Seplenienie

Seplenienie
Dla współczesnych rodziców słowo „seplenienie” niesie ze sobą negatywne skojarzenia. I słusznie.
Jest to wada wymowy, która wiąże się ze zniekształcaniem dźwięków, a także trudnościami w
odzwierciedlaniu mowy w piśmie. Dlatego też wskazane jest usunięcie jej w pierwszych latach
nauki szkolnej.
To, co u dziecka czteroletniego jest rozkosznym „spieszczaniem” głosek „sz”, ”ż”, „cz”, ”dż” i
wymawianiem „zaba”, „sibko”, u dzieci pięcioletnich, a już na pewno starszych, powinno byd
powodem do niepokoju i skłonid rodziców do wizyty u logopedy.
Pod nazwą seplenienie kryje się cała gama wad związanych z nieprawidłową wymową głosek:
- s, z, c, dz,
- sz, ż, cz, dż,
- ś, ź, d, dź.
Ze względu na sposób nieprawidłowej wymowy tych głosek istnieje podział na kilka rodzajów
seplenienia. Należy pamiętad, że zarówno nazwa, jak i cechy charakterystyczne danej wady związane
są z miejscem nieprawidłowego zetknięcia języka z innymi narządami mowy w celu wytworzenia
pożądanej głoski.
Prawidłowa artykulacja w języku polskim wymaga, aby język ułożony był zawsze symetrycznie w
jamie ustnej i nie pokazywał się pomiędzy zębami. Szczegóły układu narządów mowy podczas
wypowiadania tych głosek zostawmy na razie logopedom.
- Seplenienie międzyzębowe polega na wsuwaniu języka pomiędzy zęby podczas wymowy wyżej
wymienionych głosek, charakteryzuje się niestety brzydkim wyglądem buzi i nieprawidłowym
brzmieniem głosek. Może iśd w parze ze zniekształconym zgryzem i niewłaściwym sposobem
przełykania. Nawet jeżeli nauczyciele nie zwracają nam uwagi na tego typu wymowę u dziecka,
powinniśmy sami poprosid o skierowanie do logopedy.
- Seplenienie boczne, jak sama nazwa wskazuje, polega na niesymetrycznym ułożeniu języka podczas
wymawiania wyżej wymienionych głosek. Wargi również układają się niesymetrycznie i powietrze
wydostaje się przez nie w tym miejscu, gdzie znajduje się język. Tę wadę wymowy i słychad i niestety
widad.
- Seplenienie wargowo-zębowe, przyzębowe, nosowe, krtaniowe i świszczące to odmiany
seplenienia, które możemy sobie wyobrazid na podstawie ich nazwy. Występują one rzadziej, co nie
znaczy, że są mniej dotkliwe dla osoby sepleniącej i jej otoczenia.
Zapobieganie seplenieniu zaczyna się już od urodzenia dziecka. Nie tylko logopedzi, ale również
ortodonci zwracają szczególną uwagę na prawidłowy sposób karmienia niemowlęcia. Najlepiej
piersią, a w przypadku, gdy jest to niemożliwe, butelką z odpowiednim smoczkiem. Należy unikad
pozostawiania dziecka z butelką dłużej, niż jest to konieczne do nakarmienia go, a także unikad
smoczka. Jest to szczególnie ważne, gdy dziecko posiada już zęby. Smoczek zakłóca prawidłowe
przełykanie, a co za tym idzie poprawne ułożenie języka – docelowo powinien on pionizowad się, a
więc w spoczynku i podczas przełykania dotykad podniebienia twardego. Usta powinny byd
zamknięte, a stałe oddychanie przez nos nie tylko zapobiega częstym infekcjom górnych dróg
oddechowych, ale też pozwala normalnie rozwijad się wszystkim organom w obrębie twarzoczaszki.
Kolejnym sposobem zapobiegania seplenieniu jest poprawny wzorzec wymowy. Krótko mówiąc,
niezależnie od wieku dziecka, należy mówid do niego prawidłowo. Skłonnośd do spieszczania głosek z
szeregu „sz”, „ż”, „cz”, „dż” jest przeżytkiem z minionych epok. Współcześni rodzice nie powinni tego
robid. Oczywiście nie trzeba się denerwowad podczas krótkich wizyt babd i dziadków. Natomiast
osoby, które na stałe opiekują się dzieckiem powinny byd pouczone, aby mówid do dziecka dużo,
mądrze i poprawnie.
Przewlekłe infekcje górnych dróg oddechowych powodujące blokadę nosa i koniecznośd oddychania
przez usta zakłócają prawidłowy rozwój narządów mowy, a co za tym idzie również poprawnej
wymowy głosek.
Jedną z przyczyn seplenienia są również wady anatomiczne języka lub podniebienia: rozszczepy
podniebienia, zbyt duży lub za gruby język, a także krótkie wędzidełko, które nie pozwala na
swobodną pionizację języka. Nieprawidłowy zgryz ma również wpływ na wymowę. Te przyczyny
seplenienia są najpoważniejsze i najczęściej wymagają interwencji lekarskiej, ortodontycznej, a nawet
chirurgicznej.
Każda interwencja po stwierdzeniu seplenienia powinna rozpocząd się od usunięcia wszelkiego
rodzaju przyczyn i przeszkód stojących na drodze do poprawnego mówienia. Jeżeli więc dziecko
często choruje na infekcje górnych dróg oddechowych, musimy pamiętad, jaki wpływ na jego mowę
ma zatkany nos. Wykorzystujmy każdy moment dobrego samopoczucia malucha, aby powracad do
prawidłowych wzorców: zamknięte usta podczas spoczynku (odrabiania lekcji, oglądania telewizji),
oddychanie przez nos, przełykanie z zamkniętymi ustami. Dbajmy o to, aby nos był drożny i pilnujmy,
by maluch oddychał prawidłowo w okresach pomiędzy infekcjami. Będą się one wydłużały z wiekiem,
a prawidłowe oddychanie na pewno w tym pomoże.
Logopeda pomoże ocenid, czy powodem seplenienia jest wada anatomiczna języka. Wiele tego
rodzaju wad można zwalczad przy pomocy dwiczeo logopedycznych usprawniających duży, gruby
język, rozluźniających i naciągających zbyt krótkie wędzidełko. W skrajnych przypadkach trzeba liczyd
się z interwencją chirurgiczną. Oczywiste jest, że ostateczna decyzja należy do rodziców i wielu z nich
nie decyduje się na zabieg podcinania wędzidełka, co również jest zrozumiałe. W takim przypadku
warto jednak, mimo wszystko, otoczyd dziecko opieką logopedyczną, aby wymowa była jak
najbardziej zbliżona do wzorcowej. Jeżeli bowiem do wrodzonej, często odziedziczonej po jednym z
rodziców wady anatomicznej, dochodzi mowa cicha, niewyraźna i niestaranna, działa to na niekorzyśd
dziecka. Trudniej je zrozumied, gdy wypowiada się podczas lekcji. Ono samo traci pewnośd siebie, gdy
musi powtarzad po kilka razy swoją wypowiedź.
Poważne wady anatomiczne, takie jak rozszczepy podniebienia, są szczególnym przypadkiem. Dzieci
są objęte opieką od urodzenia, a rodzice doskonale orientują się, gdzie i jakiej pomocy muszą szukad.
Opieka logopedy specjalizującego się w rehabilitacji dzieci z rozszczepem podniebienia będzie
nieodzowna.
Jednym z powodów nieprawidłowego wymawiania głosek z szeregu „sz”, „ż”, „cz”, „dż”, „s”, „z”, „c”,
„dz”, „ś”, „ź”, „d”, „dź” może byd niedosłuch. Jak wiadomo, uczymy się mówid za pomocą słuchu.
Prawidłowa wymowa głosek jest uzależniona od tego, jak je słyszymy. Jeżeli dziecko słyszy źle, będzie
również niepoprawnie mówiło. I odwrotnie – zła wymowa, w tym również seplenienie, powinna byd
dla rodziców sygnałem, że coś złego może dziad się ze słuchem.