KATEDRA DRAMATU – NOWY PROGRAM. INFORMACJE O

KATEDRA DRAMATU – NOWY PROGRAM.
INFORMACJE O ZAJĘCIACH W ROKU AKADEMICKIM 2011/2012
Ku performatyce przedstawień – nowy program specjalności dramatologicznej
Od roku akademickiego 2011/2012 Katedra Dramatu radykalnie zmienia program studiów
specjalności dramatologicznej, co wiąże się z przygotowaniem do powołania od roku
2012/2013 specjalności „performatyka przedstawień”. Poniżej przedstawiamy nowa siatkę
godzin oraz opisy zajęć realizowanych w najbliższym roku przez pracowników Katedry
Siatka godzin
Kierunek: Wiedza o teatrze
Limit przyjęć: 20 osób
Specjalność: Dramatologia
Tryb: Stacjonarne studia II stopnia (magisterium)
SEMESTR 1
ROK I
SEMESTR 2
EGZ
PKT.
PO
ECTS
SEM.
Wykł. ECTS ćwicz. ECTS wykł. ECTS ćwicz. ECTS
Paradygmaty kultury współczesnej
30
3
30
3
2
6
Przekład i transfer międzykulturowy
30
3
30
3
2
6
Performanse kultur dawnych
30
3
zal.
3
zal.
3
zal.
3
zal.
6
1
4
Performanse
kultur
30
3
pozaeuropejskich
Warsztaty z przekładu literackiego/
30
3
Performatywność mediów
30
3
Historia i pamięć w perspektywie
30
4
Warsztaty sztuk performatywnych
30
3
performatywnej
(praca)
Seminarium magisterskie
30
5
30
6
zal.
11
Opcja 1
30
3
30
3
2
6
Opcja 2
30
3
30
3
2
6
Wykład monograficzny
30
2
zal.
2
Warsztat dramatologiczny 1
30
2
zal.
4
30
2
330
34
240
26
4 egz.
60
EGZ
PKT.
PO
ECTS
Liczba godzin obowiązkowych łącznie: 570 godzin (60 punktów ECTS)
SEMESTR 3
ROK II
SEMESTR 4
SEM.
Wykł. ECTS ćwicz. ECTS wykł. ECTS ćwicz. ECTS
Warsztaty
z
przekładu
tekstów
30
3
zal.
3
30
6
3
6
naukowych/ Warsztaty organizacji
wydarzeń kulturalnych
Performatywność
przedstawień
i
tekstów
(praca)
Normy kulturowe i ich subwersje
30
Teorie tożsamości indywidualnych i
3
zal.
3
zal.
3
30
3
Seminarium magisterskie
30
13
30
20
zal.#
33
Opcja 3
30
3
30
3
4
6
kolektywnych
# zaliczenie seminarium magisterskiego na II roku studiów odbywa się na podstawie złożonej
i przyjętej przez prowadzącego pracy magisterskiej
Liczba godzin obowiązkowych łącznie: 330 godzin (60 punktów ECTS)
Łączna liczba godzin zajęć obowiązkowych i zajęć do wyboru na dwóch latach studiów:
900 godzin (120 punktów ECTS)
Opcje i wykłady monograficzne wybiera student po konsultacji z prowadzącym seminarium
magisterskie, przy czym jest zobowiązany zaliczyć co najmniej 60 godzin opcji
dramatologicznych i 30 godzin monograficznego wykładu dramatologicznego.
INFORMACJE O ZAJĘCIACH
SEMINARIUM MAGISTERSKIE
Prowadzący: semestr zimowy i letni, prof. UJ dr hab. Dariusz Kosiński
Temat: Performer – człowiek w teatrze życia niecodziennego.
Performer to pojęcie używane coraz częściej i coraz powszechniej zarówno w odniesieniu do
sztuki, jak i do zjawisk życia społecznego – rytuałów, gier, ceremonii, zabaw. Mówiąc
najogólniej, performer to człowiek czynu, człowiek, który – by użyć słów Jerzego
Grotowskiego „rozporządza czynieniem, doing, a nie myślami albo teoriami” i jest zarazem
człowiekiem poznania, bo „poznanie to sprawa czynienia”.
W trakcie zajęć seminaryjnych owo czynne poznanie będzie analizowane poprzez
próby przemyślenia różnorodnych typów performerów od kapłanów i mistrzów ceremonii
(także politycznych) po błaznów i showmenów, a nawet – celebrytów. Wiele uwagi
poświęcimy też aktorkom i aktorom – dawnym i współczesnym. Jak się wydaje, myślenie o
aktorstwie w tradycyjnych ramach wykonania roli czy wykreowania postaci jest już dziś
zdecydowanie niewystarczające tak dla opisu i zrozumienia praktyk teatralnych, jak i
dramatyczno-przedstawieniowych działań zbiorowych i indywidualnych. Celem seminarium
jest więc podjęcie próby wypracowania narzędzi i pojęć opisujących działania performerskie
w różnych ich formach i przejawach.
Warunkiem zaliczenia jest aktywne uczestnictwo w zajęciach, przygotowanie
prezentacji dotyczącej tematyki seminarium oraz sformułowanie wstępnego konspektu
przyszłej pracy magisterskiej.
PARADYGMATY KULTURY WSPÓŁCZESNEJ
semestr zimowy i letni, prowadzący: dr Mateusz Borowski
Zajęcia na celu zapoznanie studentów z podstawowymi pojęciami, terminami i teoriami z
dziedziny performatyki, a także zaznajomienie ich z możliwościami praktycznego
zastosowania ustaleń teoretycznych do analizy zjawisk społecznych i kulturowych. Główny
nacisk położony będzie na kształcenie umiejętności formułowania problemów badawczych i
dobierania odpowiednich metodologii, a także przeprowadzenia komparatystycznych analiz i
formułowania poprawnego wywodu.
W trakcie zajęć studenci zostaną zapoznani z historią performatyki i jej głównymi
nurtami: od teorii aktów mowy (J. L. Austin, J. Searle), przez koncepcję dramatu społecznego
(V. Turner, R. Schechner), elementy teorii dekonstrukcji (J. Derrida), performatykę płci i
tożsamości (J. Butler), po teorię przepływu energii społecznych (S. Greenblatt). Zagadnienia
te zostaną przedstawione na szeroko zarysowanym tle przemian paradygmatów filozofii i
nauk społecznych w drugiej połowie XX wieku. Prezentacji zagadnień teoretycznych
towarzyszyć będą przykładowe analizy porównawcze wybranych zjawisk kulturowych,
społecznych i artystycznych, które będą miały na celu nie tylko poglądową ilustrację teorii,
ale również przygotowanie uczestników zajęć do samodzielnej pracy i lektury tekstów
źródłowych.
Kurs zaliczany jest na podstawie obecności oraz egzaminu ustnego.
PRZEKŁAD I TRANSFER MIĘDZYKULTUROWY
semestr zimowy i letni, prowadząca: dr Ewa Bal
Celem zajęć jest przeanalizowanie wieloaspektowego zjawiska transferu międzykulturowego
w oparciu o strategie łączenia, wypierania, krytycznego bądź afiliacyjnego przyswajania
elementów różnych kultur, wychodząc od zdefiniowanego przez Patrice’a Pavisa terminu
intercultural. Nasze rozważania skupią się następnie wokół dwu podstawowych bloków
zagadnień, które omawiać będziemy na przykładzie sztuk performatywnych, tekstów kultury
oraz sztuki filmowej i telewizyjnej.
1. Obcość i swojskość.
W oparciu o perspektywę studiów postkolonialnych spróbujemy przyjrzeć się strategiom
definiowania i wytwarzania „narodowej” lub „lokalnej” tożsamości przy wykorzystaniu
figury Obcego i w opozycji do kultury dominującej. Chcemy z jednej strony pokazać sposoby
konstruowania imperialistycznego dyskursu eurocentrycznego (w perspektywie globalnej) na
przykładzie np. przenikania kultury orientalnej do Europy i wytwarzania tzw. „wiedzy o
Oriencie”. Z drugiej strony przyjrzeć się zasadom funkcjonowania dominujących dyskursów
w perspektywie lokalnej, czyli konstruowania idei „narodu” i „kultury narodowej” w opozycji
do regionalnego rozczłonkowania na przykładzie francuskim, włoskim (konflikt północy i
południa kraju) i polskim (np. „polskość” w opozycji do „śląskości”). Wreszcie pokazać
strategie obrony lokalnych i mniejszościowych tożsamości poprzez np. parodie językowe,
praktykę pastiszu i przepisywania na lokalne dialekty dzieł dominującej kultury.
2. Przekład a perspektywa performatywna.
Celem tego bloku tematycznego będzie uchwycenie na wstępie zasadniczej różnicy między
przekładem analizowanym z punktu widzenia językoznawstwa i tzw. teorii przekładu a
bardziej interesującą nas perspektywą kulturową i performatywną. Będziemy starali się
przeanalizować strategie oraz cele przyswajania obcego repertuaru lokalnej kulturze (polskiej,
włoskiej, francuskiej) na przykładzie wybranych tłumaczeń Szekspira i Moliera. Następnie
zastanowimy się nad performatywną specyfiką tłumaczenia dramatów, dialogów filmowych i
telewizyjnych, analizując istniejące tłumaczenia dzieł zarówno współczesnych jak i
klasycznych. Zestawimy na koniec różne koncepcje praktyczne i teoretyczne ze
świadectwami samych tłumaczy oraz przeanalizujemy efekty ich pracy.
Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność, aktywny udział w zajęciach oraz
zdanie końcowego egzaminu w formie ustnej. Na egzamin ustny student przygotowuje około
20 minutową prezentację na wybrany przez siebie i uzgodniony wcześniej z prowadzącym
temat. Prezentacja powinna wykorzystywać wypracowane podczas zajęć metodologie, a
także opierać się na indywidualnych zainteresowaniach studenta popartych lekturą pozycji
uzupełniających.
Ocenie
podlegać
będzie
zarówno
sposób
postawienia,
analizy,
kontekstualizacji problemu, jak i umiejętność formułowania wniosków. Prezentacja kończy
się dyskusją z prowadzącym.
Proponowane lektury:
Patrice Pavis, Theatre at the Crossroads of the Culture, Routledge1992.
The Intercultural Performance Reader, pod red. Patrice’a Pavisa, Routledge 1996.
Edward Said, Orientalizm, tłum. Monika Wyrwas-Wiśniewska, Zysk i Sp.ka 2005.
Edward Said, Culture & Imperialism, Vintage Books 1994.
Bill Ashcroft, Gareth Griffiths, Helen Tiffin, The Empire Writes Back, Routledge 1089.
Homi Bhabha, Mimikra i ludzie. O dwuznaczności dyskursu kolonialnego, tłum. Tomasz
Dobrogoszcz, „Literatura na Świecie” 2008, nr 1-2, s. 185.
Marvin Carlson, Speaking in Tongues. Language at Play in the Theatre, The University of
Michigan Press 2009.
Nicola Savarese, Teatro e spettacolo fra Oriente e Occidente, Editori Laterza 2006,
dostępna także po angielsku: Nicola Savarese, Eurasian Theatre, Drama and Performance
Between East and West from Classical Antiquity to the Present, Translated from the Italian by
Richard Fowler, Updated version revised and edited by Vicki Ann Cremona, Icarus
Publishing Enterprise, Holstebro – Malta – Wroclaw, 2010, pp.640
Kulturowe konteksty dramatu współczesnego, pod red. Mariusza Bartosiaka i Małgorzaty
Leyko, Księgarnia Akademicka 2008.
Georg Steiner, Po wieży Babel. Problemy języka i przekładu, Universitas 2000
Stanisław Barańczak, Ocalone w tłumaczeniu, Wydawnictwo A5 2004.
PERFORMANSE KULTUR DAWNYCH
semestr zimowy, prowadząca: dr Wanda Świątkowska
Ćwiczenia konwersatoryjne „Performanse kultur dawnych” mają na celu zapoznanie
studentów z działaniami o charakterze performatywnym i teatralizowanym w okresie od
antycznych cywilizacji Egiptu, Grecji i Rzymu po wiek XVII. Na ćwiczeniach omawiane
będą różnorodne formy przedstawieniowe z kręgu życia politycznego, społecznego, jak i
prywatnego (performanse władzy, rytuały, ceremonie). Istotny będzie kontekst kulturowy
każdej z omawianych epok – odniesienia do wydarzeń historycznych, sytuacji politycznej
oraz obyczajowości, religii i działań stricte teatralnych, jako czynników, które wpłynęły na
charakter i formę typowych dla danej kultury performansów. W trakcie ćwiczeń studenci
zapoznają się z następującymi obszarami tematycznymi:
1. Performanse cywilizacji starożytnych (Egipt, Grecja, Rzym)
- ceremonie państwowe (marsze triumfalne, widowiska władzy, igrzyska, agon,
performowanie demokracji ateńskiej)
- święta religijne (misteria, dionizje, bachanalie, orgie, składanie ofiar)
- sztuka (malowidła wazowe, rzeźba, architektura, epos i pieśń, mit)
2. Widowiskowość łacińskiego średniowiecza
- liturgia
- wielkie cykle misteryjne
- Biblia pauperum
- symbolika katedry gotyckiej
- kultura rycerska
3. Bizancjum i Slavia Orthodoxa
- bizantyńskie korzenie sztuki i obrzędowości staroruskiej
- liturgia prawosławna
- teologia ikony
- widowiska władzy w carskiej Rosji
4. Performanse renesansowej Europy
- reformacja i ruchy religijne
- sztuka renesansu (perspektywa, antropocentryzm)
- kultura pisma
5. Teatralizacje epoki elżbietańskiej
- dwór Elżbiety I
- ikonografia
- performanse ciała i głosu
- gry, zabawy, życie codzienne Anglii elżbietańskiej
6. Performanse hiszpańskiego złotego wieku
- Inkwizycja
- autos sacramentales
- wielki teatr świata
7. Performatywność sarmacka
- obyczajowość, zwyczaje, rytuały, strój
- mikrokosmos dworu szlacheckiego
- emblemat
8. Alternatywny nurt ludowej widowiskowości
- wiejskie obrzędy i zwyczaje
- religijność ludowa
- formy popularne, jarmarczne
Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest obecność i aktywny udział w zajęciach.
Wybrana literatura:
J. Assmann, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w
cywilizacjach starożytnych, Warszawa 2008;
J. Billington, Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej, Kraków 2008.
S. i P. Botheroyd, Celtowie, Białystok 2005;
P. Brown, Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we wczesnym
chrześcijaństwie, Kraków 2006.
S. Bulgakov, Ikona i kult ikony. Zarys dogmatyczny, Bydgoszcz 2002.
M. St. Clare Byrne, Życie codzienne w Anglii elżbietańskiej, Warszawa 1971.
P. Burke, Kultura ludowa we wczesnonowożytnej Europie, Warszawa 2009.
A. Cerinotti, Tajemnicze katedry, Warszawa 2009.
W. Deluga, Panagiotafitika. Greckie ikony i grafiki cerkiewne, Kraków 2008.
W. Deluga, Studia nad sztuką bizantyjską i post-bizantyńską, Warszawa 2004.
W. Dudzik, Karnawały w kulturze, Warszawa 2005.
P. Evdokimov, Sztuka ikony. Teologia piękna, Warszawa 1999.
S. Greenbaltt, Szekspir i egzorcyści, [w:] tenże, Poetyka kulturowa. Pisma wybrane,
Warszawa 2006.
M. Heller, Historia Imperium Rosyjskiego, Warszawa 2005.
J. Huizinga, Jesień średniowiecza, Warszawa 1992.
I. Jazykowa, Świat ikony, Warszawa 1998.
M. Kocur, Drugie narodziny teatru. Performanse mnichów anglosaskich, Wrocław 2010.
M. Kocur, Performanse ciała i głosu w teatrze elżbietańskim, „Dialog” 11, 2008, s. 5-13.
M. Kocur, Rzym jako teatr, „Dialog” 5-6, 2002, s. 177-187
M. Kocur, We władzy teatru. Aktorzy i widzowie w antycznym Rzymie, Wrocław 2005.
Kultura rycerska, kultura szlachecka (Marc Bloch, Społeczeństwo feudalne; Jean Flori,
Szlachta i rycerstwo, Maria Ossowska, Rycerz w średniowieczu, Andrzej Zajączkowski,
Szlachta polska, Janusz Tazbir, Kultura szlachecka w Polsce), [w:] Antropologia kultury.
Zagadnienia i wybór tekstów, oprac. G. Godlewski, L. Kolankiewicz, A. Mencwel, P. Rodak,
Warszawa 2005.
W. Lengauer, Religijność starożytnych Greków, Warszawa 1994.
D. Lewis-Williams, J. Clottes, Prehistoryczni szamani. Trans i magia w zdobionych grotach,
Warszawa 2009.
J. Lipińska, Sztuka egipska, Warszawa 1982.
J. Maisonneuve, Rytuały dawne i współczesne, Gdańsk 1995.
J. Oberste, Heretycy i Inkwizycja w średniowieczu, Kraków 2010.
J. Ortega y Gaset, Velazquez i Goya, Warszawa 1993.
S. Oświęcimski, Zeus daje tylko znak. Apollo wieszczy osobiście, Starożytne wróżbiarstwo
greckie, Warszawa 1989.
M. Prejs, Oralność i mnemonika. Późny barok w kulturze polskiej, Warszawa 2009.
H. Rawlings, Inkwizycja hiszpańska, Kraków 2009.
N. Schindler, Ludzie prości, ludzie niepokorni… Kultura ludowa w początkach dziejów
nowożytnych, Warszawa 2002.
Otto von Simson, Katedra gotycka. Jej narodziny i znaczenie, Warszawa 1989.
A. Świderkówna, Życie codzienne w Egipcie greckich papirusów, Warszawa 1983.
A. Świderkówna, Bogowie zeszli z Olimpu. Bóstwo i mit w greckiej literaturze świata
hellenistycznego, Warszawa 1991.
P. Veyne, Cele sztuki, propaganda i przepych monarchii, [w:] tenże: Imperium greckorzymskie, Kęty 2008.
L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983.
A. Wypustek, Magia antyczna, Wrocław 2001
PERFORMANSE KULTUR POZAEUROPEJSKICH
semestr zimowy, prowadząca: dr Wanda Świątkowska
Ćwiczenia konwersatoryjne „Performanse kultur pozaeuropejskich” mają na celu zapoznanie
studentów ze zjawiskami o charakterze performatywnym i teatralizowanym spoza naszego
kręgu kulturowego. Na ćwiczeniach omawiane będą różnorodne formy przedstawieniowe z
obszaru Azji, obu Ameryk, Afryki w kontekście życia politycznego, społecznego, religijnego,
obyczajowego. Istotne będą przeszłość i tradycja, które ukształtowały charakter i formę
typowych dla danej kultury performansów (spojrzenie chronologiczne, ku współczesności).
W trakcie ćwiczeń studenci zapoznają się z następującymi obszarami tematycznymi:
1. Performanse Azji
- estetyka japońska (shintō, malarstwo, grafika, drzeworyt, ogrodnictwo, ikebana, kaligrafia,
ceremonia picia herbaty, tradycja gejszy, etos samurajów, festyny, uroczystości latarni, manga
i anime)
- kultura Chin (święta, kult przodków, mitologia, parady smoków, święta latawców, sztuka,
ceremonia parzenia herbaty)
- religijność i obrzędowość hinduska (kathakali, kamasutra, estetyka Bollywood)
2. Performanse obu Ameryk
- tradycje Indian Ameryki Północnej (szamanizm, kult przodków, sztuka, strój, rytuały walki,
astrologia i totemy)
- kultura Indian Ameryki Południowej (kultura materialna, obrzędy)
- widowiskowość Meksyku (fiesty, parady, zabawy)
3. Performanse Afryki
- performanse i kultura poszczególnych plemion afrykańskich (religie, obrzędy, voodoo,
muzyka, taniec)
Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest obecność i aktywny udział w zajęciach
Opracowania ogólne:
B. Almeida, Capoeira brazylijska forma sztuki, Wrocław 2005.
Artystyczne tradycje pozaeuropejskich kultur. Studia, red. B. Łakomska, Toruń 2009.
M. Eliade, Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy, Warszawa 1994.
Estetyka Afryki. Antologia, red. M. Cymorek, Kraków 2008.
Estetyka chińska. Antologia, red. A. Zemanek, Kraków 2007.
Estetyka Indian Ameryki Południowej. Antologia, red. Katarzyna Zajda, Kraków 2007.
Estetyka japońska. Antologia, t. 1-3, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2001-2005.
A. Görlich, Dramat zastygły w drzeworycie. Historia o czterdziestu siedmiu roninach w serii
drzeworytów Hiroshige, Warszawa 2009;
A. Görlich, Ichigo ichie. Wchodząc na drogę herbaty, Kraków 2008;
Indianie Stanów Zjednoczonych. Antologia tekstów źródłowych, red. E. Nowicka i I.
Rusinowa, Warszawa 1991.
D. Kamińska, Portrety władców hinduskich północnych Indii XVI–XIX wieku, Warszawa
2008.
P. Kletowski, Kino Dalekiego Wschodu, Warszawa 2009.
B. Koyama-Richard, Manga. 1000 Lat Historii, Warszawa 2008.
J. Krzywicki, Wprowadzenie do imaginarium literatury afrykańskiej, t. 1-2, Warszawa 2002,
2007.
Kultury Afryki. W świecie tradycji, przemian i znaczeń, red. A. Nadolska-Styczyńska, Toruń
2009.
E. Machut-Mendecka, Archetypy islamu, Warszawa 2006.
L. Michalik, Wojownicy gwiaździstych tarcz. Duchowość i kultura Indian Ameryki Północnej,
Kraków 1999.
L. Michalik, Ludzie i totemy. Astrologia ziemi Indian Ameryki Północnej, Białystok 2004.
A. Pawlak, Ogrody chińskie, Warszawa 2009.
J. Rodowicz, Boski dwumian : przenikanie rzeczywistości w teatrze nō, Wrocław 2009.
A. Staszczyk, Tworzenie i konsekracja boskich przedstawień w sztuce hinduistycznej,
Warszawa 2007.
Sztuka Chin, red. J. Wasilewska, Warszawa 2009.
Sztuka Dalekiego Wschodu. Studia, red. J. Malinowski, Warszawa 2008.
Sztuka i Kultura Wizualna Indii, red. P. Balcerowicz, J. Malinowski, Warszawa 2010.
Sztuka Japonii. Studia, red. A. Kluczewska-Wójcik, J. Malinowski, Warszawa 2009.
J. Szykulski, Starożytne Peru, Wrocław 2010.
M. Tomaszewska-Bolałek, Tradycje kulinarne Japonii, Warszawa 2006.
M. Tomaszewska-Bolałek, Zwierzęta Zodiaku w Kulturze Japonii, Warszawa 2007.
J. Tubielewicz, Kultura Japonii. Słownik, Warszawa 1996
L. Zimmerman, Indianie. Życie, legendy i sztuka, Warszawa 2004.
L. Zimmerman, Indianie Ameryki Północnej. Dzieje, plemiona, wierzenia, rytuały, Warszawa
2003
WARSZTATY Z PRZEKŁADU LITERACKIEGO
semestr zimowy, prowadzący: dr Mateusz Borowski
Uwaga: kurs do wyboru alternatywnie z Warsztatami sztuk performatywnych. Możliwe
jest zaliczanie obu kursów, ale obowiązkowo musi być zaliczony jeden z nich.
Warsztaty służą zapoznaniu uczestników z zasadami tłumaczenia tekstów naukowych z
języka angielskiego. Mają zademonstrować im sposoby analizy tekstu pod kątem jego
przekładu oraz uwrażliwić ich na specyficzne problemy związane z przekładem tekstów
naukowych, a także zapoznać ich ze sposobami ich rozwiązania i poszukiwania
ekwiwalentów w języku docelowym. Kurs ma za zadanie kształcenie praktycznych
umiejętności, dlatego zajęcia będą miały charakter grupowej pracy nad tłumaczeniem
wybranych
tekstów
i
dyskusji
nad
możliwymi
rozwiązaniami
problemów
przekładoznawczych.
Kurs zaliczany jest na podstawie obecności, aktywnego udziału w zajęciach i złożenia
samodzielnego przekładu wybranego tekstu literackiego z języka angielskiego.
WARSZTATY SZTUK PERFORMATYWNYCH
semestr zimowy, nazwisko prowadzącego podane zostanie w późniejszym terminie
Uwaga: kurs do wyboru alternatywnie z Warsztatami przekładu literackiego. Możliwe
jest zaliczanie obu kursów, ale obowiązkowo musi być zaliczony jeden z nich.
Założeniem warsztatów jest teza o potrzebie gromadzenia różnorodnych doświadczeń
praktycznych o zakresie szerszym niż praktyka sceniczna związana z teatrem dramatycznym.
Celem warsztatów jest bezpośrednie zapoznanie uczestników z wybranymi przykładami sztuk
performatywnych, a zwłaszcza z teatrem eksperymentalnym, tańcem współczesnym, sztuką
multumediów, performance art, sztukami walki czy artystyczną działalnością społecznie
zaangażowaną. Z racji ograniczonych możliwości czasowych, warsztaty nie mają na celu
opanowania określonych technik
Warunkiem zaliczenia jest aktywne i regularne uczestnictwo w zajęciach oraz przygotowanie
mini-pokazu własnej pracy artystycznej.
PERFORMATYWNOŚĆ MEDIÓW
semestr zimowy i letni, prowadzący: dr Wojciech Baluch
Celem zajęć jest zapoznanie studentów ze współczesnym stanem wiedzy o mediach oraz
ukazanie sposobów funkcjonowania dyskursu medialnego w ramach współczesnej kultury.
Treści merytoryczne przedmiotu:
W trakcie pierwszego semestru zajęć zaprezentowany zostanie historyczny zarys rozwoju
mediów oraz rozmaite definicje mediów. W części ćwiczeniowej studenci będą analizowali
wybrane przykłady tekstów oraz programów, w celu zapoznania się z podstawowymi
formami oraz gatunkami medialnymi. Analiza oraz krytyczna dyskusja obejmie także
przykładowe mechanizmy tworzenia medialnych wydarzeń w różnych aspektach życia
społecznego oraz posługiwania się mediami w celu osiągania celów politycznych i
ekonomicznych
Drugi semestr zajęć poświęcony będzie analizie zjawisk związanych z kulturą
Internetu, a zatem nowych form gromadzenia informacji oraz zmian w dostępie do niej,
nowych sposobów komunikacji, wreszcie funkcjonowania społeczności wirtualnych.
Głównym przedmiotem dyskusji będą płynące z lektury opracowań oraz własnych analiz
studentów wnioski dotyczące zmian w kulturze, jakie dokonują się pod presją najnowszych
technologii komputerowych oraz komunikacyjnych.
Kurs zaliczany jest na podstawie obecności oraz aktywności na zajęciach. Studentów
obowiązuje znajomość lektur ze spisu, zadawanych sukcesywnie w czasie kolejnych zajęć
Literatura podstawowa:
- D. Barney, Społeczeństwo sieci, SIC! 2008;
- T. Goban-Klas, Media i komunikowanie masowe. Teorie prasy, radia, telewizji i Internetu,
PWN 2009;
- T. Goban-Klas, Cywilizacja medialna. Geneza, ewolucja, eksplozja, Wydawnictwa Szkolne
i Pedagogiczne 2005;
- W. Godzic, Telewizja i jej gatunki po „Wielkim Bracie”, Universitas 2004;
- W. Jabłoński, Kreowanie informacji, Wydawnictwo Naukowe PWN 2006;
- R. Kluszczyński, Społeczeństwo informacyjne. Cyberkultura. Sztuka multimediów, Rabid
2002;
- L. Manovich, Język nowych mediów, Wydawnictwa Akadamickie i Profesjonalne 2006;
Literatura uzupełniajaca:
- T. Goban-Klas, Niepokorna orkiestra medialna. Dyrygenci i wykonawcy polityki medialnej
w Polsce po 1944 roku, Wydawnictwo ASPRA-JR 2005;
- T. Goban-Klas, Historia i rozwój mediów. Od malowideł naskalnych do Internetu,
Wydawnictwo Akademii Pedagogicznej 2001;
- Media Audiowizualne, red. W. Godzic, A Drzał-Sierocka, Wydawnictwa Akademickie i
Profesjonalne 2010;
- M. Hopfinger, Literatura i media po 1989 roku, Oficyna naukowa 2010;
- M. Mcluchan, Zrozumieć media, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne 2004;
- W. Pisarek, Nowa retoryka dziennikarska, Universitas 2002;
- P. Virilio, Bomba informacyjna, SIC! 2006
HISTORIA I PAMIĘĆ W PERSPEKTYWIE PERFORMATYWNEJ
semestr zimowy, prowadząca: dr Łucja Iwanczewska
Ostatni przełom stuleci przyniósł wzmożone zainteresowanie problematyką pamięci w jej
rozmaitych wymiarach, co wiązało się z pojawieniem się takich nurtów teoretycznych, jak
nowy historyzm czy badania nad postpamięcią, a także z dynamicznym rozwojem technologii
komunikacyjnych. Podstawowym celem zajęć podjęcie tematu historii i pamięci w czterech
blokach tematycznych:
- konceptualizacje pamięci (od dramatyzacji do dramaturgii pamięci),
- opowieści o przeszłości (od dramatu historycznego do historyzacji pamięci),
- nośniki pamięci (od pamięci cielesnej do pamięci cyfrowej),
- funkcje pamięci (od pamięci indywidualnej do pamięci kultury),
- anamneza jako strategia performatywna.
Zaliczenie uzyskuje się na podstawie obecności oraz pracy pisemnej traktowanej jako forma
egzaminu – praca o objętości 12-15 znormalizowanych stron maszynopisu powinna zostać
złożona do 15 stycznia i stanowić próbę samodzielnej interpretacji jednego lub dwóch
utworów z jednego z pięciu bloków tematycznych, realizowanych w czasie zajęć.
Literatura podstawowa:
- Jan Assmann, Pamięć kulturowa, tłum. Anna Kryczyńska-Pham, WUW 2008
- Douwe Draaisma, Machina metafor. Historia pamięci, tłum. Robert Pucek, Wyd. Aletheia
2009
- Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. Magdalena
Saryusz-Wolska, Universitas 2009
Literatura uzupełniająca:
Historia: o jeden świat za daleko?, wstęp, przekład i opracowanie Ewa Domańska, Instytut
Historii UAM 1997
Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia, red. Ewa Domańska,
Wydawnictwo Poznańskie 2010
Paul Ricoeur, Pamięć, historia, zapomnienie, przeł. Janusz Margański, Universitas 2006
OPCJE
PRZEMIANY I ZWROTY W KULTURZE WSPÓŁCZESNEJ
semestr zimowy i letni, prowadząca: dr Łucja Iwanczewska
Wykład ma na celu zapoznanie studentów z najważniejszymi zjawiskami z dziedziny teatru,
literatury, sztuk plastycznych i myśli humanistycznej drugiej połowy XX i początku XXI
wieku. Nacisk będzie położony na fluktuacje ruchów i trendów w kulturze (ich ewolucyjność
bądź rewolucyjność, ciągłość bądź nowatorstwo). Celem wykładu jest przybliżenie
podstawowych
pojęć
z
zakresu
współczesnej
myśli
filozoficznej
i
prezentacja
najważniejszych osiągnięć najnowszej humanistyki. W trakcie wykładu studenci zapoznają
się z następującymi zagadnieniami:
- kontrkultura lat 60.
- postmodernizm
- poststrukturalizm
- gender i queer, krytyka feministyczna
- psychoanaliza
- postkolonializm
- nowy historycyzm
- przemiany pojmowania podmiotowości
- teorie aktów mowy/ pisma
- zwrot performatywny
- zwrot biograficzny
- abject art
- posthumanizm
- zwrot ku rzeczy, materialność w humanistyce
- studia nad pamięcią
oraz
podstawowymi
tekstami
teoretycznymi,
przedstawicielami
kolejnych
nurtów
(myślicielami i artystami), ich działalnością, krytyką i twórczością.
Zaliczenie: Przedmiot zaliczany na podstawie egzaminu w formie ustnej. UWAGA:
zaliczenie opcji jest warunkiem uczestnictwa w performatycznym seminarium licencjackim
na III roku studiów.
W PUŁAPCE PRZECIWIEŃSTW. IDEOLOGIE TOŻSAMOŚCI
Prowadzący: semestr zimowy: dr Mateusz Borowski
semestr letni, prof. dr hab. Małgorzata Sugiera
Celem wykładu jest zapoznanie studentów z najnowszymi koncepcjami teorii tożsamości,
które powstały w nowych nurtach humanistyki (teoria queer, nowy historycyzm, studia
postkolonialne, teorie performatywności, teoria nowych mediów, studia nad widzialnością),
czyli zasadami działaniem tzw. maszyny antropologicznej (Agamben) oraz prezentacja
możliwości ich aplikacji na wybranych przykładach utworów artystycznych (dramatów,
przedstawień teatralnych, literatury i filmu).
Choć ludzka natura i tożsamość określana była wielokrotnie i w ramach różnych ujęć
filozoficznych, socjologicznych czy psychologicznych jako naturalna i uniwersalna, to jednak
podlegała zmiennym, geograficznie i historycznie uwarunkowanym konceptualizacjom. Z
całą pewnością można wyróżnić trzy newralgiczne momenty w kulturze europejskiej
(Renesans, przełom XIX i XX wieku, ostatnie dekady XX wieku), kiedy pojawiły się nowe
koncepcje podmiotowości, które różne formy sztuki z pomocą właściwych sobie strategii i
środków wyrazu próbowały w pełni odzwierciedlić. Tym newralgicznym momentom
odpowiadało pojawienie się nowych form przekazu (mediów), nowych konwencji
przedstawiania rzeczywistości i ludzkiego podmiotu oraz nowego kontraktu między dziełem a
odbiorcą.
Współczesne myślenie o tożsamości nadal określa kilka podstawowych opozycji,
które w taki sposób determinują jej przyjętą w danej kulturze i momencie historycznym
definicję, aby uniemożliwić wszelkie próby zrewidowania jej normatywnej i normalizującej
funkcji. W czasie wykładu przedstawimy sześć wybranych, fundamentalnych opozycji,
koncentrując się na ich związkach z kwestią seksualności i jej historycznymi definicjami.
Teoretyczne rozważania zostaną zilustrowane przykładowymi analizami dzieł literackich,
teatralnych i filmowych:
I. Człowiek / zwierzę, czyli niebezpieczeństwa i błogosławieństwa natury
II. Człowiek / maszyna, czyli niebezpieczeństwa i błogosławieństwa techniki
III. Żywi / umarli, czyli odgraniczenie jako przyznanie prawa do istnienia
IV. Dziecko / dorosły, czyli problematyka dojrzewania seksualnego
V. Kobieta / mężczyzna, czyli problematyka nieokreśloności płciowej
VI. Swój / obcy, czyli odgraniczenie jako sposób samoidentyfikacji
Podstawą zaliczenia jest udział w zajęciach oraz zdanie egzaminu w formie ustnej lub
pisemnej
• egzamin ustny: analiza i interpretacja dwóch wybranych samodzielnie przez studenta i nie
omawianych przez prowadzących utworów w ramach jednego z sześciu bloków
tematycznych prezentowanych w czasie wykładów oraz odpowiedzi na związane z tematem
pytania
• egzamin pisemny: przedstawienie do końca maja 2012 analizy i interpretacji dwóch
wybranych samodzielnie przez studenta i nie omawianych przez prowadzących utworów w
ramach jednego z sześciu bloków tematycznych prezentowanych w czasie wykładów
(objętość: 20 tysięcy – 25 tysięcy znaków); praca po przeczytaniu przez oboje prowadzących
zostanie omówiona w czasie indywidualnych konsultacji
WARSZTAT DRAMATOLOGICZNY
Współczesny teatr muzyczny – wprowadzenie
Prowadzący: Łukasz Grabuś
.
Celem zajęć jest prezentacja zjawiska współczesnego teatru muzycznego oraz próba
określenia
specyficznych
dla
niego
strategii
komunikacyjnych,
retorycznych
i
dramaturgicznych na przykładach prac wybranych twórców.
Współczesny teatr muzyczny to typ produkcji scenicznej, którego dynamiczny rozwój
obserwujemy w krajobrazie sztuk performatywnych Zachodu co najmniej od lat 60.
minionego wieku. Początki tego zjawiska wywodzą się z postawy kontestacji istniejących
instytucji teatru muzycznego, a także sprzeciwu wobec wcześniejszych konwencji produkcji
muzycznej i teatralnej opartych o autorytet autora, linearną narrację, iluzję świata
przedstawionego. Odcinając się z jednej strony od tradycji europejskiej opery a z drugiej od
praktyki komercyjnego teatru muzycznego pionierzy współczesnego teatru muzycznego (np.
M. Kagel, J. Cage, K. Stockhausen) przenosili wykonanie swoich muzycznych kompozycji w
przestrzeń sceniczną po to, by uruchomić wizualne znaczenie ich fizycznej realizacji. Z
drugiej strony, równie ważne dla wykształcenia się tej formy teatralnej było nasilające się od
połowy XIX wieku dążenie twórców (przede wszystkim kompozytorów) do coraz większej
kontroli nad procesem wykonania i percepcji, nad performansem ich muzyki.
Współczesny teatr muzyczny dzisiaj to zjawisko wciąż stosunkowo nowe i dopiero
torujące sobie drogę do szerszej publiczności. Ze względu na multimedialność a także
specyficzny charakter hybrydy – teatru robionego przez muzyków/muzyki robionej przez
ludzi z teatru – forma ta wymyka się łatwym kategoryzacjom gatunkowym. Tymczasem jej
rozwój na przestrzeni kilku dziesięcioleci wskazuje na konieczność redefinicji w oderwaniu
od wykorzystywanych dotychczas kategorii eksperymentu czy awangardy. Jednocześnie
pozwala zobaczyć kształtującą się tradycję współczesnego teatru muzycznego jako przestrzeń
ciągłej negocjacji pomiędzy marzeniem o teatrze totalnym, a równoległym i współzależnym
dążeniem do uruchomienia i wyzwolenia intencji, działań i obecności performera. Być może
właśnie od tego paradoksu zależy skuteczność tych multimedialnych performansów w
wypychaniu percepcji odbiorcy z uporządkowanych, bezrefleksyjnych modeli reagowania, z
sytuacji komunikacyjnej opartej o binarne opozycje pomiędzy tekstem a przedstawieniem,
słowem a dźwiękiem, teatrem a muzyką.
Plan proponowanych zajęć dzieli się na dwie części. Pierwsza część stanowić będzie
wprowadzenie w zagadnienia związane z dającą się już wyodrębnić tradycją współczesnego
teatru muzycznego. W trakcie pierwszego semestru uczestnicy warsztatów zapoznają się z
możliwościami historycznego i terminologicznego opisu rozwoju tej formy, określenia jej
genezy i ewentualnej perspektywy rozwoju. W trakcie zajęć omówione zostają między
innymi: wpływ modelu teatru Wagnerowskiego i późniejszych teatrów awangardowych;
modernistyczny teatr muzyczny (wg W.A. Shepparda) i jego orientalne inspiracje; wpływ
popularnych form rozrywkowych i kabaretowych; teatr instrumentalny i musiktheater
Mauricio Kagela i Karlheinza Stockhausena; performance i akcje muzyczne Johna Cage’a;
antyopery, nieopery i postopery (wg D. Cohen-Levinas); propozycje akcji niewidzialnej,
scenicznego koncertu i instalacji muzyczno-teatralnej; wreszcie propozycje singing theatre J.
Bewtree oraz new music theatre E. Salzmana.
Natomiast w ramach drugiej części zajęć podjęta zostanie próba określenia
specyficznych
dla
współczesnego
teatru
muzycznego
strategii
komunikacyjnych,
retorycznych i dramaturgicznych. Na podstawie analizy zapisów audio i wideo,
wykorzystanych w przedstawieniach tekstów, partytur, i innych materiałów, a także
wypowiedzi twórców oraz tekstów krytycznych, omówione zostaną wybrane strategie i
tendencje pojawiające się w produkcjach: Heinera Goebbelsa, Michela Van Der Aa, Salvatora
Sciarrino, Georgesa Aperghisa, Manosa Tsangarisa, Meredith Monk, Lourie Anderson,
Pascala Dusapina, Olgi Neuwirth, Beata Furrera, Adriany Hölszky, Jossego De Pauwa, Petera
Maxwella Davisa, i innych.
Zaliczenie warsztatów możliwe jest w formie ustnego egzaminu (zdający
przygotowuje wypowiedź na 15-20 minut na wybrany i uzgodniony z prowadzącym temat)
lub w formie pisemnej (przygotowanie do końca 30 maja 2012 roku pracy o objętości 10-12
znormalizowanych stron na wybrany i uzgodniony z prowadzącym temat).