prof. dr hab. Edward Nęcka Wprowadzenie do

prof. dr hab. Edward Nęcka
Wprowadzenie do psychologii
Cel kursu:
Celem kursu jest zaznajomienie studentów I roku z podstawowymi pojęciami,
metodami i teoriami psychologii jako nauki i dyscypliny akademickiej. Studenci poznają
najważniejsze koncepcje teoretyczne i niektóre badania empiryczne ilustrujące owe teorie.
Poznają „z lotu ptaka” całą psychologię, a więc problematykę poznawczą, emocjonalnomotywacyjną, osobowości, różnic indywidualnych, społeczną i związaną z zastosowaniem
psychologii w praktyce. Podstawową ideą kursu nie jest jednak przekazanie szczegółowej
wiedzy, lecz ukazanie specyfiki myślenia psychologicznego. Student jest wprowadzany do
psychologii poznając, w jaki sposób psycholog podejmuje różne problemy, jak je definiuje i
w jaki sposób próbuje dochodzić do uprawnionych wniosków. Szczególną rolą tego kursu jest
ukazanie, czym różni się psychologia jako nauka od innych źródeł wiedzy o zachowaniu i
psychice, i pod jakim względem przewyższa te alternatywne źródła, a pod jakim względem
im ustępuje.
Tematy zajęć:
1. Psychologia jako nauka
Istota i charakter poznania naukowego. Poznanie naukowe a poznanie naiwne. Czym
jest psychologia? O czym jest psychologia? Psychologia jako nauka o duszy, o psychice, czy
o zachowaniu? Podstawowe kierunki myśli psychologicznej.
2. Spostrzeganie
Elementarne wrażenia zmysłowe i ich odbiór. Absolutne i różnicowe progi percepcji
bodźca. Oddolne i odgórne ujęcie spostrzegania. Złudzenia percepcji i stałość spostrzegania.
Różnice kulturowe w spostrzeganiu. Rozpoznawanie wzorców.
3. Uwaga i świadomość
Uwaga jako mechanizm selekcji bodźców. Model Broadbenta i jego nieadekwatność.
Badania Treisman. Uwaga jako mechanizm kontroli czynności. Zaburzenia uwagi i ich
konsekwencje. Istota i funkcje świadomości. Rodzaje świadomości.
4. Uczenie się
Uczenie się jako podstawowy mechanizm modyfikacji zachowania. Warunkowanie
klasyczne i instrumentalne. Warunkowanie u ludzi. Uczenie poznawcze i społeczne. Uczenie
a nabywanie wiedzy. Podstawowe teorie uczenia się.
5. Pamięć
Rodzaje pamięci. Pamięć robocza: struktura, funkcje, ograniczenia. Organizacja i
funkcje pamięci semantycznej. Pamięć epizodyczna i autobiograficzna. Metody badania
pamięci. Zapominanie i jego przyczyny. Techniki mnemoniczne i wspomaganie pamięci.
6. Myślenie
Ogólna charakterystyka procesu myślenia. Rodzaje i funkcje myślenia.
Rozwiązywanie problemów. Przeszkody w rozwiązywaniu problemów. Sztywność myślenia i
sposoby przezwyciężania jej. Myślenie twórcze.
7. Motywacja
Funkcje procesu motywacyjnego. Potrzeby człowieka. Klasyfikacja potrzeb. Głód,
łaknienie i zaburzenia łaknienia. Głód specyficzny i głód sztuczny. Problem uzależnień.
Potrzeba osiągnięć. Potrzeby społeczne.
8. Emocje i stres
Klasyfikacja emocji. Fizjologiczne i psychologiczne aspekty emocji. Klasyczne teorie
emocji. Dwuczynnikowa teoria emocji. Stres psychologiczny: przyczyny, dynamika,
następstwa. Zmaganie się ze stresem. Agresja i agresywność.
9. Różnice indywidualne, temperament i osobowość
Różnice indywidualne jako przedmiot badania? Pojęcie temperamentu.
Zapotrzebowanie na stymulację jako podłoże temperamentu. Teorie temperamentu. Model
osobowości H. Eysencka. Konkurencyjny model Wielkiej Piątki. Psychodynamiczne
koncepcje osobowości. Poznawcze koncepcje osobowości.
10. Inteligencja
Pojęcie inteligencji i zdolności intelektualnych. Iloraz inteligencji i sposoby jego
wyznaczania. Koncepcje czynnikowe (Spearman, Thurstone, Guilford). Koncepcje
poznawcze (Sternberg). Biologiczne podłoże inteligencji. Spór o genetyczne podłoże
inteligencji.
11. Język i komunikowanie się
Proces nabywania języka. Teorie wyjaśniające nabywanie języka. Poziomy
funkcjonowania języka. Sposoby opisu języka: perspektywa syntaktyczna, semantyczna i
pragmatyczna.
2
12. Rozwój psychiczny człowieka
Ogólna definicja zmiany rozwojowej. Zmiana rozwojowa a zmiana pokoleniowa.
Rozwój w biegu życia ludzkiego. Problem ciągłości procesów rozwojowych. Rozwój
poznawczy, emocjonalny, społeczny i moralny.
13. Jednostka wobec społeczności
Ogólna charakterystyka psychologii społecznej. Postawy. Nacisk i konformizm. Role
społeczne. Poznanie społeczne. Spostrzeganie innych ludzi. Schematy w spostrzeganiu ludzi.
Zjawisko atrybucji. Dynamika małych grup społecznych. Przywództwo i typy przywództwa.
Agresja i przemoc grupowa. Stereotypy i uprzedzenia.
14. Zaburzenia zachowania
Podstawowe formy zaburzeń zachowania. Nerwice, psychozy, zaburzenia osobowości.
Obniżenie nastroju i depresja. Biologiczne aspekty zaburzeń zachowania. Podstawowe
metody terapii zaburzeń. Psychologia a psychiatria.
15. Etyka zawodów psychologicznych
Rozważania na temat etyki ogólnej i etyki zawodowej. Etyka badań naukowych. Etyka
zastosowań psychologii. Deontologia. Dylematy etyczne w pracy psychologa.
Literatura obowiązkowa:
Gerrig, R. J., Zimbardo, P. G. (2006 lub później). Psychologia i życie. Wydanie nowe.
Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN.
Egzamin testowy, 40 pytań, do wyboru jedna poprawna odpowiedź z czterech. Kryterium
zadania egzaminu: minimum 20 poprawnych odpowiedzi. Warunek przystąpienia do
egzaminu – zaliczenie ćwiczeń.
3