docZalacznik - Strona główna
download 
Reklamacja Transkrypt
Zalacznik - Strona główna
Urząd Miasta Rumi ul. Sobieskiego 7, 84-230 Rumia, tel. (0-58) 679 65 02, 679 65 84 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO, JEDNOETAPOWEGO Na opracowanie koncepcji programowo-przestrzennej centralnej przestrzeni publicznej miasta Rumia z budynkiem ratusza miejskiego oraz z koncepcją zagospodarowania terenu w granicach opracowania konkursowego CZĘŚĆ B i C - ZAŁĄCZNIKI Rumia, sierpień 2008 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C Spis treści: Nazwa Strona ZAŁĄCZNIK NR 1 MAPA INFORMACYJNA Z ZAZNACZONYM OBSZAREM OPRACOWANIA 3 ZAŁĄCZNIK NR 2 PROPONOWANY PROGRAM FUNKCJONALNO-UśYTKOWY 4 ZAŁĄCZNIK NR 3 WYSTĄPIENIA Z SESJI NAUKOWEJ DOTYCZĄCEJ NOWEGO CENTRUM MIASTA RUMIA 7 Autorzy referatów: - architekt Wiesław Zymni - dr inŜ. architekt Krzysztof Kozłowski CZEŚĆ C ZAŁĄCZNIKI W FORMIE ELEKTRONICZNEJ ZAMIESZCZONE ZOSTAŁY NA DOŁĄCZONEJ PŁYCIE CD STRONA 2 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C ZAŁĄCZNIK NR 1 – MAPA INFORMACYJNA Z ZAZNACZONYM OBSZAREM OPRACOWANIA Uwaga: Mapa w postaci elektronicznej została takŜe zawarta na dołączonej do opracowania płytce CD (stanowiącej CZĘŚĆ C regulaminu konkursu) STRONA 3 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C ZAŁĄCZNIK NR 2 – PROPONOWANY PROGRAM FUNKCJONALNO-UśYTKOWY Program inwestycji: 1. Ratusz - powierzchnia uŜytkowa: ~ 3600m² (wg załączonego zestawienia) - ilość zatrudnionych osób: 200 - miejsca parkingowe dla pracowników i gości: na ok. 200 miejsc wykorzystując głównie umiejscowienie w kondygnacjach podziemnych pod całością forum miejskiego 2. Plac miejski – forum miejskie - mała architektura - zieleń 3. Funkcje towarzyszące centrum, które mogłyby znaleźć się w najbliŜszym otoczeniu: - sale muzealno-ekspozycyjne, - restauracje, kawiarnie, puby, - sala koncertowa, - Dom Kultury. STRONA 4 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C 1. Ratusz Kondygnacje naziemne: - Docelowo dla obsługi – 60 tys. Mieszkańców - 200 pracowników 1. Sala posiedzeń – duŜa na 300 osób 1x250m² - osobne wejście szatnia 1x30 m² palarnia 1x25 m² pomieszczenie gospodarcze 1x15 m² 2.Sala posiedzeń mała na 50 osób pomieszczenie gospodarcze 1x80 m² 1x15 m² 3.Gabinet Burmistrza Miasta + pokój narad 1x35 m² + 1x35 m² 4.Gabinet Zastępców Burmistrza 2x25 m² 5.Sekretariat 1x25 m² pomieszczenie gospodarcze 1x10 m² 6.Gabinet Przewodniczącego Rady Miasta + pokój narad 1x20 m² + 1x30 m² 7.Pomieszczenia dla Komisji 2x25 m² 8.Sekretarz 1x20 m² 9.Skarbnik 1x20 m² 10.Wydział Ogólno-Organizacyjny 3x20 m² 11.Referat Informatyki 2x20 m² + pokój serwerowni 1x25 m² + pomieszczenia pomocnicze 1x20 m² 12.Wydział Finansowo-BudŜetowy 10x20 m² 13. Wydział Spraw Obywatelskich 2x20 m² Kartoteka 1x30 m² 14. Wydział InŜynierii Miejskiej 7x20 m² 15. Wydział Budownictwa i Architektury 5x20 m² 16. Wydział Geodezji, Gospodarki Gruntami i Rolnictwa 7x20 m² 17. Wydział Polityki Gospodarczej Mieszkaniowej i Ochrony Środowiska 7x20 m² 18. Wydział Edukacji Kultury i Sportu 5x20 m² 19. Referat Integracji Europejskiej i Promocji 4x20 m² 20. Referat Obrony Cywilnej i Zarządzania Kryzysowego 2x20 m² Kancelaria tajna 2x20 m² Pokój stałych dyŜurów 1x20 m² STRONA 5 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C Punkt ostrzegawczy i alarmowy 1x15 m² Pokój do odpoczynku 1x15 m² 21. Referat Zamówień Publicznych 3x20 m² 22. Zespół Radców Prawnych 3x20 m² 23. Audytor Wewnętrzny 1x20 m² 24. Urząd Stanu Cywilnego 2x20 m² Sala Ślubów 1x50 m² Sala Bankietowa + pomieszczenie gospodarcze 1x30 m² + 1x15 m² Poczekalnia+ szatnia 1x30 m² Archiwum USC 1x30 m² 25.Biuro Obsługi Mieszkańców 1x200 m² 26.Biblioteka urzędowa 1x50 m² 27.Ksero 1x25 m² 28.Portiernia 1x15 m² Razem 2.580 m² Piwnice: 29.Magazyny: Urzędu 6x20 m² OCiZK 3x20 m² Referat Informatyki 1x20 m² Centrala telefoniczna 1x15 m² 30.Archiwa ogólne Urzędu Miasta 1x15 m² i 1x300 m² dowodów osobistych 1x50 m² budownictwa 1x80 m² Razem 3.240 m² 31.pomieszczenia biurowe zapasowe (po 20 m²) 32.pomieszczenia magazynowe lub archiwalne zapasowe (po 20 m²) 33.Schron wg normatywów 34.Bufet z zapleczem 35.Pomieszczenie socjalne dla pracowników na kaŜdej kondygnacji 36.WC dla pracowników i interesantów na kaŜdej kondygnacji PowyŜsze zestawienie nie uwzględnia korytarzy słuŜących komunikacji w obiekcie. STRONA 6 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C ZAŁĄCZNIK 3 – WYSTĄPIENIA Z SESJI NAUKOWEJ DOTYCZĄCEJ NOWEGO CENTRUM MIASTA RUMIA Na kolejnych stronach zamieszczone zostały dwa referaty wygłoszone w dniu 14 maja 2007 roku podczas sesji naukowej dotyczącej nowego centrum miasta Rumia. STRONA 7 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C Rumia 14.05.2007r. Uwarunkowania urbanistyczno-architektoniczne rozwoju Rumi Uwarunkowania Rozwoju Przestrzennego Śródmieścia Rumi Kiedy grupa radnych zwróciła się do mnie z prośba o wygłoszenie referatu - opinii na temat zagospodarowania przestrzennego miasta a w szczególności śródmieścia Rumi zastanawiałem się jak zobrazować zagadnienia związane z tym problemem. Sięgając pamięcią wstecz przypomniałem sobie, Ŝe kilkanaście lat temu popełniłem parę artykułów, publikowanych następnie w lokalnej gazecie, a poświęconych właśnie zagadnieniom rozwoju przestrzennego. W jednym z tych artykułów, będąc wówczas młodym adeptem sztuki urbanistycznej, zastanawiałem nad charakterystycznymi elementami naszego miasta decydującymi o toŜsamości Rumi. Od tego czasu mimo, co trzeba przyznać szeregu pozytywnych zjawisk, sytuacja nie uległa istotnej zmianie, Rumia pod względem przestrzennym ale i funkcjonalnym w dalszym ciągu daje się odbierać jako zlepek pięciu osad nie posiadających czytelnego Śródmieścia. Większość ośrodków w naszym regionie posiada swoje charakterystyczne elementy obiekty ulice, a nawet całe dzielnice: Sopot - Monte Cassino, Gdynia - Świętojańską, Wejherowo - deptak oraz Rynek. Nie oznacza to jednak, Ŝe nasze miasto jest pozbawione takich moŜliwości. W mojej ocenie Rumia jest miastem nie wykorzystanych szans niestety malejących z upływem czasu. Walory środowiskowe i krajobrazowe Zagórskiej Strugi czy teŜ Wzgórza Markowca dają moŜliwość stworzenia atrakcyjnych terenów rekreacyjnych. W sferze usług natomiast szansa dla Rumi powinno być stworzenie autentycznego ośrodka śródmiejskiego. Naturalnym zaląŜkiem przyszłego centrum wydaje się oś ulicy Dąbrowskiego, która jest połoŜona w środku geometrycznym miasta i posiada zabudowę o charakterze bardziej zbliŜonym do śródmiejskiego. RozwaŜając problem obecnego braku wykształconego śródmieścia Rumi trzeba zwrócić uwagę Ŝe, nie sprowadza się on wyłącznie do kategorii emocjonalnych i związanych z lokalnymi ambicjami. Ma on równieŜ swój realny wymiar ekonomiczny i społeczny. Dla Rumi która jest miastem nie zatrutym przemysłem, stawiającym na ekorozwój, lecz czy się nam to podoba czy nie, stanowiącym obecnie zaplecze mieszkaniowe gdyńskiego ośrodka gospodarczego, rozwój usług dla potrzeb jej 40 tys. mieszkańców jest największą, szansą zatrzymania kapitału lokalnego i być moŜe przyciągnięcia zewnętrznego. Zorientowanie Rumian na korzystanie z usług i na inwestowanie w usługi w miejscu zamieszkania moŜe stać się siłą motoryczną pozytywnych przekształceń gospodarczych i przestrzennych miasta. Wymaga to oczywiście odpowiedniej polityki miasta, a przede wszystkim właściwego promowania tej idei i tworzenia odpowiednich podstaw - prawa STRONA 8 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C miejscowego, Analizując obecną sytuację przestrzenną Rumi nie sposób nie sięgnąć do historii tworzenia się miasta jako logicznego ciągu zdarzeń, mającego swoje konsekwencje w przestrzeni. Rumia powstała z pięciu osad odmiennych genetycznie jak i własnościowo. Dwie z tych jednostek mają, w obecnym układzie miasta podstawowe znaczenie, są to - Rumia („Stara Rumia") wieś wielodrogowa na prawie niemieckim, - Zagórze ulicówka na prawie polskim. Rozwojowi przestrzennemu sprzyjała korzystna fizjografia terenu oraz połoŜenie na kluczowych szlakach komunikacyjnych. Kolejnym czynnikiem rozwoju stalą się budowa portu i miasta Gdyni. Ruch budowlany oŜywił się szczególnie w latach trzydziestych, związane to było przede wszystkim z niŜszą ceną gruntów w stosunku do Gdyni. W tym czasie liczba ludności wzrosła dwukrotnie z 3,0 do 6,9 tys. osób, Dalszy rozwój zabudowy mieszkaniowej nastąpił po uzyskaniu w 1954 roku praw miejskich. Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi było równieŜ uruchomienie w 1957 roku trakcji elektrycznej na trasie Gdynia Wejherowo. W latach 80-tych na obszarze byłego folwarku Janowo wybudowano duŜe spółdzielcze osiedle mieszkaniowe, rozbudowywane później w kierunku północno-zachodnim w kierunku istniejącej zabudowy. Jak widać proces tworzenia miasta zachodził spontanicznie, co nie sprzyjało wytworzeniu się w sposób naturalny typowych przestrzeni i funkcji miejskich. Nie sprzyjała temu równieŜ prowadzona w tym czasie polityka pianistyczna. Po uzyskaniu praw miejskich Rumia objęta była planami miejscowymi aglomeracji Gdańskiej tzw. pianami GD II pocz. lat 50-tych i GD III pocz. lat 60-tych. Plany obejmowały swoim zakresem obszar od Pruszcza Gdańskiego do Wejherowa. Zakładały funkcje dla poszczególnych dzielnic, natomiast w sferze usług przewidywały powstanie Centralnego Pasma Usług ciągnącego się wzdłuŜ głównej arterii komunikacyjnej aglomeracji. Nie był to okres sprzyjający kształtowaniu wspólnot miejskich. Plan Ogólny Miasta Rumi opracowany w latach 80-tych zatwierdzony został w 1990 r. zakładał tworzenie dwóch ośrodków usługowych tym samym stawał się kolejnym elementem destabilizującym strukturę Rumi jako jednego organizmu miejskiego. Plan formalnie przestał obowiązywać z końcem 2003 roku. Jednym z zadań podjętych przez samorząd po jego powstaniu, były działania w kierunku porządkowania strefy planistycznej. Przeprowadzono analizę aktualności obowiązujących wówczas planów miejscowych pod kątem ich przydatności w nowej sytuacji społecznogospodarczej. Aby kontynuować rozwaŜania na temat potrzeby planowania przestrzennego w celu STRONA 9 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C zapewnienia właściwego rozwoju miasta Rumi naleŜy wyjaśnić parę podstawowych pojęć. Pod hasłem planowania przestrzennego mieści się szereg postępowań i działań w zakresie określania przeznaczania terenów na określone cele oraz ustalanie zasad ich zabudowy i zagospodarowania - przyjmując ład przestrzenny i zrównowaŜony rozwój za podstawę tych działań. Inaczej teŜ moŜna powiedzieć planowanie przestrzenne słuŜy ograniczeniu praw w dysponowaniu terenem w zakresie budowlanym poszczególnych jednostek na rzecz ochrony praw ogółu. Zasady postępowania określa ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 10 maja 2003r. W planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się; 1. wymagania ładu przestrzennego, w tym urbanistyki i architektury; 2. walory architektoniczne i krajobrazowe; 3. wymagania ochrony środowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leśnych; 4. wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; 5. wymagania ochrony zdrowia oraz bezpieczeństwa ludzi i mienia, a takŜe potrzeby osób niepełnosprawnych; 6. walory ekonomiczne przestrzeni; 7. prawo własności; 8. potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa; 9. potrzeby interesu publicznego. Gmina posiada dwa instrumenty prowadzenia polityki przestrzennej 1. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego 2. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, W sytuacjach kiedy nie ma miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zasady zabudowy określa się w decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego. STRONA 10 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C Zakres i rolę poszczególnych opracowań obrazuje poniŜsza tabelka: Rodzaj dokumentu Obejmuje Studium Całą gminę uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Stanowi Dokument kierownictwa wewnętrznego Miejscowy plan Określony zagospodarowania obszar przestrzennego Prawo miejscowe Decyzja o Konkretna warunkach nieruchomość zabudowy i zagospodarowania terenu Decyzja administracyjna wiąŜąca organ wydający pozwolenie na budowę Określa Kierunki zagospodarowania w tym tereny wyłączone z zabudowy Obszary ochrony przyrody i środowiska Obszary ochrony dziedzictwa kulturowego Obszary na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego i inne Zasady zagospodarowania i zabudowy Zasady ochrony środowiska Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i inne Rodzaj inwestycji Parametry zabudowy w oparciu o zasadę dobrego sąsiedztwa Zasady obsługi w zakresie infrastruktury technicznej i drogowej Przyjęty w połowie lat 90-tych program prac planistycznych zakładał jako pierwsze podjęcie prac dotyczących: - śródmieścia Rumi - strefy rekreacyjnej miasta Drugi z tematów znalazł swoją realizację w postaci opracowania koncepcji terenów rekreacyjnych w rejonie ul. Mickiewicza, która z kolei skutkowała realizacją MDK, parku, zalewu na Zagórskiej Strudze. Obszar fen szybko stał się miejscem spotkań, popołudniowych i weekendowych spacerów mieszkańców Rumi. Na tym terenie organizowane są liczne imprezy kulturalne i sportowe, W ramach pierwszego z tematów opracowano studium delimitacji strefy śródmiejskiej, jako opracowania mającego na celu określenie obszaru potencjalnego Śródmieścia. Opracowanie to z jednej strony miało stanowić wytyczne do opracowania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy z drugiej zaś stanowić podstawę do opracowania planu miejscowego Śródmieścia. STRONA 11 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C Analizując przestrzeń miasta za przesłanki delimitacji śródmieścia przyjęto: 1. Rozmieszczenie ludności oraz funkcjonujących powiązań: - komunikacyjnych: źródła ruchu, węzły integracyjne, - innych: kompozycyjnych, krajobrazowych, związków funkcjonalnych. 2. - Rozmieszczenie wartości: kulturowych, historycznych, krajobrazowych, przyrodniczych. 3. Rozmieszczenie istniejących funkcji o charakterze śródmiejskim, - usługi o znaczeniu ogólno miejskim i ponad lokalnym, - instytucji o charakterze publicznym, - zachodzące procesy centro twórcze. W ramach delimitacji i strukturalizacji śródmieścia określono; - zdefiniowanie granic śródmieścia, - główny system przestrzeni publicznych, - obszary przewidywanych i postulowanych koncentracji działań inwestycyjnych. Prace pozwoliły na wyodrębnienie podstawowego obszaru śródmieścia; - rejon skrzyŜowań ulic Starowiejskiej, świrki i Wigury. Dąbrowskiego, Piłsudskiego: - ciąg Zagórskiej Strugi (głównej osi ekologicznej), - główna oś komunikacyjna aglomeracji nr 6 - rejon Urzędu Miasta i garbarni), (linia kolejowa - przystanek SKM, droga oraz strefy uzupełniające: - oś ulicy Dąbrowskiego, - tereny wzdłuŜ drogi nr 6 - ul Sobieskiego. ZałoŜono moŜliwość wariantowania rozwoju struktury śródmieścia po przez: 1. Tempo i kolejność inwestowania w wymienionych jego częściach. 2. Alternatywa pomiędzy: - koncentracją rozwoju całkowitego „wypełnienia" wyłącznie w podstawowej części śródmieścia do jej STRONA 12 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C - lokowaniem istotnego programu śródmiejskiego wzdłuŜ ul. Dąbrowskiego, Jednak podjęte wówczas działania zakończyły się na etapie opracowania studium delimitacji. Obecnie jak mi wiadomo miasto prowadzi szeroki front prac planistycznych obejmujących swoim zakresem znaczne tereny w obszarze całej gminy. Wg informacji w najbliŜszym czasie pokrytych planami będzie ok. 60 % terenów zurbanizowanych. Sytuacja ta powinna sprzyjać poprawie ładu przestrzennego, ale i w znaczny sposób ułatwi procesy inwestycyjne. JednakŜe do tematu strefy śródmiejskiej jak dotąd nie wrócono*. Trzeba przyznać Ŝe od czasu prac nad delimitacją śródmieścia na tym obszarze zaszło szereg zmian - powstały nowe budynki, prowadzono prace nad porządkowaniem komunikacji, wystąpiło zjawisko wymiany funkcji polegające przede wszystkim na wypieraniu funkcji mieszkaniowej przez usługi róŜnego poziomu. Zachodzące procesy, a takŜe obserwowany obecny boom inwestycyjny niejako wymuszają podjęcie stosownych działań które pozwolą, na wykrystalizowania strefy śródmiejskiej. Rozwój Rumi zawsze był silnie zdeterminowany czynnikami zewnętrznymi, wynikającymi z sąsiedztwa silnych ośrodków gospodarczych i miejskich. Brak spójnej polityki planistycznej spowodował, Ŝe czynniki te decydowały o kształcie miasta. Obecny wysoki poziom inwestycyjny grozi negatywnym scenariuszem rozwoju wypadków, który w konsekwencji moŜe przesadzić o moŜliwości wykształcenia własnego ośrodka Śródmiejskiego. PowyŜsze uzasadnia konieczność podjęcia odpowiednich działań pianistycznych, * - Jak wynika z informacji przekazanych na sesji obywatelskiej w dniu 14.04.2007 roku w przygotowaniu jest uchwała o przystąpieniu do sporządzania planu miejscowego dla tego obszaru, rozpoczęto teŜ prace inwentaryzacyjne. arch. Wiesław Zymni STRONA 13 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C Problemy wykształcania centrum nowych miast na przykładzie Rumi Piękno miasta polega na właściwej harmonii budynków, a szerzej brył z przestrzeniami między nimi uwięzionymi. Jest ono niezaleŜne od wielkości miasta i kręgu kulturowego w którym jest połoŜone; magiczne są części Nowego Jorku, fragmenty Gdańska i znaczne połacie Toledo. W historii architektury były okresy, w których istotą i celem twórczym wznoszenia obiektów było piękno ich struktury, bryły. Były teŜ okresy, w których celem nadrzędnym stawała się kompozycja przestrzeni, tej wewnętrznej (czasem zwanej w literaturze kompozycją pustek) i tej zewnętrznej otaczającej obiekt. Tak więc istnieją w miastach przestrzenie zaprojektowane, tak aby je oglądać spod portalu lub z tarasu, istnieją równieŜ w miastach przestrzenie zawierające wyśmienite obiekty, ale uwięziona między nimi przestrzeń jest nijaka, czasem obca. Często więc w mieście zwykłe obiekty, ich bryły tworzą wyśmienitą przestrzeń zewnętrzną. Truizmem jest stwierdzenie, iŜ obraz miasta tworzy przestrzeń ulic, placów, parków. Przestrzeń miasta składa się z kolejnych tak zwanych wnętrz architektoniczne - krajobrazowych. Tak jak kaŜde wnętrze, wnętrze architektoniczno - krajobrazowe tworzone jest przez posadzkę, ściany i strop. Posadzkę stanowią chodniki, jezdnie, płaszczyzny placów, trawniki. Ściany stanowią fasady budynków, ogrodzenia, szpalery drzew, nasypy. Strop stanowi nieboskłon, zadaszenie arkad, a takŜe coraz częściej pokaźne lekkie zadaszenia wokół obiektów. Tak więc celowe i pomocne w opisywaniu oraz działaniu projektowym w przestrzeni miejskiej są określenia mówiące o „objętości wolnej przestrzeni", „objętości wnętrza" oraz o sposobie i mocy ich „uwięzienia" w strukturze danego miejsca. Przestrzeń miejską, jak Ŝadną inną, tworzy nadto codzienna atmosfera i nastrój miejsca. W przestrzeni krajobrazowej nastrój budowany jest głównie przez pory roku i warunki atmosferyczne. Nastrój w przestrzeni miasta budowany jest nade wszystko przez ludzi, z ich sposobem bycia i przyzwyczajeniami oraz z ich sposobem komunikowania się słowem, obrazem, pismem. Całość działań tworzy rytuał powtarzalności, a zarazem ciągłej zmienności, tworzy spiralę nakreślaną na osi czasu, Kulminacją przestrzeni miejskiej jest centrum miasta. Stanowi ono obszar najintensywniejszej, najbardziej reprezentacyjnej zabudowy, obszar najintensywniejszych działań i relacji miejscowej społeczności, obszar najintensywniej odczuwanego nastroju miasta. Centrum jest zazwyczaj znakiem rozpoznawczym miasta, jego symbolem, jego syntetycznym obrazem, jest takŜe najbardziej wiarygodną wizytówką zamieszkującej społeczności. Fachowe biblioteki pełne są literatury, szczególnie z drugiej polowy XX wieku, o kształtowaniu nowego centrum miasta, o rewitalizacji i przekształcaniu centrum miasta historycznego. Niestety w powaŜnym stopniu literatura ta przestała być aktualna; zdezaktualizowały się diagnozy, wizje oraz koncepcje projektowe, zdezaktualizowały się prognozy. Centra miast borykają, się z odmiennymi problemami i to problemami rodzącymi się przy ogromnej presji inwestycyjnej, przy prawdziwym boomie na przekształcanie i rewitalizację śródmieść w całej Europie oraz w wielu miejscach na świecie. STRONA 14 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C Problemy ze swoją centralną przestrzenią ma obecnie wiele miast w Polsce, wiele miast w Europie i na innych kontynentach. Stare, tradycyjne centra podlegają dezintegracji wywołanej przede wszystkim przez: - budowę obiektów obcych społeczeństwu, obcych relacjom społecznym, stojących obok tych relacji - jak banki, biura, siedziby korporacji, itp. (w przeciwieństwie do obiektów powstających w przeszłości, kiedy to aŜ do początków XX wieku kaŜda nowa inwestycja budowała kolejne więzi między mieszkańcami); - budowę obiektów na obrzeŜach centrum lub na obrzeŜach miasta przejmujących w znacznej części rolę tradycyjnego centrum jako przestrzeni handlu, przestrzeni spotkań, przestrzeni rozrywki - jak centra handlowe, parki handlu i rozrywki, parki tematyczne, multikina itp.; - wymianę mieszkańców, ciągłą i coraz szybszą, skutkującą brakiem spójnej społeczności, społeczności, która ma wspólny interes, wspólnie do czegoś dąŜy, wspólnie przeciw czemuś protestuje. W Polsce jest pokaźna grupa miast, które nie mają i nigdy nie miały swojego centrum. Są to miejscowości, w których w ostatnim czasie nastąpił szybki wzrost ludności, w których historycznie nie zostało wykształcone centrum, wreszcie w których działania wojenne zniszczyły centrum miasta, a ich odbudowa z róŜnych względów nie nastąpiła. W tych miastach dezintegracja jest równieŜ odczuwalna, a przyczyny są podobne jak w miastach z wykształconym centrum. Najczęściej jest ona głębsza, bardziej dotkliwa, bo dotyczy tkanki mało spójnej, nie do końca okrzepłej i zdefiniowanej. Te miasta są przedmiotem dalszych rozwaŜań, choć wymienione nie wyczerpują listy miast, które naleŜy określić nazwą nowe miasto. Dla pełnego obrazu warto dokonać kompletnej specyfikacji. Tak więc nowe miasto to: - miasto młode wiekiem oraz miasto odradzające się po kilkudziesięciu lub kilkuset latach; w Polsce w XX wieku nadano 388 miejscowościom prawa miejskie, w XXI wieku, do tej pory, tych nadań było 17; - miasto na nowo się definiujące, na nowo poszukujące swoich centralnych przestrzeni publicznych; w Polsce najnowszym przykładem takiego miasta są Katowice, gdzie właśnie rozstrzygnięty został konkurs na przestrzeń centrum, na przestrzeń, która zgodnie z warunkami organizatorów „ma zawierać funkcje śródmiejskie i metropolitarne oraz powinna zaspokoić potrzeby i aspiracje mieszkańców stolicy Górnego Śląska" (niezwykłym przykładem jest Los Angeles, które jest miastem ogromnym i bardzo rozproszonym, ale teŜ miastem bez jednego miejsca, które moŜna by nazwać centrum; w ostatnim czasie władze przeznaczyły 2 miliardy dolarów na przemienienie Grand Avenue i jej okolic w serce miasta, a projekt zlecony został sławnemu mieszkańcowi, architektowi Frankowi O. Gehry'emu); - miasto z nową społecznością, społecznością,, która zastąpiła lub wymieniła dawnych mieszkańców w wyniku działań wojennych, takim miastem jest Warszawa (która w wyniku wojny utraciła 800 tysięcy swoich mieszkańców), takimi miastami są: Wrocław, Gdańsk, Szczecin, Koszalin, itp. STRONA 15 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C Wykształcanie centrum nowych miast jest procesem ciągłym, Ŝmudnym i długotrwałym. Aby proces został zapoczątkowany muszą zostać spełnione trzy podstawowe warunki; - po pierwsze - musi zaistnieć wola jego mieszkańców lub raczej wola elit miasta; - po drugie - musi zaistnieć mocny, wyrazisty pomysł, myśl przewodnia, docelowy obraz, który będzie realizowany z wyjątkową konsekwencją; - po trzecie - muszą zaistnieć przesłanki ekonomiczne, które pozwolą urzeczywistniać koncepcje. Początkiem procesu winny być bardzo wnikliwe analizy, które dotyczą, stanu istniejącego, uwarunkowań historycznych, uwarunkowań przestrzenno-krajobrazowych oraz uwarunkowań społecznych. Analizy te winny być powtarzane i korygowane na kaŜdym etapie projektowym. Analizy stanu istniejącego muszą zawierać przede wszystkim ocenę istniejącej zabudowy i dopełniającej jak przestrzeni oraz ocenę stanu prawnego i własnościowego. Proces wykształcania centrum nowego miasta wymaga starannego przygotowania strony prawnej, nade wszystko jednak wymaga przeprowadzenia wielokierunkowych konsultacji, szeregu negocjacji oraz zbudowania mechanizmu wielorakich zachęt ekonomicznych, które dają motywację i korzyści finansowe z uczestnictwa w zadaniu (zwolnienia podatkowe, współudział miasta w finansowaniu remontów, bezpłatna reklama, prestiŜ). Wykształcanie centrum nowego miasta musi posiadać podstawy planistyczno-prawne. Podstawą taką jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Jednak realizacja tak powaŜnego zadania jakim jest centrum miasta wymaga obrania drogi z dodatkowym ogniwem. Ogniwem tym jest wykonanie ogólnej koncepcji, koncepcji mocnej i wyrazistej, wizji architektoniczne - urbanistycznej, wizji która ma interesujący i akceptowany pomysł na przestrzeń otwartą, na przestrzeń uwięzioną w kubaturach, na funkcje. Rozwiązania koncepcji stanowić powinny podstawę wytycznych do przyszłego planu miejscowego. Jest to sprawdzona metoda dochodzenia do optymalnych rozwiązań programowo - przestrzennych. (Skutki nie stosowania się do tej metody moŜna było ostatnio obserwować przy okazji konkursu na Muzeum Sztuki Współczesnej w Warszawie.) Miasto Rumia jest nowym miastem, miastem młodym i stanowi świetną egzemplifikację problemów wykształcania centrum nowego miasta. Brak wykształconego centrum jest w odczuciu miejscowej społeczności bardzo dotkliwe i stanowi powaŜny dyskomfort dla ludzi z miastem związanych. Postawione zostały pierwsze kroki, a przygotowania do następnych są godne podziwu. Wykonana została pierwsza, wstępna koncepcja architektoniczne urbanistyczna centrum wraz z koncepcją zabudowy terenów przyległych do centrum. Tereny te, zlokalizowane w widłach komunikacyjnych ulicy Sobieskiego i torów kolejowych, znajdują się pod powaŜną presją inwestycyjną. MoŜliwość ich inwestycyjnego wykorzystania stanowi jeden z powaŜnych motorów napędzających rozwój centralnej przestrzeni miasta. Problemem nadrzędnym, który w Rumi winien zostać rozstrzygnięty jednoznacznie to jest miejsce lokalizacji centrum. Wbrew pozorom nie jest to sprawa oczywista i jednoznaczna. Rozproszenie najwaŜniejszych dla miasta obiektów jest duŜe i to wywołuje wątpliwości. STRONA 16 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C Ostatecznie winna zwycięŜyć koncepcja lokowania centrum w okolicach skrzyŜowania ulic Dąbrowskiego i Starowiejskiej jako miejsca centralnego dla miasta, miejsca stosunkowo łatwego do zainwestowania oraz co najwaŜniejsze miejsca juŜ zaakceptowanego przez mieszkańców. Dodatkowo, miejsce to zawiera nabrzeŜa oraz wody Zagórskiej Strugi, rzeki stanowiącej symbol miasta, rzeki wzdłuŜ której rozlokowane są, najbardziej interesujące tereny miejskie. Podstawowym problemem koncepcyjnym przy kształtowaniu centrum nowego miasta jest: - kształt i rozmiar przestrzeni otwartej, zawartej pomiędzy obiektami; - objętość i wysokość przestrzeni uwięzionej w kubaturach; - program funkcjonalny. Kształt i rozmiar przestrzeni otwartej są wartościami zasadniczymi kaŜdego miejsca publicznego. Budują one charakter miejsca - tworząc miejsca kameralne bądź miejsca reprezentacyjne, miejsca wysmakowane i ciepłe bądź miejsca obojętne i chłodne. Proporcje przestrzeni placu i ulicy wiele mówią o mieście oraz o jego mieszkańcach. Otwarcia i przymknięcia przestrzeni publicznych kształtują strukturę miasta, „prowadzą” odbiorcę i „ujawniają" kolejne fragmenty miasta. RównieŜ kształtem i rozmiarem przestrzeni otwartej pielęgnuje się i świadomie przekształca zastaną atmosferę miejsca, atmosferę, która jest dobrem równie cennym jak materia. Dalszym lecz bardzo istotnym problemem jest wykończenie i umeblowanie przestrzeni publicznych, NaleŜy zadbać o właściwy, wysmakowany detal, który winien współtworzyć indywidualne cechy miasta. Podobnej staranności wymaga umeblowanie przestrzeni publicznej, które prócz przemyślanego i współczesnego oświetlenia, koszy na odpadki, pachołków oraz innych niezbędnych elementów, w swoim zestawie posiadać będzie interesującą zieleń, formy rzeźbiarskie, fontanny, itp. Objętość i wysokość obiektów nowo wznoszonych jest wypadkową tradycji miejscowej zabudowy z jej elementami historycznymi, kształtu i rozmiaru przestrzeni otwartej, tej zastanej i tej projektowanej, programu funkcjonalnego oraz jest wypadkową przestanek ekonomicznych przyszłych inwestorów oraz miasta. Wreszcie jest wypadkową pomysłu, który zostaje przez mieszkańców akceptowany. Objętość i wysokość obiektów winna posiadać przejrzysty zestaw nakazów, zakazów i zaleceń, w których sformułowania idą z duchem czasu i pozwalają na realizację architektury zgodnej z jej czasem powstania. Oczywiście zestaw nakazów, zakazów i zaleceń musi uwzględniać załoŜony poziom i standard budownictwa, w taki sposób aby współgrał on z ogólnym poziomem miasta i równieŜ aby sprostał jemu potencjalny inwestor. Nie natęŜy oczekiwać, iŜ kaŜdy powstający w centrum obiekt będzie stanowił dzieło architektoniczne. Takie oczekiwania są błędne. Wystarczy gdy większość obiektów będzie solidnymi budynkami, reprezentującymi dobre rzemiosło. Musi jednak pojawić się kilka obiektów, które zaprezentują bardzo dobrą architekturę i będą miały szansę stać się identyfikatorami miasta. Jest bardzo istotne, aby takich symboli poszukiwać. Program funkcjonalny stanowi we współczesnym centrum problem bardzo powaŜny. Tradycyjne funkcje wypełniające centrum takie jak handel, popularna rozrywka przeniesione zostały w inne STRONA 17 REGULAMIN KONKURSU ARCHITEKTONICZNEGO – CZĘŚĆ B i C rejony współczesnych miast. Funkcje te przejęły centra handlowe (zwane ostatnio na fali mody parkami), które ze względów ekonomicznych, komunikacyjnych, logistycznych lokowane są na obrzeŜach śródmieść lub wręcz na obrzeŜach miast. Dzisiejsze miasta, równieŜ te z wykształconym centrum, poszukują nowej formuły na program funkcjonalny centrum. Analizując najnowsze przykłady realizacyjne centrów nowych miast oraz centrów miast rewaloryzowanych moŜna dostrzec pewne ogólne tendencje. Do centrum powracają, obiekty zawierające funkcje polityczne, administracyjne, religijne, muzealno - ekspozycyjne. PrestiŜ miasta budowany jest poprzez centrum, w którym ulokowano efektowny plac miejski z budynkiem ratusza, poprzez centrum z muzeum, galerią, sztuki, salą koncertową, biblioteką, sądem, poprzez centrum z całą gamą restauracji, kawiarni, pubów. MoŜna odnieść wraŜenie, iŜ następuje powrót do źródeł, do bardzo tradycyjnego rozumienia centrum jako greckiej agory, czy rzymskiego forum gdzie centra były „mózgiem" miasta i miejscem dzięki któremu funkcjonowała demokracja. Problematyka wykształcania centrów nowych miast jest aktualna i waŜna nie tylko z powodu ciągle wzrastającej ich liczby. Miasta duŜe, kilkuset tysięczne czy kliku milionowe przestają właściwie funkcjonować, a raczej przestają właściwie funkcjonować zamieszkujące w nich społeczności. Odpowiedzią na to jest powszechna dziś teoria „miasta w mieście", postulująca przekształcanie duŜych aglomeracji w liczące kilkanaście do kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców grupy skupisk, Koncepcja ta, choć jak dotychczas funkcjonująca bardziej na papierze niŜ w rzeczywistości, zaczyna powodować zapotrzebowanie na powstawanie centrów mniejszych społeczności, które chcą się identyfikować z określonym miejscem, z określoną grupą ludzi. Platon powiedział, iŜ pięć tysięcy mieszkańców to idealna liczebność dla miasta. Chyba warto, choć teoretycznie, powracać do tych przemyśleń. Krzysztof Kozłowski dr inŜ. architekt STRONA 18
