Od Kachetii do morza

http://czaswina.pl/artykul/od-kachetii-do-morza
Od Kachetii do morza
Wojciech Bosak02.02.2010 08:39
Gruzja, to kraj bardzo urozmaicony pod względem krajobrazu, gleb i klimatu, w większej
części górzysty, od północy i południa ujęty w klamry wyniosłych grzbietów Wielkiego i
Małego Kaukazu.
Z wyjątkiem wyższych partii gór uprawy winorośli spotyka się praktycznie we wszystkich gruzińskich
regionach, ale ich rozmieszczenie nie jest równomierne.
Gros gruzińskich winnic jest położona na stosunkowo żyznych równinach i w rozległych dolinach
rzecznych, które ciągną się równoleżnikowym pasem przez środek kraju od Morza Czarnego po granice
z Azerbejdżanem. Winorośl uprawia się także na pagórkowatych pogórzach kaukaskich i w niżej
położonych dolinach górskich, na wysokości około 900 m n.p.m. W takich właśnie lokalizacjach
znajduje się sporo prestiżowych apelacji.
Obszary te dzielą się dość wyraźnie na dwie strefy klimatyczne, których granicę stanowią niewysokie
Góry Lichskie, przecinające pas równin około 100 kilometrów na zachód od Tbilisi. W zachodniej Gruzji
panuje klimat subtropikalny z dużą ilością opadów (1000–4000 mm rocznie) i krótką ciepłą zimą. Na
wschodzie aura jest bardziej kontynentalna, zbliżona nieco do śródziemnomorskiej, z upalnym latem i
wyraźnie niższą sumą opadów (300–900 mm).
Regiony i apelacje
W Gruzji wyróżnia się formalnie pięć dużych regionów winiarskich (w rzeczywistości jednak jest to
bardziej skomplikowane). W przypadku win wyższej klasy istotne znaczenie ma podział na apelacje
zwane też mikroregionami. Są to stosunkowo niewielkie obszary, często ograniczone do jednej lub
kilku sąsiadujących miejscowości, znane od lat z produkcji szczególnie prestiżowych win.
W całym kraju jest kilkadziesiąt takich tradycyjnych apelacji, z których osiemnaście zostało dotąd
oficjalnie uznanych za strefy produkcji win o kontrolowanej nazwie pochodzenia (na zasadach
podobnych do apelacji europejskich). Pozostałe dopiero czekają na taki status.
Nazwy gruzińskich regionów, apelacje i szczepy podajemy tu w obowiązującej pisowni polskiej, jakiej
używa się choćby w wydawanych u nas przewodnikach, oraz w transkrypcji angielskiej (jeśli jest różna
od polskiej), gdyż w takiej wersji z reguły występują one na etykietach.
Kachetia (Kakhetia)
Położona na wschód od Tbilisi Kachetia to największy i najważniejszy region winiarski w Gruzji,
obejmujący prawie dwie trzecie całej powierzchni tamtejszych winnic (ok. 32 tys. ha). Tu także
koncentrują się dziś niemal wszystkie winiarskie nadzieje Gruzinów i zagranicznych inwestorów.
Trochę szkoda, bo dzieje się tak po części kosztem zaniedbania niektórych mniejszych regionów.
Kachetia jednak zasługuje na szczególną uwagę.
Przede wszystkim jest tu wspaniały, słoneczny klimat, odznaczający się wręcz idealną dla winorośli
sumą opadów (400–750 mm), co z jednej strony zapewnia wyśmienitą jakość winogron, z drugiej nie
wymaga nawadniania winnic. Wprawdzie sporo winnic uprawia się na żyznych, aluwialnych równinach
nad rzeką Alazani, gdzie powstają z reguły mało ciekawe wina supermarketowe, to jednak nie brakuje
tam również bardziej wyrazistych lokalizacji.
Sporo takich charakternych siedlisk znajduje się na przedgórzach Wielkiego Kaukazu, a także po
przeciwnej stronie doliny Alazani, na łagodnych zboczach Gór Gomborskich, gdzie skupiła się
większość renomowanych apelacji. Te wyżej położone tereny są z reguły chłodniejsze i bardziej
wietrzne niż upalna dolina, a winorośli sprzyjają tam dobrze przepuszczalne i umiarkowanie zasobne
gleby cynamonowe i kamieniste rędziny.
W Kachetii wyróżnia się dwadzieścia pięć mikroregionów, z których czternaście ma status uznanych
apelacji. Za najsłynniejszą uchodzi Cinandali (Tsinandali). Na kamienistych, wapiennych glebach,
stanowiących być może najlepsze terroir w całej Gruzji, powstają białe wina wytrawne ze szczepów
rkaciteli (rkatsiteli) i kachuri mtswane (kakhuri mtsvane). Natomiast wśród win czerwonych najwyżej
ceni się subtelne saperawi (saperavi) z apelacji Mukuzani.
Inne prestiżowe mikroregiony to Manawi (Manavi), Wazisubani (Vazisubani), Kardenachi (Kardenakhi),
Tibaani i Bodbe-Magaro (Bodbe-Magharo) dla win białych oraz Napareuli, Teliani i Chaszmi (Khashmi)
dla win czerwonych. Dużym prestiżem cieszą się także czerwone wina półsłodkie z apelacji
Kindzmarauli i Achaszeni (Akhasheni).
Najczęściej uprawiane w Kachetii odmiany białe to rkaciteli, kachuri mtswane i kisi, a wśród odmian
ciemnych dominuje saperawi. Uprawia się także nieco caberneta sauvignon.
Kartlia (Kartli)
Winnice Kartlii są rozrzucone w kilku strefach, jednak większe znaczenie mają uprawy położone w
dorzeczu Kury, między Tbilisi a Górami Lichskimi (ok. 2,5 tys. ha). Tamtejszy klimat charakteryzuje
się upalnym i suchym latem, co niekiedy zmusza do nawadniania winnic.
Winorośl uprawia się zarówno na żyznych glebach aluwialnych w dolinach, jak i na stosunkowo
ubogich, przepuszczalnych glebach cynamonowych i lessowych na zboczach.
Powstają tam głównie lekkie wina białe i musujące z odmian czinuri (chinuri), goruli mtswane (goruli
mtsvane) i aligoté, a także nieco czerwonych i różowych z odmian tawkweri (tavkveri) i pinot noir.
Uchodzą one za najbardziej zeuropeizowane w charakterze.
Najbardziej prestiżowa i jedyna formalnie uznana tutejsza apelacja Ateni słynie z win musujących
atenuri. W innym znanym mikroregionie Ksani wytwarza się białe wina ciche i musujące z
burgundzkiej odmiany aligoté.
Imeretia (Imereti)
Na zachód od Gór Lichskich leży Imeretia – serce starożytnej Kolchidy – która przez wieki była
najważniejszym zagłębiem produkcji wina na Zakaukaziu. Jest to wciąż drugi pod względem wielkości
upraw region winiarski Gruzji (ok. 9 tys. ha), choć dziś już nie tak sławny.
Tamtejsze winnice zlokalizowane są na pagórkowatych pogórzach oraz na rozległych, żyznych
aluwialnych równinach nad Rioni i Cchenisckali, w ciepłym, lecz wilgotnym i często mglistym klimacie.
Produkuje się tam przede wszystkim wina białe i musujące z odmian colikauri (tsolikauri) i cicka
(tsitska), które razem stanowią 85 procent wszystkich upraw. Powstaje także nieco win czerwonych i
różowych ze szczepów dzwelszawi (dzvelshavi), saperawi i occhanuri sapere (otskhanuri sapere) oraz
słodkich z ożaleszi (ojaleshi).
Jest tu tylko jedna uznana apelacja Swiri (Sviri) dla białych win wytrawnych z odmian colikauri, cicka i
krachuna (krakhuna).
Racza (Racha-Lechkhumi)
Na północ od Imeretii, w głębokich górskich dolinach położone są winnice Raczy. Mimo niewielkiej
powierzchni upraw (ok. 1,7 tys. ha) jest to być może drugi, obok Kachetii, najbardziej prestiżowy
region winiarski w Gruzji. Produkuje się tam bowiem kilka bardzo znanych win półsłodkich.
Niewątpliwie jest to również region najbardziej malowniczy.
Winnice, a właściwie niewielkie winniczki rozrzucone na stromych zboczach i tarasach na wysokości do
900 m n.p.m., często w trudno dostępnych miejscach, muszą być uprawiane niemal w całości ręcznie.
To uchroniło je przed komunistyczną komasacją i pozwoliło zachować tradycyjny winiarski krajobraz.
Tutejszy klimat łączy cechy subtropikalne i górskie – lata są gorące, a zimy często chłodne i śnieżne.
Dominują gleby gliniasto-kamieniste na podłożu wapieni i piaskowców.
Najsłynniejsze wino Raczy – a może nawet całej Gruzji – produkuje się w apelacji Chwanczkara
(Khvanchkara) w dolinie rzeki Rioni. Jest to półsłodkie wino czerwone z lokalnych szczepów
aleksandruli (alexandrouli) i mużuretuli (mujuretuli). W tej samej dolinie, w sąsiedniej apelacji Twiszi
(Tvishi) powstaje inne bardzo znane wino półsłodkie, tym razem białe z colikauri.
Dużą estymą cieszą się także dwa czerwone półsłodkie wina odmianowe, produkowane w aptekarskich
ilościach z lokalnych szczepów. Pierwsze to orbeluri ożaleszi (orbeluri ojaleshi) z mikroregionu Orbeli w
dolinie Lażanura, drugie – jeszcze rzadsze – to usachelouri (usakhelouri) z apelacji Zubi-Okureszi
(Zubi-Okureshi) w dolinie Cchenisckali.
Megrelia (Samegrelo), Guria, Adżaria (Adjara) i Abchazja (Abkhazia)
Wymienione prowincje, położone w bardzo ciepłej i wilgotnej, subtropikalnej strefie nadmorskiej, choć
funkcjonują samodzielnie, formalnie tworzą jeden region: Wybrzeże Czarnomorskie (często pisane
jako Black Sea Coast).
Nie mamy żadnych danych o produkcji wina w separatystycznej Abchazji, choć był to niegdyś bardzo
znaczący region winiarski.
Dziś najwięcej winorośli uprawia się w Megrelii (ok. 800 ha) i sąsiedniej Gurii (ok. 300 ha). W obydwu
regionach dominuje odmiana colikauri, ale największą estymą cieszą się półsłodkie wina odmianowe ze
szczepów ożaleszi – szczególnie z mikroregionu Bandza – oraz czchaweri (chkhaveri).
Najbardziej znane wino Adżarii (ok. 50 ha winnic) pochodzi z mikroregionu Keda na pogórzu Małego
Kaukazu i jest wyrabiane z colikauri i czchaweri.