Aneta Lipska Podró e olśniewającej damy: studium trawelogów

Aneta Lipska
STRESZCZENIE
Podróże olśniewającej damy: studium trawelogów Marguerite Blessington
Niniejsza praca proponuje odmienne od dotychczasowych podejście do postaci
oraz twórczości Marguerite Blessington (1789-1849). Przez wiele lat zupełnie
zapomniana,
Blessington
jest
obecnie
rozpatrywana
przez
krytyków
w
kategoriach kulturowych, przez pryzmat jej sukcesów na polu wydawniczym, a
także jej znaczenia dla rozwoju instytucji salonu literackiego w Anglii. Niewiele
jednak uwagi poświęca się jej doświadczeniom podróżniczym, które zaowocowały
czterema relacjami z podróży wydanymi jako A Tour in the Isle of Wight in the
Autumn of 1820 (1822), Journal of a Tour through the Netherlands to Paris in
1821 (1822), The Idler in Italy (1839-40) oraz The Idler in France (1841). Te jak
dotąd niezbadane teksty stanowią przedmiot przeprowadzonej w pracy analizy,
wykazującej ich znaczenie dla kreowania kulturowej i społecznej tożsamości
autorki. Konfrontacja tekstów napisanych na początku lat dwudziestych oraz
tych wydanych na początku lat czterdziestych pozwoliła no umiejscowienie
autorki w czasach intensywnych zmian w sposobie podróżowania oraz okresie
przejściowym między dwoma epokami literackimi, co dało wiele możliwości
interpretacyjnych.
Wstępna część pracy, stanowiąca tło dla kolejnych rozdziałów, nakreśla
obecne w pierwszej połowie XIX wieku tendencje kulturowe w sferze podróży jak i
literackie w ramach gatunku literatury podróżniczej. Najwięcej uwagi poświęcono
tutaj tradycji kobiecej literatury podróżniczej, skupiając się na aspektach
istotnych dla pisarstwa Blessington. Następnie, rozdział pierwszy przedstawia
sylwetkę Marguerite Blessington, koncentrując się na latach, które spędziła w
podróży, a także jej salonach literackich oraz sukcesach na polu wydawniczym.
Pierwszy z trzech rozdziałów analitycznych poświęcony jest aspektom
gatunkowym
oraz
narratologicznym
trawelogów
Blessington.
Zostało
tu
wykazane, że wczesne dzienniki autorki są napisane w zgodzie z obowiązującymi
wówczas
konwencjami
w
pisarstwie
podróżniczym
sięgającymi
wieku
osiemnastego. Teksty były wydane anonimowo, a narrator przyjmuje w nich rolę
nowicjusza i przekonuje czytelników o ich osobistym charakterze, co ma
tłumaczyć ich formalne i językowe niedociągnięcia. Natomiast późniejsze teksty
relacjonujące wieloletnią podróż kontynentalną Blessington należy określić jako
dojrzałe książki podróżnicze. Narrator nie ogranicza się w nich do panujących
konwencji w pisarstwie podróżniczym czerpiąc także z innych tradycji literackich.
Co więcej,
Blessington doskonale odnajduje się w ówczesnych praktykach
marketingowych, co pozwala jej wypromować nie tylko swoje teksty, ale także
siebie jako podróżniczkę z wyższych sfer, Angielkę zawsze wierną wartościom
społeczeństwa wiktoriańskiego, dla której podróżowanie stanowi możliwość
otwarcia się na inne kultury.
W kolejnym rozdziale teksty Blessington rozpatrywane są w kategoriach
dyskursu estetycznego. Ekfrastyczne opisy przyrody, architektury oraz sztuki i
obrzędowości religijnej są poddane analizie odnoszącej się do teorii piękna,
wzniosłości oraz malowniczości. Jak zostało wykazane na wielu przytoczonych
fragmentach, podobnie do innych pisarek tego okresu, autorka wchodzi w dialog z
tradycją, co pozwala jej na ukazanie siebie jako wszechstronnej podróżniczki. O
jej profesjonalnym podejściu mają świadczyć opisy, w których jawi się ona jako
koneser, krytyk sztuki oraz badacz kultury antycznej. Inne fragmenty wskazują,
że, tak jak wszyscy podróżnicy okresu romantyzmu, Blessington dążyła do
autentycznego
i
spontanicznego
doświadczania
obcości
poprzez
doznania
estetyczne oraz ulegała sentymentalnej refleksyjności nad przemijalnością.
Różnorodność ról jakie autorka przybiera w tekście jest jednak zawsze
podporządkowana jej narodowej i społecznej tożsamości.
Rozdział czwarty wykazuje, w jaki sposób pisarka wykorzystuje przestrzeń,
zarówno w znaczeniu dosłownym jak i metaforycznym, do modelowania swojego
wizerunku. Każdy z podrozdziałów stanowi samodzielne studium miejsca
poświęcone
kontynentalnemu
miastu
o
silnie
zakorzenionej
tożsamości
historycznej i kulturowej. Celem analizy jest pokazanie, że narrator wykorzystuje
popularne wizje miast, do których podróżuje, w taki sposób, aby wywołać u
czytelnika konkretne skojarzenia z własną osobą. Relacja z Genui podkreśla jej
bliską znajomość z Byronem; opis pobytu w Neapolu sugeruje jej wierność
wartościom wiktoriańskim ale i jej aspiracje intelektualne; w Rzymie i Wenecji
autorka jawi się jako pisarka zakorzeniona w tradycji romantycznej, natomiast w
Paryżu jest ona przedstawiona jako światowa dama, ale także świadek wydarzeń
o znaczeniu historycznym.
Wieloaspektowe odczytanie tekstów Marguerite Blessington pokazuje, że
umiejętnie wykorzystuje ona potencjał formy relacji z podróży w celu kreowania
własnej tożsamości. Pozycja Blessington po powrocie do kraju, o której świadczy
przywołane w tytule rozprawy określenie „olśniewająca dama”, została w
znacznym stopniu uformowana poprzez wyobrażenia, jakie mieli o autorce
czytelnicy trawelogów omówionych w niniejszej pracy.
SUMMARY
The Most Gorgeous Lady on Tour
A Study of Marguerite Blessington’s Travel Accounts
The idea that lies behind this work is to propose a critical reading of Marguerite
Blessington’s (1789-1849) somehow-neglected travel accounts. The introductory
survey of the literature on Blessington indicates that even though the author
herself has been revived in recent years, and her writing and editorial activity
have become of interest to scholars, her travel texts have been largely neglected.
The Idler in Italy (1839-40) and The Idler of France (1841) have been appreciated
as sources of information on the writer’s life; however, they have not yet been
thoroughly discussed as literary texts. What is more, A Tour in the Isle of Wight
in the Autumn of 1820 (1822) and Journal of a Tour through the Netherlands to
Paris, in 1821 (1822) have been almost completely ignored. The purpose of this
monographic study is to demonstrate how the tendencies in tourism and
literature as well as changing aesthetic and social trends in the first half of the
nineteenth century favoured Blessington’s predilection for self-fashioning.
The work consists of four chapters. Chapter 1 aims at presenting the life
and career of Marguerite Blessington. For the purposes of this work,
Blessington’s journeys are here of greatest importance, and therefore these
stretches of time are described in more detail. This part is based on both
nineteenth- and twentieth-century biographical texts and contemporary critical
work on Blessington; therefore, it serves as factual documentation rather than a
critical analysis.
Chapter 2 approaches Blessington’s travel texts from the perspective of
genre. The early and late travel accounts are juxtaposed here with the aim of
demonstrating how the writer manoeuvred within the genre of travel writing so
as to create a particular vision of herself. Drawing on Gerard Genette, the
chapter first discusses the paratext of the four accounts thus situating them in
the context of book marketing but also celebrity culture of the time. The next part
concentrates on those features of the texts proper which allow for their
categorisation as non-fictional travel writing. In the final part, in turn,
narratological and cultural perspectives are adopted in order to analyse the
affinities of the Idlers with the genre of the fashionable novel.
Chapter 3 argues that, notwithstanding the illustrated fictional techniques,
the literary quality of Blessington’s both early and late travel accounts is best
revealed in her sketches of landscapes and architecture as well as her
visualisations of religious rituals. The purpose of this text-oriented chapter is
both a close reading of Blessington’s word paintings and their contextualisation
in the light of aesthetics and visual culture of the late eighteenth and the
beginning of the nineteenth centuries.
The focus of Chapter 4 is a cultural reading of those chapters of the Idlers in
which Blessington accounted her sojourns in five continental cities of distinct
character. Each part is a separate study of place examining Blessington’s
techniques of appropriating its historically or culturally determined meaning in
such a manner as to impart a specific characteristic to her identity as a traveller
and travel writer. The scope of the final chapter is much broader than the
previous ones, as it draws on the history of tourism, social and national studies
as well as broadly understood intertextuality.
The study detects Blessington’s predilection for constructing diverse images of
herself through her travel writing depending on the circumstances she found
herself in. The early travel journals foreground the personae of a chaperoned
woman traveller and a novice writer because these facets would allow her
admission to the genre of travel writing, whereas the mature travel books
present her to the public as indeed the most gorgeous lady and a real traveller
with the purpose of solidifying her position as a celebrity. The conviction
throughout is that it is appropriate not only to closely read the text itself but also
confront it with its extratextual reality. In the three analytical chapters, the idea
prevails that writing literature in general, and recording travel experiences and
composing travel texts in particular, may become a way to fashion the author’s
identity.