docMEMO PIIT o dostepie szerokopasmowym
download 
Reklamacja Transkrypt
MEMO PIIT o dostepie szerokopasmowym
Warszawa, 6 lutego 2009 roku Memorandum Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji [PIIT] w sprawie rozwoju dostępu szerokopasmowego w Polsce Memorandum robocze PIIT prezentuje propozycje środowiska telekomunikacyjnego mające na celu przyśpieszenie rozwoju dostępu szerokopasmowego do internetu. Przedstawione są propozycje podstawowe dotyczące kaŜdego rynku, a następnie rynku przewodowego klasycznego dostępu o przepustowości do 10 Mbs, dostępu bezprzewodowego oraz postulaty umoŜliwiające budowę sieci nowej generacji dla dostępu o duŜych przepustowościach. Warunki podstawowe Uzyskanie kompletnego Raportu UKE z analizy stanu rynku telekomunikacyjnego w latach 2005 – 2008 oraz aktualnego stanu dostępności do Internetu w Polsce. Raporty UKE (ostatni z 20 stycznia 2009 roku) prezentujące stan rynku telekomunikacyjnego są niestety niekompletne i prezentują tylko wyrywkowe dane bez moŜliwości ich weryfikacji. Z ostatniego raportu wynika, Ŝe wartość rynku telekomunikacyjnego na koniec 2007 wyniosła ok. 34 mld PLN i wzrosła w stosunku do 2005 roku tylko o około 9-13% (w okresie wzrostu gospodarczego i znaczącego przyrostu liczby abonentów telefonii mobilnej oraz dostępu do Internetu!). UKE dysponuje danymi otrzymywanymi od operatorów, ale teŜ nie uwzględnia usług telekomunikacyjnych świadczonych przez operatorów TV kablowej ( a są one znaczące). Pilne zrealizowanie celów i zadań zawartych w Strategii MSWiA „Rozwoju społeczeństwa informacyjnego do 2013 roku”, a w szczególności: A. Utworzenie jednego centrum rządowego do kreowania, promowania, opracowywania i nadzorowania działań administracji rządowej na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Podjęcie działań na rzecz połączenia działu łączność z działem informatyzacja w administracji rządowej oraz w Komisji Sejmowej. B. UmoŜliwienie powszechnego dostępu do kontentu – bezpłatnie, gdy jest on własnością publiczną oraz odpłatnie dla wynagrodzenia jego twórców adekwatnie do wartości oraz popytu. C. Zachowanie ulgi z tytułu korzystania z dostępu do Internetu dla celów prywatnych. D. Zapewnienie powszechnego dostępu do komunikacji elektronicznej poprzez wszystkie równoprawne kanały cyfrowe – telefoniczne, radiowe i telewizyjne – przewodowe i bezprzewodowe oraz stacjonarne i mobilne – oraz wykorzystujące sieci szerokopasmowe nowej generacji o wysokiej przepustowości. © 2009 Copyright PIIT, Memorandum w sprawie dostępu do internetu 1 E. Nadanie infrastrukturze sieci telekomunikacyjnych oraz teleinformatycznych statusu celu publicznego oraz zrównania ich w opłatach lokalnych na równych prawach z infrastrukturami sieci innych rodzajów (elektroenergetycznej, wodociągowej, gazowej czy kanalizacyjnej). F. Zapewnienie skutecznej ochrony uŜytkowników sieci przed przestępstwami popełnianymi drogą elektroniczną. G. Wspomaganie obywateli w sytuacjach kryzysowych (braku energii, klęsk Ŝywiołowych, zamieszek lub działań terrorystycznych i wojennych) poprzez wykorzystanie dostępnych w tych warunkach technik informacyjnych. Zapisanie w ustawie zasad oferowania bezpłatnego dostępu do Internetu przez samorządy lokalne oraz inne podmioty. Zasady te powinny obejmować zakres i maksymalną przepustowość takiej sieci (np. do 256 Kb/s), obowiązki operatora, obowiązek ewidencji uŜytkowników oraz publicznie dostępną informację o źródłach finansowania. Bezpłatny dostęp do Internetu jest formą dofinansowania z budŜetu gminnego lub z dotacji europejskich mieszkańców danego obszaru, ale teŜ jest dumpingiem do ofert operatorów. Stąd teŜ konieczne jest jednoznaczne określenie ograniczeń i zasad funkcjonowania takich sieci, a takŜe podstawowych elementów regulaminu. Szczególnie istotne jest nałoŜenie na takiego operatora podstawowych obowiązków związanych z bezpieczeństwem funkcjonowania sieci oraz współpracy ze słuŜbami. Istotne jest teŜ stwierdzenie, Ŝe źródła finansowania budowy i eksploatacji takiej sieci powinny być informacją publiczną. Wymagania te mogą być ograniczone w przypadku lokalnych sieci WiFi (Hot-spotów), przy jawności operatora oraz regulaminu uŜytkowania. Zapisanie w ustawie medialnej obowiązku nieograniczonego udostępniania oraz warunku jednakowej ceny za prawo retransmisji programu TV niezaleŜnie od sposobu tej transmisji oraz uwzględniającej juŜ opłaty z tytułu praw autorskich oraz opłat na instytut sztuki filmowej. Obecnie kontent TV (programy stacji TV) udostępniany sieciom telewizji kablowej jest droŜszy niŜ przesyłany w trybie broadcast. Podobnie jest przy przesyłaniu kontentu TV siecią teleinformatyczną. Dodatkowo operatorzy tych sieci muszą płacić opłaty organizacjom zbiorowego zarządzania oraz na Instytut Sztuki Filmowej, gdy przy transmisji typu broadcast takich opłat od operatora dystrybucji programu nie ma. Warunek nieograniczonego dostępu do kontentu TV jest istotny dla rozwoju budowy sieci NGN o duŜej przepustowości, gdzie czynnikiem istotnie zachęcającym do zakupu usług z tej sieci będzie moŜliwość dostępu do kontentu. W obecnych warunkach przydziału kanałów multipleksów przez KRRiT nadawcy TV mogą dla zachowania konkurencji ograniczać takie prawa kontrolując tym samym rynek dostawców kontentu. © 2009 Copyright PIIT, Memorandum w sprawie dostępu do internetu 2 Rynek przewodowego dostępu (<10Mbs) Stan rynku dostępu przewodowego do Internetu z Raportu UKE: a) Wartość rynku usług dostępu do Internetu na koniec 2007 roku wyniosła ponad 2,7 mld PLN, co stanowi wzrost o ponad 50% w stosunku do roku 2005. b) Liczba internautów (dostęp stały i dial-up, w miejscu zamieszkania i poza nim, np.: szkoła, praca, kafejka internetowa) w Polsce w ciągu 2007 roku wzrosła do prawie 13 mln, co stanowi wzrost o ponad 23% w stosunku do roku 2006. c) Według badań Megapanel opublikowanych w grudniu 2008 roku w Polsce jest juŜ prawie 15,7 mln internautów co daje penetrację rzędu 41%. d) Pomiędzy rokiem 2005 a 2007 liczba łączy internetowych wzrosła o prawie 5 punktów procentowych. e) Wg wyników GUS-u 93% przedsiębiorstw ma dostęp do Internetu, a ponad połowa posiada szerokopasmowy dostęp do sieci. Natomiast 68% firm kontaktuje się z administracją publiczną przez Internet. f) Nastąpił wzrost udziału operatorów alternatywnych w detalicznym rynku dostępu do Internetu pod względem liczby stałych łączy z 37% w 2005 do 44% na koniec 2007 roku. g) W 2008 roku nastąpił spadek cen w porównaniu z końcem roku 2006 w przypadku operatora zasiedziałego o ok. 20%, natomiast u operatorów alternatywnych ok. 30%. W duŜej mierze spadki cen są zasługą wprowadzenia oferty BSA. Dzięki niej na koniec lipca 2008 roku ponad 250 tys. klientów korzystało z Internetu u operatorów alternatywnych na łączach TP S.A. Brakuje danych od operatorów TV kablowej ! Konieczne jest rzetelne przeanalizowanie struktury kosztów i ekonomii rozwoju przestrzeni konkurencyjnej dla usług świadczonych w technologii DSL. „W obecnych warunkach rynku polskiego tworzenie przestrzeni konkurencyjnej dla usług opartych na technologii DSL moŜe być bardzo trudne. Niskie ceny dostępu DSL Incumbenta pozostawiają niewielki margines dla rozwoju OAOs, a dalsze ich obniŜanie moŜe w konsekwencji doprowadzić do powrotu monopolu. Taki scenariusz w krótkiej perspektywie czasu moŜe poprawić współczynnik penetracji usług opartych na technologii DSL, ale koszty takiego działania poniesie cały rynek a w szczególności OAOs. W tym kontekście kluczowe staje się obniŜenie kosztów funkcjonowania OAOs, przy czym chodzi o obniŜenie takich kosztów, które nie stałoby się pretekstem dla Incumbenta do dalszego obniŜania cen detalicznych. MoŜna tu wskazać, na takie elementy jak liczba udostępnionych MDF, koszty kolokacji, ilość wniosków odrzuconych z przyczyn formalnych, ilość odmów realizacji wniosków z tzw. przyczyn technicznych, jakość informacji ogólnych przekazywanych przez TP. Są to czynniki trudno mierzalne, mieszczące się w © 2009 Copyright PIIT, Memorandum w sprawie dostępu do internetu 3 pojęciu SLA usług hurtowych, czy w pojęciu niedyskryminacji nie mniej jednak w chwili obecnej najbardziej istotne.”1 Hurtowy dostęp do infrastruktury telekomunikacyjnej powinien być świadczony po stawkach odpowiadających kosztom efektywnego operatora, w zgodzie z modelem kosztowym, zweryfikowanych audytem. Podstawą do zapewnienia odpowiedniego poziomu stawek hurtowych powinien być model kosztowy operatora zobowiązanego do udostępniania własnej sieci. Taka podstawa wyznaczania poziomu opłat pozwoli na zagwarantowanie przejrzystości funkcjonowania rynku przy jednoczesnej ochronie aktualnych jak i przyszłych inwestycji infrastrukturalnych. Pozwoli to na efektywne wykorzystanie „drabiny inwestycyjnej” w udostępnianiu infrastruktury dostępu do Internetu operatora dominującego dla operatorów alternatywnych: • Początkowo operatorzy alternatywni wchodzą na rynek poprzez oferty hurtowe (WLR/BSA) operatora dominującego bez istotnych inwestycji, • Stopniowo przenoszą się w kierunku coraz bardziej zaawansowanych produktów (LLU), wymagających własnych inwestycji, • W ostatniej fazie inwestują we własną infrastrukturę, stopniowo ograniczając wykorzystanie prostych ofert hurtowych, • Docelowo wprowadzają innowacje technologiczne (NGA/NGN), dzięki którym mogą zyskać przewagę konkurencyjną nad innymi operatorami (w tym dominującego), • Poziom inwestycji na rynku jest zachowany przez to, iŜ dostęp hurtowy jest świadczony po uzasadnionych kosztach, przez co operator dominujący moŜe stale modernizować swoją sieć. Ceny dotyczące poszczególnych ofert hurtowych powinny spadać wraz z przenoszeniem się operatora w kierunku coraz bardziej zaawansowanych produktów. Związane to jest z faktem, iŜ koszty operatora oferującego dostęp na poziomie hurtowym są tym niŜsze im więcej operator alternatywny inwestuje. Dodatkowo takie ułoŜenie cen stwarza zachętę dla operatorów do korzystania z takich ofert jak LLU. Niepowodzenie modelu regulacji w oparciu o drabinę inwestycyjną następuje w sytuacji, kiedy koszty ofert hurtowych nie są związane z uzasadnionymi kosztami, a ich wzajemne proporcje preferują proste oferty (BSA i WLR) zamiast LLU. Wprowadzenie segmentacji rynków geograficznych. Segmentacja geograficzna rynków hurtowych, zwłaszcza na rynku 12 (świadczenie usługi dostępu szerokopasmowego, w tym usługi szerokopasmowej transmisji danych) jest narzędziem wspierającym zwiększenie inwestycji, przy jednoczesnym promowaniu zachowań konkurencyjnych na rynku telekomunikacyjnym. Dzięki temu rozwiązaniu moŜliwe będzie: 1 Z opracowania: Michał Reutt, Dyrektor Departamentu Hurtowego Rynku Telekomunikacyjnego w Urzędzie Komunikacji Elektronicznej (witryna UKE) © 2009 Copyright PIIT, Memorandum w sprawie dostępu do internetu 4 • Na obszarach konkurencyjnych (duŜe aglomeracje miejskie, obszary zurbanizowane) oparcie funkcjonowania rynku o zasady wolnego rynku, przy zredukowanych obowiązkach. Pozwoli to na zwiększenie poziomu inwestycji dzięki wdroŜeniu mechanizmu konkurencyjnego, • Na obszarach o mniejszej konkurencji (obszary wiejskie, mniej zurbanizowane), potrzebne jest utrzymanie odpowiedniego i proporcjonalnego poziomu regulacji. Trudno jednak na tych obszarach oczekiwać komercyjnych inwestycji operatorów telekomunikacyjnych. Rozwój inwestycji powinien dokonywać się poprzez szersze wykorzystanie środków UE oraz inicjatywy Partnerstwa PublicznoPrywatnego. Mechanizm segmentacji w praktyce polega na przeanalizowanie rozwoju konkurencji w poszczególnych regionach kraju pod kątem występowania konkurencji oraz dostosowanie palety rozwiązań regulacyjnych do lokalnych potrzeb. Pozwoli to na stworzenie maksymalnie elastycznych warunków rynkowych do inwestowania, przy jednoczesnym zapewnieniu optymalnych warunków do rozwoju konkurencji. Szczególnie korzystne efekty odniesie zastosowanie tego mechanizmu dla rynku dostępu do internetu szerokopasmowego gdzie na wielu obszarach kraju występuje konkurencja między operatorami telewizji kablowych oraz operatorami telefonii stacjonarnej i mobilnej. Przykładem takiego rozwiązania jest Wielka Brytania gdzie za obszar poddawany analizie konkurencyjności przyjęto obszar centrali, a jako kryteria oceny konkurencji zastosowano liczbę operatorów głównych obecnych w centrali oraz pomocniczo liczbę klientów obsługiwanych przez centralę. W wyniku drugiego przeglądu rynku 12, przeprowadzonego w końcu 2007 roku na mocy decyzji regulacyjnych Ofcom z 21 maja 20082 r. wyodrębniono trzy kategorie rynków dostępu szerokopasmowego: • rynek 1 na którym BT jest jedynym operatorem (16.4%), • rynek 2 obsługiwany przez centrale, w których występują 2 lub 3 główni operatorzy, oraz rynki gdzie oczekiwane jest wejście 4 głównego operatora, ale centrala obejmuje mniej niŜ 10.000 klientów (13.7%), • rynek 3 obsługiwany przez centrale, w których jest 4 lub więcej głównych operatorów oraz gdzie oczekiwane jest wejście 5 głównego operatora, a centrala obsługuje więcej niŜ 10.000 klientów (69.2%). W Wielkiej Brytanii stwierdzono funkcjonowanie 8 głównych operatorów – tj. BT, jeden operator kablowy i 6 operatorów alternatywnych. Na rynku 3 Ofcom uznał, Ŝe BT nie zajmuje pozycji znaczącej. Na rynku 3 zniesione zostają wszystkie obowiązki regulacyjne, ale przez okres 12 miesięcy operatorzy mogą korzystać z dotychczasowych warunków. Decyzja regulacyjna wskazuje centrale i obszary centralowe zaliczone do poszczególnych rynków. Działania na rzecz deregulacji w obszarach, w których stwierdzono występowania konkurencji podejmowane są równieŜ w Hiszpanii. Fakt, iŜ w wielu regionach Hiszpanii występuje konkurencja operatorów róŜnego rodzaju 2 Ofcom: Review of the wholesale broadband access markets; 21 maja 2008; http://www.ofcom.org.uk/consult/condocs/wbamr07/statement/ © 2009 Copyright PIIT, Memorandum w sprawie dostępu do internetu 5 posiadających własną infrastrukturę daje okazję do zróŜnicowania poziomu regulacji i dostosowanie ich do lokalnych uwarunkowań. W załoŜeniu hiszpańskiego regulatora segmentacja rynkowa ma w szczególny sposób wpływać na sprzyjanie pojawienia się inwestycji w sieci nowej generacji (NGN/NGA), jako Ŝe postrzegane są one jako element konieczny w rozwoju współczesnej gospodarki. Regulacje powinny być dostosowane, z punktu widzenia regulatora, do osiągnięcia celu, jakim jest pojawienie się nowych inwestycji i tym samym nowej infrastruktury. W tym szczególnie wyzyskanie mechanizmu konkurencji na rynku jako najskuteczniejszego sposobu na stymulacje efektywnych inwestycji. Wprowadzenie prawa do elastycznych cenników za dostęp do Internetu zaleŜnie od miejsca (geograficznego) jego instalacji. Dzisiaj cenniki dostępu do Internetu dla operatora dominującego muszą być identyczne na terenie całego kraju. Wydaje się to niepotrzebnym utrudnieniem, gdyŜ ceny te powinny być geograficznie elastyczne zaleŜnie od kosztów instalacji oraz popytu na danym terenie. WiąŜe się to z wprowadzeniem segmentacji rynków geograficznych. Współdzielenie ryzyka inwestycyjnego między operatorami. Oferty ramowe powinny zawierać skuteczny mechanizm formalnego zobowiązania operatora alternatywnego do zgłaszania potrzeb na korzystanie z usług hurtowych operatora zasiedziałego, z mechanizmem zabezpieczającym w postaci rekompensat za odstąpienie od skorzystania z zadeklarowanych usług. Mechanizm ten zabezpieczy operatora zasiedziałego przed ryzykiem dokonania inwestycji na usługi, na które nie ma popytu lub popyt jest bardzo niski (jak w przypadku LLU), zaś operatorom alternatywnym da zabezpieczenie, iŜ operator zasiedziały dokona odpowiednich inwestycji w określonym czasie. Oferty ramowe niekiedy zakładają wprowadzenie nowych usług, nieświadczonych w chwili obecnej przez operatora zasiedziałego (np. nowe klasy usług BSA). W chwili obecnej brak jest mechanizmów pozwalających operatorowi SMP uzyskanie zwrotu z poniesionych inwestycji na wdroŜenie tych usług, gdyŜ składane przez operatorów alternatywnych prognozy mogą być obarczone wysokim błędem, za który nie ponosi konsekwencji operator korzystający. Cały proces inwestycyjny odbywa się na ryzyko operatora dominującego, w przypadku gdyby Ŝaden z operatorów alternatywnych nie chciał skorzystać (mimo wcześniej zgłaszanego popytu) z nowych usług to nie będzie musiał partycypować w kosztach wykonanych inwestycji. W efekcie rozwój rynku i pojawienie się nowych usług ulec moŜe istotnemu spowolnieniu. Wzajemne zobowiązanie operatorów – dominującego do dokonania stosownej modernizacji sieci pod kątem nowych usług hurtowych, a alternatywnego do rzeczywistego skorzystania z zamówionych usług – pozwoli na efektywną implementację ofert ramowych, bez ryzyka kreowania nieefektywnych i niepotrzebnych inwestycji na rynku. Zobowiązanie takie jest korzystne dla operatora alternatywnego, w szczególności, gdy operator dominujący nie planuje realizowania takich inwestycji i wprowadzania takich usług na własne potrzeby. Zobowiązanie operatora alternatywnego skłoni w takiej sytuacji operatora zasiedziałego do tego, aby mimo wszystko dokonał odpowiednich © 2009 Copyright PIIT, Memorandum w sprawie dostępu do internetu 6 inwestycji. Warto teŜ zauwaŜyć, iŜ brak woli do świadczenia przez operatora dominującego jakiś usług będzie stanowić zachętę dla operatorów alternatywnych do rozpoczęcia autonomicznych inwestycji. Wyrównanie zasad działania między operatorami telefonii stacjonarnej oraz telewizji kablowych świadczących usługi telekomunikacyjne. W chwili obecnej na jednych z głównych aktorów rynku dostępu szerokopasmowego wyrastają operatorzy telewizji kablowych. Według danych Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej zrzeszającej operatorów telewizji kablowych, członkowie Izby świadczą usługi dostępu szerokopasmowego dla ponad 1 mln klientów (w 2007 roku było to ok. 800 tys.). Jest to w efekcie jedne z bardziej dynamicznie rozwijających się segmentów tego rynku. Szybki rozwój segmentu kablowego wiąŜe się z istotną dysfunkcją w postaci zróŜnicowanego podejścia ze strony regulatora rynku do operatorów telekomunikacyjnych oraz operatorów kablowych. Operatorzy stacjonarni, zarówno bazujący na ofertach hurtowych TP jak i na własnej sieci, funkcjonujący w ramach regulacyjnych kreowanych przez Prezesa UKE zmuszeni są do konkurowania z nieregulowanymi podmiotami, co utrudnia efektywną konkurencję. W naszym przekonaniu środkiem zaradczym moŜe być w tym przypadku proponowana powyŜej segmentacja geograficzna zrównująca obowiązki podmiotów jedynie na bazie ich pozycji rynkowej jak i stopnia rozwoju konkurencji na danym rynku. © 2009 Copyright PIIT, Memorandum w sprawie dostępu do internetu 7 Rynek bezprzewodowego dostępu Stan mobilnego dostępu do Internetu z Raportu Audytela3: Mobilny dostęp do Internetu jest w Polsce coraz bardziej popularny, zarówno wśród odbiorców korporacyjnych, jak i indywidualnych. Ocenia się, Ŝe na przełomie 2008/2009 liczba uŜytkowników tej usługi w Polsce osiągnęła 1,6 mln. Zainteresowanie usługami mobilnego Internetu stale rośnie, do czego przyczyniają się niewątpliwie malejące ceny, coraz lepsze parametry techniczne usług oraz poprawiający się zasięg. Podstawowe parametry usług mobilnych deklarowane przez operatorów (np. prędkość pobierania do 7,2 Mbit/s) dorównują lub wręcz przekraczają parametry typowych usług dostępu do Internetu na bazie xDSL lub CATV (prędkość pobierania zwykle w przedziale 0,5–2 Mbit/s). Za główne czynniki, stymulujące rewolucję mobilnego Internetu w 2008 r. naleŜy uznać: a) WdraŜanie technologii HSDPA 7,2 Mbit/s, umoŜliwiającej osiągnięcie realnych przepustowości przekraczających 1 Mbit/s, co daje komfort uŜytkowani porównywalny do stacjonarnych usług szerokopasmowych; b) Szeroka oferta subsydiowanych modemów 3G/HSPA – w tym w promocjach „za 1 zł”; c) Oferty dostępu do Internetu w pakiecie z laptopami; d) Rozpowszechnienie modemów z interfejsem USB (uniwersalność, łatwa przenaszalność, szybka instalacja, moŜliwość uŜycia kabla USB jako „przedłuŜacza”); e) Dostępność urządzeń z wbudowanymi modemami 3G/3.5G (routery i laptopy); f) Oferty tanich usług mobilnego dostępu do Internetu u wszystkich operatorów (abonament do 60 zł miesięcznie brutto); g) MoŜliwość testowania usług przez minimum 7 dni u wszystkich operatorów; h) Popularność ofert typu pre-paid. Promowanie wykorzystania zasobów częstotliwości CDMA znajdujących się w gestii operatorów Sferii i Centertela W chwili obecnej PTK Centertel realizuje projekt wykorzystania technologii CDMA do świadczenia usług szerokopasmowego dostępu do Internetu na obszarach poza duŜymi aglomeracjami. Projekt ten jest nakierowany w szczególności na obszary gdzie obecna infrastruktura stacjonarna uniemoŜliwia dostarczenia nowoczesnych usług telekomunikacyjnych. Szacuje się, Ŝe spośród klientów korzystających z usług CDMA około 40 % będzie pochodziło z terenów, na których wcześniej nie było moŜliwości 3 http://www.piit.org.pl/piit2/index.jsp?place=Lead01&news_cat_id=25&news_id=4367&layout=2&page= text © 2009 Copyright PIIT, Memorandum w sprawie dostępu do internetu 8 korzystania z usług dostępu do Internetu szerokopasmowego z przyczyn technicznych. Warto, aby i równieŜ Sferia podjęła działania zmierzające do szerszej implementacji tej technologii. Byłby to duŜy impuls dla rozwoju niedrogiego dostępu szerokopasmowego, zwłaszcza na terenach wiejskich. Wykorzystanie dywidendy cyfrowej dla dostępu szerokopasmowego. Połowa aktualnego pasma TV (470-862 MHz) powinna zostać przeznaczona na ruchome usługi szerokopasmowe. UmoŜliwiłoby to wprowadzenie w Polsce na masową skalę takich technologii jak LTE, które pozwalają na świadczenie usług dostępu do Internetu na poziomie 173 Mbit/s. Wprowadzenie telewizji cyfrowej DVB-T, umoŜliwi umieszczenie aktualnej oferty TV naziemnej (7 programów) w 20-25% pasma, których uŜywają obecnie (w standardowej rozdzielczości). Polska jak i inne kraje środkowej Europy mają w porównaniu z Europą zachodnią niŜsze wskaźniki penetracji sieci stacjonarnej, co powoduje, Ŝe praktycznie jedyną szansą umoŜliwiającą wyrównanie tego niedoboru jest szybszy rozwój sieci radiowych. Względna wartość CAPEX (%) dotycząca inwestycji w infrastrukturę sieci dostępowej (Źródło: PTC Era, Debata o inwestycjach w UKE, 18/06/2008) © 2009 Copyright PIIT, Memorandum w sprawie dostępu do internetu 9 Pozyskanie nowego pasma w ramach UHF pozwoliłoby na znaczne obniŜenie kosztów inwestycyjnych w szybki Internet, co w efekcie stworzyłoby okazję do znacznego obniŜenia kosztów świadczenia usług detalicznych i umoŜliwiłoby operatorom zbudowanie sieci szerokopasmowej na obszarach słabiej zaludnionych i zagroŜonych wykluczeniem cyfrowym. Na wykresie widać wyraźnie korzyści z wykorzystania dywidendy cyfrowej do szybszej internetyzacji kraju. Pasmo UHF z uwagi na największy promień komórki najlepiej nadaje się do stworzenia radiowej sieci pokryciowej w całej Polsce. Z kolei niŜsze koszty realizacji infrastruktury dostępowej przełoŜą się na niŜsze ceny świadczenia usługi dla uŜytkowników końcowych. Jednak aby w pełni umoŜliwić dostarczanie na masową skalę szerokopasmowego dostępu do Internetu w technologii LTE, kaŜdy z konkurujących operatorów potrzebuje co najmniej 2x 20 MHz tego pasma, co oznacza, Ŝe dla pokrycia całego kraju naleŜałoby przeznaczyć co najmniej 160MHz. Raporty analityków4 wskazują, Ŝe wczesne przydzielenie dywidendy cyfrowej moŜe dodatkowo stymulować rozwój gospodarki, co w przypadku Europy zostało ocenione na dodatkowe 0,6% PKB do 2020 roku w porównaniu z wykorzystaniem tego pasma w inny sposób. Aby móc z tego skorzystać konieczne jest jednak jak najszybsze przełączenie telewizji na nadawanie cyfrowe (tzw. „Digital switchover”) oraz uwolnienie części pasma zajętego na cele wojskowe. Wierzymy, Ŝe w tym zakresie moŜliwe jest osiągnięcie kompromisu z nadawcami telewizyjnymi i wypracowanie rozwiązania typu „win-win”. Warto aby rząd i podległe mu organy regulacyjne szerzej spojrzały na szanse, jakie daje umoŜliwienie inwestorom wykorzystania tego segmentu rynku. Równoprawne udostępnienie dodatkowych częstotliwości dla potrzeb rozwoju sieci przez wszystkich operatorów telefonii mobilnej. Obecna polityka Prezesa UKE dyskryminuje w warunkach przetargów trzech największych operatorów sieci telefonii ruchomej w staraniach o dodatkowe częstotliwości potrzebne do rozwoju ich sieci. Równocześnie częstotliwości te są przyznawane firmom które aktualnie nie mają Ŝadnej moŜliwości ich racjonalnej wykorzystania (z wyjątkiem P4 !). Cześć z tych częstotliwości nie została teŜ wykorzystana zgodnie z deklaracjami w przetargach i dalej pozostaje w gestii tych firm. Taka polityka uniemoŜliwia rozwój sieci bezprzewodowej i dogęszczenie jej w miejscach o duŜym zapotrzebowaniu. Postulujemy powrócenie do jednakowego traktowania wszystkich rzeczywistych operatorów i odebrania zgodnie z prawem częstotliwości niewykorzystywanych. Warunkiem uzyskania takich częstotliwości powinno być wykazanie potrzeby ich zastosowania dla podniesienia sprawności i jakości określonych fragmentów istniejących juŜ sieci. Dodatkowo dla realizacji tego postulatu konieczne jest zapewnienie właściwych równoprawnych warunków planowanego przetargu na pasmo 2.6 GHz jako jedynego obecnie dostępnego zasobu, który umoŜliwia świadczenie usług szerokopasmowego dostępu do Internetu z wykorzystaniem technologii LTE." 4 firmy SCF Assiociates (http://www.digitaldividend.eu/) © 2009 Copyright PIIT, Memorandum w sprawie dostępu do internetu 10 Rynek przewodowego dostępu o duŜej przepustowości (>10Mbs) Konieczne jest opracowanie kompleksowej strategii rozbudowy i modernizacji infrastruktury telekomunikacyjnej w Polsce, nadąŜającej za zmianami zachodzącymi na rynku krajowym i rynkach telekomunikacyjnych w innych krajach. Taka strategia powinna stać się elementem planu działań zarówno operatorów, w tym Telekomunikacji Polskiej, jak i wszystkich organów administracji łączności. Jego celem powinna być budowa sieci XXI wieku w Polsce, uwzględniająca przebudowę stacjonarnej sieci telefonicznej PSTN w sieć następnej generacji NGN (Next Generation Network). Instytut Łączności w swoim raporcie5 stwierdza, iŜ parametry techniczne istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej w wielu przypadkach juŜ obecnie nie spełniają oczekiwań uŜytkowników usług telekomunikacyjnych, a w niedługim czasie stworzą barierę dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego, uniemoŜliwiając powszechne korzystanie z nowych usług komunikacji elektronicznej. W związku Szacowana wartość niezbędnych nakładów inwestycyjnych związanych z siecią NGN/A w odniesieniu do krajowych operatorów sieci przewodowych zawiera się w granicach od ok. 18,3 do ok. 25,7 mld złotych. Z analizy IŁ wynika, Ŝe z największym udziałem nakładów naleŜy liczyć się w obszarze inwestycji związanych z modernizacją sieci dostępowych, gdzie ok. 80% szacunkowych kosztów jest związanych z modernizacją tego fragmentu sieci operatorskiej. IŁ zauwaŜa równieŜ, Ŝe w warunkach polskich, około 80 - 85% wszystkich inwestycji związanych z migracją do sieci NGN, co odpowiada nakładom od 15 do 21 mld zł, dotyczy operatora dominującego na polskim rynku, TP S.A. Zagadnienie budowy sieci NGN/A znajduje się równieŜ w polu zainteresowania Komisji Europejskiej jak i innych krajów UE oraz Azji czy Ameryki. Coraz więcej operatorów, w tym równieŜ w regionie Europy Wschodniej, zaczyna angaŜować się w tego rodzaju inwestycję, widząc w nich szansę na szybszy rozwój rynku. RównieŜ rządy poszczególnych krajów wyraŜają zainteresowanie wspieraniem wdraŜania nowych technologii światłowodowych na swoim terenie, widząc w tym szansę na szybszy wzrost gospodarczy. Sieci NGN/A dają równieŜ szansę na efektywne zerwanie z ograniczeniami sieci PSTN, w tym zwłaszcza natury regulacyjnej. MoŜliwe jest powstanie w ramach tej technologii konkurencji opartej na infrastrukturze co pozwoli na szybsze spełnienie celu jaki stawia sobie EU w postaci stworzenia samoregulującego się, wolnego rynku telekomunikacyjnego. Wprowadzenie nowego rynku sieci szerokopasmowego dostępu do Internetu o duŜej przepustowości (>10MB/s). Otwarcie pełnej nieregulowanej konkurencji na tym rynku z jego coroczną analizą czy nie występuje dominacja jednej lub kilku firm. 5 Oszacowanie kosztów inwestycji telekomunikacyjnych związanych z budową sieci następnej generacji NGN w Polsce, Instytut Łączności, 2008 © 2009 Copyright PIIT, Memorandum w sprawie dostępu do internetu 11 We wrześniu 2008 roku Komisja Europejska opublikowała projekt rekomendacji NGA. Rekomendacja kładzie nacisk na stworzenie konkurencji infrastrukturalnej, co ma pozwolić na powstanie długookresowej, efektywnej konkurencji. Proponowane w dokumencie KE tzw. stopniowanie obowiązków zakładające etapowe, zaleŜne od potrzeb i sytuacji: • Etap 1: Dostęp do infrastruktury pasywnej (kanalizacja) • Etap 2: Regulator moŜe nałoŜyć dalsze obowiązki w zakresie dostępu tylko w sytuacji, kiedy kanalizacja nie jest dostępna lub wtedy, kiedy gęstość zaludnienia jest zbyt niska, aby moŜliwe było zbudowanie zrównowaŜonego modelu biznesowego przez operatora alternatywnego • Etap 3: Konkurencja usługowa (BSA) powinna być wprowadzona tylko wtedy, kiedy dostęp obowiązki regulacyjne związane z dostępem fizycznym nie będą w stanie odpowiednio zaadresować problemów konkurencyjnych. Projekt rekomendacji zawiera równieŜ zapisy dotyczące konieczności zapewnienia przez regulatorów krajowych mechanizmów gwarantujących stabilność otoczenia inwestycyjnego, w tym zwłaszcza regulujących kwestię zabezpieczenia zwrotu z inwestycji. Rekomendacje KE zawierają szereg waŜnych i ciekawych postulatów, konieczne jest jednak szersze zainteresowanie rządu oraz środowiska telekomunikacyjnego procesem budowy sieci NGN/A, tak aby rynek nie został zaskoczony przez działania KE lub regulatora. Warto w szczególności podkreślić okazję w postaci moŜliwości zbudowania w Polsce prawdziwej konkurencji w oparciu o infrastrukturę a nie w postaci zwykłych ofert hurtowych. W sytuacji, kiedy na polskim rynku dostępu szerokopasmowego juŜ dziś dominują operatorzy infrastrukturalni istotne jest, aby w przyszłości utrzymać ten trend. Będzie to z korzyścią zarówno dla operatorów (lepsze moŜliwości budowania oferty, mniejsza regulacja regulatorów) jak i dla konsumentów (większa szansa na innowacyjne usługi i niŜsze ceny). W grudniu 2008 roku Prezes UKE opublikował własną Opinię na temat regulacji NGA (sieci dostępowych) w Polsce. Proces konsultacji tego dokumentu zakończył się w styczniu 2009 roku. Niestety Opinia ta istotnie odbiega od prezentowanych powyŜej załoŜeń KE. W propozycji UKE brak jest jakichkolwiek mechanizmów zachęcających operatorów (zarówno alternatywnych jak i SMP) do inwestowania w nową infrastrukturę. Regulator chce wprowadzić wszystkie dostępne mechanizmy regulacyjne, bez stopniowania obowiązków jak to jest zaproponowane w stanowisku KE. W opinii PIIT wprowadzenie regulacji w kształcie zaproponowanym przez Prezesa UKE wpłynie hamująco na rozwój sieci NGA w Polsce, szczególnie jeśli uwzględni się obecną sytuację gospodarczą na świecie i w Polsce. NaleŜy jednak zauwaŜyć, iŜ proces tworzenia ostatecznego kształtu regulacji NGA w Polsce jest dopiero we wstępnej fazie. W przyszłości, przy udziale środowiska jak i pod wpływem trendów europejskich, zostanie wypracowany efektywny, pro-inwestycyjny model regulacji NGA/N w Polsce. © 2009 Copyright PIIT, Memorandum w sprawie dostępu do internetu 12 Współdzielenie ryzyka inwestycyjnego między operatorami powinno być równieŜ wpisane w zasady budowy sieci nowych generacji. Mechanizm współdzielenia ryzyka między operatorów będzie miał równieŜ duŜe znaczenie przy okazji budowy sieci NGA w Polsce. Mechanizm ten polega na tym, iŜ operator korzystający podpisuje z operatorem SMP zobowiązanie w postaci długoterminowego kontraktu, gwarantującego atrakcyjną stawką hurtową (biorąca pod uwagę czas trwania kontraktu i skale wykorzystania zasobów; kontrakt daje moŜliwości uzyskania efektu skali przez co koszt jednostkowy będzie niŜszy) w zamian za zobowiązanie do wykorzystania (i opłacenia) określonej z góry liczby dostępów (np. w LLU czy w BSA). Operator korzystający otrzymałby pełną kontrolę na wykupionymi zasobami, włączając to równieŜ prawo do odsprzedaŜy innym operatorom posiadanych praw dostępu. Kontrakty tego rodzaju byłby w szczególności wartościowym rozwiązaniem w przypadku takich kwestii jak przebudowa (skracanie pętli) infrastruktury pod VDSL/VDSL2. Zasoby pętli TP w bardzo niewielkim procencie są na tyle krótkie (tj. mniej niŜ 1,5 km) aby obsługiwać tą technologię a koszty przebudowy (i co za tym idzie ryzyko) są na tyle wysokie, iŜ bez efektywnych zabezpieczeń trudno oczekiwać aby TP realnie była gotowa zainwestować w skracanie pętli na szerszą skalę. Analogiczne rozwiązanie moŜna zastosować równieŜ do pętli w technologii PON. W ramach BSA zobowiązanie stanowiłoby zachętę w postaci ograniczenie ryzyka TP dla podjęcia inwestycji w sieci NGA (niezaleŜnie od technologii) w znacznych obszarach kraju. Z punktu widzenia korzyści społecznej takie rozwiązanie ma tą korzyść, iŜ urealnia szersze zaistnienie inwestycji w NGA co jest istotne zarówno z punktu widzenia konsumentów (bo będą mogli szybciej uzyskać dostęp do nowoczesnych technologii) ale teŜ operatorów korzystających (bo uzyskają wpływ na inwestycje). Korzyścią dla operatora SMP będzie zwiększenie ochrony przez ryzykiem inwestycyjnym. Warto równieŜ, aby juŜ dziś podjęte zostały dyskusję na temat sposobów przejścia na sieci NGN/A z obecnie istniejącej sieci PSTN. Wyzwania związanie z procesem migracji będą istotnie wpływać na strategie poszczególnych operatorów. NaleŜy jednak podkreślić, iŜ proces migracji powinien być jak najkrótszy tak, aby rynek moŜliwie szybko mógł skorzystać z korzyści, jakie związane są z nową technologią światłowodową. © 2009 Copyright PIIT, Memorandum w sprawie dostępu do internetu 13
