W drodze do brzegu życia Tom XIII

W drodze do brzegu życia
Tom XIII
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Wydział Nauk o Zdrowiu
W drodze do brzegu życia
Tom XIII
Praca zbiorowa pod redakcją
Prof. dr hab. med. Elżbiety Krajewskiej-Kułak
Dr n. med. Cecylii Reginy Łukaszuk
Dr hab. n. o zdrowiu Jolanty Lewko
Prof. dr hab. n. med. Wojciecha Kułaka
Białystok 2015
Recenzenci
Prof. dr hab. n. med. Kornelia Kędziora-Kornatowska
Prof. dr hab. n. med. Irena Wróńska
ISBN - 978-83-937785-5-3
Wydanie I
Białystok 2015
Opracowanie graficzne: Agnieszka Kułak
Druk:
„Duchno” Piotr Duchnowski, 15–548 Białystok, Zaściańska 6
Umiera się nie po to, by przestać żyć, lecz po to, by żyć inaczej
Paulo Coelho
Szanowni Państwo
Albert Einstein twierdził, że „Najważniejszym z ludzkich wysiłków jest dążenie do
przestrzegania norm moralnych. Od tego zależy nie tylko nasza wewnętrzna równowaga, ale
wręcz samo nasze istnienie. Moralność sprawia, że życie staje się piękne i godne”, stąd
autorzy monografii podejmują tematy trudne, niejednokrotnie kontrowersyjne, budzące lęk i
dylematy etyczne.
Podejmują w niej także próbę dyskusji nad kwestiami związanymi z okresem żałoby i
osierocenia oraz miejscem tanatoedukacji w opiece medycznej, aby sprawdzić prawdziwość
słów Jandy Nelson, że „żałoba to dom, który znika ilekroć ktoś zapuka do drzwi, dom, który
wzlatuje w powietrze przy najlżejszym powiewie, który wkopuje się w ziemię, kiedy wszyscy
śpią...”
Tradycyjnie w monografii zawarto rozdziały dotyczące śmierci społecznej, określanej
słowami Antoniego Kepińskiego jako śmierć, która „równa się dla człowieka śmierci
biologicznej”.
Przybliżono także zadania pracowników ochrony zdrowia w zwalczaniu
dyskryminacji, stygmatyzacji, agresji oraz uzależnień, bo jak twierdził Jan Paweł II,
"Byłoby rzeczą w najwyższym stopniu niegodną człowieka i zaprzeczeniem wspólnego
człowieczeństwa, gdyby dopuszczało się do życia społecznego, a więc także do pracy, tylko
osoby pełnosprawne, gdyż w ten sposób popadałoby się w niebezpieczną formę dyskryminacji
słabych i chorych ze strony silnych i zdrowych. Praca w znaczeniu przedmiotowym także w
takich okolicznościach musi być podporządkowana godności człowieka, podmiotowi pracy, a
nie korzyści ekonomicznej."
Wreszcie poruszono także szeroko rozumiane problemy wielokulturowości w
medycynie, nad postrzeganiem różnych kultur przez inne narody, wizją zdrowia, choroby i
śmierci w różnych kulturach, kulturowymi uwarunkowaniami w poszczególnych dziedzinach
medycyny, miejscem medycyny niekonwencjonalnej w terapii, bo jak twierdzo Karl Rahner,
„Tolerancja jest to gotowość przyznania przedstawicielowi innego światopoglądu tej samej
dozy inteligencji i dobrej woli, co sobie”.
Jako autorzy monografii mamy nadzieję, że jej czytelnicy potwierdzą słuszność słów
dr. Edwarda Bacha, że „Nie ma chorób, tylko chorzy ludzie. Choroba nie jest żadnym
okrucieństwem, czy karą, lecz tylko i wyłącznie korektą: instrumentem, którym posługuje się
nasza dusza w celu zwrócenia uwagi na nasze błędy, aby w ten sposób uchronić nas przed
większymi pomyłkami, żeby nam przeszkodzić w wyrządzeniu jeszcze większych szkód - i nas
przywrócić na drogę prawdy i światła, z której nie powinniśmy byli nigdy zejść”
Redaktorzy podręcznika
Prof. dr hab. n. med. Elżbieta Krajewska-Kułak
Dr n. med. Cecylia R. Łukaszuk
Dr hab n.o zdrowiou Jolanta Lewko
Prof. dr hab. n. med. Wojciech Kułak
Spis treści
ETYKA, HUMANIZM, MEDYCYNA
Zabielski Józef: Śmierć i żałoba jako moralno-kulturowe wyzwanie
współczesności……………………………………………………………….……..
Leśniewski Krzysztof: Osoba ludzka wobec decyzji obdarowywania swoim ciałem
w obliczu śmierci mózgowej………………………………………………………..
Baczewska Bożena, Binnebesel Józef, Block Bogusław L., Glaza Michał, Kulik
Agnieszka, Musiał Dagmara, Rydz Elżbieta, Stelcer Bogusław, Wojciechowska
Krystyna: Pomiędzy życiem a nieżyciem. Psychologiczna analiza dynamiki
egzystencjalnej w przebiegu choroby nowotworowej……………………..…………
Sojka Jerzy: Ewangelicka perspektywa na problem zaniechania terapii – przykład
dyskusji niemieckiej………………………………………………………...………...
Sawicki Adam: Refleksja o śmierci w świecie sukcesu…………………..………….
Kazberuk Grzegorz: Dziś nie sztuką jest zabić, ale zabić tak by uczynić z tego
sztukę ……………………………………………………………………..….……….
Żurawski Jacek A.: Relacjonowanie wydarzeń tragicznych przez dziennikarzy.
Aspekty prawne i etyczne…………………………………………………..………..
Marcinkowski Jerzy T., Klimberg Aneta: Czy przypadek odebrania władzy
rodzicielskiej ciężko choremu somatycznie ojcu potwierdza opinię, że sądy
rodzinne działają według zasady „lepsza najgorsza matka niż najlepszy ojciec”?.......
Kowalska Anna Małgorzata: Śmierć – wachlarz medialnych emocji………………...
Twardowska-Rajewska Jolanta, de Mezer Joanna: Problemy etyczne u schyłku
życia – terapia uporczywa………………………………………………..…………...
Okurowska Magdalena, Rolka Hanna, Kowalewska Beata, Jankowiak Beata:
Trudne etycznie dylematy w opinii społecznej……………………………..………...
Rolka Hanna, Jankowiak Barbara, Kowalewska Beata: Klonowanie – potępić czy
może akceptować?........................................................................................................
Tymosiak Patrycja, Rolka Hanna, Kułak Wojciech, Kowalewska Beata, Jankowiak
Barbara: Postawy młodzieży studiującej na kierunkach zarządzanie, inżynieria
biomedyczna, pielęgniarstwo wobec eutanazji………………………………………
Warchoł Ewa, Rolka Hanna, Piechocka Dorota, Krajewska-Kułak Elżbieta,
Kowalewska Beata, Jankowiak Beata, Kondzior Dorota: Analiza postaw studentów
województwa podlaskiego na temat procedury zapłodnienia in vitro………………….
Szymańska Marta, Ścisłowska Natalia, Futyma Monika, Żemojduk Dominika,
Kulesza-Brończyk Bożena: Śmierć szansą na życie – aborcja……………………….
Surgiewicz Milena, Sharif Ariana, Gołębiewska Agata: Wiedza społeczeństwa
polskiego na temat możliwości przeszczepienia szpiku kostnego……………………
Klimaszewska Krystyna, Kondzior Dorota, Jankowiak Barbara, Kowalewska Beata,
Baranowska Anna , Kowalczuk Krystyna, Rolka Hanna, Krajewska – Kułak
Elżbieta: Transplantologia wczoraj i dziś…………………………………………….
9-19
20-34
35-75
76-90
91-99
100-109
110-129
130-133
134-142
143-152
153-167
168-177
178-199
200-222
223-232
233-245
246-255
PROBLEMY OPIEKI PALIATYWNEJ/HOSPICYJNEJ
Pokusa-Baran Anna, Kulik Halina, Dobrzyń-Matusiak Dorota: Funkcjonowanie i
rola rodziny w opiece nad dzieckiem wentylowanym mechanicznie metodą
inwazyjną w warunkach domowych………………………………………………... 256-270
Hołownia Elżbieta, Sierakowska Matylda, Elżbieta Krajewska-Kułak: Problemy
psychologiczne i pielęgnacyjne rodzin i opiekunów nieprofesjonalnych w opiece
nad osobami z chorobą nowotworową………………………………………………
Kułak Agnieszka, Kułak Piotr, Grzegorz Bejda: Klątwa Ondyny w medycynie……
Stępień Renata, Wiraszka Grażyna, Zdziebło Kazimiera, Wieczorek Anna:
Problemy funkcjonalne i jakość życia chorych objętych stacjonarną opieką
hospicyjną…………………………………………………………………………….
Kupcewicz Ewa, Borkowska Barbara, Wołosewicz Iwona, Kędzia Alina:
Akceptacja choroby a stosowane strategie radzenia sobie z doświadczanym bólem
nowotworowym………………………………………………………………………
Krzyżanowska-Grycel Eyta, Grycel Sławomir, Tokajuk Anna, Car Halina:
Nowotwory a cukrzyca– implikacje kliniczne insuliny……………………………...
Kopcych Bożena Ewa, Tokajuk Anna, Zalewska Anna, Chilińska-Kopko Ewelina,
Glińska Karolina: Owrzodzenia nowotworowe wyzwaniem dla pielęgniarskiej
opieki domowej………………………………………………………………………
271-282
283-296
297-306
307-322
333-344
345-356
ŻAŁOBA, CZYLI OSIEROCENIE
Komarnicka – Jędrzejewska Olga: Kamienne Anioły - Miłość zamknięta w
kamieniu…………………………………………………………………………….
Śleziona Mariola, Graf Lucyna, Ptaszek Gabriela, Stołecka Barbara, Mroczkowska
Renata, Gurowiec Piotr Jerzy: Żałoba jako manifestacja straty
w aspekcie wielokulturowym……………………………………………………….
Konczelska Katarzyna: Małżeństwo w obliczu śmierci dziecka……………………
Krajewska-Kułak Elżbieta, Chadzopulu Antygona, Łukaszuk Cecylia, Guzowski
Andrzej: Funeralna biżuteria okresu żałoby………………………………………..
357-367
368-376
377-397
398-415
TANATOEDUKACJA
Gnus Jan, Małek Dorota, Winter Paweł, Kasperczak Michał, Ferenc Stanisław,
Zając Bernard, Witkiewicz Wojciech: Tanatologia lekarska jako sztuka dobrego
umierania…………………………………………………………………………….
Tworkowska Anna: Pietyzm wobec zwłok, jako norma społeczna…………………
Dobińska Żaneta, Lisiak Henryk: Śmierć oczami mistyka na przykładzie „Nocy
ciemnej” św. Jana od Krzyża………………………………………………………..
Graf Lucyna, Śleziona Mariola, Stołecka Barbara, Ptaszek Gabriela, Mroczkowska
Renata,
Gurowiec
Piotr:
„Memento
mori”–przygotuj
się
do
śmierci………………………………………………………………………………..
Ptaszek Gabriela, Stołecka Barbara, Mroczkowska Reanta, Graf Lucyna, Śleziona
Mariola, Gurowiec Piotr: Sztuka prowadzenia rozmowy z dzieckiem umierającym
w szpitalu i jego rodzicami…………………………………………………………..
Kułak Piotr, Gościk Elżbieta: Diagnostyka obrazowa w diagnostyce pośmiertnej
Pasieka Ewa, Lewandowski Jacek: Zastosowanie rentgenodiagnostyki klasycznej
w identyfikacji zwłok i szczątków ludzkich…………………………………………
Gnus Jan, Krzak Łukasz, Molęcki Daniel, Paprocka-Borowicz Małgorzata,
Dawidczyk Piotr, Podlawska Paulina, Fernec Stanisław, Zajac Bernard: Rola
lekarza dentysty w identyfikacji szczątków ludzkich – przegląd piśmiennictwa……
Gnus Jan, Kasperczak Michał, Winter Paweł, Małek Dorota, Ferenc Stanisław,
Zając Bernard, Witkiewicz Wojciech: Śmierć człowieka, a śmierć mózgu…………
416-422
423-431
432-436
437-442
443-449
450-463
464-472
473-482
483-490
PROBLEMY WIELOKULTUROWOŚCI W MEDYCYNIE
Sarosiek Justyna - Mangowa miłość. Doświadczenia z afrykańskiej misji.
Wspomnienia z Zambii……………………………………………………………...
Chadzopulu Antygona, Krajewska-Kułak Elżbieta, Łukaszuk Cecylia, Kułak
Agnieszka, Bejda Grzegorz, Cybulski Mateusz, Theodosopoulou Eleni: Medyczna
moc kamieni szlachetnych…………………………………………………………..
Zdziebło Kazimiera, Nowak-Starz Grażyna, Stępień Renata, Wiraszka Grażyna:
Kulturowe i społeczne bariery w opiece zdrowotnej……………………………….
Łasak Dorota, Miarka Joanna, Śleziona Mariola, Graf Lucyna, Ingram Paulina:
Kulturowe aspekty opieki pielęgniarskiej nad pacjentami wyznającymi judaizm….
Twardowska – Rajewska Jolanta: Otyłość w kulturze odrzucenia - od zdrowia do
helsizmu……………………………………………………………………………..
Laskowski Karol: Problematyka uchodźctwa w Polsce…………………………...
Laskowski Karol: Stosunek Polaków do uchodźców i obcokrajowców……………
Van Damme Małgorzata, Sarosiek Justyna, Borowska Emilia, Van DammeOstapowicz Katarzyna: Kraina Otwartych Okiennic……………………………….
491-510
511-529
530-540
541-551
552-558
559-569
570-581
582-588
ŚMIERĆ SPOŁECZNA
Kowalczuk Krystyna, Krajewska- Kułak Elżbieta, Sarnacka Emilia, Klimaszewska
Krystyna, Kondzior Dorota, Kowalewska Beata, Sieniawska Ewa, Góralczyk
Małgorzata: Podejście do chorych psychicznie na przestrzeni dziejów w różnych
cywilizacjach……………………………………………………………
Jankowiak Barbara, Bujalska Dorota, Kondzior Dorota, Kowalewska Beata, Rolka
Hanna, Klimaszewska Krystyna, Krajewska – Kułak Elżbieta: Postawy
społeczeństwa wobec osób chorych psychicznie………………………………......
Krajewska-Kułak Elżbieta, Łukaszuk Cecylia, Guzowski Andrzej, Cybulski
Mateusz: Syndrom chodzącego trupa……………………………………………….
Stołecka Barbara, Ptaszek Gabriela, Śleziona Mariola, Graf Lucyna, Mroczkowska
Renata, Gurowiec Piotr: Postawy społeczne, które przyczyniają się do
stygmatyzacji osób z niepełnosprawnością intelektualną……………………..........
Twardowska – Rajewska Jolanta: Relacje międzypokoleniowe – dziadkowie –
wnuki: konflikt czy współpraca……………………………………………………..
Burak Anna, Kłopocka Maria, Cierzniakowska Katarzyna, Dembna Iwona,
Zacniewski Robert: Pacjent bezdomny - od nietolerancji do dyskryminacji ………
Koncewicz Dorota: Opinia studentów i słuchaczy zawodów medycznych na temat
osób niesłyszących………………………………………………………………….
Futyma Monika, Żemojduk Dominika, Ścisłowska Natalia, Szymańska Marta,
Kulesza-Brończyk Bożena: Czy kobiecość może umrzeć? - trudne momenty w
życiu kobiety………………………………………………………………………..
589-598
599-613
614-626
627-633
634-643
644-663
664-683
684-695
ZADANIA PRACOWNIKÓW OCHRONY ZDROWIA W ZWALCZANIU
DYSKRYMINACJI, STYGMATYZACJI, AGRESJI I UZALEŻNIEŃ
Kicel Katarzyna, Kieżel Emilia, Kopcych Bożena, Zalewska Anna, ChilińskaKopko Ewelina, Waszkiewicz Napoleon: Wielowymiarowość przyczyn i
konsekwencji nadużywania alkoholu………………………………………………. 696-704
Zalewska-Ćwikła Martyna, Kowalczuk Krystyna, Krajewska - Kułak Elżbieta:
Konsumpcja alkoholu przez studentów uczelni wyższych w Białymstoku………...
Zalewska-Ćwikła Martyna, Kowalczuk Krystyna: Konsumpcja substancji
psychoaktywnych przez młodzież akademicką……………………………………..
Kowalczuk Krystyna, Krajewska-Kułak Elżbieta, Klimaszewska Krystyna,
Kondzior Dorota, Kowalewska Beata, Jankowiak Barbara, Rolka Hanna: Wybrane
zjawiska patologiczne w miejscu pracy…………………………………..
Czajkowska-Fiesio Jolanta: Przestrzeganie zasad etyki wobec psychicznie chorych
na przestrzeni wieków. Doświadczenia własne na przykładzie chorych z
niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo
izolowanych w warunkach więziennej służby zdrowia……………………………..
Janiszewska Mariola, Barańska Agnieszka, Skiba Joanna, Zabłocka Kamila,
Dziedzic Małgorzata, Węgorowski Paweł: Wiedza personelu medycznego na
temat zespołu dziecka krzywdzonego………………………………………………
Jankowiak Barbara, Kiszycka Magdalena, Rolka Hanna, Kowalewska Beata,
Kowalczuk Krystyna, Klimaszewska Krystyna, Krajewska-Kułak Elżbieta:
Stygmatyzacja osób uzależnionych od alkoholu………………………………………..
Janiszewska Mariola, Barańska Agnieszka, Firlej Ewelina, Kryk Aneta,
Sokołowska Anna: Poczucie wypalenia zawodowego jako zagrożenie XXI wieku
705-716
717-729
730-740
741-760
761-779
780-794
795-808