Program

Zjawiska społeczne związane
z migracjami
Agenda:
• programy telewizyjne
• muzyka
• film
• literatura
Drugi program niemieckiej telewizji (niem.) Zweites
Deutsches Fernsehen – ZDF wyemitował program
„Auf der Flucht” (uciekając)
Modelka Mirja du Mont oraz
piosenkarz Stephen Weidner
jadą ze swoimi drużynami do Erytrei względnie
Iraku po to aby „na własnej skórze” przekonać
się jak to jest być uciekinierem.
moderiert von Prominenten
Z materiałów reklamowych wynika, że:
„program jest w pierwszym rzędzie
zorientowany na uczynienie z ucieczki
wydarzenia (ang. event`u)”
Flucht = event
Z drugiej strony „na plan pierwszy wysuwa się
przygoda, a nie treść informacyjna” i „uczestnicy nie
zdają sobie sprawy z tego na co się natkną i co będzie
ich przeżyciem i tylko to będzie niejako wartością
sprzedawaną w ramach programu”.
„Vor allem Abenteuer…”
Channel 4 program telewizyjny z gatunku
„Reality Show” zatytułowany
„Benefits Street”.
Akcja programu rozgrywa się
w Birmingham w dzielnicy Winson Green na ulicy
James Turner Street, gdzie (zgodnie z dosłownym
tłumaczeniem tytułu programu tzn. „Ulica świadczeń
socjalnych”)
95% mieszkańców to wegetujący z zasiłku
socjalnego bezrobotni 13 narodowości.
„Straße der Sozialleistungen”
Sześć wybranych do programu rodzin oraz kilka osób
samotnych balansuje tutaj ciągle pomiędzy skrajną
nędzą, a drobną działalnością przestępczą.
Tak więc tytuł audycji można by przewrotnie
sparafrazować jako „Ulica beznadziejności”.
Turner Street = Straße der Hoffnungslosigkeit
White Dee versus Black Dee
Pierwsza z nich jako samotna, wychowująca dwoje
dzieci matka uosabia szczerość, doświadczenie,
mądrość życiową, zrozumienie i poczucie wspólnoty.
Wszystko co jest jej przeciwieństwem reprezentuje
czarny charakter, którym jest trzydziestodwuletnia
czarnoskóra Samora Roberts.
Karykaturalnie wybrzmiewa pojawiający się (w
ostatnim wyemitowanym do tej pory odcinku) promyk
nadziei, który pojawia się dla jednej z bohaterek
(kolorowa matka dwojga dzieci), gdzie zdobywa ona
pracę dorywczą w restauracji, a jej piętnastoletniej
córce wolno w tym czasie czyścić toalety w studio
fitness.
Schein der Hoffnung
Turner Street = powerty trap (Armutsfalle)
Program (przy całej komercyjności zdobywania widza)
ma otworzyć oczy przeciętnemu obywatelowi
brytyjskiemu:
• na ludzi, którzy zamieszkują inne, często tak samo
beznadziejne Benefits Streets,
• jak również na oparty na złych założeniach system
socjalny.
Program →trotzallerdem soziales Wert
Program: Meet the Russians /FOX TV/
Tego rodzaju programy telewizyjne oraz przede
wszystkim ciągle jeszcze funkcjonujące np.
w Niemczech uprzedzenia w stosunku do
obcokrajowców skutkują rozwojem różnych form
artystycznych jako protestu przeciwko społecznym
pętom w jakim przychodzi żyć imigrantom w obcym
kraju.
Andere Formen des Ausdrucks
W tym duchu występuje aktorka Idil Baydar, która jako
postać sceniczna Jilet Ause jest odpowiedzią na
podżegające przeciwko osobom z krajów
muzułmańskich słowa polityka SPD Thilo Sarrazina.
Jej sztuki nie emituje się w „hitowych” produkcjach
wielkich stacji. Jej widownią są fani z YouTube oraz
kanałów cyfrowych (Eins Plus, czy ZDFneo).
Idil Baydar należy do nowego gatunku tzw. Ethno Comedians
Od angielskich słów:
ethnic oznaczającego kogoś związanego z inną rasą,
narodowością, religią, czy szczepem, czy też osoby o różnym od
innych pochodzeniu, jak również
comedian – aktor.
„Ethno Comedians
legen Unterschiede offen, anstatt sie zuzudecken,
und lösen Verkrampfungen“.
Jak stwierdza Idil Baydar
(„Wir ziehen die Vorurteile dorthin, wo sie hingehören,
ins Lächerliche”) sprowadzają oni uprzedzenia tam gdzie
jest ich miejsce, czyli do śmieszności.
Do nurtu Etno Comedians należy również:
komik Abdelkarim, którego rodzice pochodzą z
Maroka.
Moderuje on co dwa tygodnie w niemieckiej telewizji
Eins Plus program pt. StandupMigranten gdzie w
jednym z monachijskich barów Shisha Bar
prezentuje młodych Etno Comedians
pochodzących z Jamajki, Rosji, czy Egiptu.
Ocenia się (według Thorstena Sieverta pomysłodawcy
programu StandupMigranten), że liczba aktorów o
korzeniach ethno sięga w Niemczech około
setki.
Koncepcja ww. programu narodziła się, gdy szukano
aktorów do programu „Comedy Grand Prix”.
Okazało się, że większość występujących w castingu
osób była dziećmi imigrantów. Miały one łatwiej
zaprezentować się z jakimś tematem, ze względu na
własne negatywne doświadczenia życiowe.
Zjawiska mobbibgu, które doświadczali
młodzi imigranci stały się ich swego rodzaju
kapitałem startowym.
Jak stwierdza T. Sievert, wyobcowanie, którego doznali
jako młodzież, jest dla wielu osób z branży rozrywkowej
kluczem do ich komiki
(Die Ausgrenzung, die sie als Jugendlicher
erfuhren, ist bei vielen Enterteinern der Schlüssel
zu ihrer Komik).
Komik Tedros Teclebrhan twierdzi, że jeżeli artysta
doznaje skutków wrogości to tylko od niego zależy, czy
będzie to dla niego czynnikiem hamującym, czy
napędzającym.
Tedros Teclebrhan przybył do Niemiec ze swoją matką jako siedmio
miesięczne dziecko z ogarniętej wojną Erytrei. Nie poznał nigdy swego ojca.
Stał się znany przed dwoma laty powołując do życia przerysowaną postać
afrykańskiego imigranta Antonie`a.
Video na którym rzeczony Antoin bierze udział w sondzie
ulicznej dla imigrantów mieszając dokładnie wszystkie możliwe
fakty na temat Niemiec (między innymi wg. Antoin`a obecny
Kanclerz Niemiec nazywa się Angelo Merte i jest bezpośrednim
następcą Adolfa Hitlera) oglądało do tej pory 21 milionów ludzi.
Innym nurtem działalności scenicznej
związanej ze zjawiskiem migracji jest muzyka.
Dobitnym przykładem na ten wątek reminiscencji
migracyjnych jest działalność mieszkających w
Niemczech twórców takich jak:
• Imran Ayata,
• Bülent Kullukcu.
Imran Ayata - urodzony w 1969 roku w Ulm
(RFN) w pochodzącej z Turcji rodzinie autor
(m.in. powieść pt. „Nazywam się rewolucja” niem. Mein Name ist Revolution) oraz
współzałożyciel antynacjonalistyccznej
i antyrasistowskiej demonstracyjno-satyrycznej
grupy intelektualistów Kanak Attak.
Bülent Kullukcu - urodzony w 1971 roku w
Markt Indersdorf (RFN) w pochodzącej z Turcji
rodzinie, aktor, reżyser i muzyk. Związany z
grupą Kanak Attak. Mieszka i pracuje w
Monachium
Po wieloletnich wysiłkach dla skompletowania
materiału wydali oni w 2013 roku płytę pod tytułem
Songs of Gastarbeiter.
Na jej treść składają się utwory
powstałe jako wynik tęsknot i
refleksji nad losem tureckich
robotników, którzy przybyli dla
podjęcia pracy w rozwijających się
intensywnie przemysłowo
powojennych Niemczech.
Dlatego ich stosunek do nowej ojczyzny był nacechowany
negatywnymi emocjami i manifestowany słowami „gorzka
ojczyzna” (niem. bittere Heimat).
Jedyną ucieczką od tej ekstremalnie trudnej rzeczywistości były
śpiewane przez ich ziomków pieśni, w których brzmiały nuty
boleści i tęsknoty.
Do najsłynniejszych pieśniarzy nurtu
Gastarbeiterlieder należą:
• Ozan Ata Canani,
• Derdiyoklar,
• Yüksel Özkasap.
Śpiewali oni o robotniczej – migracyjnej codzienności.
W ich twórczości nie pobrzmiewały tylko nuty
cierpienia, ale i sprzeciwu przeciwko
nieludzkiemu traktowaniu, jak również ironii
uważnego obserwatora niemieckiego
społeczeństwa.
Ozan Ata Canani - wykonawca słynnej sarkastycznej
piosenki „Arbeitskräfte wurden gerufen”.
Cem Karaca wypowiedział gorzkie słowa,
które zapadły głęboko w pamięć
(niem.) Es wurden Arbiter gerufen, doch es kamen
Menschen an – wezwano robotników, jednakże przybyli
ludzie.
Derdiyoklar, również Derdi Yoklar albo Grup
Derdiyoklar ikilisi – istniejąca od 1979 roku (w
zmieniającym się składzie) turecka grupa muzyczna, która
sprzedawała na rynku niemieckim najwięcej kaset i płyt.
Znalazła i znajduje wielu naśladowców. Założycielami byli
(początkowo działali jako duet): Ali Ekber Aydoğan oraz
Ihsan Güvercin.
Ich dyskografie to: Su Dünyanin Halki, Disco Folk, Yasayin
Hayvanlar, Arif Dogup Arif ölen, Caban Mamos, Adak,
Yolculuck Nereye i inne.
Twórczość wymienionych powyżej oraz im podobnych
artystów przyczyniła się do powstania nowych nurtów
muzyki, takich jak anatolijski Disco-Folk.
Jego odpowiednikiem jest:
• polskie disco-polo,
• rumuńskie manele,
• bułgarska charga,
• serbski turbo-folk,
• albańska tallawa.
Zanim Bushido powołał do życia rap, forma ta
stosowana była już przez tureckich twórców
w Niemczech.
Busido, znany także jako Sonny Black to
Anis Mohammed Youssef Ferchichi – niemiecki raper
pochodzenia tunezyjskiego,
na którego styl silnie wpłynął amerykański gangsta rap. Jest
obecnie jednym z najbardziej rozpoznawalnych raperów z
Niemiec. Jego najnowsze albumy to: Jenseits von Gut und
Boese, Berlins most wanted, AMYF, Zeiten ändern sich,
Havy metal payback, Vom Bordstein bis zur Skyline,
Staatsfeind Nr. 1.
Migracyjne nuty można znaleźć również w
twórczości niemieckiego gitarzysty o nazwisku
Marc Sinan.
To syn niemieckiego ojca i Turczynki, armeńskiego
pochodzenia. Jego najnowsza (z 2010 roku) płyta „Hasretim –
Journey to Anatolia” jest świadectwem poszukiwań kulturalnej
tożsamości autora.
Udało mu się przy tym połączyć dwa
pozornie diametralnie różne światy:
dreźnieńskich filharmoników i tradycyjnych
tureckich i armeńskich muzyków
posługujących się egzotycznymi
instrumentami, takimi jak: bağlama (lutnia),
davul (rodzaj bębna), kaval (rodzaj fletu) i
duduk (rodzaj oboju).
Marc Sinan studiował w Mocarteum w Szwajcarii m.in. u
takich profesorów jak Eliot Fisk i Joaquim Clerch oraz w New
England Conservatory of Musik w Bostonie.
Był asystentem Franza Halasza w Wyższej Szkole Muzycznej
w Augsburgu w klasie gitary.
Koncertuje z kwartetem Rodin Guartet
lub indywidualnie w Niemczech, Austrii,
Szwajcarii, Francji, Turcji, Hiszpanii,
Ameryce Południowej i Północnej.
Płyta Hasretim została uhonorowana nagrodą niemieckiej
komisji UNESCO za „inspirujące i eksperymentalne
porozumienie różnych kultur”.
W Europie Zachodniej znani są nie tylko
twórcy tureccy.
W połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku zaczął
występować na zachodzie rumuński zespół Fanfare
Ciocărlia. Prezentowana przez niego twórczość
bałkańskich Romów znalazła tu uznanie i rozgłos.
W międzyczasie jako forpoczta tzw. Balkan Groove są
znani w Tokyo, Londynie, Mexico City i Toronto. Już na
zawsze będzie rozpoznawalny Adrian Raso legendarny
gitarzysta zespołu.
Od nazwy zespołu Tsigunz Turbo
Balkan Groove – nazwa powstałego
na Bałkanach nurtu muzycznego.
Podobne nuty można znaleźć w twórczości Mighty Oaks
(deutsch etwa: „Mächtige Eichen“).
To folkowa kapela z Berlina, Tworzą ją: Amerykanin, Włoch i
Brytyjczyk (Ian Hooper, Claudio Donzelli, Craig Saunders.
Wyobcowanie ze społeczeństwa
jest również udziałem nie tylko imigrantów, ale
również części rodzimego społeczeństwa.
Niestety nie jest paradoksem fakt, że w
demokratycznych powojennych zjednoczonych
Niemczech do grupy Ethno Comedians należy
również
Ingmar Stadelmann, który pochodzi z tzw.
nowych bundeslandów, czyli ze Wschodnich
Niemiec.
Ingmar Stadelmann, moderator i
szołmen. Znany początkowo z
duetu ”Chaos Theater” (z
Tobiasem Schulzem). Uczestnik i
prowadzący wielu programów
rozrywkowych.
W tym kontekście wydarzeniem medialnym roku
2013 stali się w Niemczech
dwudziestolatkowie Carl Luis Zielke oraz Elias Gottstein
dwaj bezdomni uliczni (pochodzący z Neubrandenburga)
muzycy.
Ich (nazwali swój zespół Guaia Guaia) album z 2013
roku pt. „Rewolucja to o wiele za mało“ (niem.)
Eine Revolution ist viel zu wenig zrobił
zawrotną karierę.
Obrazuje on ich stosunek do
życia, gdzie jednokrotne
przypadkowe poprawki nic nie
dają bowiem potrzebna jest
zmiana na stałe.
Wyraz swego buntu w stosunku do współczesnej rzeczywistości,
wobec której się dystansują poprzez swoją bezdomność (niem.
Obdachlosigkeit) dają w piosence pod tytułem „Analfabeta” (niem.
Analphabet).
Ich filozofia, życiowa, która nie przewiduje stałego miejsca
zamieszkania, ani stałego dochodu była na tyle frapująca, że
producent i reżyser filmowy Sobo Sobotnik towarzysząc im przez
dwa lata nakręcił o nich film dokumentalny zatytułowany
„Unplugged: Leben Guaia Guaia” (Bez sprzętu elektrycznego:
Życie Guaia Guaia).
Oprócz ostatniej wymienionej powyżej
grupa ma w swoim dorobku takie
dyskografie jak: Blinder Passagier,
1000 Irrlichter oraz Terrorist.
Migracja zarobkowa, to również materiał dla
sztuki filmowej.
W połowie grudnia 2013 roku na ekrany kin wszedł film
pod tytułem Workers wyreżyserowany przez
pochodzącego z Salwadoru Josè Luisa Valle.
Workers
Akcja filmu rozgrywa się w meksykańskiej Tichuanie, gdzie
jednym z wątków jest rozgrywający się dramat oszukanego przez
pracodawcę imigranta z Salwadoru pokazany na tle jednego z
absurdów współczesności – pomoc domowa pracująca dla psa,
który został uczyniony spadkobiercą bogatej Seňora
24 kwietnia 2014 wszedł na ekrany kin film pod
tytułem Imigrantaka „The Immigrant” reżyseria
James Gray
dotyczy
Rozgrywająca się w latach 20-tych
ubiegłego wieku w USA akcja
losów młodej Polki
Problemy emigrantów pochodzących z
diametralnie różne go środowiska kulturowego
stały się również pożywką dla twórczości
literackiej.
W ostatnim czasie ukazała się w Niemczech
nakładem wydawnictwa „Diogenes Verlag”
bestsellerowa powieść mieszkającego w
Monachium i w Londynie nowozelandzkiego
pisarza Anthony McCarten`a pod tytułem
„Wesoła dziewczyna” (ang.) „Funny girl”.
Powieść „Funny girl”. opisuje
losy urodzonej w kurdyjskiej rodzinie i mieszkającej w
Londynie dwudziestoletniej muzułmanki Azimy, która musi
znaleźć złoty środek pomiędzy muzułmańską tradycją z
której się wywodzi oraz nowoczesnością otoczenia w
którym przyszło jej funkcjonować.
Fabuła powieści jest według krytyków nieco
przerysowana. Jako reprezentantka pewnej
funkcjonującej na uboczu brytyjskiego społeczeństwa
grupy, przy tym dosyć nieśmiała z natury Azime
szokuje pewnego dnia swoich rodziców
oświadczeniem iż ma dla nich dobrą i złą wiadomość.
Zła ma polegać na tym, że postanowiła zostać artystką
satyryczną „Stand-up Comedian”.
Dobra zaś miała polegać na tym, że będzie nosiła
burkę jednakowoż tylko na scenie.
Towarzysząc znajomemu na kursie aktorskim Azime
dochodzi do wniosku, że satyra może być
pomocna dla osiągania porozumienia
międzykulturowego i przyczynić się do
uwolnienia kobiet z kulturowych ograniczeń.
Dlatego kupuje burkę i zostaje pierwszym muzułmańskim
satyrykiem. Jej krewni nie są tym zbudowani. Wręcz
przeciwnie, przysparza jej to w jej bezpośrednim otoczeniu
wielu przeciwników.
Anthony McCarten urodził się w 1961 roku
w New Plymouth na Nowej Zelandii.
Autor sztuk teatralnych, scenariuszy filmowych oraz
powieści (m.in. Angielski harem).
Stał się znany, gdy jako dwudziestopięciolatek napisał
wspólnie ze Stephen `em Sinclair`em sztukę teatralną pt.
„Noc kobiet” (ang.) „Ladies Night“ na podstawie której
powstała adaptacja filmowa The Full Monty (niemiecki tytuł
Ganz oder gar nichts, czyli Wszystko albo nic”), która stała
się jedną z najbardziej uznanych w ostatnim czasie komedii
filmowych.
Podobne nurty można znaleźć w twórczości
amerykańskiego powieściopisarza pochodzenia
afgańskiego, który nazywa się Khaled Hosseini.
W takich jego bestsellerowych pozycjach
(opublikowanych m.in. w Niemczech) jak:
• Drachenläufer
•Tausend strahlende Sonnen, czy w jego
ostatniej książce (z 2013 roku)
zatytułowanej
• Traumsammler.
Literacką sensacją ostatnich tygodni jest w Danii
tomik poezji lirycznej autorstwa Palestyńczyka z
duńskim paszportem
Stell dir vor, du bist 18, und alle halten dich für einen
Fremden. Für einen Versager, für einen Kriminellen.
Dein Vater predigt von Gott und verprügelt dich
regelmäßig.
Du lebst in einem Land, das Demokratie verspricht und
dich von vornherein aussortiert. Das dich in ein Ghetto
steckt. Das nichts mit dir zu tun haben will.
Aber du bist ein Mensch. Du bist stolz. Du bist wütend.
Yahya Hassan
Wnioski
• Ze zjawiska migracji zrodziły się nurty tzw. Etno
Comedians, czy Disco-Folk oparte na artystach o różnym
od innych pochodzeniu, a przez to postrzegających
rzeczywistość w inny niż powszechny sposób, przede
wszystkim poprzez pryzmat własnego pochodzenia;
• Stają się oni uważnymi obserwatorami stosunków
społecznych. Zamiast, jak się to robi powszechnie je
zakrywać, uwidaczniają oni różnice przez co rozwiązują
nabrzmiałe sytuacje. Bowiem stosunek do nowej ojczyzny
jest często nacechowany negatywnymi emocjami;
Wnioski
• Niestety (mimo, iż coraz powszechniejszy) wątek
reminiscencji migracyjnych nie jest tematem emisji
wielkich producentów i stacji. Pozostaje ona domeną
publikatorów alternatywnych.
• Jednakże ważkość zagadnienia sprawia, że twórczość
związana ze zjawiskami bezpośrednio i pośrednio
migracyjnymi przebija się do szeregu dziedzin sztuki,
takich jak muzyka, film, sztuka sceniczna, czy działalność
satyryczna.
Dziękuję za uwagę