza kowo – I awa – Katarzynki – Radomno
12,1 km
3h
I9–J6
s. 63, 66
Szlak biegnie w przewa%aj!cej cz"$ci przez tereny le$ne, daj!c mo%liwo$( poznania Pojezierza I awskiego z kilkoma pi"knymi jeziorami, m.in. jeziorem Jeziorak. Jest to najd u%sze i szóste pod wzgl"dem wielko$ci jezioro
w Polsce z najwi"ksz! $ródl!dow! wysp! w Europie (zob. s. 13). Kolejnym interesuj!cym jeziorem na szlaku jest
jezioro Radomno. Sk ada si" ono z dwóch po !czonych ze sob! akwenów, a w jego zachodniej cz"$ci znajduje
si" du%a, poro$ni"ta lasem wyspa, wysoko wzniesiona ponad lustro wody. Na wyspach obu wspomnianych jezior znajduj! si" pozosta o$ci staropruskich grodzisk.
70
Szlaki turystyczne
Regionalne szlaki piesze
Szlak "w. Wojciecha WM-2004-n niebieski
Elbl!g-Zdrój PKP – Raczki Elbl!skie – Tropy Elbl!skie – W"gle-&ukowo – Jurandowo – Dzierzgonka – Brudz"dy – Stare
Dolno – Kwietniewo – 'wi"ty Gaj
43,7 km
11 h
B4–E4
s. 33
Szlak $w. Wojciecha pozwala doceni( walory historyczne i przyrodnicze Elbl!ga i &u aw Elbl!skich oraz Pojezierza
I awskiego. Pierwsza cz"$( trasy wiedzie przez Elbl!g, nieopodal ko$cio a $w. Wojciecha, wybudowanego w 900-lecie
$mierci m"czennika, a dalej obok $redniowiecznego ko$cio a Bo%ego Cia a (zob. s. 18) i Bramy Targowej w region Starego
Miasta, gdzie droga prowadzi obok budynku Galerii EL, katedry $w. Miko aja i Muzeum Archeologiczno-Historycznego. Za
miastem w"drujemy przez najni%ej po o%on! wie$ w Polsce – Raczki Elbl!skie, gdzie depresja si"ga 1,8 m p.p.m. Po drodze
mo%emy podziwia( krajobrazy okolic jeziora Druzno – s yn!cego z bogactwa ro$lin i ptaków – oraz pejza%e nadrzeczne,
w tym zapieraj!cy dech w piersiach widok doliny rzeki Dzierzgo#. W okolicach 'wi"tego Gaju znajduje si" $redniowieczne
grodzisko (zob. s. 40), a w samej wsi Sanktuarium $w. Wojciecha.
Szlak niebieski WM-2016-n
Ostróda – Pi awki
8 km
2,5 h
H11–H10
s. 50, 66
Rekreacyjny szlak le$ny biegn!cy przez grobl" i „%elazny most” oraz zachodnim brzegiem pó nocnej cz"$ci
Jeziora Drw"ckiego. Trasa !czy Ostród" z Pi awkami. Z powrotem do Ostródy mo%na wróci( busem lub d u%szym zielonym szlakiem, biegn!cym wzd u% ma ych le$nych jeziorek.
Szlak niebieski WM-2047-n
I awa PKP – Sarnówek – Siemiany
26 km
6,5 h
I6–H7
s. 50, 57, 63
Szlak biegnie wzd u% zachodniego brzegu jeziora Jeziorak. Trasa ta pozwoli podziwia( pi"kno I awskich lasów.
W"drowiec zobaczy te% dwa pó wyspy, tj. &abi Róg i Wid !g, a odpocz!( mo%e na polu namiotowym Ro%ek.
Szlak #u$awski WM-2005-z i PM-2005-z zielony
Gronowo Elbl!skie – Ole$no – Fiszewo – Stare Pole
8,4 km
2h
C3–D2
s. 33
Szlak prowadzi przez obszar obfituj!cy w krajobrazy i obiekty architektoniczne najbardziej charakterystyczne dla regionu
&u aw. Trasa jest w miar" krótka i dost"pna dla ka%dego. Wiedzie poprzez tereny równinne, pola uprawne, w pewnej cz"$ci
71
1
4
Szlaki turystyczne
nawet przez obszar depresji. Nieopodal szlaku znajduje si" najwy%szy punkt ca ych &u aw Elbl!skich – wyspa plejstoce#ska
o wysoko$ci 11,3 m. Poza przyrod! mo%emy podziwia( te% %u awskie zabytki. W Gronowie Elbl!skim obejrzymy budynek
stacji kolejowej o charakterystycznej konstrukcji ryglowej, w Ole$nie dom wzd u%ny typowy dla budownictwa holenderskiego, a w Fiszewie cmentarz ewangelicko-mennonicki i g az upami"tniaj!cy $mier( polskich powsta#ców (zob. s. 35). W Starym
Polu mo%na zobaczy( neogotycki ko$ció z XIX w. i skansen starych maszyn rolniczych.
Szlak zielony WM-2017-z
Ostróda – Ma a Ru$ – Pi awki
ok. 14 km
3,5 h
H11–H10
s. 50, 66
Szlak prowadzi przez osiedle Plebiscytowe Ostródy, okr!%aj!c cz"$ciowo Jezioro Pauze#skie. W lesie mijamy ma e jeziorka
rynnowe, pozosta o$( epoki polodowcowej. S! one otoczone lasami, wi"c trasa jest przyjemna i spokojna, a w razie zm"czenia
wytchnienie znajdziemy, odpoczywaj!c pod drzewami. W Pi awkach mo%na zatrzyma( si" w restauracji nad brzegiem Jeziora
Drw"ckiego, po czym wróci( do Ostródy busem lub szlakiem niebieskim prowadz!cym zachodnim brzegiem Jeziora Drw"ckiego.
Szlak Napoleo%ski WM-1564-z zielony
I awa – Kwidzyn; w granicach Krainy Kana u Elbl!skiego: I awa PKP – Kamionka – Szymbark Zamek – Szymbark –
Piotrkowo – Kamieniec
41 km
10,5 h
I6–G4
s. 57, 63
W"druj!c tym szlakiem, mo%na odwiedzi( miejsca zwi!zane historycznie z Napoleonem, np. przespacerowa( si" Alej!
Napoleona w Szymbarku, któr! sam cesarz lubi si" przechadza(, oraz zwiedzi( pa ac w Kamie#cu – sceneri" romansu
wodza Francuzów z Mari! Walewsk! wiosn! 1807 r. Inn! atrakcj! tej trasy jest mo%liwo$( zwiedzenia rezerwatu ornitologicznego „Czerwica”. Znajduje si" w nim kolonia gniazdowa kormorana czarnego oraz towarzysz!cej mu czapli siwej.
Szlak WM-231-y &ó$ty
Samborowo – Makowo – I awa – Radomno – )!korek
62,5 km
16 h
I9–J6
s. 57, 63, 66
Do$( d ugi szlak pozwala zobaczy( liczne zabytki zarówno w I awie, jak i w mniejszych miejscowo$ciach, np. most
na Drw"cy w Samborowie czy pa ac z pocz!tku XX stulecia w )!korku. Cz"$( pieszego szlaku mi"dzynarodowego E-11 korzysta z oznakowania tego szlaku.
Szlaki piesze w Ba&antarni
Szlaki piesze wiod!ce przez elbl!ski park Ba%antarnia, zajmuj!cy ok. 369 ha powierzchni. Trasy zosta y oznakowane ju%
pod koniec lat 40., pocz!tkowo przez zast"p harcerek „Jaszczurki”, które by y równie% autorkami wi"kszo$ci nazw do dzi$
funkcjonuj!cych na terenie parku. W pó*niejszym czasie opiek! nad szlakami i ich dalszym znakowaniem zaj"li si" dzia acze PTTK z klubu Turystów Pieszych „Delta” w Elbl!gu. D ugo$( trzech oznakowanych szlaków wynosi !cznie 26 km.
72
Szlaki turystyczne
Szlak Okr!&ny WM-2001-n niebieski
„Le$ny”: Elbl!g restauracja „My$liwska” – Wzgórze Parasola (3,6 km, 1 h)
„Górski”: Wzgórze Parasola – Góra Ludowa – Czarci Jar – Góra Sowia – Urwisko Krystyny – Elbl!g restauracja
„My$liwska” (6,4 km, 2,5 h)
10 km
ok. 3,5 h
B5
s. 33
Szlak Okólny WM-2002-y &ó$ty
Elbl!g p"tla tramwajowa przy ul. Marymonckiej – Ba%antarnia – Elbl!g restauracja „My$liwska”
9 km
ok. 3 h
B5
s. 33
Szlak „'cie&ka Jaszczurek” WM-2003-z zielony
Elbl!g restauracja „My$liwska” – Wzgórze Belweder – Wzgórze Parasola – Stagniewo
7 km
ok. 2 h
B5
s. 33
SZLAKI ROWEROWE
Mi!dzynarodowe szlaki rowerowe
Mi!dzynarodowy Szlak R-1
Calais we Francji do Petersburga w Rosji, w granicach Krainy Kana u Elbl!skiego: 'widy – 'wi"ty Gaj – Stare Dolno
– Brudz"dy – Nowe Dolno – Wi$niewo – Krzewsk – Tropy Elbl!skie – Raczki Elbl!skie – Elbl!g – Bielany Wielkie –
Zajazd – do Krasnego Lasu. Dalej przez )"cze – Kadyny – Tolkmicko – Frombork – Braniewo – Gronowo
Kostrzyn nad Odr – Gronowo (granica z obwodem kaliningradzkim): 675,6 km, odcinek szlaku w powiecie elbl skim: 47,5 km
4,5 h
F1–A7
s. 33
R1
Mi"dzynarodowa trasa w granicach Polski prowadzi od Kostrzyna nad Odr! do granicy z obwodem kaliningradzkim
w Gronowie. W okolicach Elbl!ga szlak wiedzie rzadko ucz"szczanymi asfaltowymi drogami w$ród pól i wiejskich zabudowa#. Mijamy tak%e rezerwat przyrody „Jezioro Druzno” – b"d!cy unikatow! ostoj! ptactwa wodno-l!dowego – i najni%ej
po o%one miejsce w Polsce, znajduj!ce si" w Raczkach Elbl!skich. Trasa wiedzie tak%e przez miejsca zwi!zane z histori!
– 'wi"ty Gaj to najbardziej prawdopodobne miejsce m"cze#skiej $mierci $w. Wojciecha. Na &u awach spotykamy zagrody
typu holenderskiego, cmentarze, mosty – jako dowód kultury materialnej mennonitów. Tak%e w Elbl!gu, pomimo dotkliwych zniszcze# wojennych, mo%na poczu( ducha historii: chocia%by we wn"trzach ko$cio ów (zob. s. 18) czy przy Bramie
Targowej. Poza terenem Krainy Kana u Elbl!skiego, w Tolkmicku warto zobaczy( ko$ció parafialny $w. Jana Aposto a,
XIX-wieczny budynek dworca oraz gotyck! baszt" i pozosta o$ci murów obronnych, a we Fromborku Wzgórze Katedralne.
73
1
4
Szlaki turystyczne
Transgraniczny Szlak R-64 „Wokó$ Zalewu Wi"lanego”
Piaski – Marz"cino – K"piny Ma e – Cieplice – Nowe Batorowo – Nowakowo – Rubno – Elbl!g – )"cze – Po oniny –
Suchacz – P"klewo – Kadyny – Kiko y – Tolkmicko – Chojnowo – Frombork – Braniewo
Piaski – Braniewo: 187 km, odcinek w granicach powiatu elbl skiego: 55 km
5,5 h
A1–A8
s. 33
R64
Szlak wiedzie wzd u% brzegu Zalewu Wi$lanego z Piasków do Braniewa. Prowadzi drog! asfaltow!, a je$li wypraw"
zaczynamy jeszcze w województwie pomorskim, na samym pocz!tku trasy, to w K"pinach Wielkich musimy przez
Nogat przedosta( si" promem. Szlak pod wzgl"dem krajobrazowym jest wyj!tkowo urozmaicony. Na trasie mo%emy podziwia( piaszczyst! Mierzej" Wi$lan! poro$ni"t! sosnami i usian! o$rodkami wczasowymi, równinne pejza%e
&u aw Wi$lanych z polami uprawnymi i polderami oraz tereny Wysoczyzny Elbl!skiej pokryte lasami z licznymi jarami i w!wozami. Wielbiciele historii i architektury tak%e znajd! tu co$ dla siebie. W Elbl!gu warto odwiedzi(
m.in. kilka ko$cio ów (zob. s. 18), w Kadynach nie mo%na nie zobaczy( starego klasztoru Franciszkanów, zespo u
pa acowego i dawnej le$niczówki, w Tolkmicku gotyckiej baszty i ko$cio a, a we Fromborku Wzgórza Katedralnego.
Regionalne szlaki rowerowe
Szlak czerwony (Jezierzyce – I$awa – Kisielice)
Jezierzyce – Tynwa d – Rudzienice – M!tyki – Gromoty – )awice – Dziarny – I awa – Wikielec – Radomek – Kara$ –
Szeplerzyzna – Wonna – Wielka Wólka – Skarszewo – Gulb – Trupel – Kisielice
60 km
6h
H7-I3
s. 57, 63
Szlak biegnie rzadko ucz"szczanymi drogami asfaltowymi, a w lasach drogami gruntowymi. Nie powinien przysporzy( k opotów nawet niewprawnym rowerzystom. Trasa ta nazywana jest „Szlakiem Autorytetów”, poniewa% wiedzie przez miejsca zwi!zane z laureatem Nagrody Nobla z dziedziny medycyny Emilem von Behringiem – urodzonym w )awicach – oraz
papie%em Janem Paw em II, który by zapalonym kajakarzem i oddawa si" swojej pasji m.in. na Jezioraku i szlaku Kana u
Elbl!skiego. Jedna z wypraw Karola Wojty y, odbywana kajakiem „Kaloszem”, zako#czy a si" w Jezierzycach (Gizerku).
Trasa jest interesuj!ca g ównie ze wzgl"du na walory widokowe, chocia% na szlaku s! te% ciekawe zabytki: w I awie
(zob. s. 23), Truplu (zob. s. 62) i Kisielicach (zob. s. 61). Z pewno$ci! wycieczka ta nie zawiedzie mi o$ników przyrody. Na trasie
mijamy jeziora: Jeziorak, Tynwa d, )ab"d*, Kara$, Trupel i Rakowe pod Kisielicami. Jezioro Kara$ stanowi rezerwat ptactwa
wodno-b otnego. Pod wzgl"dem ró%norodno$ci awifauny akwen ust"puje miejsca tylko jezioru Druzno.
Szlak czerwony (Mi$om$yn – Tarda – Mi$om$yn)
Mi om yn – Wydmuch – Majdany Ma e – Le$na Zatoka – Winiec – Tarda – Ziemaki – Mi om yn
18,1 km
1–2 h
G10-G11
s. 50, 63
Szlak rozpoczyna si" i ko#czy na rynku w Mi om ynie, a jego trasa pozwala na zwiedzenie $luzy Mi om yn, najwi"kszej na
Kanale Elbl!skim. Jest to $luza komorowa wykonana z betonu, jej nape nianie i opró%nianie odbywa si" dzi"ki zastawkom
74
Szlaki turystyczne
we wrotach. Je$li mamy szcz"$cie, mo%emy trafi( w a$nie na moment $luzowania. Dalej droga wiedzie przez Kana Elbl!ski
na kra#cu jeziora Ili#sk oraz wzd u% poro$ni"tych zaro$lami i lasem brzegów jeziora Bart"%ek. Sosnowa puszcza towarzyszy nam te% na dalszym odcinku trasy, a% do po udniowych kra#ców Ili#ska.
Szlak czerwony (Brzydowo – Wysoka Wie" – Brzydowo)
Brzydowo – Kraplewo – Dziadyk – Ryn – Bednarka – Miejska Wola – Wysoka Wie$ – Pietrzwa d – Rudno – Brzydowo
29 km
3h
I11
s. 66
Dosy( wymagaj!ca, ale ciekawa pod wzgl"dem krajobrazowym trasa po krainie Wzgórz Dylewskich. Wiedzie
drogami asfaltowymi i le$nymi. Jest na niej kilka d ugich podjazdów. Celem podró%y jest Góra Dylewska o wysoko$ci 312 m n.p.m. Mo%emy z niej podziwia( widoki na dolin" Drw"cy, Samborowo i I aw". Nieopodal znajduje
si" te% Jezioro Francuskie, po o%one na wysoko$ci 272 m n.p.m. Na trasie jest te% kilka ciekawych obiektów architektonicznych – w Pietrzwa dzie i Kraplewie mijamy zabytkowe ko$cio y.
Szlak czerwony „Narie”
Mor!g – Bogaczewo – Gulbity – Niebrzydowo Wielkie – Naryjski M yn – Roje – Ponary – Boguchwa y – Wilnowo –
Lusajny Ma e – Kretowiny – Pil!g – Dury – Mor!g
40 km
3,5 h
F11
s. 50
Pi"kna trasa wokó jeziora Narie. Prowadzi w wi"kszo$ci asfaltowymi i dogodnymi dla rowerzysty trasami, sporadycznie krótkie odcinki wiod! polnymi traktami. Szlak jest do$( d ugi, ale idealnie nadaje si" na jednodniowy rodzinny
wypad. Warto oczywi$cie zaplanowa( dodatkowy czas na k!piel w jeziorze. Postój mo%na zrobi( tak%e w Ponarach,
gdzie wznosi si" XVIII-wieczny pa ac, szczególnie interesuj!cy ze wzgl"du na zachowan! zdobion! klatk" schodow! i piece. Obok pa acu znajduj! si" zabudowania folwarczne, m.in. ku*nia z 1861 r.
Szlak niebieski (Zalewo – Mi$om$yn – I$awa)
Zalewo – R!bity – 'liwa – Boreczno – Duba – Mozgowo – Karnity – D"binka – Mi om yn – Lubie# – Liwa – Zalewo –
Gil Ma y – Gil Wielki – Wiewiórka – Frednowy – Tynwa d – Jezierzyce – Ja%d%ówki – Kwiry – Sza kowo – I awa
68,5 km
6h
F7–I6
s. 50, 57, 63
Trasa tego do$( d ugiego szlaku pozwala zobaczy( liczne zabytki architektoniczne i niezwyk e dzie a natury,
których w Krainie Kana u Elbl!skiego jest niema o. Trakt wiedzie asfaltem, jedynie fragmenty trzeba przemierzy(
drogami gruntowymi i szutrowymi. Wyprawa zaczyna si" przy fontannie na rynku, obok pi"knego gotyckiego ko$cio a w Zalewie (zob. s. 52). Dalej wiedzie polami i lasami przez Boreczno, gdzie warto obejrze( tamtejszy ko$ció
(zob. s. 54) i Karnity z odrestaurowanym pa acem (zob. s. 62). Pó*niej mijamy fragmenty Kana u I awskiego i $luz"
w Mi om ynie (w mie$cie trzeba zobaczy( te% ko$ció $w. Bart omieja). Za Mi om ynem wje%d%amy w sosnowy
las z wrzosowiskami i jagodnikami. W Lubieniu warto zajrze( na 'luz" Zielona. Za Liw! i Zalewem jedziemy drogami le$nymi wzd u% jezior Gil Ma y i Gil Wielki, mijamy rezerwat „Jezioro I gi” a% do Wiewiórki. Dalej szlak pod!%a w$ród pól obok ferm indyczych do Frednowych i Tynwa du a% do Jezierzyc. Trasa prowadzi wzd u% Jezioraka
przez Ja%d%ówki i Sza kowo do I awy.
75
1
4
Szlaki turystyczne
Szlak niebieski „Wokó$ Jeziora Druzno”
Raczki Elbl!skie – W"gle-&ukowo – &ó winiec – Krzewsk – Wi$niewo – Dzierzgonka – Nowe Dolno – Stankowo –
W"zina – Komorowo &u awskie
45,7 km
5h
C4-C6
s. 33
Najwi"kszym walorem szlaku jest przyroda, chroniona w szczególny sposób w rezerwacie ornitologicznym „Jezioro
Druzno”, obj"tym konwencj! z RAMSAR i Natura 2000. Atutem szlaku jest krajobraz. Poza fragmentem „krainy
na wodzie” mo%na dostrzec skraj Wysoczyzny Elbl!skiej, Pojezierza I awskiego, sylwetki ko$cio ów w Przezmarku,
Pas "ku, Jelonkach, Rychlikach. Z ró%nej perspektywy wy ania si" tak%e Elbl!g. Szlak prowadzi w pobli%u najni%szego punktu w Polsce w Raczkach Elbl!skich (-1,8 m p.p.m.). Nieopodal w W"glach–&ukowie znajduje si" baza rybacka z XIX wieku, dawny zajazd „Trzy ró%e” i wie%a widokowa w &ó wi#cu u uj$cia rzeki Dzierzgo#. Z wysoko$ci rowerowego siode ka mo%na podziwia( kultur" materialn! mennonitów: rozproszone zagrody holenderskie, cmentarze,
uk ady wsi, mosty. Fragment szlaku biegnie wzd u% ostatnich 3 km Kana u Elbl!skiego przy uj$ciu do jeziora Druzno.
Szlak niebieski (Mor g – Tarda – Mor g)
Mor!g – Raj – Lubin – Bo%"cin – Ru$ – Pro$no – Tarda – Bart"%ek – S onecznik – Wenecja – Kudypy – J"drychówko – Mor!g
43,7 km
3,5 h
F11
s. 50
Szlak o wybitnych walorach krajobrazowych. Prowadzi drogami polnymi oraz asfaltowymi o ma ym nat"%eniu
ruchu. Pokonanie tej trasy w ci!gu jednego dnia nikomu nie sprawi k opotu. Trasa wiedzie niedaleko pi"knego jeziora Bart"%ek i drog! w$ród pól do Mor!ga. Mi o$nicy zabytków i historii mog! zatrzyma( si" w Bo%"cinie, gdzie
znajduje si" klasycystyczny dwór z XIX w., a tak%e w Wenecji, gdzie zachowa a si" XVII-wieczna posiad o$(.
Szlak niebieski „W Krainie Wiatraków”
Kisielice – Krzywka – Wa dowo – Gory# – Trupel
26,2 km
2,5 h
I3–J4
s. 57
Szlak wiod!cy przez po udniowe zak!tki gminy Kisielice. Trasa prowadzi drogami asfaltowymi lub gruntowymi,
czasem wymaga d u%szych podjazdów, poniewa% teren jest pagórkowaty. Miejscami podziwia( mo%na malownicze widoki, m.in. na Jezioro Gory#skie i liczne w tym regionie wiatraki. Prócz walorów krajobrazowych trasa ma
równie% warto$( edukacyjn!. Po drodze mija si" kilka zabytków: w Kisielicach znajduje si" $redniowieczny ko$ció
(zob. s. 61) i wie%a ci$nie#, a w Truplu ku*nia z XIX w. oraz cmentarz z ciekaw! kaplic! rodu Albersów. Na trasie znajduj! si" te% dwa bunkry z okresu mi"dzywojennego, a w okolicach Trupla pomnikowy d!b i d"bowa aleja
prowadz!ca do starego dworu i kaplicy cmentarnej. Z Trupla do Kisielic w dni nauki szkolnej kursuje autobus PKS.
Szlak zielony
Elbl!g (Rubno Wielkie) – Nowakowo – K"pa Rybacka – Bielnik II – Kazimierzowo – W adys awowo – Wikrowo
– Jeg ownik – Gronowo Elbl!skie – Ró%any – Zwierzno – K"pniewo – Brudz"dy – Stare Dolno – 'wi"ty Gaj
76
Szlaki turystyczne
– Kwietniewo – Rychliki – Jelonki – Lepno – Kreki – Jarno towo – Zalewo – Jerzwa d – Siemiany – Piotrkowo –
Starzykowo – Szymbark – Z!browo – Kamionka – I awa
136,6 km
ok. 10–12 h
B4–I6
s. 33, 42, 50, 57, 63
Ten bardzo d ugi szlak rowerowy prowadzi wzd u% Kana u Elbl!skiego (zob. s. 6) i pozwala zobaczy( wi"kszo$( najciekawszych elementów jego konstrukcji, w tym pochylnie: Jelenie, Ole$nica, K!ty i Buczyniec (zob. s. 7). Tras" najlepiej rozplanowa( na kilka dni, dbaj!c o uprzedni! rezerwacj" miejsc noclegowych, np. w jednym z licznych gospodarstw agroturystycznych. Droga wiedzie przez wiele interesuj!cych miejscowo$ci, takich jak Zwierzno, 'wi"ty Gaj
(zob. s. 40), Kwietniewo, Jarno towo, Zalewo, Jerzwa d i Szymbark, w których mo%emy zobaczy( zagrody typu
holenderskiego, zabytkowe ko$cio y, $redniowieczne grodziska, dwory, pa ace i zamki. Mijamy tak%e szereg jezior:
Ewingi i Jeziorak (zob. s. 13), P askie, Urowiec, Plajtek, Piotrkowskie, Szymbarskie i Silm. Trasa ko#czy si" przy skrzy%owaniu drogi krajowej nr 16 i wojewódzkiej nr 521. Do Elbl!ga najlepiej wróci( poci!giem.
Szlak zielony (Ostróda – Ostróda)
Ostróda – Lubajny – Stare Jab onki – Kolonia Ostrowin – Szyldak – Kraplewo – Brzydowo – Smykowo – Nastajki–
Turznica – Samborowo – Rogowo – Liwa – Ostróda
68 km
6h
H 11
s. 66
Przyst"pny rekreacyjny szlak dla niedzielnych rowerzystów, opasuj!cy pó kolem po udniow! cz"$( Ostródy i maj!cy przede wszystkim walory krajobrazowe. Biegnie drogami dogodnymi dla ruchu rowerowego, g ównie asfaltowymi oraz polnymi i le$nymi. Trasa prowadzi w$ród typowo rolniczych krajobrazów – z polami, !kami i wioskami.
Szlak zielony NIL-13-z
I awa G ówna PKP – Katarzynki – Radomno (w obr"bie Krainy Kana u Elbl!skiego, dalej szlak prowadzi do Torunia)
7 km
45 min
J6
s. 63
W miar" atwa trasa nad brzegami i awskich jezior wiedzie le$nymi traktami, a gdzieniegdzie wymaga podjazdów
i przepraw przez most. Po drodze podziwia( mo%na przepi"kne krajobrazy. Jako pierwsze mijamy Jezioro )!ckie, potem Czerwone, a dalej Radomno, zachwycaj!ce bogactwem ptactwa i ryb. Na trasie przejazdu znajduje si" tak%e
dawne $redniowieczne grodzisko Ostrów i b"d!cy pomnikiem przyrody okaza y d!b. W I awie szlak prowadzi obok
obiektów spe niaj!cych funkcje przemys owe, takich jak zak ady ziemniaczane (dawniej krochmalnia) i najwy%szej
w okolicy konstrukcji, 116-metrowego komina ciep owni.
Szlak &ó$ty
Elbl!g – Pas "k – Ma dyty – Jarno towo – Zalewo – Kamieniec – Susz – Kisielice – Gory#
130,9 km
ok. 10 h
C5–J3
s. 33, 42, 50, 57
D uga trasa pozwalaj!ca zobaczy( per y architektury Krainy Kana u Elbl!skiego. Wiedzie g ównie ma o ruchliwymi drogami gminnymi i powiatowymi. W Ma dytach i Kisielicach przecina drogi krajowe i na niewielkich
77
1
4
Szlaki turystyczne
odcinkach prowadzi drogami wojewódzkimi o wi"kszym nat"%eniu ruchu. Warto podzieli( j! na kilka etapów
– ze wzgl"du na d ugo$( i ilo$( atrakcji. Na szlaku przecinaj!cym &u awy i Pojezierze I awskie znajduje si" wiele zabytkowych ko$cio ów i dworów szlacheckich, a tak%e staro%ytne cmentarzysko kultury wielbarskiej
w Weklicach (zob. s. 43). Najciekawsze miasta na trasie to, prócz Elbl!ga, Pas "k (zob. s. 44) – nieopodal którego znajduje si" rezerwat przyrody „D"by w Krukach Pas "ckich” – oraz Zalewo, Susz i Kisielice.
Szlak &ó$ty „Szlak do Miejskich Wód”
Elbl!g ul. Królewska – Jagodnik – Rakowo – Jelenia Dolina – Próchnik – Rubno Wielkie
18 km
2h
B5–B4
s. 33
Szlak rozpoczyna si" przy hotelu Europa w Elbl!gu, ale to nie zabytki s! prawdziw! atrakcj! tej wycieczki. Trasa prowadzi drogami gruntowymi i utwardzonymi przez kolejne dzielnice miasta do Jeleniej Doliny, w której skrywaj! si" dwa
urocze jeziora – wi"ksze Stare i mniejsze Martwe. W lecie obydwa okupowane s! przez turystów, w zimie ich miejsce
zajmuj! w"dkarze. Dalej szlak wiedzie do Próchnika, z którego roztaczaj! si" pi"kne widoki na Zalew Wi$lany. Ca a
okolica ze wzgl"du na pagórkowaty charakter i pi"kne krajobrazy potocznie nazywana jest Szwajcari! Próchnick!.
Szlak &ó$ty (Tarda – S$onecznik – Tarda)
Tarda – Bart"%ek – S onecznik – Pro$no – Szel!g – Tarda
25 km
2,5 h
G10
s. 50
)atwy szlak dost"pny dla ka%dego turysty maj!cego rower. Prowadzi przez rzadko ucz"szczane drogi asfaltowe i gruntowe. Trasa wiedzie przez g"ste Lasy Taborskie, w$ród pól uprawnych i przez tereny nadbrze%ne jezior Tarda i Bart"%ek.
We wsi S onecznik zachowa o si" sporo drewnianych domów. Godny uwagi jest te% tamtejszy ko$ció z dzwonnic!
i pami"taj!cym jeszcze $redniowiecze dzwonem, a tak%e le$niczówka Perskie za malowniczym jeziorem Peszkowo.
Szlak &ó$ty (Ostróda – Brzydowo – Ostróda)
Ostróda – Lichtajny – Brzydowo – Ornowo – Lesiak Ostródzki – Kajkowo – Ostróda
22,2 km
2h
H11
s. 66
Szlak wiedzie zarówno drogami asfaltowymi, jak i polnymi oraz le$nymi. Spotkamy na nim tak%e piaszczyste
fragmenty, nasyp kolejowy i w!wozy. Widokowa trasa przez jaki$ czas wiedzie brzegiem Jeziora Kajkowskiego,
a z wierzcho ków kolejnych pokonywanych wzniesie# mo%na dogodnie podziwia( okolic". Po drodze mijamy
Ornowo z ciekawym XVII-wiecznym ko$cio em, a w okolicy Kajkowa Wzgórze Napoleona o wysoko$ci 153 m n.p.m.
Szlak czarny (Pas$!k – Kana$ Elbl ski)
Pas "k – Nowiny – Krasin – Ole$nica
7,4 km
78
45 min
D7
s. 33, 42
Szlaki turystyczne
Do$( krótka i atwa trasa !cznikowa szlaku %ó tego z zielonym. Zaczyna si" w centrum Pas "ka i na ca ej
d ugo$ci prowadzi ma o ucz"szczan! drog! wojewódzk! nr 526. Pierwszy etap szlaku wiedzie przez miasto,
obok budynku stra%y po%arnej i ko$cio a $w. Jerzego, a potem alej! wysadzan! d"bami, bukami i jesionami.
Trasa prowadzi w$ród pól i pojedynczych wiejskich zabudowa# do Krasina i dalej w kierunku Kana u Elbl!skiego.
Za mostem nad Kana em Elbl!skim czarny szlak !czy si" z zielonym, przebiegaj!cym z Elbl!ga do I awy.
Szlak czarny (Karnity – Liwa)
Karnity-Zamek – Karnity – D"binka – Zalewo – Gil Ma y – Boguszewo – Rogowo – Liwa
17,2 km
45 min
H8-H9
s. 63, 66
Rekreacyjny szlak zarówno dla wielbicieli historii, jak i mi o$ników przyrody, wiod!cy g ównie przez rzadko
ucz"szczane wiejskie drogi asfaltowe. Trasa rozpoczyna si" przy zamku w Karnitach, pi"knym neogotyckim
budynku z XIX w. (zob. s. 64), w którym dzisiaj mie$ci si" hotel. Dawna arystokratyczna rezydencja po o%ona jest nad malowniczym jeziorem Kocio . Dalej szlak wiedzie w pobli%u pó nocnego kra#ca jeziora Gil
Wielki poprzez pola uprawne do Zalewa i przez Rogowo do Liwy.
Szlak czarny (W!zina – pochylnia Jelenie)
W"zina – D u%yna – Nowy Dwór – Dru%no – Jelonki – pochylnia Jelenie
8 km
45 min
D6
s. 33, 42
Rekreacyjna trasa rowerowa prowadz!ca asfaltow! drog! w$ród licznych pól uprawnych i wsi. Po drodze mo%na
podziwia( malownicze pejza%e &u aw Elbl!skich. Jest to !cznik szlaku niebieskiego „Wokó Jeziora Druzno”
i zielonego, biegn!cego z Elbl!ga do I awy wzd u% pochylni na Kanale Elbl!skim. Najwa%niejsz! atrakcj! na
trasie jest Kana Elbl!ski i pochylnia Jelenie. W samych Jelonkach mo%emy zobaczy( m.in. ko$ció (zob. s. 45)
i kilka domów podcieniowych.
Szlaki samochodowe
Szlak Kana$u Elbl skiego
Elbl!g z p"tl! wokó Jeziora Druzno – Pas "k z p"tl! pas "ck! – Zielonka Pas "cka – Ma dyty z tras! do Mor!ga –
Mi om yn – Ostróda – I awa – Kisielice – Susz – Zalewo – Ma dyty – Elbl!g
280 km
8h
C4-H11–I6
s. 33, 42, 50, 57, 63, 66
Trasa ta pozwala przejecha( samochodem wzd u% ca ego wodnego szlaku Kana u Elbl!skiego, daj!c mo%liwo$(
podziwiania przy tym niemal wszystkich ciekawych miejsc w Krainie Kana u Elbl!skiego.
79
1
4
Szlaki turystyczne | Indeks miejscowo"ci z rozdzia$u 3.
Szlak P!tli Grunwaldzkiej
I: Ostróda – Lubawa – Nowe Miasto Lubawskie – Lidzbark – Dzia dowo – Nidzica – St"bark – Pole Bitwy
Grunwaldzkiej – Olsztynek – Ostróda;
II: Ostróda – Lubawa – Klonowo – St"bark – Pole Bitwy Grunwaldzkiej – D!brówno – Dzia dowo – Nidzica –
Olsztynek – Ostróda
240 km
ok. 9 h
K7–H12
s. 63, 66
Szlak pozwala zwiedzi( po udniowo-zachodni! cz"$( województwa warmi#sko-mazurskiego, w tym pola grunwaldzkie, na których rozegra a si" jedna z najs awniejszych bitew $redniowiecznej Europy.
INDEKS MIEJSCOWO'CI Z ROZDZIA(U 3.
Anio owo 43
Ba oszyce 59
B!dki 51
Boreczno 54
Buczyniec 41
Budwity 48
Dawidy 41
Dobrocin 49
Dobrzyki 53
Drulity 47
Dur!g 68
Dzierzgonka 38
Fiszewo 35
Frednowy 65
Ga dowo 61
Glaznoty 69
Gory# 62
Grabin 68
Grabowo 69
Gronowo Elbl!skie 35
Gub awki 64
Janów Pomorski 34
Jarno towo 48
Ja$kowo 54
Jeg ownik 34
Jelonki 45
Jerzwa d 56
Jezioro 36
Kamieniec 58
Karnity 62
K"pniewo 38
Kisielice 61
Klonowo 69
Kraplewo 68
Krzewsk 36
Kwietniewo 40
Kwitajny 45
Laseczno 62
Lepno 47
Lichtajny 68
Ligi 55
Liwa 67
)"gowo 60
Ma dyty 48
Marianka 44
Markusy 37
Marwica 39
Mi om yn 55
Ole$no 35
Pas "k 44
Pietrzwa d 69
P awty Wielkie 61
Powodowo 39
Pozorty 51
Przezmark 34
Rozgart 37
Ró%any 36
Rudzienice 65
Rychliki 41
Rydzówka 46
Rzeczna 44
Sambród 47
Siemiany 65
Sople 50
Stalewo 38
Stare Dolno 39
Stare Jab onki 67
Susz 58
Szymbark 60
Szymonowo 52
'wi"ty Gaj 40
Tarda 54
Trupel 62
Weklice 43
W"gle-&ukowo 35
Wieprz 64
Wilamowo 49
Zajezierze 49
Zalewo 52
Z!browo 61
Zielonka Pas "cka 46
Zwierzno 37
Autorzy: Agata Grzanka, Marta Po%arska
Redakcja i korekta: Katarzyna B aszczak, Pawe Sondej
Mapy: Ma gorzata Czopik, Grzegorz Marchut, Mateusz Zar"ba
Fotografie i rysunki: Zbigniew Cie$la, Stan Koykos, Bernard Król, Arkadiusz Kulma, Witold Mierzejewski, Mathias Nowicki, Maciej Podstolski, Joanna Pruszy#ska,
Zbigniew Rochowicz, Bartosz Rybaczewski, Marcin Rypi#ski, Rados aw Szelc, Dariusz Zaród, iStockphoto.com, archiwum Starostwa Powiatowego w Elbl!gu,
archiwum Starostwa Powiatowego w I awie, archiwum Starostwa Powiatowego w Ostródzie, archiwum Urz"du Miasta w I awie, archiwum Urz"du
Miasta w Ostródzie, archiwum Urz"du Miasta w Kisielicach, archiwum Urz"du Miejskiego w Pas "ku, archiwum Urz"du Miasta i Gminy w Zalewie, archiwum PAN, Wikimedia Commons
Ok . s. 1: Statek na pochylni – archiwum Starostwa Powiatowego w Elbl!gu, Narciarz wodny – Stan Koykos, Elbl!g – Dariusz Zaród, Jezioro Jeziorak – Witold Mierzejewski
Ok . s. 4: zdj"cia na górze – iStockphoto.com, Jezioro Narie – Joanna Pruszy#ska, Wie%a ci$nie# w I awie – Joanna Pruszy#ska
Projekt ok$adki, koncepcja graficzna i sk$ad: Micha Tincel
Kierownik produkcji: Agnieszka B aszczak, Ma gorzata Czopik
Druk: Drukarnia Skleniarz
Autorzy i wydawca przewodnika do o%yli wszelkich stara#, by jego tre$( by a jak najbardziej zgodna z rzeczywisto$ci! (aktualno$( danych teleadresowych zosta a potwierdzona w listopadzie 2010 r.). Wszelkie uwagi s! dla nas cenne, gdy% dzi"ki nim mo%emy poprawi( kolejne wydania.
Prosimy kontaktowa( si" z nami, u%ywaj!c poni%szego adresu wydawcy.
Realizacja wydawnicza:
Amistad Sp. z o.o. –
tel./faks: +48 12 4229922, [email protected], www.polskaturystyczna.pl
Wydanie I, Kraków 2010
ISBN 978-83-7560-075-9
Copyright © by Amistad, 2010
80