Rola radioterapii w medycynie paliatywnej

radiolog.pl
Rola radioterapii w medycynie paliatywnej
Radioterapia pełni kluczową rolę w paliatywnym leczeniu chorych, dzięki swej dużej
skuteczności, przy stosunkowo niskich kosztach terapii. W artykule zawarte zostały
najważniejsze wskazania paliatywnego napromieniania.
Ponad 50% osób z chorobą nowotworową trafiających do zakładów radioterapii to pacjenci z
wysokim stopniem zaawansowania choroby nowotworowej, którzy wymagają leczenia
paliatywnego. Celem radioterapii w takim przypadku nie jest wydłużenie przeżycia całkowitego, ale
poprawa jakości życia tych chorych, u których próby leczenia radykalnego już nie przyniosą efektu.
Leczenie paliatywne napromienianiem odbywa się w krótkim czasie, najczęściej z zastosowaniem
wysokich frakcji. Pozwala to szybko osiągnąć pożądany efekt, nie narażając chorych na
niepotrzebne przedłużanie procedur terapeutycznych, wiążących się niejednokrotnie z
koniecznością odbycia długiej podróży do szpitala. Do najczęstszych korzyści radioterapii w
leczeniu paliatywnym należą: działanie przeciwbólowe, zahamowanie krwawienia, zmniejszenie
objawów neurologicznych w przypadku przerzutów do mózgu, zmniejszenie objawów w stanach
nagłych tj. ucisk rdzenia, czy zespół żyły głównej górnej.
Napromienianie przerzutów do kości
Bardzo często przerzutom do kości towarzyszą silne bóle, które nie zawsze są dobrze
kontrolowane analgetykami. Napromienianie ognisk w kościach może przynieść liczne korzyści.
Radioterapia powoduje utratę zdolności podziału komórek nowotworowych oraz śmierć wielu z tych
komórek. Poza tym zmniejsza się poziom wydzielanych mediatorów bólu. Aktywność osteoklastów
zostaje zahamowana, a osteoblasty są pobudzone, co skutkuje kościotworzeniem. Efekt takiego
leczenia rozwija się w czasie i najczęściej pojawia się w ciągu 4-6 tygodni. U 15-30% chorych
napromienionych na przerzuty do kości występuje przejściowe nasilenie dolegliwości bólowych,
które zwykle trwa 1-3 dni. Może to powodować konieczność zwiększenia dawki leków
przeciwbólowych w pierwszym okresie po radioterapii. Całkowite ustąpienie bólu widoczne jest u
leczonych osób, a zmniejszenie dolegliwości zgłasza około 2/3 chorych. Zatem zysk terapeutyczny
związany z mniejszym odczuwaniem bólu będzie skutkował obniżeniem dawki analgetyków i
niższym kosztem leczenia. Należy pamiętać, że napromienianie przerzutów w kościach długich
może też uchronić pacjenta przed wystąpieniem złamania patologicznego, a w przypadku złamania
dokonanego radioterapia, pobudzając osteoblasty, pomaga w odbudowie kości. Jeśli chodzi o
wybór schematu leczenia w działaniu przeciwbólowym, to nie udowodniono przewagi stosowania
dłuższego napromieniania mniejszymi frakcjami np. 10 x 3 Gy w porównaniu do podawania dużych
frakcji w krótkim czasie np. 1 x 8 Gy. Jedyną różnicą może być konieczność powtórnego
napromieniania częściej w grupie z pojedynczą frakcją. Ponowne napromienianie przynosi korzyść
u około 60 % pacjentów. Ze względu na specyfikę chorych leczonych paliatywnie, należy więc
dążyć do możliwie krótkich i efektywnych schematów leczenia.
Zahamowanie krwawienia
Z tego efektu radioterapii najczęściej korzystają chorzy z krwiopluciem, w przebiegu raka płuca,
krwiomoczem w raku pęcherza, meleną w przypadku raka odbytnicy. Krwioplucie jest najczęstszą
przyczyną paliatywnego napromieniania chorych z niedrobnokomórkowym rakiem płuca.
Wykazano, że do zahamowania krwawienia wystarczy podanie dwóch frakcji po 8 Gy w odstępie
tygodnia. Taki właśnie schemat postępowania stosuje się w przypadku osób w ciężkim stanie, z
niekorzystnymi czynnikami prognostycznymi. Randomizowane badanie holenderskie udowodniło,
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 1/2
radiolog.pl
że zastosowanie schematu 10 x 3 Gy zamiast 2 x 8 Gy, wpływa na znamienne wydłużenie czasu
przeżycia, więc wybór dłuższego leczenia będzie uzasadniony w przypadku osób, których stan
ogólny pozwoli na przeprowadzenie takiego postępowania terapeutycznego. Jeśli chodzi o
napromienianie nowotworów znajdujących się w miednicy, często stosuje się 5 frakcji po 4 Gy. Jest
to schemat pozwalający na uzyskanie zmniejszenia krwawień, przy akceptowalnym odsetku
powikłań ze strony narządów krytycznych. Zastosowanie technik 3D lub planowania z wirtualną
symulacją pozwala osłonić jelito cienkie i uniknąć uporczywych biegunek, będących powikłaniem
takiego leczenia.
Paliatywna radioterapia przerzutów do mózgu
Przerzuty to najczęstsza przyczyna zmian złośliwych w mózgu. Występują u 15-20 % chorych na
nowotwór. W około 50% przypadków są to zmiany mnogie. Średnia przeżycia pacjentów, którzy
otrzymają napromienianie na obszar mózgu, wynosi około 4-6 miesięcy. Dłuższe przeżycie można
obserwować w przypadku zmian pojedynczych, które mogą wcześniej zostać usunięte
chirurgicznie. Oprócz wpływu na przeżycie radioterapia może poprawić stan neurologiczny
chorych. Uznanym schematem leczenia jest 10 x 3 Gy. W stosunku do osób ze złym rokowaniem
stosuje się czasem mniejsze dawki np 5 x 4 Gy. Pacjenci w trakcie napromieniania wymagają
niekiedy włączenia sterydów ze względu na ryzyko przejściowego nasilenia obrzęku wokół guza.
Inne wskazania do paliatywnej radioterapii
Do jednych z ważniejszych wskazań do zastosowania paliatywnej radioterapii są niektóre stany
nagłe w onkologii. W zespole ucisku rdzenia kręgowego radioterapia wraz ze stosowaniem
glikokortykosterydów jest postępowaniem z wyboru. Do głównych jej celów należy opanowanie
bólu, który jest najczęściej pierwszym objawem zespołu, uzyskanie miejscowej kontroli guza,
odbarczenie rdzenia i poprawa stanu neurologicznego. Częstym stanem nagłym, w którym można
zastosować radioterapię jest także zespół żyły głównej górnej. Leczenie to ma na celu uzyskanie
zmniejszenia masy uciskającej żyłę główną górną i zapobieganie wystąpienia obrzęku krtani i
mózgu.
Radioterapia zajmuje kluczowe miejsce w medycynie paliatywnej. Jej duża skuteczność w
zmniejszaniu objawów oraz stosunkowo niskie koszty powodują, że nie można jej pominąć, jeśli
promuje się zasadę holistycznego podejścia do pacjenta.
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 2/2