Samorządowy Lider Edukacji

V edycja Ogólnopolskiego Programu Certyfikacji Gmin, Powiatów
i Samorządnych Województw
Samorządowy Lider Edukacji – 2015
Szanowny Pan
Waldemar Stupałkowski
Burmistrz Sępólna Krajeńskiego
Szanowny Panie Burmistrzu!
W związku z treścią artykułu opublikowanego w „Wiadomościach
Krajeńskich” z dnia 22 października 2015 roku, pragniemy krótko
odnieść się do sformułowanych w nim tez i argumentów:
1. Regulamin Programu „Samorządowy Lider Edukacji” istotnie
przewiduje opłatę certyfikacyjną. Opłata taka jest
standardowym, powszechnie występującym rozwiązaniem
spotykanym w zdecydowanej większości programów
akredytacyjnych - polskich i międzynarodowych. Dotyczy to
zarówno projektów publicznych, jak i niepublicznych. Dla
przykładu - opłaty wnosi się w przypadku certyfikacji ISO,
certyfikacji w Programie „Teraz Polska”, certyfikacji w
Programie „Polska Nagroda Jakości”, certyfikacji akademickiej
SEM FORUM czy akredytacji Uniwersyteckiej Komisji
Akredytacyjnej (dla szkół wyższych). Opłatę przewidują
akredytacje kuratoriów oświaty dla placówek szkoleniowych czy
certyfikacje Polskiego Centrum Akredytacji (jednostki
państwowe). Opłaty regulaminowe występują ponadto w
akredytacjach międzynarodowych, w tym m.in. w najbardziej
prestiżowych programach akredytacyjnych dla uczelni (AACSB
International) czy akredytacjach trenerów biznesu
(International Coaching Federation). Każda osoba posiadająca
nawet podstawową wiedzę na temat problematyki
zarządzania jakością oraz systemów monitorowania i
potwierdzania jakości ma świadomość odpłatnego charakteru
postępowań akredytacyjnych i rozumie, jakie są tego
przyczyny (rzetelnie przeprowadzona, wieloelementowa
certyfikacja wymaga znaczących nakładów finansowych) –
rozwiązanie takie jest powszechnie znane i akceptowane w
środowisku praktyków zarządzania. Akredytacje (certyfikacje)
środowiskowe, a do takich należy projekt „Samorządowy Lider
Edukacji”, nie korzystają z dotacji publicznych – realizowane są
przez organizacje pozarządowe lub instytucje branżowe.
Program „Samorządowy Lider Edukacji” w części merytorycznej
finansowany jest w większości ze środków Fundacji Rozwoju
Edukacji i Szkolnictwa Wyższego. Natomiast pozostała część
kosztów projektu pokrywana jest z opłat certyfikacyjnych
wnoszonych przez podmioty certyfikowane.
2. Opłata certyfikacyjna określona w Regulaminie Programu
„Samorządowy Lider Edukacji” przeznaczana jest m.in. na
sfinansowanie następujących kosztów Programu:
koszty związane z audytem formalnym aplikacji zgłoszonych do
Programu,
koszty związane z obsługą ewentualnych wyjazdów
audytorskich (np. koszty podróży i zakwaterowania
recenzentów oceniających gminy/powiaty),
koszty związane z prowadzeniem stałego monitoringu jakości w
certyfikowanych samorządach w okresie obowiązywania
certyfikatu (12 miesięcy) – po otrzymaniu certyfikatu przez rok
specjalny zespół audytorów monitoruje jakość polityki
oświatowej w certyfikowanym samorządzie i weryfikuje, czy nie
dochodzi tam do działań, które winny skutkować
cofnięciem/zawieszeniem certyfikatu,
koszty organizacyjne związane z przygotowaniem Gali Finałowej
Programu,
koszty pracy Biura Programu,
koszty związane z promocją i obsługą public relations Programu
(np. serwis fotograficzny, przygotowanie materiałów prasowych
itp.),
koszty produkcji certyfikatów i pamiątkowych statuetek.
3. Jako Organizatorzy Programu staramy się ograniczać do
niezbędnego minimum wysokość opłaty certyfikacyjnej. Warto
podkreślić, że jesteśmy jednym z nielicznych programów
akredytacyjnych dla samorządów, w których nie obowiązują żadne
opłaty weryfikacyjne (wstępne) warunkujące możliwość udziału w
postępowaniu certyfikacyjnym. W wielu analogicznych programach
akredytacyjnych opłaty wnoszone są już na początku procedury –
warunkiem uruchomienia procesu oceny jest wniesienie opłaty przez
podmiot poddający się audytowi. Budzi to kontrowersje – wniesienie
opłaty z góry może powodować, iż podmiot certyfikujący działa
niejako „pod presją” wniesionej opłaty, co może wywoływać
zastrzeżenia odnośnie do bezstronności i niezawisłości oceny. W
Programie „Samorządowy Lider Edukacji” wprowadzono inne
rozwiązanie – opłata wnoszona jest dopiero po zakończeniu
procedury certyfikacyjnej. Taki model pozwala zdecydowanie
oddzielić wymiar merytoryczny certyfikacji i oceny samorządu (nie
wymagający wnoszenia opłat i obejmujący wszystkich uczestników
Programu) od wymiaru organizacyjnego, marketingowego i
ewaluacyjnego (który wiąże się z koniecznością wniesienia opłaty, ale
dotyczy włącznie podmiotów, które uzyskały certyfikat).
4. Certyfikacja w Programie „Samorządowy Lider Edukacji” jest
wieloelementowa i kilkuetapowa. Polityka oświatowa samorządów
poddawana jest niezwykle szczegółowej analizie Komisji. Ocena
każdej gminy czy powiatu trwa około trzech miesięcy. Etapem
pierwszym jest OCENA FORMALNA, w toku której Organizator
sprawdza poprawność wypełnienia dokumentów oraz aspekty
formalno-prawne działalności gmin/powiatów. Kluczowym etapem
certyfikacji jest etap drugi, czyli OCENA MERYTORYCZNA. W ramach
tego etapu każdą gminę/powiat ocenia niezależnie od siebie 2
członków Komisji. Ich ocena odbywa się między innymi na podstawie:
raportów samooceny przygotowanych przez samorządy, informacji
pozyskanych z instytucji publicznych, informacji pozyskanych od
środowisk lokalnych, informacji z placówek oświatowych, dla
których gmina/powiat jest organem prowadzącym, danych Systemu
Informacji Oświatowej, danych instytucji nadzoru i kontroli, analizy
aktów prawa miejscowego, analizy przekazów medialnych, analizy
wyników nauczania w szkołach prowadzonych przez samorząd,
badań społecznych prowadzonych w toku certyfikacji itd.
Recenzenci mogą również zapoznawać się z działaniami
samorządów w trakcie wizyt studyjnych w JST uczestniczącej w
programie certyfikacji. W przypadku Gminy Sępólno Krajeńskie
certyfikacja obejmowała m.in. analizę ponad 500 stron dokumentacji
(ankieta certyfikacyjna, akty prawa miejscowego, publikatory lokalne,
informacje pozyskane przez członków Komisji ze źródeł niezależnych
od gminy itp.). W kontekście przedstawionych powyżej zasad
certyfikacji tezy sformułowane w artykule opublikowanym w
„Wiadomościach Krajeńskich” są nieuprawnione i niezgodne z
prawdą. Przyjęty przez Organizatorów model certyfikacji
obowiązujący w Programie „Samorządowy Lider Edukacji”
gwarantuje najwyższą jakość, wszechstronność i rzetelność
postępowania akredytacyjnego.
5. Należy zauważyć, że w Komisji Certyfikacyjnej Programu
„Samorządowy Lider Edukacji” pracują przedstawiciele środowisk
naukowych - profesorowie i doktorzy zatrudnieni na najlepszych
polskich uczelniach, posiadający znaczącą wiedzę merytoryczną oraz
cieszący się dużym autorytetem. Członkowie Komisji posiadają
ponadto znaczący dorobek i doświadczenie w dziedzinie rozmaitych
postępowań akredytacyjnych. Komisja Certyfikacyjna pracuje pod
przewodnictwem prof. dr. hab. Dariusza Rotta, wykładowcy
Uniwersytetu Śląskiego, do 2013 roku członka prezydium Rady
Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Recenzenci dokonują oceny
merytorycznej samorządów, kierując się zasadami prawdy,
obiektywizmu, rzetelności i uczciwości. Komisja pracuje na zasadzie
niezawisłości, zakazane jest wpływanie na jej oceny. Kwalifikacje
merytoryczne i etyczne członków Komisji, jak również ich
doświadczenie zawodowe gwarantują najwyższą jakość postępowań
akredytacyjnych realizowanych w Programie „Samorządowy Lider
Edukacji”. Podważanie rzetelności pracy ekspertów Komisji wyłącznie
na podstawie uproszczonych sądów, niezweryfikowanych informacji i
stereotypowych stwierdzeń (a takie zawarte zostały w artykule
opublikowanym w „Wiadomościach Krajeńskich”) jest daleko idącym
nadużyciem.
6. Każda gmina czy powiat biorący udział w Programie „Samorządowy
Lider Edukacji” uzyskuje szczegółową informację zwrotną na temat
jakości swojej polityki oświatowej, sformułowaną w formie recenzji
przygotowanej przez Komisję. Taki dokument zawiera najważniejsze
wnioski z certyfikacji i pozwala doskonalić model zarządzania oświatą,
zgodnie z rekomendacjami Komisji – zwłaszcza w tych gminach, gdzie
Komisja stwierdza nieprawidłowości w zakresie lokalnej polityki
oświatowej. Jest dla nas bowiem bardzo ważne, aby poza efektami
promocyjnymi Program „Samorządowy Lider Edukacji” dawał
polskim gminom i powiatom również korzyści projakościowe. Taka
jest bowiem naczelna idea akredytacji. Po pięciu edycjach Programu
wiemy, że bardzo wiele samorządów wprowadza rozwiązania i
modyfikacje proponowane przez naszych ekspertów, co realnie
podnosi jakość edukacji w dłuższej perspektywie czasowej. Ponadto,
na etapie certyfikacji, członkowie Komisji bardzo często konsultują
rozwiązania edukacyjne stosowane w audytowanych samorządach,
służą radą ekspercką, uczestniczą w projektowaniu/aktualizowaniu
strategii oświatowych etc. To istotna „wartość dodana” Programu
„Samorządowy Lider Edukacji”, o której należy przypomnieć w
kontekście korzyści, jakie osiągają gminy i powiaty dzięki
uczestnictwu w procesie certyfikacji.
7. Trudno jest merytorycznie odnosić się do zawartych w tekście
artykułu stwierdzeń w rodzaju „to coś na zasadzie bzdurnego ISO,
którym dziś już mało kto zawraca sobie głowę”. Autor tekstu ma
oczywiście prawo do swojej oceny wartości procedur zarządzania
jakością, ale warto podkreślić, że „bzdurne”, w jego opinii, systemy w
rodzaju ISO opracowywane są przez najwybitniejszych, światowej
klasy ekspertów zarządzania związanych z tak prestiżowymi
organizacjami jak International Organization for Standardization czy
też pracujących w czołowych uczelniach ekonomicznych Europy
Zachodniej i Stanów Zjednoczonych. Przygotowane przez nich
systemy i standardy wdrażają miliony firm, organizacji i instytucji
publicznych na całym świecie, co - w naszej opinii - najlepiej świadczy
o zasadności i użyteczności tego rodzaju rozwiązań. Specjaliści
zajmujący się problematyką zarządzania jakością wymieniają szereg
korzyści, jakie osiąga organizacja czy instytucja dzięki certyfikacji
(można w tym kontekście przywołać m.in. publikację: S. Karapetrovic,
M Casadesus Fa, I Heras Saizarbitoria, What happened to the ISO
9000 lustre? An eight-year study, “Total Quality Management”, 2010
March, vol 21, no 3, s. 247). Do korzyści tych zalicza się zwykle m.in.
zwiększenie poziomu przejrzystości procesów
wewnątrzorganizacyjnych, dokonanie przeglądu i uporządkowanie
procesów, międzynarodowe uznanie systemów certyfikowanych,
obniżenie kosztów działalności, sprawniejsze zarządzanie, zapewnie
stałej i powtarzalnej jakości, skuteczniejsza realizacja celów
strategicznych, operacyjnych i bieżących, większe zaangażowanie
pracowników i podnoszenie ich motywacji, zwiększenie przewagi
konkurencyjnej, zwiększenie skuteczności wykorzystania zasobów
organizacji. Argumenty te, poparte wiedzą i doświadczeniem
teoretyków i praktyków zarządzania, mają – w naszym przekonaniu
– zdecydowanie wyższą wartość niż uproszczone, potoczne tezy
stawiane przez autora artykułu opublikowanego w „Wiadomościach
Krajeńskich”. Autora, który - co oczywiste - nie musi posiadać wiedzy
specjalistycznej z zakresu zarządzania jakością, jest bowiem
dziennikarzem, a nie ekspertem w dziedzinie zarządzania.
Podsumowując chcemy podkreślić, iż samorządy uczestniczące w
Programie „Samorządowy Lider Edukacji” poddają się niezależnej
ocenie ze strony ekspertów, która realnie pomaga podnosić
efektywność działań w zakresie lokalnej polityki edukacyjnej. Po
zakończeniu pracy komisji i procedury certyfikacyjnej każdy samorząd
uczestniczący w projekcie otrzymuje informację zwrotną na temat
efektywności i skuteczności swojej polityki edukacyjnej oraz – co
szczególnie istotne - ewentualnych jej mankamentów i popełnianych
błędów (jeśli zostaną stwierdzone). Pozwala to podejmować
inicjatywy projakościowe, dokonywać korekty w prowadzonych
działaniach oraz uzyskiwać cenną opinię ekspercką na temat ich
wartości merytorycznej. Samorządy otrzymują również certyfikat,
potwierdzający ich osiągnięcia i znaczący wkład w rozwój edukacji,
podnoszenie jakości kształcenia i wspieranie innowacji w
szkolnictwie. Nasz certyfikat jest wyjątkowy ze względu na rangę
ekspertów decydujących o jego przyznaniu. Gminy, powiaty i
województwa oceniają wybitni przedstawiciele polskiej nauki,
pracownicy naukowi uczelni posiadający wiedzę, doświadczenie i
niekwestionowany dorobek.
Samorządy mogą wykorzystać informację o pozytywnym wyniku
Programu i przyznany certyfikat w swojej działalności promocyjnej.
To ważne w dobie niżu demograficznego, gdy gminy i powiaty zwłaszcza na poziomie gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym rywalizują między sobą o uczniów, akcentując swoje atuty i
wyróżniki w obszarze edukacji. Warto również zauważyć, że
samorządy coraz większą wagę przywiązują dziś do działań z zakresu
marketingu terytorialnego i public relations. Certyfikat może pomóc
w zbudowaniu marki samorządu innowacyjnego, nowoczesnego i
dbającego o edukację - dobro najważniejsze w dobie gospodarki
opartej na wiedzy. Może również przyczynić się do skutecznego
promowania placówek oświatowych, dla których
gmina/powiat/województwo jest organem prowadzącym.
Przedstawiciele samorządów wyróżnionych certyfikatem mogą
również zaprezentować swoje osiągnięcia i sukcesy w dziedzinie
edukacji podczas uroczystej gali wręczenia certyfikatów, która
odbywa się w szacownych murach Uniwersytetu Wrocławskiego.
Udział w Gali jest okazją do promocji gmin, powiatów i
samorządowych województw, ale także nawiązania kontaktów z
innymi samorządami, wymiany doświadczeń i „dobrych praktyk”,
przepływu wiedzy. Spotkanie finałowe pozwala także na nawiązanie
aktywnych kontaktów pomiędzy przedstawicielami samorządów a
środowiskiem akademickim. Ponadto przy okazji gali przedstawiciele
certyfikowanych samorządów mogą uczestniczyć w konsultacjach i
dyskusjach merytorycznych z recenzentami - ekspertami
oceniającymi gminy i powiaty w Programie "Samorządowy Lider
Edukacji". Co więcej, gminy i powiaty posiadające certyfikat
„Samorządowy Lider Edukacji” są uprawnione do korzystania – na
preferencyjnych warunkach - z oferty szkoleniowej i konferencyjnej
Fundacji Rozwoju Edukacji i Szkolnictwa Wyższego, adresowanej do
środowisk samorządowych i oświatowych.
Mamy nadzieję, że przedstawione powyżej argumenty pozwolą
ocenić Program „Samorządowy Lider Edukacji” w szerszym kontekście
i sprostować szereg uproszczeń, jakie znalazły się w artykule
opublikowanym na łamach „Wiadomości Krajeńskich”.
Z poważaniem
Grażyna Kaczmarczyk
Prezes Zarządu Fundacji Rozwoju Edukacji i Szkolnictwa Wyższego
Przemysław Ruta
Sekretarz Programu „Samorządowy Lider Edukacji”