projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło
Transkrypt
projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło
ZAŁOśENIA DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA GMINY KUDOWA-ZDRÓJ Kudowa-Zdrój, 2011r. SPIS TREŚCI 1 WSTĘP ............................................................................................................................... 4 PODSTAWA OPRACOWANIA DOKUMENTU .................................................................................... 4 CHARAKTERYSTYKA GMINY KUDOWA-ZDRÓJ ........................................................................... 6 1.1 1.2 1.2.1 Lokalizacja ........................................................................................................................................ 6 1.2.2 1.2.3 Warunki naturalne........................................................................................................................... 10 Sytuacja społeczno – gospodarcza Gminy ...................................................................................... 16 1.2.4 Ogólna charakterystyka infrastruktury budowlanej ........................................................................ 32 2 OCENA STANU ISTNIEJĄCEGO .............................................................................. 43 2.1 INWENTARYZACJA ..................................................................................................................... 43 2.1.1 2.1.2 Ankietyzacja – obiekty uŜyteczności publicznej i budynki mieszkalne naleŜące do gminy ........... 44 Ankietyzacja – obiekty produkcyjne, handel i usługi ..................................................................... 47 2.1.3 Współpraca z samorządem lokalnym ............................................................................................. 48 2.1.4 Współpraca z przedsiębiorstwami energetycznymi ........................................................................ 49 2.2 SYSTEMY ENERGETYCZNE – WPROWADZENIE ........................................................................... 52 2.2.1 Grupy uŜytkowników energii – podział odbiorców mediów energetycznych ................................ 52 2.2.2 2.2.3 Bilans energetyczny Gminy ............................................................................................................ 56 System ciepłowniczy ...................................................................................................................... 59 2.2.4 System gazowniczy......................................................................................................................... 70 2.2.5 2.2.6 System elektroenergetyczny ........................................................................................................... 75 Transport ......................................................................................................................................... 80 2.2.7 Odnawialne źródła energii .............................................................................................................. 80 2.3 2.4 KOSZTY ENERGII ........................................................................................................................ 83 STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARZE GMINY ................................................................................. 87 2.4.1 Charakterystyka głównych zanieczyszczeń atmosferycznych ........................................................ 87 2.4.2 2.4.3 Stan atmosfery na terenie województwa, powiatu oraz Gminy Kudowa-Zdrój.............................. 88 Emisja substancji szkodliwych i dwutlenku węgla na terenie Gminy Kudowa-Zdrój .................... 94 2.5 OCENA STANU ISTNIEJĄCEGO W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA PALIWOWEGO, TECHNICZNEGO, EKONOMICZNEGO ZWIĄZANEGO ZAOPATRZENIEM GMINY W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE ......................................................................................................................................... 102 3 CELE I PRIORYTETY DZIAŁAŃ ............................................................................ 106 4 MOśLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ODNAWIALNYCH ZASOBÓW PALIW I ENERGII ................................................................................................................................... 124 4.1 ENERGIA WIATRU ..................................................................................................................... 131 Strona WYJŚCIOWE ZAŁOśENIA ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO GMINY DO ROKU 2030 .... 110 PRZEWIDYWANE ZMIANY ZAPOTRZEBOWANIE NA CIEPŁO ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DO ROKU 2030 ZGODNE Z PRZYJĘTYMI ZAŁOśENIAMI ROZWOJU ........................................... 118 3.3 CELE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE W ZAKRESIE SYTUACJI ENERGETYCZNEJ GMINY.................... 122 2 3.1 3.2 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 ENERGIA GEOTERMALNA ......................................................................................................... 137 ENERGIA SPADKU WODY .......................................................................................................... 144 ENERGIA SŁONECZNA............................................................................................................... 146 ENERGIA Z BIOMASY ................................................................................................................ 153 ENERGIA Z BIOGAZU ................................................................................................................ 158 NIEKONWENCJONALNE ŹRÓDŁA ENERGII ................................................................................ 161 5 PRZEDSIĘWZIĘCIA RACJONALIZUJĄCE UśYTKOWANIE PALIW I ENERGII ....................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... 162 5.1 LOKALNY PLAN DZIAŁAŃ DOTYCZĄCY EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ DLA GMINY ......... 162 5.1.1 Wyznaczenie lokalnego celu indykatywnego w zakresie oszczędności energii ........................... 163 5.1.2 Zakres analizowanych obiektów ................................................................................................... 164 5.1.3 5.1.4 Analiza sumarycznego zuŜycia energii i wody w grupie oraz kosztów mediów .......................... 165 ZuŜycie i koszty energii elektrycznej............................................................................................ 169 5.1.5 5.1.6 ZuŜycie i koszty gazu ziemnego ................................................................................................... 174 ZuŜycie i koszty wody .................................................................................................................. 180 5.1.7 5.1.8 ZuŜycie i koszty ciepła do ogrzewania budynków ....................................................................... 183 Klasyfikacja obiektów .................................................................................................................. 187 5.1.9 Program poprawy efektywności energetycznej dla budynków gminnych .................................... 192 5.1.10 Program poprawy efektywności energetycznej dla budynków wielorodzinnych zarządzanych przez MZUP w Kudowie-Zdroju ............................................................................................................................... 202 5.1.11 6 Przedsięwzięcia racjonalizujące uŜytkowanie paliw i energii w pozostałych budynkach ............ 209 KIERUNKI ROZWOJU I MODERNIZACJI SYSTEMÓW ZAOPATRZENIA W ENERGIĘ .................................................................................................................................. 215 6.1 WYTYCZNE DO REALIZACJI PROGRAMÓW WYKONAWCZYCH ............. 217 7.2 8 PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI BUDYNKÓW MIESZKALNYCH NA OBSZARZE GMINY .... ......................................................................................................................................... 217 WYTYCZNE ZASTOSOWANIA ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII W GMINIE KUDOWA- ZDRÓJ ..... ......................................................................................................................................... 221 ZAŁĄCZNIKI ............................................................................................................... 230 3 7.1 Strona 7 ANALIZA DLA GMINY KUDOWA-ZDRÓJ................................................................................... 215 1 Wstęp 1.1 Podstawa opracowania dokumentu Dokument " ZałoŜenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Kudowa-Zdrój powstał jako działanie w ramach projektu Ekogmina. Projekt ten jest realizowany przez Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczość i współfinansowany z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Podstawowym celem projektu Ekogmina jest promowanie zrównowaŜonego rozwoju poprzez umiejętne wykorzystanie energii odnawialnych na trzech szczeblach: lokalnym, powiatowym oraz regionalnym. Projekt stanowi odpowiedź na realne potrzeby związane z koniecznością dywersyfikacji źródeł energii i problemami związanymi z nadmierną energochłonnością wielu inwestycji. Ekogmina skupia się na dwóch grupach wzajemnie uzupełniających się działań: szkoleń w systemie tradycyjnym uzupełnionym o platformę e-learningową oraz części doradczej obejmującej audyty, strategie, plany oszczędności energii, studia wykonalności. Na bazie wszystkich działań projektowych jest tworzony model Autonomicznych Regionów Energetycznych skupiający się na idei samowystarczalności energetycznej danego obszaru obejmującego kilka gmin. Podstawą formalną opracowania " ZałoŜenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Kudowa-Zdrój jest umowa zawarta pomiędzy Urzędem Miejskim w Kudowie-Zdroju, reprezentowanym przez Burmistrza Miasta – Pana Czesława Kręcichwosta a Oddziałem Terenowym Stowarzyszenia „Wolna Przedsiębiorczość” w Świdnicy, reprezentowaną przez Prezesa Zarządu – Krzysztofa Brzozowskiego. Niniejsze opracowanie, odpowiada pod względem redakcji wymogom Ustawy - Prawo Energetyczne, tj. zawiera: • Ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię Cele i priorytety działań w zakresie poprawy sytuacji energetycznej gminy. • Przedsięwzięcia racjonalizujące uŜytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych. Strona • 4 elektryczną i paliwa gazowe. • MoŜliwości wykorzystania istniejących nadwyŜek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych. • Wskazanie ogólnych kierunków rozwoju systemów energetycznych i wytyczne w zakresie programów wykonawczych. Niniejsza dokumentacja została wykonana zgodnie z umową, obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej. Dokumentacja wydana jest w stanie zupełnym ze względu na cel Strona 5 oznaczony w umowie. 1.2 Charakterystyka Gminy Kudowa-Zdrój 1.2.1 Lokalizacja Gmina Kudowa-Zdrój połoŜona jest w południowej części województwa dolnośląskiego, w zachodniej części powiatu kłodzkiego. Kudowa graniczy od południowego-wschodu z gminą Lewin Kłodzki, od wschodu z Gminą Szczytna, a od północnego-wschodu z Gminą Radków. Zachodnią i północną granicę miasta stanowi granica państwowa z Republiką Czeską. Gmina zajmuje powierzchnię ok. 3 390 ha, a miasto w centralnej swojej części jest połoŜone na wysokości około 380 m n.p.m. NajwyŜsze wzniesienie liczy 899 m n.p.m., a najniŜsza wysokość to 350 m n.p.m. Znaczna część terenu gminy zajmuje Park Narodowy Gór Stołowych i jego otulina. Dodatkowo z uzdrowiskowej funkcji gminy wynika istnienie specjalnych obszarów ochronnych dla uzdrowiska. W skład Gminy Kudowa-Zdrój wchodzi wyłącznie miasto KudowaZdrój, jako jedyna jednostka administracyjna. Na bazie historycznej uŜywane są określenia dla poszczególnych obszarów miasta (dawniej wsie lub dzielnice na terenie gminy, obecnie stanowiące geodezyjne jednostki ewidencyjne), takie jak: • PstrąŜna, • Bukowina, • Czermna, • Zakrze, • Zdrój, • Brzozowie, • Jakubowice, • Słone. Centralną część Kudowy-Zdrój zajmują obiekty lecznictwa uzdrowiskowego oraz funkcje związane z obsługą uzdrowiska. Obiekty lecznictwa oraz Park Zdrojowy stanowią strefę, która jest wyraźnie wydzielona i zagospodarowana. W bezpośrednim sąsiedztwie moŜna wyróŜnić strefę centralną miasta związaną z zabudową usługowo-mieszkaniową. W tej strefie zlokalizowana jest Strona 6 większość usług centrotwórczych miasta. Rysunek 1-1 Lokalizacja Gminy Kudowa-Zdrój na tle powiatu kłodzkiego Sieć komunikacyjna gminy wynika z historycznego układu szlaków komunikacyjnych, dróg i ścieŜek i nie spełnia swojej funkcji w zakresie prawidłowej obsługi komunikacyjnej gminy uzdrowiskowej. Zapewnienie zrównowaŜonego rozwoju gminy, a takŜe sprostanie oczekiwaniom mieszkańców oraz zapewnienie właściwych warunków dla rozwoju funkcji uzdrowiskowej wymaga skorygowania podstawowego układu drogowego zgodnie z załoŜeniami zawartymi w Studium uwarunkowań i kierunków rozwoju przestrzennego oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego: dotyczy to głównie przełoŜenia biegu drogi krajowej poza pas zabudowań w kierunku południowym (obwodnica) oraz wykonanie drogi gminnej przez obręb Zakrze (na zachód od ul. Zdrojowej), która na odcinku od skrzyŜowania z ul. Główną w rejonie ul. Fabrycznej do skrzyŜowania z ul. 1 Maja w rejonie Osiedla Moniuszki ma przejąć funkcje waŜna dla ruchu międzynarodowego (długość drogi na terenie gminy to 4,2 km). Jej odcinek 7 Kudowa-Słone - Wrocław stanowi część szlaku tranzytowego z krajów południowo-zachodniej Strona drogi wojewódzkiej nr 387. Obecnie główny węzeł komunikacyjny stanowi droga krajowa nr 8, Europy do Rosji i krajów bałtyckich. Droga wojewódzka nr 387 biegnie od drogi nr 8 (skrzyŜowanie z ulicą Zdrojową) ciągiem ulic Zdrojowej i 1 Maja w kierunku Radkowa, przez Karłów. Stanowi oś ruchu turystycznego w Górach Stołowych, pomiędzy Polanicą-Zdrój a Kudową-Zdrój. WzdłuŜ trasy zlokalizowane są główne atrakcje turystyczne: bazylika w Wambierzycach, Park Narodowy Gór Stołowych (Karłów, Szczeliniec, Błędne Skały). Ruch turystyczny generuje duŜe natęŜenie ruchu na drodze w sezonie turystycznym, powodujące negatywne oddziaływanie na obszar uzdrowiska KudowaZdrój. Długość drogi wojewódzkiej nr 387 na terenie gminy wynosi 9,7 km w tym 3,2 km w obszarze zabudowanym. Gęsta sieć pozostałych dróg lokalnych słuŜy komunikacji wewnętrznej zwłaszcza obsłudze masowego ruchu turystycznego. Drogi lokalne, które są zarządzane przez gminę, o łącznej długości 43 km, w tym: • drogi o nawierzchni twardej i ulepszonej o długości 36,7 km, • drogi nie ulepszone (tłuczniowe) o długości 1,7 km, • drogi gruntowe (wzmocnione ŜuŜlem) o długości 4,3 km. Do 21 grudnia 2007 roku gmina posiadała cztery przejścia graniczne na granicy z Czechami – drogowe w dzielnicy Słone i piesze w dzielnicy Czermna oraz w dzielnicy Brzozowie/Brzozowice i PstrąŜna; przejścia zostały zlikwidowane na mocy Układu z Schengen. Przez miasto Kudowa przebiega równieŜ jedna linia kolejowa relacji Kudowa - Kłodzko Wrocław. Rozbudowana sieć komunikacyjna na terenie gminy z drogą krajową nr 8, linią kolejową nr 309 Kłodzko – Kudowa-Zdrój oraz bliskość duŜych miast, w tym Wrocławia, Pragi wraz z całą ich infrastrukturą (lotniska, obiekty kulturalne, handlowe, atrakcje) sprawia, Ŝe KudowaZdrój to miejsce o szerokich moŜliwościach rozwoju. To właśnie szybkość dostępu do obiektów lecznictwa uzdrowiskowego oraz obiektów obsługi uzdrowiska i ruchu turystycznego w duŜej mierze zdecydowała o zainteresowaniu wypoczynkiem i lecznictwem w Kudowie-Zdroju. Gmina Kudowa-Zdrój posiada typowy charakter uzdrowiskowo-turystyczny. W centrum miasta, poza kilkoma nieuciąŜliwymi dla środowiska naturalnego przedsiębiorstwami (Wemeco, Fortum), nie ma większych zakładów przemysłowych. Największe znaczenie dla rozwoju miasta w utworach osadowych górnej kredy. Obecnie w Kudowie-Zdroju wody eksploatowane są z czterech ujęć – z odwiertu Nr 2 „MONIUSZKO”, z odwiertu Nr 3 „MARCHLEWSKI”, z ujęcia Strona mineralnych typu szczaw wodorowęglanowo – sodowo – wapniowych i występujących 8 ma znany od XVI w. ośrodek uzdrowiskowo - leczniczy powstały na bazie występujących tu wód „GÓRNE” i z odwiertu „K-200”. Wszystkie te wody otrzymały świadectwa (Nr1/KZ, Nr2/KZ, Nr3/KZ i Nr 4/KZ wydane przez jednostkę upowaŜnioną to jest OBiKŚ w Katowicach) potwierdzające ich właściwości lecznicze. Najstarsza dzielnicą Kudowy jest Czermna, istniejąca juŜ w XVI wieku. Pierwsza wzmianka o źródłach mineralnych pochodzi z 1580 roku. Po zakończeniu II wojny światowej Kudowa, którą ominęły działania wojenne, znalazła się w granicach Polski i równocześnie w 1945 roku uzyskała prawa miejskie. Rozwinęła się przestrzennie i gospodarczo, stając się jednym z najpopularniejszych uzdrowisk i ośrodków wczasowych w kraju. W związku z ustawą o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych z dnia 28 lipca 2005 roku (Dz. U. z 2005 roku, Nr 167, poz. 1399), art. 38, ust. 2, Gmina Kudowa-Zdrój posiada sporządzony plan w strefie „A”, „B” i „C” ochrony uzdrowiskowej oraz dla terenu i obszaru górniczego. Dla Kudowy-Zdroju wyznaczono strefy ochronne uzdrowiska: • „A” o powierzchni 73,90 ha, • „B” o powierzchni 420,50 ha, • „C” o powierzchni 2844,60 ha. W poszczególnych strefach przyjęto następujące wskaźniki terenów zielonych: • w strefie "A": wskaźnik powierzchni terenów zielonych wynosi nie mniej niŜ 75% powierzchni strefy, co stanowi około 55 ha, dla projektowanych inwestycji na działkach niezabudowanych przyjęto wskaźnik powierzchni terenów zielonych na działce 75%, • w strefie "B": wskaźnik powierzchni terenów zielonych wynosi nie mniej niŜ 55% powierzchni strefy, co dla Kudowy-Zdrój stanowi około 231 ha, dla projektowanych inwestycji na działkach niezabudowanych przyjęto wskaźnik powierzchni terenów zielonych na działce 55%, w strefie "C": rodzajów zabudowy. 9 wskaźnik powierzchni terenów zielonych naleŜy ustalić indywidualnie dla wszystkich Strona • 1.2.2 Warunki naturalne Największym bogactwem naturalnym Kudowy, są lecznicze źródła mineralne. To właśnie ich obecność pozwoliła na rozwinięcie się jednej z najwaŜniejszych funkcji miasta – lecznictwa uzdrowiskowego. Gmina Kudowa-Zdrój, to jedno z najstarszych uzdrowisk w Polsce. Historia gminy to historia jego powstawania. Początki uzdrowiska sięgają XVII wieku, kiedy powstały pierwsze urządzenia uzdrowiskowe oraz dokonano naukowego opisu wód. Od 1945 roku uzdrowisko znajduje się w granicach administracyjnych Polski. Początkowo działalność uzdrowiska regulowała ustawa z dnia 23 marca 1922 r. o uzdrowiskach (Dz. U. z 1922 r. Nr 31, poz. 254), a następnie Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym (Dz. U. z dnia 23 czerwca 1966 r.). Po odkryciu leczniczych właściwości wód rozpoczęto budowę obiektów zdrojowych, licznych domów wczasowych, sanatoriów, szpitali uzdrowiskowych, zakładu przyrodoleczniczego i pijalni wód mineralnych. Kudowa-Zdrój i przyległe tereny znajdują się w tzw. ObniŜeniu Kudowy, które jest płaską doliną, otoczoną od północy Górami Stołowymi (Szczeliniec Wielki – 919 m n.p.m., Błędne Skały – 850 m n.p.m.), od wschodu Wzgórzami Lewińskimi (Grzywacz – 773 m n.p.m., Lewiński Zamek – 740 m n.p.m., Grodziec – 805 m n.p.m., przełęcz Polskie Wrota – 660 m n.p.m.) i od południa wzgórzami naleŜącymi do Gór Orlickich. Od zachodu dolina jest otwarta i łączy się z Wielką Kotliną Czeską. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się Góra Parkowa (477 m n.p.m.), naleŜąca do kompleksu Wzgórz Lewińskich. PołoŜenie Kudowy-Zdroju na południowych stokach powoduje, Ŝe ma ona klimat łagodniejszy od miejscowości połoŜonych w Kotlinie Kłodzkiej, od której jest oddzielona Przełęczą Polskie Wrota. Góry Stołowe ciągną się od doliny Bystrzycy Dusznickiej na północnym zachodzie, aŜ po rejon Mieroszowa i Krzeszowa. Łączna długość pasma wynosi 42 km. Północno – wschodni kraniec wyznacza rzeka Ścinawka, a zachodni doliny rzek Metuji i jej prawego dopływu Jivki (w Czechach). W ich południowej części początkowo objęte są Parkiem Narodowym Gór Stołowych, zajmującym obszar o powierzchni 6280 ha. Unikalnie ukształtowany krajobraz sprawił, nazwa), o pionowych krawędziach opadających niekiedy kilkaset metrów w dół, w kierunku Kotliny Kłodzkiej i doliny rzeki Bystrzycy Dusznickiej. Strona widziane z odległości kilkunastu kilometrów mają charakter płaskiego stołu (skąd pochodzi 10 iŜ jest to jeden z najatrakcyjniejszych rejonów turystycznych Polski i Czech. Góry Stołowe Pogórze Orlickie, to mezoregion wchodzący w skład Sudetów Środkowych. Większość mezoregionu leŜy na terenie Czech, a do Polski naleŜy tylko jego mały fragment między miejscowościami Duszniki-Zdrój, Kulin Kłodzki i Kudowa-Zdrój. Pogórze Orlickie zbudowane jest z granitu, skał paleozoicznych i skał kredowych. W jego skład wchodzą z kolei mikroregiony: Wzgórza Lewińskie i ObniŜenie Kudowy, w obrębie, którego znajduje się centrum miasta i osiedla Słone, Zakrze, Brzozowice, Kudowa Górna. W części południowej i centralnej miasta, krajobraz ObniŜenia tworzą niewysokie wzgórza o łagodnych stokach zbudowane ze skał permskich czerwonego spągowca i osadów górnokredowych. Obszar ten jest mało urozmaicony i w duŜej części zajęty przez uprawy rolne lub nieuŜytki. Osady kredowe na obszarze miasta występują w postaci wydłuŜonego, asymetrycznego grzbietu Góry Parkowej i Świniego Grzbietu. Wzgórza Lewińskie z kolei zbudowane są ze skał granitowych, z wzniesieniami Czarnej Kopy, Lelkowej Góry czy Rudnej Góry, ze znacznie bardziej urozmaiconą rzeźbą, których niewielki fragment znajduje się w granicach miasta Kudowa-Zdrój. Obszar Gminy Kudowa-Zdrój znajduje się w duŜej części w obrębie jednostki geologicznej zwanej ObniŜeniem Kudowy, naleŜącym do jednostki niecki podkarkonoskiej. Północna część naleŜy do niecki śródsudeckiej i stanowi południowy skłon Gór Stołowych. Klimat obszaru, do którego naleŜy gmina Kudowa-Zdrój, zaliczany jest do strefy przejściowej i objęty jest wpływami Atlantyku i kontynentu Euroazjatyckiego. Kształtowany jest przez masy powietrza napływające znad Atlantyku, Skandynawii i północno-wschodniej Europy, rzadziej znad Azorów, północnej Afryki i południowej Europy, ma charakter górski, dość znacznie odbiegający od klimatu NiŜu Polskiego. Charakteryzuje się niŜszymi temperaturami średnimi, większą ilością opadów, dłuŜszym okresem z trwałą pokrywą śnieŜną, a takŜe nieco inną róŜą wiatrów. Sudety pozostają w strefie oddziaływania róŜnych mas powietrza atmosferycznego polarnego, arktycznego, umiarkowanie kontynentalnego, podzwrotnikowego i z wyŜszych warstw Strona 11 atmosfery. Tabela 1-1. Charakterystyka kompleksów pogodowych w Sudetach KOMPLEKSY POCHODZENIE cyklonalne atlantycko islandzkie antycyklonalne podzwrotnikowe cyklonalne śródziemnomorskie CZAS CHARAKTERYSTYKA WYSTĘPOWANIA okres zimowy znaczne zachmurzenie i opady okres letni wilgotne i ciepłe z ulewnymi deszczami antycyklonalne chłodne silne wypromieniowanie i znaczne spadki temperatury wiosenny fenowy ustabilizowana słoneczna pogoda, zachmurzenie niewielkie, inwersja termiczna kwiecień - maj wywołany wiatrem SW i S zmienny typ pogody: duŜe zmiany zachmurzenia, przelotne deszcze i opady śniegu na przemian z pogodą słoneczną jesień i przedzimie Szczególną cechą górskiego klimatu Kudowy jest umiarkowanie bodźcowy, a okresowo silnie bodźcowy charakter, co oznacza występowanie skrajnych stanów pogodowych. Charakteryzuje się duŜą ilością opadów, niezbyt upalnymi latami, dość ostrymi zimami, duŜymi zmianami temperatury (około 15°C, najczęściej od stycznia do kwietnia). średnia roczna temperatura powietrza w Kudowie-Zdroju wynosi 7,1°C, • najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią dobową temperaturą powietrza 16,4°C, • najzimniejszym miesiącem jest styczeń ze średnią dobową temperaturą powietrza -3,0°C, • średnia wieloletnia suma opadów wynosi 618 mm, • średnia liczba dni z opadem wynosi 168 w ciągu roku, • pokrywa śnieŜna zalega średnio przez 60 dni w roku, od listopada do kwietnia, najczęściej od grudnia do lutego, • największa liczba dni z opadem obserwowana jest w grudniu oraz czerwcu, • najmniejsza liczba dni z opadem obserwowana jest w październiku, Strona • 12 Parametry klimatyczne: • w Kudowie-Zdroju przewaŜają wiatry słabe, • cisza atmosferyczna w godzinach okołopołudniowych notowana jest średnio w 38 dniach w roku: od 2 dni w marcu do 4 dni w listopadzie i styczniu, • średnia roczna suma usłonecznienia rzeczywistego wynosi 1440 godzin, • średnie roczne zachmurzenie wynosi 68%, największe notowane jest od listopada do lutego (74-82%), a najmniejsze w okresie do lipca do października 60-63%. W Kudowie-Zdroju przewagę mają wiatry południowo zachodnie (SW) - 17,2% i południowe (S) -14,8%, najrzadziej wieją wiatry wschodnie (E) - 4,3%, południowo-wschodnie (SE) - 5,7% i północno-wschodnie (NE) - 6,1%, gdyŜ od tych kierunków Kudowa-Zdrój osłonięta jest pobliskimi górami. W Kudowie-Zdroju o 12 UTC notuje się jedynie 5 dni z wiatrem silnym, najczęściej w marcu i kwietniu, po ok. 1 dzień w miesiącu. W badanym wieloleciu ich maksymalna liczba dochodziła do 19 dni w 1990 r. Zarówno pogoda wietrzna, jak i cisza atmosferyczna stają się coraz bardziej uciąŜliwe dla człowieka w miarę ich długotrwałości. W Kudowie-Zdroju okresy takie notuje się rzadko. Ogólnie Kudowa-Zdrój cechuje się łagodnymi, korzystnymi dla człowieka, warunkami wiatrowymi. Klimat i bioklimat Kudowy-Zdroju cechuje się właściwościami leczniczymi i profilaktycznymi, które mogą być wykorzystywane w leczeniu klimatycznym chorób reumatologicznych, ortopedycznourazowych, kardiologicznych (przede wszystkim nadciśnienia) oraz układu oddechowego. PowyŜsze informacje klimatyczne zestawiono dodatkowo z danymi klimatycznymi dla rozpatrywanego obszaru, które zaczerpnięto z bazy Ministerstwa Infrastruktury „Typowe lata meteorologiczne i statystyczne dane klimatyczne dla obszaru Polski” dla stacji meteorologicznej Strona 13 Kłodzko. Dane te przedstawiono poniŜej: • temperatury powietrza (średnia, maksymalna i minimalna dla danego miesiąca z wieloletnich pomiarów): 35 25 temperatura, oC 15 5 1 -5 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 -15 -25 temperatura średnia dla miesiąca • energia promieniowania temperatura minimalna słonecznego na temperatura maksymalna rozpatrywanym obszarze (natęŜenie promieniowania na powierzchnię poziomą dla danego miesiąca w ciągu roku): 160 140 natęŜenie promieniowania słonecznego na powierzchnię poziomą 100 80 60 40 20 0 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 14 1 Strona kWh/m2*m-c 120 • rozkład prędkości średnich wiatru oraz róŜa wiatrów dla obszarów województwa dolnośląskiego: 4,0 3,5 3,0 m/s 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 średnia prędkość wiatru na wysokości 10 m W gminie Kudowa-Zdrój znaczną część obszaru (ok. 1,6 tyś. ha) zajmują lasy i grunty leśne, co stanowi ponad 47% ogólnej powierzchni gminy. W zagospodarowaniu uŜytków rolnych dominują grunty orne, które stanowią 43,9% powierzchni uŜytków, reszta uŜytków to łąki – 22,5% i pastwiska – 33,3% oraz w niewielkim udziale sady – 0,4%. Obszar prawie całego miasta Kudowa-Zdrój objęty jest strefami ochrony przyrody wyznaczonymi przez: otulinę Parku Narodowego Gór Stołowych, obszar chronionego krajobrazu Gór Bystrzyckich i Orlickich i granice obszaru stref ochronnych uzdrowiska Kudowa-Zdrój. Fakt ten wyklucza rozbudowę istniejącego i wprowadzanie jakiekolwiek przemysłu i zabudowy o silnym oddziaływaniu na środowisko, w tym eksploatacji surowców mineralnych na większą skalę, z którą wiąŜe się nieuchronnie dewastacja krajobrazu lub zmiana stosunków wodnych. Kudowę-Zdrój przecinają potoki, które naleŜą do dorzecza Łaby. Miasto Kudowa-Zdrój połoŜone w ObniŜeniu Kudowskim pomiędzy Górami Stołowymi na północy i Wzgórzami Lewińskimi na południu i wschodzie składa się z szeregu osiedli leŜących wzdłuŜ potoków. Centrum Kudowy i uzdrowisko leŜą nad Kudowskim Potokiem, który w Parku Zdrojowym tworzy staw, Jakubowice nad jego prawym, bezimiennym dopływem, osiedla Słone i Zakrze nad Bystrą, Czermnicą, PstrąŜna nad PstrąŜnicą. PoniewaŜ potokiem odwadniającym prawie cały obszar miasta 15 jest potok Bystra zwany teŜ Klikawą, uchodzący w Słonem do Metuje, obszar miasta znajduje się Strona Brzozowice nad jej lewym dopływem, a osiedla północne nad dopływem Brlenki, Czermna nad w zlewni Morza Północnego. Poziom wód jest zmienny i uzaleŜniony od pory roku. Cieki na terenie gminy Kudowa-Zdrój nadzorowane przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu: • potok Brlenka – długość całkowita ok. 5,8 km, • potok Czermnica – długość całkowita ok. 10,5 km, • potok Trzemeszna – długość całkowita ok. 7,4 km, • potok Klikawa – długość całkowita ok. 15,2 km, • potok bez nazwy (PstrąŜna) – długość całkowita ok. 4,4 km. Nadzorowane przez Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Świdnicy: • potok Brzóska – długość całkowita ok. 5,5 km, • rów podstawowy – K55. Wszystkie potoki na terenie gminy mają charakter górski: • źródła potoków połoŜone są na wysokościach pow. 500m npm, • potoki charakteryzują się spadkami > 0,3%, • powierzchnia zlewni potoków wynosi F< 180km2. Klikawa, największy potok na terenie gminy Kudowa-Zdrój posiada zlewnię o powierzchni 61,2 km2. Na terenie gminy nie ma naturalnych zbiorników wodnych. Sztuczne zbiorniki znajdują się w uzdrowisku (Staw Zdrojowy), w obrębie Zakrze przy drodze krajowej nr 8 (Stawy Rybne Polskiego Związku Wędkarskiego) oraz niewielkie stawy w Słonym, Czermnej i PstrąŜnej. 1.2.3 Sytuacja społeczno – gospodarcza Gminy W niniejszym dziale przedstawiono podstawowe dane dotyczące Gminy Kudowa-Zdrój za 2009 rok (ostatni zamknięty rok bilansowy) oraz trendy zmian wskaźników stanu społecznego i gospodarczego w latach 1995 – 2009. Wskaźniki opracowano w oparciu o informacje Głównego Urzędu Statystycznego zawarte w Banku Danych Regionalnych (www.stat.gov.pl), raportu z wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002, dane Wojewódzkiego Jednym z podstawowych czynników wpływających na rozwój gmin jest sytuacja demograficzna oraz perspektywy jej zmian. Przyrost ludności, to przyrost liczby konsumentów, Strona 1.2.3.1 Uwarunkowania demograficzne 16 i Powiatowego Urzędu Pracy oraz danych Urzędu Miasta Kudowa-Zdrój. a zatem wzrost zapotrzebowania na energię oraz jej nośniki, zarówno sieciowe jak i dowoŜone na miejsce w postaci paliw stałych, czy ciekłych. Liczba ludności w Gminie Kudowa-Zdrój ulegała w latach 1995-2009 zmianom i zmniejszyła się o 850 osób (Rysunek 1-2). 10 500 10 450 10 400 liczba ludności 10 350 10 162 10 152 10 050 10 177 2004 10 100 10 261 2003 10 321 10 370 2001 10 362 2000 10 150 10 387 10 200 10 443 10 250 10 435 10 300 2007 2008 2009 10 000 2002 2005 2006 Rysunek 1-2 Liczba ludności w Gminie Kudowa-Zdrój w latach 2000– 2009 DuŜy wpływ na zmiany demograficzne mają takie czynniki jak: przyrost naturalny, jako pochodna liczby zgonów i narodzin, a takŜe migracje krajowe oraz zagraniczne, które w wyniku otwarcia zagranicznych - do niedawna niedostępnych - rynków pracy szczególnie przybrały na sile praktycznie w skali całego kraju. Ze względu na brak duŜego ośrodka miejskiego w pobliŜu Kudowy duŜa część mieszkańców systematycznie przenosi się do większych miast stanowiących rynek pracy, edukacji i kulturalno – rozrywkowy. Ma to równieŜ odzwierciedlenie w lokalnym rynku inwestycyjnym, co przekłada się na stosunkowo niewielką liczbę nowooddawanych do uŜytkowania budynków mieszkalnych. Średnia liczba mieszkań oddawanych do uŜytkowania w latach 1995 – 2009 wynosiła niespełna 22,2 mieszkań na rok, przy czym w ostatnich pięciu latach było to niespełna 24 mieszkania na rok. NieduŜy, lecz stały przyrost liczby mieszkań ze wskaźnikami opisującymi analogicznie powiat kłodzki, województwo dolnośląskie oraz Polskę. Strona W tabeli 1-2 porównano podstawowe wskaźniki demograficzne dotyczące Gminy 17 powoduje ciągły przyrost potrzeb, w tym równieŜ energetycznych. Tabela 1-2 Porównanie podstawowych wskaźników demograficznych Wskaźnik Stan ludności wg stałego miejsca zameldowania na 31.12.2009r. Powierzchnia gminy gmina powiat Gęstość zaludnienia województwo kraj gmina powiat Przyrost naturalny województwo kraj gmina powiat Saldo migracji województwo kraj - trend spadkowy - bez zmian - trend wzrostowy Wielkość 10 152 34,0 298,7 100,2 144,2 122,1 0,13 -0,22 -0,04 0,09 -0,23 -0,26 -0,06 0,00 Jedn. Trend z lat 1995-2009 osób km2 os./km2 os./km2 os./km2 os./km2 % % % % % % % % Średnia gęstość zaludnienia w Gminie wynosi 298,7 osób/km2 i jest znacznie wyŜsza niŜ dla powiatu kłodzkiego, podobnie ma się sytuacja względem średniej dla województwa dolnośląskiego, a takŜe dla średniej ogólnopolskiej. Zmiany prognozowe w strukturze demograficznej Gminy wyznaczono na podstawie prognozy wykonanej przez Główny Urząd Statystyczny dla gmin miejskich powiatu kłodzkiego, które zostały przeniesione na poziom Gminy Kudowa-Zdrój. Prognoza GUS przewiduje do 2030 r. spadek liczby ludności do blisko 8,83 tys., co stanowi spadek procentowy liczby ludności o kolejne 13%. Tak duŜy spadek ludności Gminy w stosunku do przewidywanego wzrostu ludności w całym kraju w tym samym okresie o ok. 4,2% jest stosunkowo pesymistyczny, jednak - porównując ze zmianami ludności w Gminie w przeciągu ostatnich dziesięciu lat – mało prawdopodobny. W dalszych analizach zawarto ją w negatywnym scenariuszu rozwoju Gminy (Scenariusz C). Jako scenariusz aktywny (Scenariusz A) przyjęto, Ŝe spadek ludności ustąpi, a jej liczba będzie utrzymywać się na tym samym poziomie, co obecnie. Natomiast, jako scenariusz umiarkowany NaleŜy zwrócić uwagę takŜe, iŜ spadek ludności na terenie Gminy ma charakter przede wszystkim migracyjny, bowiem przyrost naturalny w analizowanym okresie był dodatni. Strona Scenariusze demograficzne przedstawiono na rysunku 1-3. 18 (Scenariusz B) przyjęto spadek ludności Gminy na podstawie trendu zmian z lat 2000-2009. 11 000 Liczba ludności 10 500 10 000 9 500 9 000 negatyw ny - prognoza GUS aktyw ny - poziom dzisiejszy umiarkow any - trend zmian ostatnich lat stan ludności z ostatnich lat 8 500 8 000 2000 2005 2010 2015 Lata 2020 2025 2030 Rysunek 1-3 Prognoza demograficzna dla Gminy Kudowa-Zdrój Analiza porównawcza struktury wiekowej mieszkańców Gminy z lat 1995 i 2009 wykazuje stopniowe przemieszczanie się najliczniejszych roczników do grupy ludności poprodukcyjnej, co oznacza postępujący proces starzenia się ludności. Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym w przeliczeniu na wszystkich mieszkańców Gminy rośnie, z kolei występuje dynamiczny spadek liczby mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym (z 3048 osób w roku 1995 do 1728 w roku 2009) oraz powolny wzrost ludności w wieku produkcyjnym (z 6401 osób do 6493 osób w roku 2009). Na koniec 2009 r. w Gminie Kudowa-Zdrój zamieszkiwały 1 890 osób w wieku poprodukcyjnym, czyli ok. 19%. W roku 1995 ludność w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej) stanowiła blisko 28% całkowitej liczby ludności gminy, natomiast w 2009 udział ten stanowił juŜ tylko 17%. Sytuacja ta, jest podobna do ogólnego trendu zmian struktury wiekowej społeczeństwa w kraju i jest podstawą do niepokoju, bowiem juŜ teraz liczba mieszkańców gminy w wieku przedprodukcyjnym jest mniejsza od liczby osób w wieku poprodukcyjnym. Działalność gospodarcza Funkcją wiodącą gminy na dzień dzisiejszy jest funkcja uzdrowiskowa (placówki lecznictwa sanatoryjnego: szpitale, sanatoria, ośrodki sanatoryjno - wypoczynkowe i zakład 19 Działalność gospodarcza, rolnictwo, leśnictwo Strona 1.2.3.2 przyrodoleczniczy). Funkcjami uzupełniającymi są: funkcja turystyczna, administracyjno usługowa, rolnicza, przemysłowa, gospodarki leśnej. Na terenie Gminy zarejestrowanych w systemie REGON jest blisko 1 056 przedsiębiorstw – głównie małych i średnich, przy czym 31 naleŜy do sektora publicznego, 1 025 naleŜy do sektora prywatnego, a w tym 841 to zakłady osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. W ciągu ostatnich 10 lat liczba zarejestrowanych przedsiębiorstw w mieście utrzymywała się na zbliŜonym poziomie i tylko nieznacznie wzrosła. Największy przyrost procentowy zanotowano w sektorze: edukacja (wzrost o 56%), rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo (wzrost o 50%), obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (wzrost o 44%) oraz pozostała działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna (wzrost o 41%). Największe znaczenie w gospodarce Gminy ma sekcja G: handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli oraz artykułów uŜytku osobistego i domowego. Uwagę zwraca równieŜ duŜy udział podmiotów w sekcji H: „hotele i restauracje”, w sekcji K „obsługa nieruchomości wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej” oraz w sekcji O: „pozostała działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna” i I: „transport, gospodarka magazynowa i łączność”. W większości, są to przedsiębiorstwa zatrudniające kilka osób i w duŜej mierze skupione wokół usług medycznych i infrastruktury turystycznej. Na terenie miasta nie występują duŜe zakłady przemysłowe uciąŜliwe dla środowiska. Największym przedsiębiorstwem produkcyjnym jest WEMECO Sp. z o.o. - przedsiębiorstwo Strona 20 specjalizujące się w produkcji artykułów ze stali. 100% sekcja O sekcja N 80% sekcja M sekcja L sekcja K Udział, % 60% sekcja J sekcja I 40% sekcja H sekcja G sekcja F 20% sekcja D sekcja A 0% 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rok Rysunek 1-4 Struktura branŜowa podmiotów gospodarczych w Gminie Kudowa-Zdrój (Źródło: GUS) Opis do wykresu (liczba podmiotów w 2009r.): • Sekcja A – rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo (15 podmiotów); • Sekcja B – rybactwo (0 podmiotów); • Sekcja C – górnictwo (0 podmiotów); • Sekcja D – przetwórstwo przemysłowe (54 podmioty); • Sekcja E – wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę (3 podmioty); • Sekcja F – budownictwo (77 podmiotów); • Sekcja G – handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli Sekcja H – hotele i restauracje (113 podmiotów); • Sekcja I – transport, gospodarka magazynowa i łączność (78 podmiotów); • Sekcja J – pośrednictwo finansowe (38 podmiotów); • Sekcja K – obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (92 podmioty); • Sekcja L – administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne (6 podmiotów); • Sekcja M – edukacja (25 podmiotów); Strona • 21 oraz artykułów uŜytku osobistego i domowego (433 podmioty); • Sekcja N – ochrona zdrowia i opieka społeczna (40 podmiotów); • Sekcja O – pozostała działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna (82 podmioty); • Sekcja P – gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników (0 podmiotów). W tabeli 1-3 przedstawiono dla porównania liczby podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON na terenie wszystkich gmin powiatu kłodzkiego w latach Strona 22 1995-2009. Tabela 1-3 Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON na terenie powiatu w latach 1995-2009 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Kłodzko Polanica-Zdrój Lądek-Zdrój Duszniki-Zdrój Nowa Ruda Kudowa-Zdrój Lewin Kłodzki Stronie Śląskie Bystrzyca Kłodzka Szczytna Radków Nowa Ruda Międzylesie 2 118 334 322 179 956 286 49 248 3 245 504 559 288 1 281 625 88 437 3 981 641 710 368 1 550 803 114 558 4 664 789 846 447 1 816 950 133 668 5 085 904 923 497 1 949 1 025 143 748 5 132 897 1 014 507 1 965 1 033 144 764 5 729 964 1 072 540 2 052 1 037 150 776 6 082 1 004 1 131 582 2 167 1 060 166 819 6 307 1 051 1 168 586 2 519 1 112 183 859 6 393 1 027 1 162 578 2 647 1 106 190 834 6 518 1 025 1 124 569 2 617 1 089 203 803 6 549 1 110 1 114 584 2 631 1 095 215 818 6 457 1 117 1 107 571 2 663 1 270 211 817 6 615 1 105 1 116 580 2 681 1 141 206 823 5 473 1 049 966 547 2 531 1 056 184 731 Liczba podmiotów na 1000 mieszkańców w 2009 r 196,0 157,2 112,2 110,8 105,5 104,0 100,4 92,2 687 1 095 1 330 1 609 1 736 1 791 1 880 1 961 2 014 2 147 2 062 2 053 2 096 2 115 1 771 91,1 197 262 248 207 331 362 350 286 431 407 441 335 494 467 537 380 541 537 600 423 550 548 634 420 552 564 730 447 581 698 767 489 616 708 800 503 616 705 800 494 597 682 807 480 609 707 817 488 649 707 836 495 692 748 857 508 650 717 823 496 88,7 77,0 68,4 66,4 RAZEM 6 093 9 451 11 669 13 800 15 111 15 399 16 493 17 507 18 426 18 699 18 576 18 790 18 996 19 187 16 994 115,1 Lp. Gmina 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Turystyka i funkcja uzdrowiskowa Gminy Kudowa-Zdrój posiada róŜnorodne a czasami wręcz unikalne walory turystyczne, do których naleŜą: • atrakcyjność krajobrazowa miasta i najbliŜszego sąsiedztwa, • rozległe kompleksy naturalnego lasu górskiego predestynowane do spacerów, turystyki pieszej, rowerowej i innych sportów, • klimat górski o charakterze bodźcowym i antyalergicznym, • zagospodarowanie turystyczne – liczne szlaki, drogi i dukty leśne, schroniska, miejsca wypoczynku, baza noclegowa i gastronomiczna, • łatwa dostępność komunikacyjna miasta, • infrastruktura usługowa, • wartość kulturowa zabudowy miejskiej i uzdrowiskowej (zabytki, muzea, zespoły zieleni parkowej), • imprezy cyklicznie organizowane w Kudowie-Zdroju, m.in.: Międzynarodowy Festiwal Moniuszkowski, Lato Filmowe w Hrabstwie Kłodzkim, Cepowisko - Kudowskie DoŜynki, Międzynarodowy Bieg Homolan, Międzynarodowe Spotkania Teatralne, Polsko-Czeskie Dni Morza i inne imprezy organizowane w mieście, • infrastruktura sportowa: kryty basen sportowo-rekreacyjny „Wodny Świat”, korty tenisowe, centrum sportowo-rekreacyjne, • doskonały punkt wypadowy w kompleks Gór Stołowych, Orlickich i Bystrzyckich. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej stworzyło moŜliwość otrzymania środków finansowych na rozwój infrastruktury i turystyki i nadal w sposób znaczący wpływa, na jakość i ilość jednostek specjalizujących się w usługach turystycznych. Gmina po okresie pewnej stagnacji lat dziewięćdziesiątych w znacznym stopniu się rozwinęła a standard usługi turystycznych wzrósł. Turystyka pobytowa dla Gminy i jej mieszkańców naleŜy do głównych kierunków rozwoju i w chwili obecnej jest bardzo silnie rozwinięta, o czym świadczy duŜa liczba obiektów bazy noclegowej. łagodny mikroklimat oraz rozwiniętą bazę lecznictwa uzdrowiskowego. Plany na najbliŜsze lata 24 w stosunku do istniejących juŜ zakładów i urządzeń leczniczych związane są głównie z pracami Strona Kudowa-Zdrój posiada wyjątkowe walory uzdrowiskowe, to jest lecznicze wody mineralne, renowacyjnymi, tak, aby w sposób ciągły zapewniony był wysoki standard obsługi kuracjuszy. Rozwój medycyny wpłynął na charakter lecznictwa uzdrowiskowego, które w obecnym stanie wiedzy jest złoŜonym zespołem czynników oddziałujących na ustrój chorego. Zespół czynników obejmuje ukształtowanie terenu, właściwości klimatu i naturalnych tworzyw leczniczych, rodzaje i ilość stosowanych zabiegów leczniczych, wiedzę i doświadczenie kadry lekarskiej, pielęgniarskiej i zabiegowej, a takŜe sposób zakwaterowania kuracjuszy i ich Ŝywienia. Podstawową formą leczenia uzdrowiskowego w Kudowie-Zdroju jest leczenie sanatoryjne, czyli zamknięte, którego rozwój w okresie powojennym doprowadził do stworzenia oddziałów szpitali uzdrowiskowych, do których to kierowani są chorzy z powaŜnymi chorobami przewlekłymi po okresie leczenia w klinikach, oddziałach szpitalnych i przychodniach specjalistycznych. W okresie powojennym działalność uzdrowiska rozwinęła się jeszcze w dwu kierunkach. Pierwszą działalnością jest rehabilitacja po ostrych chorobach (tzw. wczesna rehabilitacja uzdrowiskowa), chorobach układu krąŜenia (po zawałach mięśnia sercowego, zabiegach kardiochirurgicznych) oraz w schorzeniach narządu ruchu, układu oddechowego oraz w chorobach rozrostowych krwi. Drugim kierunkiem rozwojowym jest profilaktyka. Chodzi o zapobieganie komplikacjom występującym w przebiegu chorób społecznych. Ten kierunek lecznictwa rozwinął się w Kudowie-Zdroju w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego wieku. W domach wczasowych FWP i domach wczasowych zakładowych przebywało na tzw. wczasach profilaktycznych w turnusie nawet do 1500 osób. Ta forma lecznictwa w chwili obecnej jest jednak w zaniku. W związku z transformacją ustrojową kraju końca lat osiemdziesiątych, w Kudowie-Zdroju w 1991 roku zlikwidowane zostało Sanatorium PKP, a liczba łóŜek w Sanatoriach FWP spadła do około 400. W to miejsce zaczęły jednak przybywać hotele i pensjonaty prywatne o dobrym standardzie, co znacznie rekompensuje brak bazy łóŜkowej PKP i FWP. Obecnie większość zakładów i urządzeń uzdrowiskowych w Kudowie-Zdroju prowadzona jest przez Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A, ponadto swoją działalność prowadzą Sanatorium MSWiA oraz 24 Szpital Wojskowy. Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A. (ZUK) posiada status niepublicznego ZOZ, którego celem jest świadczenie usług z zakresu lecznictwa uzdrowiskowego. Do Kudowy-Zdroju kierowani są pacjenci przez NFZ, ZUS, PRFON, KRUS. W obiektach ZUK oddział ZUK S.A., świadczy usługi balneofizykalne, mając do dyspozycji sanatoria, szpitale 25 uzdrowiskowe, pijalnie wód mineralnych, zakład przyrodoleczniczy, przychodnie, obiekty Strona S.A. przebywają równieŜ pacjenci komercyjni z kraju i zagranicy. Uzdrowisko Kudowa-Zdrój – rekreacyjne, sale gimnastyczne i obiekty kulturalne. Obecnie zakłady uzdrowiskowe, które prowadzi Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A., oferują trzy rodzaje pobytów: • pobyt leczniczy, • pobyt zdrowotny, • pobyt hotelowy. Zakładami lecznictwa uzdrowiskowego w Kudowie-Zdroju są: • szpitale uzdrowiskowe; • sanatoria uzdrowiskowe; • przychodnie uzdrowiskowe. Szpitale uzdrowiskowe: • Szpital Uzdrowiskowy Nr I Pawilon „Zameczek” – 91 miejsc, • Szpital Uzdrowiskowy Nr I Pawilon „Polonia” – 194 miejsca, • Szpital Uzdrowiskowy nr I Pawilon „Zakład Przyrodoleczniczy”, • Szpital Uzdrowiskowy nr II Pawilon „Koga” – 69 miejsc, • Szpital Uzdrowiskowy nr II Pawilon dla Dzieci „Jagusia” – 86 miejsc, • Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji – 190 miejsc, • 24 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjny SP ZOZ – 145 miejsc, • Sanatorium Uzdrowiskowe Nr V „Zacisze” – 66 miejsc, Ponadto w uzdrowisku Kudowa-Zdrój znajdują się obiekty świadczące usługi zbliŜone do usług lecznictwa uzdrowiskowego (posiadające warunki i standard wpisania się w funkcję uzdrowiskową Kudowy-Zdrój), w tym: • Hotel St. George z Kliniką Zdrowia i Urody w Kudowie-Zdroju – 170 miejsc, • Hotel Verde Montana Wallness & Spa – ponad 300 miejsc, • Hotel Kudowa Bussines & Spa - 52 pokoje, • Szpital rehabilitacyjny „NEPTUN” – 50 miejsc, • Zespół Rehabilitacyjny dla Dzieci „Czermna-Bukowina” w skład zespołu wchodzi Szpital Ponadto w strefie „A” uzdrowiska Kudowa-Zdrój znajdują się liczne ośrodki wypoczynkowe, w tym: • Ośrodek Adam & Spa - oferuje 48 miejsc noclegowych, Strona Rycerski "Marzanka" – szpital 50 miejsc, a Dworek Rycerski 35 miejsc. 26 Rehabilitacyjny Hematologiczny dla Dzieci "Orlik" w Kudowie-Zdroju oraz Dworek • Villa Antica – oferuje 50 miejsc noclegowych, • Pensjonat Alga - oferuje 25 miejsc noclegowych, • Ośrodek wypoczynkowy „Sudety” – oferuje 65 miejsc noclegowych, • Ośrodek wypoczynkowy „Buenos Aires” – oferuje 70 miejsc noclegowych, • Ośrodek wypoczynkowy Orion A i Orion B – razem 113 miejsc noclegowych, • Ośrodek wczasowy PARIA – oferuje 50 miejsc noclegowych, • Scaliano Willa & Spa – oferuje 75 miejsc noclegowych, • oraz liczne mniejsze pensjonaty i kwatery prywatne. PowyŜsze ośrodki oferują ponad 1160 tys. miejsc noclegowych, co z 841 miejscami noclegowymi zakładów i szpitali uzdrowiskowych daje łącznie ponad 2 tys. miejsc noclegowych w uzdrowiskowej strefie „A” miasta. Ponadto w strefie „B” i „C” gminy znajdują się równieŜ liczne obiekty z zakresu infrastruktury uzdrowiskowej i turystycznej. Rolnictwo i leśnictwo Teren Gminy naleŜy do obszarów o nieduŜej koncentracji uŜytków rolnych, które stanowią prawie 40% powierzchni Gminy przy średniej wojewódzkiej wynoszącej prawie 58%. Grunty orne zajmują ok. 17,4% powierzchni Gminy, natomiast lasy i grunty leśne ponad 47%. Sady, łąki i pastwiska stanowią niemalŜe 22,3% powierzchni Gminy. Szczegółowe dane zostały zestawione w tabeli 1-4 oraz na rysunku 1-5. Tabela 1-4. Struktura uŜytkowania gruntów na terenie Gminy (wg GUS za 2005 r.) Powierzchnia ogółem (ha) Razem uŜytki rolne Grunty orne Sady Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty Ogółem 3 399 1 349 592 5 303 449 1 605 445 100% 39,7% 17,4% 0,1% 8,9% 13,2% 47,2% 13,1% 27 1 2 3 4 5 6 7 8 Pozycja Strona Lp. Pozostałe grunty i nieuŜytki 13,1% Grunty orne 17,4% Lasy i grunty leśne 47,2% Sady 0,1% Pastwiska 13,2% Łąki 8,9% Rysunek 1-5. UŜytkowanie gruntów na terenie Gminy w 2005 r. (wg GUS) Na terenie gminy są trudne warunki dla rozwoju rolnictwa. Wynika to, z ukształtowania terenu oraz wysokości bezwzględnej, na jakich są połoŜone uŜytki rolne. Dlatego teŜ łąki i pastwiska zajmują tak znaczny udział w powierzchni uŜytków rolnych. Obecnie rolnictwo odgrywa niewielką rolę w gospodarce gminy, głównie uprawia się owies i rośliny okopowe, sporadycznie inne rośliny np. grykę. Zgodnie z informacjami ostatniego Spisu Rolnego z 2002r. średnia powierzchnia gospodarstw rolnych jest mniejsza niŜ 4ha. Lasy stanowią ponad 47% całkowitej powierzchni Gminy, to jest ok. 1 605 ha. Lasy rosnące na terenie Gminy prawie w całości stanowią własność Skarbu Państwa. Zarządzane są przez Nadleśnictwo Zdroje. Naturalną roślinność Kudowy-Zdroju tworzyły głównie grądy oraz buczyny dolnoreglowe – kwaśna buczyna górska oraz w mniejszym stopniu Ŝyzna buczyna sudecka. Lasy te, zostały jednak w większości zniszczone przez człowieka, a w ich miejsce wprowadzono monokultury świerkowe, które obecnie przewaŜają na analizowanym terenie. W celu urozmaicenia buk, • jawor, • jodła, • jarzębina, • modrzew, • sosna • brzoza, Strona • 28 składu lasów wprowadzane są równieŜ inne gatunki drzew, w tym: • olcha szara. Fragmenty zbiorowisk leśnych zbliŜonych do naturalnych zachowały się jedynie rzadko i na niewielkich powierzchniach (zbocza góry Brzezie, rejon Jakubowic, Czermnej). W dolinach potoków rozwijają się równieŜ zbiorowiska łęgowe. Są to najczęściej zdegenerowane płaty reprezentujące róŜne postaci podgórskiego łęgu jesionowego lub łęgu jesionowo-olszowego. Zbiorowiska takie występują np. w dolinie Czermnicy, Kudowskiego Potoku i jego dopływów. Na terenie Nadleśnictwa Zdroje występują lasy wodochronne i glebochronne. Całość lasów zaliczana jest do grupy I ochronnej, a poszczególne funkcje ochronne nakładają się. Tabela 1-5 Wskaźniki zmian w uŜytkowaniu gruntów Wskaźnik Powierzchnia uŜytków rolnych do całkowitej powierzchni Powierzchnia lasów do całkowitej powierzchni gminy Wielkość gmina powiat województwo kraj gmina powiat województwo kraj 39,7 49,2 58,1 58,2 47,2 43,7 30,3 29,7 Jedn. Trend z lat 1995-2009 % % % % % % % % - trend spadkowy - bez zmian - trend wzrostowy 1.2.3.3 Zatrudnienie i bezrobocie Bezrobocie w Gminie Kudowa-Zdrój, podobnie jak w całym powiecie kłodzkim jest stosunkowo wysokie i stanowi powaŜny problem. Liczba bezrobotnych mieszkańców Gminy zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Kłodzku pod koniec 2009 r. wynosiła 945 osób. Na podstawie danych GUS oraz PUP oszacowano wielkość stopy bezrobocia w Gminie na poziomie 26,3%, co wskazuje na bardziej niekorzystną sytuację w stosunku do powiatu, gdzie bezrobocie wynosiło 23%, a takŜe w stosunku do bezrobocia w całym województwie dolnośląskim, gdzie stopa bezrobocia wynosiła 11,4% oraz w porównaniu z całym krajem (Polska – 10,9%). powoduje duŜą migrację mieszkańców do większych ośrodków, jak np. Wrocław. Strona pracy, jaki występuje na obszarze Gminy Kudowa-Zdrój jak i innych sąsiednich gminach, 29 Większość spośród bezrobotnych z terenu miasta stanowią męŜczyźni. Stosunkowo nieduŜy rynek 1 500 Liczba bezrobotnych 1 250 1 000 Bezrobotni - ogółem 750 Bezrobotni - kobiety 500 Bezrobotni - męŜczyźni 250 0 2004 2005 2006 2007 Lata 2008 2009 2010 Rysunek 1-6. Liczba bezrobotnych mieszkańców Kudowy-Zdrój zarejestrowanych w PUP Kłodzko na przestrzeni lat 2005 - 2009 (Źródło: PUP Kłodzko) W kolejnej tabeli zestawiono wskaźniki zmian związanych z rynkiem pracy w Gminie Strona 30 Kudowa-Zdrój, powiecie, województwie oraz całym kraju. Tabela 1-6 Wskaźniki zmian związanych z rynkiem pracy Wskaźnik Wielkość Ludność w wieku produkcyjnym do liczby mieszkańców ogółem Ludność w wieku poprodukcyjnym do liczby mieszkańców ogółem Ludność w wieku przedprodukcyjnym do liczby mieszkańców ogółem Stopa bezrobocia - wrzesień 2009 r. Liczba pracujących w stosunku do liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym Liczba bezrobotnych do liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców gmina powiat województwo kraj gmina powiat województwo kraj gmina powiat województwo kraj gmina powiat województwo kraj gmina powiat województwo kraj gmina powiat województwo kraj gmina powiat województwo kraj 64,0 64,6 65,8 64,5 18,6 17,7 16,7 16,5 17,0 17,0 17,5 18,9 26,3 23,0 11,4 10,9 25,9 24,5 37,2 35,0 14,6 12,7 7,7 7,7 104,0 103,2 110,1 98,1 Jedn. Trend z lat 1995-2009 % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % l.p./1000os. l.p./1000os. l.p./1000os. l.p./1000os. - trend spadkowy - bez zmian - trend wzrostowy W ostatnich latach zarysował się trend znaczącego przyrostu ludzi w wieku produkcyjnym (w roku 2009 udział tej grupy w całkowitej liczbie ludności wynosił 64% i w stosunku do roku wieku 31 przedprodukcyjnym (w stosunku do roku 1995 zanotowano 10,7% spadek). W perspektywie Strona 1995 wzrósł o 5,8%), jeszcze większego przyrostu ludności w wieku poprodukcyjnym (5,9% w stosunku do roku 1995) z jednoczesnym znaczącym spadkiem osób w kolejnych kilkudziesięciu lat, moŜliwe jest zwiększenie się struktury ludności osób w wieku poprodukcyjnym w wyniku przenoszenia się ludności z grupy produkcyjnej do poprodukcyjnej, co stanowi niepokojący objaw starzenia się społeczeństwa. Na przestrzeni omawianego przedziału czasowego zmalał równieŜ stosunek liczby mieszkańców pracujących w odniesieniu do wszystkich mieszkańców w wieku produkcyjnym. Pozytywnym zjawiskiem jest rosnąca liczba podmiotów gospodarczych, co z kolei świadczy o rozwoju gospodarczym Gminy. PowyŜsze analizy wykonano na podstawie dostępnych danych statystycznych publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny oraz Powiatowy Urząd Pracy, lecz podobnie jak w większości gmin, dane statystyczne w zakresie bezrobocia nie uwzględniają tzw. szarej strefy, która często bywa bardzo duŜa. Taka sytuacja moŜe mieć wpływ na kształt trendów demograficznych w gminie, niemniej jednak nie istnieją w tej chwili Ŝadne źródła informacji, na podstawie, których moŜna by stwierdzić faktyczny rozmiar tego zjawiska. 1.2.4 Ogólna charakterystyka infrastruktury budowlanej Obiekty budowlane znajdujące się na terenie gminy róŜnią się wiekiem, technologią wykonania, przeznaczeniem i wynikającą z powyŜszych parametrów energochłonnością. Spośród wszystkich budynków wyodrębniono podstawowe grupy obiektów: • budynki mieszkalne, • obiekty uŜyteczności publicznej, • obiekty handlowe, usługowe i przemysłowe – podmioty gospodarcze. W sektorze budynków mieszkalnych i uŜyteczności publicznej (budynki edukacyjne, ochrony zdrowia, urzędy, obiekty sportowe, obiekty o funkcji gastronomicznej) energia moŜe być uŜytkowana do realizacji celów takich jak: ogrzewanie i wentylacja, podgrzewanie wody, gotowanie, oświetlenie, napędy urządzeń elektrycznych, zasilanie urządzeń biurowych i AGD. W budownictwie tradycyjnym energia zuŜywana jest głównie do celów ogrzewania pomieszczeń. Zasadniczymi wielkościami, od których zaleŜy to zuŜycie jest temperatura zewnętrzna i temperatura wewnętrzna pomieszczeń ogrzewanych, a to z kolei wynika z przeznaczenia budynku. Charakterystyczne minimalne temperatury zewnętrzne dane są dla poszczególnych stref Strona 32 klimatycznych kraju. Podział na te strefy pokazano na poniŜszym rysunku. Minimalna temperatura zewnętrzna danej strefy klimatycznej: • I strefa (-16oC), • II strefa (-18oC), • III strefa (-20oC), • IV strefa (-22oC), • V strefa (-24oC). Rysunek 1-7 Mapa stref klimatycznych Polski i minimalne temperatury zewnętrzne Inne czynniki decydujące o wielkości zuŜycia energii w budynku to: • zwartość budynku (współczynnik A/V) – mniejsza energochłonność to minimalna powierzchnia ścian zewnętrznych i płaski dach; • usytuowanie względem stron świata – pozyskiwanie energii promieniowania słonecznego – mniejsza energochłonność, to elewacja południowa z przeszkleniami i roletami opuszczanymi na noc; elewacja północna z jak najmniejszą liczbą otworów w przegrodach; w tej strefie budynku moŜna lokalizować strefy gospodarcze, a pomieszczenia pobytu dziennego od strony południowej; • stopień osłonięcia budynku od wiatru; • parametry izolacyjności termicznej przegród zewnętrznych; • rozwiązania wentylacji wnętrz; • świadome przemyślane wykorzystanie energii promieniowania słonecznego, energii ochrony cieplnej budynków w poszczególnych okresach. Po roku 1993 nastąpiła znaczna poprawa parametrów energetycznych nowobudowanych obiektów, co bezpośrednio wiąŜe się z redukcją strat ciepła, wykorzystywanego do celów grzewczych. Strona Kolejny schemat ilustruje, jak kształtowały się technologie budowlane oraz standardy 33 gruntu. zuŜycie energii kWh/m2 rok 700 600 350 500 280 400 do od 200 300 160 200 120 100 240 240 160 120 90 do 1966 1967 – 1985 1985 – 1992 1993 – 1997 od 1998 0 Rysunek 1-8 Przeciętne roczne zapotrzebowanie energii na ogrzewanie w budownictwie mieszkaniowym w kWh/m2 powierzchni uŜytkowej Orientacyjna klasyfikacja budynków mieszkalnych w zaleŜności od jednostkowego zuŜycia energii uŜytecznej w obiekcie podana jest w poniŜszej tabeli. Tabela 1-7 Podział budynków ze względu na zuŜycie energii do ogrzewania Rodzaj budynku Zakres jednostkowego zuŜycia energii, kWh/m2/rok energochłonny PowyŜej 150 średnio energochłonny 120 do 150 standardowy 80 do 120 energooszczędny 45 do 80 niskoenergetyczny 20 do 45 pasywny PoniŜej 20 Obecny podział na odrębne funkcjonalne i przestrzenne dzielnice i zespoły zabudowy miasta utrzymuje się bez mian i znajduje pełne odzwierciedlenie w miejscowym planie zagospodarowania i budownictwa będących pod ochroną konserwatorską, co wyłącza budynki tego typu lub mocno ogranicza moŜliwości stosowania typowych przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Kudowa-Zdrój to miasto o bogatej przeszłości historycznej, a jej spuściznę stanowią: Strona Na terenie gminy Kudowa-Zdrój znajduje się duŜa ilość zabytków architektury 34 przestrzennego jak i geodezyjnym podziale miasta na obręby. • zachowany zabytkowy układ urbanistyczny miasta i części uzdrowiskowej, • harmonia wkomponowania istniejącej zabudowy w krajobraz naturalny, • miejscowy, regionalny styl zabudowy mieszkalno-pensjonatowej oraz, • liczne zabytki architektury i budownictwa. Do obiektów będących pod ścisłą ochroną konserwatorską (zabytki wpisane do rejestru) naleŜą: • Miasto Kudowa-Zdrój (nr rej. 510,684); • Kaplica, ob. kościół ewangelicko - augsburski na Wzgórzu Kaplicznym przy ulicy Moniuszki 6, nr rej. 598/A/05 z dnia 23.09. 2005 rok; • Pensjonat „Bajka” ulica Zdrojowa 26, nr rej. 1514/Wł. z dnia 06.08.1996 rok; • Dzwonnica poŜarowa ulica 1 Maja 61, nr rej. 958/Wł. z dnia 20.07.1983 rok; • Kościół filialny p.w. św. Piotra i Pawła Brzozowie, nr rej. 1145/Wł. z dnia 25.10.1985 r.; • Dzwonnica przy kościele filialnym p.w. św. Piotra i Pawła Brzozowie, nr rej. 1144/Wł. z dnia 25.10.1985 rok; • Kościół parafialny p.w. św. Bartłomieja Czermna, nr rej. 1146/Wł. z dnia 25.10.1985 rok; • Dzwonnica przy kościele parafialnym, nr rej. 1457/Wł. z dnia 25.11.1965 rok; • Kaplica cmentarna, kaplica czaszek przy kościele parafialnym Czermna, nr rej. 693 z dnia 10.05.1960 rok; • Wieś PstrąŜna, nr rej. 1139/Wł. z dnia 30.09.1985 rok; • Dom mieszkalno-gospodarczy Słone 104, nr rej. 737/Wł. z dnia 30.04.1980 rok; • Kościół parafialny p.w. św. Katarzyny (Zakrze) Kościelna, nr rej. 797/Wł. z dnia 25.05.1981 rok; • Cmentarz przy kościele parafialnym p.w. św. Katarzyny, nr rej. 921/Wł. z 31.12.1982 rok; • Park Zdrojowy, nr rej. 1165/Wł. z dnia 28.03.1986 rok; • Hala spacerowa w Parku Zdrojowym, nr rej. 667/A/05 z dnia 30.11.2005 rok. Strona 35 Ponadto prawie 400 dodatkowych obiektów znajduje się w wykazie zabytków. 1.2.4.1 Zabudowa mieszkaniowa Na terenie Gminy Kudowa-Zdrój moŜna wyróŜnić następujące rodzaje zabudowy mieszkaniowej: jednorodzinną, w mniejszym stopniu rolniczą zagrodową oraz wielorodzinną. Dane dotyczące budownictwa mieszkaniowego opracowano w oparciu Narodowy Spis Powszechny w 2002 roku uzupełniony o informacje GUS do roku 2009. Na koniec 2009 roku na terenie Gminy zlokalizowanych było 3818 mieszkań o łącznej powierzchni uŜytkowej 256 743 m2 (wg danych GUS). Wskaźnik powierzchni mieszkalnej przypadającej na jednego mieszkańca wyniósł 25,29 m2 i znacząco wzrósł w odniesieniu do 1995 roku, bo o około 8,6 m2/osobę. Średni metraŜ przeciętnego mieszkania wynosił 67,3 m2 (2009 rok) i wzrósł w odniesieniu do 1995 roku o około 13,5 m2/mieszkanie. Rosnące wskaźniki związane z gospodarką mieszkaniową stanowią pozytywny czynnik świadczący m.in. o wzroście jakości Ŝycia społeczności gminnej i stanowią podstawy do prognozowania dalszego wzrostu poziomu Ŝycia w następnych latach. Strona 36 W tabeli 1-8 i 1-9 zestawiono informacje na temat zmian w gospodarce mieszkaniowej. Tabela 1-8 Statystyka mieszkaniowa z lat 1995 – 2009 dotycząca Gminy Kudowa-Zdrój Mieszkania istniejące Rok Mieszkania oddane do uŜytku w danym roku Liczba Powierzchnia uŜytkowa Liczba Powierzchnia uŜytkowa sztuk m2 sztuk m2 1995 3 501 220 769 24 1688 1996 3 520 222 221 19 1452 1997 3 573 225 959 53 3738 1998 3 578 226 353 5 394 1999 3 626 229 802 48 3449 2000 3 649 233 613 23 3811 2001 3 653 234 126 4 513 2002 3 657 234 653 4 527 2003 3 674 237 212 17 2559 2004 3 700 240 454 26 3242 2005 3 717 242 836 17 2382 2006 3 733 245 209 16 2 373 2007 3 752 247 962 19 2 753 2008 3 780 251 806 28 3 844 2009 3 818 256 743 38 4 937 Na terenie Gminy, pod względem liczby mieszkań i ich powierzchni uŜytkowej, przewaŜa zabudowa wielorodzinna. Porównując liczbę budynków typu jednorodzinnego i wielorodzinnego zabudowa indywidualna stanowi około 76,2% wszystkich budynków. Z kolei udział mieszkań i ich powierzchni, jest zdecydowanie większy w budynkach wielorodzinnych, bowiem aŜ 75,3% mieszkań znajduje się w budynkach wielorodzinnych. Infrastruktura ta wznoszona była w przewaŜającej większości (ponad 62% budynków) przed do tej pory, wymagają termomodernizacji). Strona obowiązujących standardów (przyjmuje się, Ŝe budynki wybudowane przed 1989, a nie docieplone 37 rokiem 1944, a więc w technologiach odbiegających pod względem cieplnym od obecnie Tabela 1-9 Wskaźniki zmian w gospodarce mieszkaniowej Wskaźnik gmina powiat Gęstość zabudowy mieszkaniowej województwo kraj gmina powiat Średnia powierzchnia mieszkania na 1 mieszkańca województwo kraj gmina powiat Średnia powierzchnia mieszkania województwo kraj gmina powiat Liczba osób na 1 mieszkanie województwo kraj gmina Liczba oddanych mieszkań w latach 1995-2008 powiat na 1000 mieszkańców województwo kraj gmina powiat Udział mieszkań oddawanych w latach 19952008 w całkowitej liczbie mieszkań województwo kraj gmina Średnia powierzchnia oddawanego mieszkania w powiat latach 1995 - 2008 województwo kraj - trend spadkowy - bez zmian - trend wzrostowy Wielkość 75,5 25,0 35,5 30,0 25,3 25,0 24,6 24,6 67,2 66,9 67,1 70,6 2,7 2,7 2,7 2,9 33,6 23,0 39,2 42,3 8,9 6,2 10,7 12,1 110,4 109,6 90,2 99,9 Jedn. Trend z lat 1995-2009 m2pow.uŜ/ha m2pow.uŜ/ha m2pow.uŜ/ha m2pow.uŜ/ha m2/osobę m2/osobę m2/osobę m2/osobę m2/mieszk. m2/mieszk. m2/mieszk. m2/mieszk. os./mieszk. os./mieszk. os./mieszk. os./mieszk. szt. szt. szt. szt. % % % % m2/mieszk. m2/mieszk. m2/mieszk. m2/mieszk. Liczbę mieszkań wybudowanych w całej Gminie w poszczególnych okresach przedstawiono na rysunku 1-9, natomiast wielkość zaopatrzenia w energię cieplną na potrzeby grzewcze ujmuje Strona 38 tabela 1-10. 50% Struktura wiekowa budynków Struktura wiekowa mieszkań 40% 30% 32% 30% 28% 23% 20% 11% 11% 10% 5% 11% 9% 12% 11% 11% 4% 3% 0% przed 1918 1918-1944 1945-1970 1971-1978 1979-1988 1989-2002 2002-2009 Rysunek 1-9 Struktura wiekowa budynków i mieszkań w Gminie Kudowa-Zdrój Tabela 1-10 Potrzeby cieplne zabudowy mieszkaniowej w Gminie Kudowa-Zdrój (energia uŜyteczna – bez sprawności systemów grzewczych) Okres budowy przed 1918 1918-1944 1945-1970 1971-1978 1979-1988 1989-2002 po 2002 SUMA Budynki jednorodzinne Budynki wielorodzinne Zap. na Zap. na Powierzchnia Powierzchnia ciepło ciepło Budynki łącznie Zap. na Powierzchnia ciepło m2 GJ/a m2 GJ/a m2 23 233 31 422 1 740 2 937 12 609 18 453 22 617 113 011 18 644 25 216 1 231 2 077 8 918 9 036 7 599 72 721 40 942 28 874 16 931 17 050 17 893 22 042 0 143 732 32 855 23 171 11 975 12 059 12 655 10 793 0 103 508 64 175 60 296 18 671 19 987 30 502 40 495 22 617 256 743 GJ/a 51 499 48 387 13 206 14 136 21 573 19 828 7 599 176 229 568 m2, a budynku jednorodzinnego około 139 m2. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe w budynkach tzw. jednorodzinnych występują niekiedy dwa mieszkania, co powoduje, Ŝe średnia powierzchnia Strona budynków mieszkalnych gminy. Średnia powierzchnia budynku wielorodzinnego wynosi około 39 Budynki wielorodzinne stanowią około 56 % udziału w łącznej powierzchni uŜytkowej mieszkania w budynkach jednorodzinnych wynosi około 120 m2, natomiast średnia powierzchnia mieszkania w budynkach wielorodzinnych wynosi około 50 m2. Na terenie Gminy budynkami mieszkalnymi wielorodzinnymi administrują: • Spółdzielnia Mieszkaniowa Kudowa, • Miejskie Zakłady UŜyteczności Publicznej w Kudowie Zdroju, • Zakład Administracji Mieszkaniami Gminnymi Sp. z o.o. w Kłodzku, • S.K. INWESTDOM Sp. z o.o. z Kłodzka, • Wspólnoty mieszkaniowe (m.in. Zdrojowa 38,). Ogólny stan zasobów mieszkaniowych jest w zasadzie bardzo podobny do sytuacji województwa dolnośląskiego. Generalnie w całej Gminie zastosowane technologie w budynkach zmieniały się wraz z upływem czasu i rozwojem technologii wykonania materiałów budowlanych oraz wymogów normatywnych. Począwszy od najstarszych budynków, w których zastosowano mury wykonane z cegły, pustaków ŜuŜlobetonowych oraz kamienia wraz z drewnianymi stropami, kończąc na budynkach najnowocześniejszych, gdzie zastosowano ocieplenie przegród budowlanych materiałami termoizolacyjnymi. Na podstawie diagnozy stanu aktualnego zasobów mieszkaniowych w Gminie moŜna stwierdzić, Ŝe bardzo duŜy udział w strukturze stanowią budynki charakteryzujące się złym stanem technicznym oraz niskim stopniem termomodernizacji, a częściowo brakiem instalacji centralnego ogrzewania (ogrzewanie piecowe). Nadal około 9% powierzchni uŜytkowej mieszkań w gminie ogrzewanych jest przy wykorzystaniu pieców, głównie kaflowych i stalowych typu śar, które charakteryzują się niską sprawnością energetyczną oraz duŜa niewygodą w eksploatacji. W ponad 91% ogrzewanie piecowe Strona 40 instalowane było w budynkach wzniesionych przed II Wojną Światową. 70% 60% 58,3% 50% 40% 33,0% 30% 20% 10% 1,3% 4,7% 2,0% 0,7% 0,0% 1979-1988 1989-2002 2002-2009 0% przed 1918 1918-1944 1945-1970 1971-1978 Rysunek 1-10 Struktura wiekowa mieszkań z ogrzewaniem piecowym* * dane o ilości mieszkań z ogrzewaniem piecowym zestawiono na podstawie opracowania GUS „Podstawowe informacje ze spisów powszechnych” i analiz własnych. Wg danych statystycznych do kategorii ogrzewanie piecowe zaliczono: piece kaflowe na węgiel, piece przenośne na paliwo stałe oraz piece kaflowe z wmontowanymi grzałkami elektrycznymi. NaleŜy dąŜyć do stymulowania i zachęcania do oszczędzania energii w budynkach mieszkalnych, co moŜe odbywać się za pomocą uświadamiania społeczeństwa poprzez prowadzenie akcji promujących efektywnościowe zachowania (organizowanie tematycznych spotkań, przedstawiania problemów w lokalnej prasie, na stronie internetowej Gminy), a takŜe poprzez prowadzenie punktu informacyjno – doradczego w Urzędzie Miasta. 1.2.4.2 Budynki uŜyteczności publicznej Na obszarze miasta znajdują się budynki uŜyteczności publicznej o zróŜnicowanym przeznaczeniu, wieku i technologii wykonania. Na potrzeby niniejszego opracowania, jako budynki uŜyteczności publicznej przyjęto obiekty administrowane przez Urząd Miasta oraz inne budynki kulturalno-oświatowe. W celu pozyskania wiarygodnych danych przeprowadzona została Strona obiektów przedstawia tabela 1-11. 41 ankietyzacja skierowana bezpośrednio do administratorów poszczególnych obiektów. Wykaz tych Tabela 1-11 Wykaz budynków uŜyteczności publicznej znajdujących się na terenie Gminy Kudowa-Zdrój Lp. Nazwa podmiotu Ulica 1 Urząd Miasta w Kudowie -Zdroju Zdrojowa 24 2 StraŜ Miejska Zdrojowa 27 3 Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 T. Kościuszki 58 4 Zespół Szkół Społecznych Słone 72 5 Zespół Szkół Publicznych im. J. P. II Szkolna 8 6 ZSP im. J.P. II SP2 Buczka 9 7 Basen Wodny Świat S. Moniuszki 2a 8 Ośrodek Pomocy Społecznej Zdrojowa 27 9 Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych Główna 23 10 Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych Zdrojowa 22a 11 Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych Fabryczna 15 12 Zespół Przedszkolno śłobkowy 1 Maja 16 13 Miejska Biblioteka Publiczna Zdrojowa 16a 14 DPT Cyganeria 1 Maja 29 Szczegóły ankietyzacji przeprowadzonej wśród administratorów budynków uŜyteczności publicznej pokazano w dalszej części opracowania. 1.2.4.3 Obiekty handlowe, usługowe, przedsiębiorstw produkcyjnych W Gminie Kudowa-Zdrój podstawową rolę odgrywają usługi, w tym charakterze uzdrowiskowym, turystycznym, oraz drobne wytwórstwo, a więc obiekty cechujące się zróŜnicowanymi potrzebami energetycznymi począwszy od cech budynków mieszkalnych, administracyjnych, poprzez budynki warsztatów, a kończąc na halach produkcyjnych. Struktura zapotrzebowania energii w tego typu obiektach jest niejednorodna i często zmienna w czasie. Na potrzeby niniejszego raportu przeprowadzona została dobrowolna ankietyzacja wśród wybranych podmiotów gospodarczych. Szczegółowe wyniki tej ankietyzacji pokazano w dalszej Strona 42 części opracowania. 2 Ocena stanu istniejącego 2.1 Inwentaryzacja W ramach inwentaryzacji na potrzeby określenia stanu istniejącego w zakresie sytuacji energetycznej w gminie oraz oceny oddziaływania systemów energetycznych na środowisko wykorzystano: • dostępne dane statystyczne publikowane przez Główny Urząd Statystyczny, • informacje przekazane przez Urząd Miasta Kudowa-Zdrój dotyczące: o obiektów uŜyteczności publicznej i mieszkalnych zarządzanych przez gminę (ankietyzacja, dane o zuŜyciu nośników energii dla wybranych obiektów), o systemu oświetlenia ulicznego na terenie miasta (wykaz rodzajów źródeł ciepła i opraw oświetleniowych w Gminie Kudowa Zdrój), o dostępne opracowania o stanie środowiska na terenie Miasta Kudowa-Zdrój, o wybrane informacje z Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego oraz Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy KudowaZdrój, o Operat uzdrowiskowy uzdrowiska Kudowa-Zdrój, o Statut uzdrowiska Kudowa-Zdrój, o wybrane informacje dotyczące podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na terenie gminy. • informacje przekazane przez firmy usługowe, produkcyjne, hotelarskie, obiekty sakralne, które odpowiedziały na skierowane do nich ankiety, • informacje przekazane przez wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie, biura zarządzania nieruchomościami, informacje z dokumentów z zakresu energetyki i ochrony środowiska szczebla powiatowego 43 i wojewódzkiego. Strona • 2.1.1 Ankietyzacja – obiekty uŜyteczności publicznej i budynki mieszkalne naleŜące do gminy Na obszarze miasta znajdują się budynki uŜyteczności publicznej o zróŜnicowanym przeznaczeniu, wieku i technologii wykonania. Na potrzeby niniejszego opracowania, jako budynki uŜyteczności publicznej przyjęto obiekty zlokalizowane na terenie gminy administrowane przez Urząd Miasta oraz inne obiekty kulturalno-oświatowe (szkoły, itp.). W celu pozyskania wiarygodnych danych przeprowadzona została ankietyzacja skierowana bezpośrednio do administratorów poszczególnych obiektów. Wykaz tych obiektów przedstawia tabela 2-1. Ponadto na podstawie ankiet przeprowadzono analizę kosztów poniesionych na zakup paliw i energii w rozpatrywanych obiektach. Na 14 obiektów naleŜących do tej grupy otrzymano 14 kompletnych ankiet. Ponadto z Miejskich Zakładów UŜyteczności Publicznej w Kudowie Zdroju uzyskano podstawowe informacje o powierzchni uŜytkowej, sposobie ogrzewania i stanie termomodernizacji budynków Strona 44 mieszkalnych będących w posiadaniu i administrowanych przez gminę. Tabela 2-1 Wykaz budynków uŜyteczności publicznej Gminy Lp. Powierzchnia uŜytkowa Nazwa podmiotu Sposób ogrzewania 2 m 1 078 gaz 1 Urząd Miasta w Kudowie -Zdroju 2 StraŜ Miejska 453 gaz 3 Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 991 gaz 4 Zespół Szkół Społecznych 758 olej opałowy 5 Zespół Szkół Publicznych im. J. P. II 3 379 ciepło sieciowe 6 ZSP im. J.P. II SP2 1 049 gaz 7 Basen Wodny Świat 1 380 gaz 8 Ośrodek Pomocy Społecznej 431,75 gaz 9 Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych bud. Główna 832 ciepło sieciowe 10 Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych bud. Zdrojowa 1 675 gaz 11 Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych bud. Fabryczna 677 gaz 12 Zespół Przedszkolno śłobkowy 650 gaz 13 Miejska Biblioteka Publiczna 317 ciepło sieciowe 14 DPT Cyganeria 245 gaz RAZEM 13 031 Strona 45 Dane dotyczące gminnych budynków mieszkalnych pokazano w tabeli 2-2. Tabela 2-2 Wykaz budynków mieszkalnych i mieszkań naleŜących lub administrowanych przez MZUP w Kudowie Zdroju 1 1 Maja 25 gmina 15 8 1910 330,18 węgiel 2 1 Maja 45 WM 7 3 1910 149,6 węgiel 3 1 Maja 51 gmina 6 5 1860 95 węgiel 4 Al. Jana Pawła II 8 WM 29 8 443,75 gaz 5 Brzozowie 17 gmina 0 2 290,17 węgiel 6 Chrobrego 53 gmina 10 3 1915 192,72 węgiel 7 Chrobrego 57 gmina 8 5 1901 103,41 węgiel 8 Fabryczna 1 gmina 5 1 52,45 węgiel 9 Główna 1 gmina 15 7 1909 250,9 węgiel 10 Główna 3 WM 9 4 1909 120,72 węgiel 11 Główna 5 gmina 7 3 1909 160,57 węgiel 12 Główna 8 gmina 9 3 1907 142,76 węgiel 13 Główna 15 gmina 12 4 1910 145,22 węgiel 14 Główna 17 gmina 27 13 1907 392,49 gaz 15 Główna 38 WM 19 5 1901 284,2 węgiel 16 Kościelna 1 gmina 19 16 1969 266,54 węgiel 17 Kościelna 21 gmina 13 5 1905 299,49 węgiel 18 Kościuszki 34 gmina 11 3 1898 148,42 węgiel 19 Kościuszki 38 gmina 21 7 1898 349,31 węgiel 20 Lubelska 8 gmina 26 10 1900 285,67 węgiel 21 Łąkowa 16 gmina 7 8 1981 268,14 gaz 22 Łąkowa 18 gmina 21 8 1982 270,16 gaz 23 Mickiewicza 3 gmina 2 1 65,08 gaz 24 Okrzei 9 gmina 2 1 1905 39,26 węgiel 25 PstrąŜna 22 WM 5 4 1940 103,43 węgiel 26 PstrąŜna 27 gmina 15 6 510,71 węgiel 27 Słone 33 WM 30 16 1902 566,15 węgiel 28 Słone 122 gmina 13 5 1938 300,04 węgiel 29 Słone 131 gmina 11 6 1900 336,41 węgiel 46 Lokalizacja budynku (adres) Strona Lp. Własność Liczba Liczba Wiek Powierzchnia budynku mieszkańców mieszkań bud. uŜytkowa Sposób ogrzewania (gmina, rok os. mieszk. m2 WM, inne) budowy Lokalizacja budynku (adres) Lp. Własność Liczba Liczba Wiek Powierzchnia budynku mieszkańców mieszkań bud. uŜytkowa Sposób ogrzewania (gmina, rok os. mieszk. m2 WM, inne) budowy 31 Słone 142 gmina 0 3 128,85 węgiel 32 Zdrojowa 5 gmina 6 3 1905 154,1 węgiel 33 Zdrojowa 8 WM 7 5 1899 283,02 węgiel 34 Zdrojowa 39 gmina 32 18 1905 595,22 gaz 35 Zdrojowa 39a gmina 32 17 1905 574,04 gaz 2.1.2 Ankietyzacja – obiekty produkcyjne, handel i usługi Na potrzeby opracowania niniejszego audytu przeprowadzona została dobrowolna ankietyzacja wśród wybranych podmiotów gospodarczych, w wyniku której otrzymano częściowe informacje na temat ww. grupy odbiorców. W dalszych analizach do obliczenia potrzeb energetycznych w tej grupie odbiorców poza informacjami ankietowymi, przyjęto dane z przedsiębiorstw energetycznych oraz własne wskaźniki obliczeniowe. Na ankiety skierowane do tej grupy uŜytkowników energii otrzymano 21 odpowiedzi. Ponadto na podstawie innych dostępnych dokumentów gminnych określono powierzchnie obiektów, w których prowadzona jest działalność gospodarcza. Przedstawiają się one następująco: • powierzchnia obiektów, w których prowadzona jest działalność gospodarcza przez osoby fizyczne – 16 995,15m2; • powierzchnia obiektów, w których prowadzona jest działalność gospodarcza przez osoby prawne – 120 910,24 m2. Do podmiotów gospodarczych na terenie gminy o znaczącym zuŜyciu energii moŜna Wemeco Poland Sp. z o.o. - przedsiębiorstwo produkcyjne, • Szpital Uzdrowiskowy „Polonia”, • Szpital Uzdrowiskowy „Zameczek”, • Szpital Rehabilitacyjny Hematologiczny dla Dzieci „Orlik”, • SP ZOZ Sanatorium „Bristol” MSWiA, • Sanatorium „Zacisze”, • 24 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjny SP ZOZ, • Szpital Uzdrowiskowy „Jagusia”, Strona • 47 zaliczyć: • Szpital Uzdrowiskowy „Koga” • NZOZ „Neptun”, • Hotel Kudowa****, • Jultex Sp. z o.o. 2.1.3 Współpraca z samorządem lokalnym Na terenie Gminy Kudowa-Zdrój w chwili obecnej występują trzy sieciowe nośniki energii – energia elektryczna, gaz ziemny oraz ciepło sieciowe. Gmina Kudowa-Zdrój graniczy z trzema gminami: od południowego-wschodu z gminą Lewin Kłodzki od wschodu z Gminą Szczytna, a od północnego-wschodu z Gminą Radków. Natomiast zachodnia i południowa granica gminy stanowi granicę państwową z Republiką Czeską. Podstawowym problemem spotykanym w gminach jest brak wyspecjalizowanej jednostki zajmującej się problematyką energetyczną gminy. W gminach małych pod względem liczby ludności, takich jak Kudowa-Zdrój, gdzie złoŜoność i ilość problemów związanych z gospodarką energetyczną nie jest duŜa, tworzenie oddzielnego pełnego etatu dla specjalisty energetyka moŜe okazać się w perspektywie czasowej niepotrzebne. Alternatywą moŜe być stworzenie w dwóch lub więcej gminach sąsiednich niepełnych etatów, na których zatrudniona by była jedna odpowiednio do tego zadania przygotowana osoba. Specjalista taki, mógłby przede wszystkim uporządkować gospodarkę energetyczną, prowadzić monitoring zuŜyć i kosztów nośników energetycznych oraz wody, przede wszystkim w budynkach uŜyteczności publicznej. Na podstawie analiz i przygotowanych przez niego raportów w sposób logiczny mogłyby być podejmowane decyzje inwestycyjne, tzn. w pierwszej kolejności zabiegom modernizacyjnym podlegałyby te budynki, w których stwierdzono największe jednostkowe zuŜycia energii (np. GJ/m2 powierzchni ogrzewanej) oraz największe jednostkowe koszty (np. zł/m2). Ponadto, co bardzo waŜne dokonałby przeglądu wszystkich umów i w razie potrzeby zweryfikował taryfy (bardzo często taryfy dobrano wiele lat wcześniej i ich nie weryfikowano, co generuje często duŜe koszty stałe związane z mocą zamówioną). Najistotniejszą sprawą w działalności Specjalisty ds. energetyki jest to, aby ta osoba energetyczne, które albo nie posiadają odpowiedniej wiedzy, albo wystarczającej ilości czasu na dodatkowe działania. Strona natomiast częstą praktyką jest zwiększanie obowiązków innym pracownikom właśnie o zakresy 48 zajmowała się rzeczywiście swoim zakresem zadań i właśnie z tej działalności była rozliczana, 2.1.4 Współpraca z przedsiębiorstwami energetycznymi Na tym tle istotne znaczenie, dla strategii rozwoju gmin i przedsiębiorstw energetycznych mają przepisy ustawy – Prawo energetyczne, dotyczące obowiązku opracowywania przez przedsiębiorstwa planów rozwoju poszczególnych systemów sieciowych oraz opracowywania przez gminy załoŜeń do planów oraz planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Zgodnie z tymi przepisami, przedsiębiorstwa „sieciowe” mają obowiązek sporządzania, na okresy nie krótsze niŜ trzy lata, planów rozwoju dla obszaru swojego działania, uwzględniając miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (kierunki rozwoju gminy). Plany te muszą m.in. określać: • przewidywany zakres dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, • przedsięwzięcia w zakresie modernizacji, rozbudowy albo budowy sieci oraz ewentualnych nowych źródeł paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, w tym źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych, • przedsięwzięcia racjonalizujące zuŜycie paliw i energii u odbiorców, • przewidywany sposób finansowania inwestycji, • przewidywane przychody niezbędne do realizacji planów, • przewidywany harmonogram realizacji inwestycji. Plan rozwoju przedsiębiorstwa energetycznego powinien zapewniać minimalizację nakładów i kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo tak, aby w poszczególnych latach nie nastąpił nadmierny wzrost cen i stawek opłat, przy zapewnieniu ciągłości, niezawodności i jakości dostaw. Jednocześnie przedsiębiorstwo to, ma obowiązek współpracować z odbiorcami i gminami, a w szczególności przekazywać informacje o przedsięwzięciach wpływających na pracę urządzeń przyłączonych do sieci, albo zmianę warunków przyłączenia lub dostawy, a takŜe informacje niezbędne dla zapewnienia spójności między planem rozwoju przedsiębiorstwa, a „załoŜeniami do planu…” i „planem zaopatrzenia w energię i paliwa gminy”. Projekty planów rozwoju sieci elektroenergetycznych i gazowniczych podlegają uzgodnieniu ogólnokrajowy i międzynarodowy, natomiast sieci ciepłownicze mają zasięg lokalny, a zaopatrzenie w ciepło stanowi zadanie własne gmin. Strona ciepłowniczych. Wynika to stąd, Ŝe sieci elektroenergetyczne i gazownicze mają zasięg 49 z Prezesem URE, natomiast wyłączone z tego obowiązku są plany rozwoju systemów Jednocześnie zgodnie z ustawą zarząd gminy opracowuje projekt załoŜeń do planu zaopatrzenia w energię i paliwa gminy lub jej części, który powinien określać: • ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, • przedsięwzięcia racjonalizujące uŜytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych, • moŜliwości wykorzystania istniejących nadwyŜek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych, • zakres współpracy z innymi gminami. Jeśli plany przedsiębiorstw energetycznych nie zapewniają realizacji tych załoŜeń, wówczas zarząd gminy opracowuje projekt planu zaopatrzenia…, który powinien zawierać: • propozycje w zakresie rozwoju i modernizacji poszczególnych systemów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, wraz z uzasadnieniem ekonomicznym, • harmonogram realizacji zadań, • przewidywane koszty realizacji planowanych przedsięwzięć oraz źródła ich finansowania. Ustawa zobowiązuje przedsiębiorstwa energetyczne do nieodpłatnego udostępnienia zarządowi gminy informacji i przedstawienia propozycji niezbędnych do opracowania projektu załoŜeń do „planu zaopatrzenia w energie i paliwa dla gminy”. KaŜde przedsiębiorstwo musi, więc określić swoje moŜliwości rozwojowe i przedstawić ofertę pokrycia potrzeb energetycznych gminy. Procedurę legislacyjną związana ze sporządzeniem projektu załoŜeń i projektu planu w powiązaniu Strona 50 z planami przedsiębiorstw energetycznych przedstawia kolejny rysunek. Strona 51 Rysunek 2-1 Procedury legislacyjne projektu załoŜeń i ich związek z planami rozwoju przedsiębiorstw energetycznych Realizacja załoŜeń do planu lub planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe wymaga stworzenia systemu monitorowania ujętych w nim zadań. Monitoring powinien stanowić część składową systemu zarządzania gospodarką energetyczną gminy. Okresowa analiza wyników monitorowania powinna stanowić narzędzie pomocne przy podejmowaniu bieŜących decyzji w zakresie zarządzania gospodarką energetyczną gminy. 2.2 Systemy energetyczne – wprowadzenie Zaopatrzenie w energię jest jednym z podstawowych czynników niezbędnych dla egzystencji ludności, jednak wydobycie paliw i produkcja energii stanowi jeden z najbardziej niekorzystnych rodzajów oddziaływania na środowisko. Jest to wynikiem zarówno ogromnej ilości uŜytkowanej energii, jak i istoty przemian energetycznych, którym energia musi być poddawana w celu dostosowania do potrzeb odbiorców. Gmina Kudowa-Zdrój naleŜy do grupy małych gmin w kraju pod względem liczby ludności, która obecnie kształtuje się na poziomie poniŜej 10,3 tysiące mieszkańców. Podobnie jak wiele innych gmin w Polsce, boryka się z szeregiem problemów technicznych, ekonomicznych, środowiskowych i społecznych we wszystkich dziedzinach jej funkcjonowania. Jedną z najistotniejszych dziedzin funkcjonowania gminy jest gospodarka energetyczna, czyli zagadnienia związane z zaopatrzeniem w energię, jej uŜytkowaniem i gospodarowaniem na terenie gminy w celu zapewnienia bezpieczeństwa i równości w dostępie nośników energii. 2.2.1 Grupy uŜytkowników energii – podział odbiorców mediów energetycznych Odbiorcami energii w Gminie Kudowa-Zdrój są głównie obiekty mieszkalne (58,7 % udziału w rynku energii), w następnej kolejności obiekty handlowe, usługowe, przemysł (37,4 %) oraz obiekty uŜyteczności publicznej (3,1 %) i oświetlenie uliczne (0,7 %). Udział poszczególnych odbiorców w zapotrzebowaniu na energię (energia łącznie Strona 52 na wszystkie cele) przedstawia się następująco: Handel, usługi, przedsiębiorstwa 37,4% Oświetlenie ulic 0,7% UŜyteczność publiczna 3,1% Gospodarstwa domowe i rolne 58,7% Rysunek 2-2 Udział poszczególnych grup odbiorców w zapotrzebowaniu na energię w 2009 roku Udział poszczególnych odbiorców w rynku ciepła przedstawia się następująco: Handel, usługi, przedsiębiorstwa 41,3% Rysunek 2-3 Udział poszczególnych grup odbiorców w zapotrzebowaniu na moc cieplną w 2009 roku 53 Mieszkalnictwo 54,9% Strona UŜyteczność publiczna 3,8% Handel, usługi, przedsiębiorstwa 32,4% UŜyteczność publiczna 2,7% Mieszkalnictwo 64,8% Rysunek 2-4 Udział poszczególnych grup odbiorców w zapotrzebowaniu na ciepło w 2009 roku Udział poszczególnych odbiorców w zuŜyciu sieciowych nośników energii (energia Strona 54 elektryczna, gaz ziemny) przedstawia się następująco: UŜyteczność publiczna 2,9% Przemysł 22,5% Mieszkalnictwo 27,6% Handel, usługi, produkcja 47,0% Rysunek 2-5 Udział poszczególnych grup odbiorców w zuŜyciu gazu ziemnego w 2009 roku na terenie gminy Oświetlenie ulic 4,0% Handel, usługi, przedsiębiorstwa 62,8% Gospodarstwa domowe i rolne 28,8% Strona Rysunek 2-6 Udział poszczególnych grup odbiorców w zuŜyciu energii elektrycznej w 2009 roku na terenie gminy 55 UŜyteczność publiczna 4,5% 2.2.2 Bilans energetyczny Gminy Bilans energetyczny Gminy przedstawia przegląd potrzeb energetycznych poszczególnych grup odbiorców wraz ze sposobem ich pokrywania oraz strukturę uŜytkowania poszczególnych nośników energii i paliw. Wielkość rynku energii (energia uŜyteczna łącznie na wszystkie cele) wynosi około 122,52 GWh/rok (441,1 TJ). Energia finalna1 zuŜywana przez odbiorców zlokalizowanych na terenie gminy wynosi około 146,86 GWh/rok (528,7 TJ). Wielkość rynku ciepła (ogrzewanie, ciepła woda uŜytkowa, ciepło do celów bytowych oraz ciepło dla przedsiębiorstw produkcyjnych itp.) w zapotrzebowaniu na moc wynosi około 48,67 MW, w zapotrzebowaniu energii 380,3 TJ/rok. Strukturę zuŜycia paliw i energii na wszystkie cele (ogrzewanie, cele bytowe, przygotowanie cwu, oświetlenie) oraz dla rynku ciepła (bez zuŜycia energii elektrycznej na cele nie grzewcze) przedstawiono na kolejnych rysunkach (rysunki 2-7 i 2-8). Dane bilansowe przedstawiono równieŜ tabelarycznie (tabela 2-1 oraz 2-3). ciepło sieciowe 10,2% OZE 0,1% gaz ziemny 43,2% węgiel 20,2% olej opałowy 2,2% 56 energia elektryczna 15,2% Strona Gaz LPG 0,6% drewno 8,2% 1 Energia finalna - ilość energii uŜytecznej uzyskana z paliwa po uwzględnieniu strat wynikających z konwersji, transportu etc. Rysunek 2-7 Struktura zuŜycia paliw i energii na wszystkie cele łącznie w Gminie Kudowa-Zdrój ciepło sieciowe 11,6% OZE 0,1% węgiel 22,9% drewno 9,3% energia elektryczna 4,2% gaz ziemny 48,8% propan - butan 0,7% olej 2,5% Rysunek 2-8 Struktura zuŜycia paliw i energii na cele grzewcze (ogrzewanie pomieszczeń, c.w.u., cele bytowe, technologia) Tabela 2-2 Zestawienie zapotrzebowania energetycznego Gminy Kudowa-Zdrój na moc Zapotrzebowanie Gminy Kudowa-Zdrój na moc Powierzchnia Potrzeby Potrzeby Potrzeby Potrzeby uŜytkowa m2 1 Mieszkalnictwo 2 UŜyteczność publiczna 3 Handel, usługi, przedsiębiorstwa 4 Oświetlenie ulic SUMA grzewcze c.w.u. bytowe elektr. MW MW MW MW Suma potrzeb cieplnych MW 256 743 21,69 3,08 1,94 1,76 26,7 13 916 1,43 0,36 0,06 0,60 1,8 137 905 17,62 1,96 0,55 3,04 20,1 0,22 408 564 40,7 5,4 2,5 5,6 48,7 57 Wyszczególnienie Strona L.p. Tabela 2-3 Zestawienie zapotrzebowania Gminy Kudowa-Zdrój na energię Zapotrzebowanie Gminy Kudowa-Zdrój na energię L.p. Wyszczególnienie Powierzchnia Potrzeby uŜytkowa c.o. m2 1 Mieszkalnictwo 2 UŜyteczność publiczna 3 Handel, usługi, przedsiębiorstwa 4 Oświetlenie ulic GJ Potrzeby Potrzeby Potrzeby c.w.u. bytowe elektr. GJ GJ Suma potrzeb cieplnych MWh GJ 256 743 176 229 59 499 10 845 6 412 246 572 13 916 7 838 2 441 157 992 10 435 137 905 84 243 36 329 2 758 13 994 123 330 899 408 564 268 309 SUMA 98 268 13 759 22 297 380 337 Tabela 2-4 Bilans paliw i energii dla Gminy Kudowa-Zdrój za rok 2009 Propan - butan Węgiel kamienny Węgiel - kotły komorowe Węgiel - kotły retortowe Drewno i odpady drzewne Olej opałowy Ciepło sieciowe* Gaz ziemny Energia elektryczna OZE Jednostka Roczne zuŜycie Mg/rok Mg/rok Mg/rok Mg/rok Mg/rok m3/rok GJ/rok tys. m3/rok MWh/rok GJ/rok 70 882 3 512 242 3 348 319 54 151 8 095 22 297 382 * Ciepło sieciowe produkowane przez ciepłownię Fortum we wszystkich źródłach w całości pochodzi ze spalania gazu ziemnego (zuŜycie gazu przez ciepłownię w 2009 r. wyniosło 1 655,4 tys. m3, łączne roczne zuŜycie gazu w gminie w 2009 r. wyniosło 8 094,7 tys. m3) 58 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Rodzaj paliwa Strona L.p. 2.2.3 System ciepłowniczy 2.2.3.1 Informacje ogólne Na terenie gminy Kudowa-Zdrój koncesję na wytwarzanie, przesyłanie i dystrybucję ciepła posiada przedsiębiorstwo Fortum Power and Heat Polska Sp. z o.o.. Uprzednio ciepłownia naleŜała i była eksploatowana przez Dolnośląski Zakład Termoenergetyczny S.A. System cieplny zaspakaja potrzeby odbiorców w zakresie centralnego ogrzewania i ciepłej wody uŜytkowej. Scentralizowany system ciepłowniczy obsługuje najgęściej zaludnione tereny miasta tj. osiedla budynków wielorodzinnych oraz uŜyteczności publicznej zlokalizowanych w obrębie ulic: Łąkowa, Zdrojowa, Buczka i Norwida. Składa się ze źródła ciepła w postaci kotłowni gazowej zlokalizowanej w pobliŜu osiedla mieszkaniowego Łąkowa, wyposaŜonej w dwa kotły o łącznej mocy zainstalowanej źródeł wynoszącej 4,81 MW, sieci ciepłowniczej o łącznej długości ok. 4,06km oraz 20 indywidualnych i jednego grupowego węzła cieplnego. Istniejąca w pełni zautomatyzowana kotłowania została wybudowana od podstaw w latach 2004 – 2005 zastępując kotłownię opalaną miałem węgla kamiennego. Roczna produkcja ciepła wynosi obecnie ok. 46 608 GJ. W kotłowni spala się gaz ziemny wysokometanowy GZ-50 dostarczany przez Dolnośląską Spółkę Gazownictwa. Roczne zuŜycie paliwa wynosi ponad 1 484 tys. m3. ZuŜycie energii elektrycznej do napędu urządzeń pomocniczych i układów pompowych w 2009 roku wyniosło blisko 154 MWh/rok. Kotły gazowe cechują się niską emisją zanieczyszczeń, w związku z tym układy odprowadzania spalin nie są wyposaŜone w instalacje oczyszczania spalin. Spaliny odprowadzane są do atmosfery przez komin wysokości 9m. Moc zamówiona energii elektrycznej wykorzystywana Strona 59 przez ciepłownię wynosi 124kW. Tabela 2-5 Parametry techniczne kotłów ciepłowni przy ul Łąkowej 1a Fortum Sp. z o.o. w KudowieZdroju DANE DOTYCZĄCE WYTWARZANIA CIEPŁA Wyszczególnienie Kudowa Zdrój, ul. Łąkowa 1a Podstawowe dane techniczne dotyczące źródła ciepła: Typ kotła/urządzenia 1 kocioł Viessmann Turbomat R-HDH 1 kocioł Viessmann VITOMAX 200 HW Rodzaj paliwa gaz ziemny Wydajność nominalna 4,81 MW Sprawność nominalna 91% Podstawowe dane dot. instalacji ograniczających emisję zanieczyszczeń: Odpylanie nd. Sprawność odpylania [%] nd. Odsiarczanie nd. Sprawność odsiarczania [%] nd. Wysokości kominów [m] 9 Za pomocą scentralizowanego systemu ciepła sieciowego ogrzewane jest obecnie ok. 24% powierzchni uŜytkowej budynków mieszkalnych. Właścicielem sieci cieplnej na terenie Gminy Kudowa-Zdrój jest Fortum Power and Heat Polska Sp. z o.o. Łączna długość eksploatowanych rurociągów ciepłowniczych wynosi ok. 4,06 km. Zgodnie z informacją zakładu ciepłowniczego roczne straty na przesyle ciepła w istniejących rurociągach w 2009 roku wyniosły 10,8% i w stosunku do poprzednich lat spadły z poziomu ok. 14%. Łączna liczba węzłów cieplnych w systemie wynosi 21 i prawie wszystkie są węzami indywidualnymi (jeden węzeł grupowy). Liczba liczników pomiarowych do zdalnego odczytu ciepła wynosi 58 szt. Łączna moc zamówiona we wszystkich węzłach sieci ciepłowniczej kształtuje braku dostaw ciepła, poniewaŜ nie występują obecnie nadwyŜki mocy gwarantujące rezerwowanie źródeł. NaleŜy jednak zaznaczyć, Ŝe postępujące w budownictwie prace termomodernizacyjne ograniczają stopniowo potrzeby cieplne zasilanych obiektów. Ponadto przy tak mało Strona zainstalowanych źródeł ciepła. W przypadku awarii nawet jednego z kotłów istnieje zagroŜenie 60 się na poziomie około 6,181 MW, co oznacza, Ŝe jest znacznie (ok. 25%) wyŜsza niŜ moc rozbudowanym systemie ciepłowniczym i zmodernizowanej kotłowni ryzyko wystąpienia powaŜnej awarii jest niewielkie. Oprócz kotłowni centralnej Fortum Power and Heat Polska Sp. z o.o. zarządza 4 kotłowniami lokalnymi na Osiedlu Tkacka. Wszystkie cztery kotły zasilane są gazem ziemnym wysokometanowym pochodzącym z centralnego systemu gazowniczego. Łącza moc wszystkich czterech kotłowni wynosi 705kW. Sprawności nominalne źródeł ciepła powyŜej 90%. Tabela 2-6 Parametry techniczne kotłowni przy ul Wojska Polskiego 3 Fortum Sp. z o.o. DANE DOTYCZĄCE WYTWARZANIA CIEPŁA Wyszczególnienie Kudowa Zdrój, ul. Wojska Polskiego 3 Podstawowe dane techniczne dotyczące źródła ciepła: Typ kotła/urządzenia 1 kocioł Viessmann VITOPLEX 100 Rodzaj paliwa gaz ziemny Wydajność nominalna 0,345 MW Sprawność nominalna 94% nd. Sprawność odpylania [%] nd. Odsiarczanie nd. Sprawność odsiarczania [%] nd. Wysokości kominów [m] 17 Strona Odpylanie 61 Podstawowe dane dot. instalacji ograniczających emisję zanieczyszczeń: Tabela 2-7 Parametry techniczne kotłowni przy ul Tkackiej 22 II Fortum Sp. z o.o. DANE DOTYCZĄCE WYTWARZANIA CIEPŁA Wyszczególnienie Kudowa Zdrój, ul. Tkacka 22 II Podstawowe dane techniczne dotyczące źródła ciepła: Typ kotła/urządzenia 1 kocioł Viessmann VITOGAS 100 Rodzaj paliwa gaz ziemny Wydajność nominalna 0,144 MW Sprawność nominalna 93% Podstawowe dane dot. instalacji ograniczających emisję zanieczyszczeń: Odpylanie nd. Sprawność odpylania [%] nd. Odsiarczanie nd. Sprawność odsiarczania [%] nd. Wysokości kominów [m] 17 Tabela 2-8 Parametry techniczne kotłowni przy ul Tkackiej 22 V Fortum Sp. z o.o. DANE DOTYCZĄCE WYTWARZANIA CIEPŁA Wyszczególnienie Kudowa Zdrój, ul. Tkacka 22 V Podstawowe dane techniczne dotyczące źródła ciepła: Typ kotła/urządzenia 1 kocioł Viessmann VITOGAS 100 Rodzaj paliwa gaz ziemny Wydajność nominalna 0,144 MW Sprawność nominalna 93% nd. Sprawność odpylania [%] nd. Odsiarczanie nd. Sprawność odsiarczania [%] nd. Wysokości kominów [m] 17 Strona Odpylanie 62 Podstawowe dane dot. instalacji ograniczających emisję zanieczyszczeń: Tabela 2-9 Parametry techniczne kotłowni przy ul Fabrycznej 13 Fortum Sp. z o.o. DANE DOTYCZĄCE WYTWARZANIA CIEPŁA Wyszczególnienie Kudowa Zdrój, ul. Fabryczna 13 Podstawowe dane techniczne dotyczące źródła ciepła: Typ kotła/urządzenia 1 kocioł Viessmann VITOGAS 100 Rodzaj paliwa gaz ziemny Wydajność nominalna 0,072 MW Sprawność nominalna 93% Podstawowe dane dot. instalacji ograniczających emisję zanieczyszczeń: Odpylanie nd. Sprawność odpylania [%] nd. Odsiarczanie nd. Sprawność odsiarczania [%] nd. Wysokości kominów [m] 15 2.2.3.2 Odbiorcy i zuŜycie ciepła W tabeli nr 2.10 przedstawiono parametry charakteryzujące działalność lokalnej ciepłowni zasilającej system ciepłowniczy miasta na przestrzeni ostatnich trzech lat. Z danych wynika, Ŝe w analizowanym okresie ilość ciepła sprzedanego na pokrycie potrzeb c.w.u. oraz zestandaryzowanych potrzeb na ciepło do ogrzewania spadła o ok. 6% (Rysunek 2.9). Nie jest to spadek bardzo duŜy, ale naleŜy się spodziewać, Ŝe jeŜeli nie wystąpią nowe przyłączenia do sieci ciepłowniczej będzie on dalej postępował. Z Projektu załoŜeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Kudowa-Zdrój opracowanego w 2007 roku wynika, Ŝe roczna sprzedaŜ ciepła dla odbiorców w latach 2005 i 2006 wynosiła kolejno: konkurencyjność cenowa z innymi nośnikami energii, zwłaszcza sieciowymi, a chwili obecnej ciepło sieciowe nie jest konkurencyjne względem gazu ziemnego, a jedynie energii elektrycznej, która sporadycznie stosowana jest do celów grzewczych. Strona 14% w stosunku do roku 2005. Podstawą do doprowadzenia do nowych przyłączy jest 63 48094,67 GJ i 44 035,55 GJ. Oznacza to, Ŝe ilość sprzedanego ciepła w roku 2009 spadła o blisko 50 000 Produkcja netto Energia cieplna [GJ/rok] 48 000 46 000 SprzedaŜ łącznie 44 000 Zapotrzebowanie dla sezonu standardowego 42 000 40 000 Liniowy (Zapotrzebowanie dla sezonu standardowego) 38 000 36 000 2007 2008 2009 Rysunek 2-9. Produkcja oraz rzeczywista sprzedaŜ i zestandaryzowane zapotrzebowanie na energię cieplną po roku 2007 Tabela 2-10. Parametry charakteryzujące sprzedaŜ i produkcję ciepła z kotłowni przy ul. Łąkowej 1a w Kudowie- Zdroju w latach 2007 – 2009 (Źródło: Fortum Sp. z o.o.) SprzedaŜ łącznie GJ 2007 2008 2009 c.o.+c.w.u. c.o.+c.w.u. c.o.+c.w.u. 2 113 1 252 1 352 41 498 41 953 41 583 Zapotrzebowanie dla sezonu standardowego GJ 44 794 45 502 42 138 Produkcja netto GJ 47 314 48 823 46 608 Moc zamówiona MW 6,184 6,184 6,181 ZuŜycie energii elektrycznej na cele produkcji i dystrybucji ciepła kWh 164 008 157 295 1 508,402 1 554,160 35 35 ZuŜycie paliwa Wartość opałowa tys. m3/a MJ/m 3 153 981 1 484,430 35 Straty ciepła na sieci % 12,3 14,1 10,8 Sprawność wytwarzania % 91,0 91,0 91,0 64 Potrzeby własne FORTUM Sp. z o.o. Jednostka Strona Wyszczególnienie Tabela 2-11. Parametry charakteryzujące sprzedaŜ i produkcję ciepła z kotłowni przy ul. Wojska Polskiego 3 w Kudowie- Zdroju w latach 2007 – 2009 (Źródło: Fortum Sp. z o.o.) ŹRÓDŁO CIEPŁA: Kudowa Zdrój, ul. Wojska Polskiego 3 Wyszczególnienie / Rok 2007 2008 2009 0,380 0,345 3 429 0,380 0,345 3 162 2,1 2,5 3 160 3 035 0 100,1 0 91,9 DANE DOTYCZĄCE CIEPŁA Moc zamówiona [MW] 0,345 Moc wytwarzana [MW] 0,345 Produkcja ciepła sumarycznie [GJ/rok] 3 131 ZuŜycie ciepła na potrzeby własne z podziałem na: - cele grzewcze + 1,3 ciepła woda uŜytkowa [GJ/rok] SprzedaŜ ciepła z podziałem na: - cele grzewcze + 3 095 ciepła woda uŜytkowa [GJ/rok] - technologia [GJ/rok] 0 3 ZuŜycie paliwa tys. m /rok 91,7 DANE DOTYCZĄCE ENERGII ELEKTRYCZNEJ nie określono, nie określono, nie określono, obiekt zasilany obiekt zasilany obiekt zasilany Moc zamówiona [MW] jako jako jako pododbiorca pododbiorca pododbiorca 7 382,00 7 093,00 65 6 665,00 Strona ZuŜycie energii elektrycznej [kWh/rok] Tabela 2-12. Parametry charakteryzujące sprzedaŜ i produkcję ciepła z kotłowni przy ul. Tkackiej 22 II w Kudowie- Zdroju w latach 2007 – 2009 (Źródło: Fortum Sp. z o.o.) ŹRÓDŁO CIEPŁA: Kudowa Zdrój, ul. Tkacka 22 II Wyszczególnienie / Rok 2007 2008 2009 DANE DOTYCZĄCE CIEPŁA Moc zamówiona [MW] 0,149 0,149 0,149 Moc wytwarzana [MW] 0,144 0,144 0,144 Produkcja ciepła sumarycznie [GJ/rok] 1 047 1 068 929 0 0 0 1 047 1 068 929 33,3 31,4 29,3 ZuŜycie ciepła na potrzeby własne z podziałem na: - cele grzewcze + c.w.u. [GJ/rok] SprzedaŜ ciepła z podziałem na: - cele grzewcze + c.w.u. [GJ/rok] 3 ZuŜycie paliwa tys. m /rok DANE DOTYCZĄCE ENERGII ELEKTRYCZNEJ Moc zamówiona [MW] ZuŜycie energii elektrycznej [kWh/rok] nie określono, nie określono, nie określono, obiekt zasilany obiekt zasilany obiekt zasilany jako pododbiorca jako pododbiorca jako pododbiorca 1 151,00 1 323,00 1 232,00 Tabela 2-13. Parametry charakteryzujące sprzedaŜ i produkcję ciepła z kotłowni przy ul. Tkackiej 22 V w Kudowie- Zdroju w latach 2007 – 2009 (Źródło: Fortum Sp. z o.o.) ŹRÓDŁO CIEPŁA: Kudowa Zdrój, ul. Tkacka 22 V 2008 DANE DOTYCZĄCE CIEPŁA Moc zamówiona [MW] 0,149 0,149 Moc wytwarzana [MW] 0,144 0,144 Produkcja ciepła sumarycznie [GJ/rok] 1 026 1 068 ZuŜycie ciepła na potrzeby własne z podziałem na: - cele grzewcze + c.w.u. [GJ/rok] 0 0 SprzedaŜ ciepła z podziałem na: - cele grzewcze + c.w.u. [GJ/rok] 1 026 1 068 3 ZuŜycie paliwa tys. m /rok 32,0 34,2 DANE DOTYCZĄCE ENERGII ELEKTRYCZNEJ Moc zamówiona [MW] ZuŜycie energii elektrycznej [kWh/rok] 2009 0,149 0,144 972 0 972 31,0 nie określono, nie określono, nie określono, obiekt zasilany obiekt zasilany obiekt zasilany jako pododbiorca jako pododbiorca jako pododbiorca 1 409,00 1 815,00 1 917,00 66 2007 Strona Wyszczególnienie / Rok Tabela 2-14. Parametry charakteryzujące sprzedaŜ i produkcję ciepła z kotłowni przy ul. Fabrycznej 13 w Kudowie- Zdroju w latach 2007 – 2009 (Źródło: Fortum Sp. z o.o.) ŹRÓDŁO CIEPŁA: Kudowa Zdrój, ul. Fabryczna 13 Wyszczególnienie / Rok 2007 DANE DOTYCZĄCE CIEPŁA 0,085 Moc zamówiona [MW] Moc wytwarzana [MW] Produkcja ciepła sumarycznie [GJ/rok] 2008 2009 0,085 0,085 0,072 0,072 0,072 629 668 629 0 0 0 629 668 629 ZuŜycie ciepła na potrzeby własne z podziałem na: - cele grzewcze + c.w.u. [GJ/rok] SprzedaŜ ciepła z podziałem na: - cele grzewcze + c.w.u. [GJ/rok] 3 ZuŜycie paliwa tys. m /rok 19,7 20,8 DANE DOTYCZĄCE ENERGII ELEKTRYCZNEJ nie określono, nie określono, nie określono, obiekt zasilany obiekt zasilany obiekt zasilany jako pododbiorca jako pododbiorca jako pododbiorca Moc zamówiona [MW] ZuŜycie energii elektrycznej [kWh/rok] 2.2.3.3 18,8 1 409,00 1 815,00 1 917,00 Plany rozwojowe dla systemu ciepłowniczego na terenie Gminy Rozbudowa istniejącego lokalnego systemu ciepłowniczego jest obecnie mało prawdopodobna, głównie ze względu na ogólną dostępność gazu ziemnego, który będąc równieŜ głównym paliwem ciepłowni, powoduje, Ŝe ciepło nie moŜe być konkurencyjne cenowo wobec gazu ziemnego. Kolejnym powodem, dla którego rozwój systemu ciepłowniczego jest mało prawdopodobny jest brak moŜliwości budowy nowych duŜych odbiorców ciepła w zasięgu obecnej sieci ciepłowniczej. Przedsiębiorstwo ciepłownicze przewiduje prowadzić prace modernizacyjne jedynie na węzłach ciepłowniczych poprzez montaŜ układów automatycznej regulacji. Z tego powodu, jak i ze względu na brak nowych odbiorców ciepła, ciągle spadające zapotrzebowanie na odbiorców od istniejącego systemu. Odłączanie np. zespołu budynków wielorodzinnych przy ul. Łąkowej z pewnością wpłynie niekorzystnie na rentowność funkcjonowania całego przedsiębiorstwa, a to z kolei moŜe skutkować dalszymi wzrostami cen ciepła. Konsekwencją Strona oferowanego przez przedsiębiorstwo ciepłownicze istnieje realne zagroŜenie odłączenia kolejnych 67 ciepło w budynkach podłączonych do sieci ciepłowniczej, a takŜe wysokie ceny ciepła takiego scenariusza mogą być kolejne odłączenia budynków i całkowita likwidacja systemu ciepłowniczego. Przy urzeczywistnieniu takiego scenariusza, bezwzględnie naleŜy dąŜyć do sytuacji, w której odłączające się od ciepła sieciowego budynki będą nadal zasilane paliwami czystymi, np. gazem ziemnym tak aby nie pogarszał się stan powietrza atmosferycznego w mieście. Nie moŜna, równieŜ wykluczać budowy w przyszłości układów wyspowych zasilających kilka budynków opartych o odnawialne źródła energii lub ekologiczne technologie spalania czystych paliw jak, gaz ziemny (np.: w przypadku nowych inwestycji związanych z budową budynków mieszkalnych wielorodzinnych). 2.2.3.4 Kotłownie lokalne i przemysłowe Budynki mieszkalne zarówno jedno jak i wielorodzinne, nie podłączone do systemu ciepłowniczego, zasilane są głównie z lokalnych kotłowni indywidualnych, układów ogrzewania etaŜowego (lokalowego) lub przy wykorzystaniu pieców węglowych ceramicznych lub stalowych typu „śar”. Ponadto oprócz źródeł ciepła zasilających budynki mieszkalne, występuje kilka większych kotłowni eksploatowanych w budynkach uŜyteczności publicznej i produkcji, handlu i usług. Największe spośród nich, ponad 200 kW to: • kotłownia gazowo-olejowa 24 Wojskowego Szpitala Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjnego, gdzie zainstalowana moc grzewcza urządzeń wynosi łącznie 1,876 MW, natomiast zuŜycie gazu w 2009r. wyniosło ponad 514 tys. m3, co odpowiada produkcji ok. 17 998 GJ ciepła; • kotłownia gazowa Sanatorium Bristol MSWiA, gdzie zainstalowana moc grzewcza urządzeń wynosi łącznie 1,8 MW, natomiast zuŜycie gazu w 2009r. wyniosło ponad 169 tys. m3, co odpowiada produkcji ok. 5 918 GJ ciepła; • kotłownia gazowa Basenu „Wodny Świat”, gdzie zainstalowana moc grzewcza urządzeń wynosi łącznie 1,355 MW, natomiast zuŜycie gazu w 2009r. wyniosło ponad 105 tys. m3, co odpowiada produkcji ok. 4 070 GJ ciepła; • kotłownia gazowa w Szpitalu Uzdrowiskowym „Polonia”, gdzie zainstalowana moc • kotłownia gazowa w Szpitalu Uzdrowiskowym „Zameczek”, gdzie moc grzewcza eksploatacyjna urządzeń wynosi łącznie 0,5 MW, natomiast zuŜycie gazu w 2009r. wyniosło ponad 54 tys. m3, co odpowiada produkcji ok. 1 902 GJ ciepła; Strona ponad 152 tys. m3, co odpowiada produkcji ok. 5 337 GJ ciepła; 68 grzewcza urządzeń wynosi łącznie 0,92 MW, natomiast zuŜycie gazu w 2009r. wyniosło • kotłownia gazowa w Szpitalu Uzdrowiskowym „Jagusia”, gdzie zainstalowana moc grzewcza urządzeń wynosi łącznie 0,6 MW, natomiast zuŜycie gazu w 2009r. wyniosło ponad 79 tys. m3, co odpowiada produkcji ok. 2 770 GJ ciepła; • kotłownia gazowa w Hotelu „Kudowa”, gdzie zainstalowana moc grzewcza urządzeń wynosi łącznie 0,52 MW, natomiast zuŜycie gazu w 2009r. wyniosło blisko 81 tys. m3, co odpowiada produkcji ok. 2 832 GJ ciepła; • kotłownia olejowa w Szpitalu „Orlik”, gdzie zainstalowana moc grzewcza urządzeń wynosi łącznie 280 kW, natomiast zuŜycie oleju w 2009r. wyniosło blisko 54 m3, co odpowiada produkcji ok. 1 955 GJ ciepła; • kotłownia gazowa w Sanatorium „Zacisze”, gdzie zainstalowana moc grzewcza urządzeń wynosi łącznie 265 kW, natomiast zuŜycie gazu w 2009r. wyniosło ponad 42 tys. m3, co odpowiada produkcji ok. 1 470 GJ ciepła; • kotłownia gazowa w Szpitalu Uzdrowiskowym „Koga”, gdzie zainstalowana moc grzewcza urządzeń wynosi łącznie 265 kW, natomiast zuŜycie gazu w 2009r. wyniosło ponad 61 tys. m3, co odpowiada produkcji ok. 2 147 GJ ciepła; • kotłownia gazowa Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych, gdzie zainstalowana moc grzewcza urządzeń wynosi łącznie 225 kW, natomiast zuŜycie gazu w 2009r. wyniosło ponad 17,5 tys. m3, co odpowiada produkcji ok. 614 GJ ciepła; • kotłownia gazowa w Ośrodku Wypoczynkowym Orion A, gdzie zainstalowana moc grzewcza urządzeń wynosi łącznie 200 kW, natomiast zuŜycie gazu w 2009r. wyniosło ponad 18 tys. m3, co odpowiada produkcji ok. 645 GJ ciepła. W latach 1995–2002 w ramach programu ograniczania niskiej emisji zrealizowano rozbudowę gazociągów średniego i niskiego ciśnienia o długości 4,4 km. Następnie zmodernizowano 139 kotłowni węglowych i zastąpiono je gazowymi o łącznej mocy 19,3 MW. Obecnie na terenie Kudowy-Zdroju nie ma większych obiektów, które byłyby opalane nieekologicznymi paliwami, a wprowadzanie ogrzewania gazowego przyczyniło się do znacznej poprawy jakości powietrza atmosferycznego. płynny i energia elektryczna. Struktura zuŜycia paliwa do celów ogrzewania pomieszczeń wynika z kilku elementów, przede wszystkim z dostępności nośników i ich ceny. Infrastruktura gazownicza w Kudowie jest dobrze rozwinięta, co czyni to paliwo ogólnodostępnym natomiast ciągle rosnące Strona paliwa gazowe oraz paliwa stałe, głównie węglowe i drewno oraz w niewielkim stopniu olej, gaz 69 Podstawowym nośnikiem energii wykorzystywanym w Gminie do celów grzewczych są: ceny gazu powodują, Ŝe paliwa stałe będąc najtańszymi w eksploatacji systemów grzewczych, nadal stanowią znaczący udział w bilansie ciepła. ciepło sieciowe 15,5% węgiel 29,0% drewno 12,5% gaz ziemny 38,8% olej 2,6% energia elektryczna 1,6% propan - butan 0,1% Rysunek 2-10 Struktura zuŜycia paliw i energii na cele ogrzewania pomieszczeń Ceny paliw ciekłych stanowią barierę w stosowaniu ich do celów grzewczych, dlatego ich znaczenie w bilansie energetycznym jest niewielkie i prawdopodobnie nadal będzie maleć, pomimo powszechnej dostępności tych paliw. 2.2.4 System gazowniczy Dystrybucją gazu ziemnego dla odbiorców indywidualnych i instytucjonalnych na terenie gminy zajmuje się Dolnośląska Spółka Gazownictwa sp. z o.o., która wchodzi w skład Grupy Kapitałowej Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG), lecz stanowi samodzielny Strona 70 podmiot prawa handlowego. Rysunek 2-11 Obszar działania Dolnośląskiej Spółki Gazownictwa Obszar Zakładu Gazowniczego Wałbrzych zasilany jest poprzez gazociąg przesyłowy wysokiego ciśnienia DN 300 relacji Ołtaszyn – Kudowa oraz gazociąg podwyŜszonego średniego ciśnienia DN 300/250 relacji Lubiechów – Kłodzko. Ponadto infrastruktura gazowa wysokiego ciśnienia, w tym stacje redukcyjno pomiarowe I˚ oraz sieci przesyłowe wysokiego ciśnienia eksploatowane są przez Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. we Wrocławiu. 2.2.4.1 Informacje ogólne Miasto Kudowa-Zdrój zasilane jest gazem ziemnym wysokometanowym GZ-50 z gazociągu magistralnego wysokiego ciśnienia DN300 o ciśnieniu 6,3MPa poprzez stację redukcyjno pomiarową I˚ „Jeleniów” wybudowaną w 1994 roku o wydajności 6000 m3/godzinę. Wcześniej Kudowa-Zdrój była zasilana gazem koksowniczym, za pośrednictwem gazociągu średniego ciśnienia DN 80 z gazowni w Dusznikach-Zdroju, a długość sieci gazowej wynosiła około 15000 mb. Następnie wybudowane zostały nowe gazociągi niskiego ciśnienia w ulicach: Głównej, Dańczów – Jeleniów, DN 150 relacji Jeleniów – stacja redukcyjna pomiarowa II˚ przy ulicy Słonecznej i Fabrycznej, oraz gazociągi w ulicach Zdrojowej, 1 Maja, Słonecznej, Warszawskiej, Poznańskiej, Lubelskiej, Granicznej Kościuszki oraz Chrobrego. Miasto Kudowa-Zdrój oraz wieś Strona oraz Chopina. Ponadto zbudowane zostały gazociągi średniego ciśnienia: rozprowadzający DN 225 71 Zdrojowej, 1 Maja, Nad Potokiem, Sikorskiego, Turystycznej, Spacerowej, Leśnej, Kombatantów Jeleniów zasilane są gazem ziemnym ze stacji SRP Jeleniów gazociągiem DN 100 do stacji redukcyjno-pomiarowej II˚ przy ulicy Fabrycznej oraz gazociągiem DN 150 do stacji redukcyjnopomiarowej II˚ przy ulicy Słonecznej, a stamtąd gazociągiem DN 150 do stacji redukcyjnopomiarowej II˚ przy ulicy Kościuszki. System gazowniczy obsługuje 90% miasta Kudowa-Zdrój. Sieć gazowa nie obsługuje rejonów miasta: Słone, Brzozowie, PstrąŜna, Bukowina, Jakubowice. W kolejnej tabeli zestawiono długość sieci przesyłowych znajdujących się na obszarze gminy. W kolumnie ogółem zestawiono łącznie sieci niskiego, średniego i podwyŜszonego ciśnienia. Tabela 2-15 Długość sieci przesyłowej gazu ziemnego na terenie gminy Kudowa-Zdrój Długość sieci przesyłowej [m] Rok Ogółem Średniego ciśnienia 2007 39979 14227 2008 40106 14845 2009 40112 15895 Tabela 2-16 Charakterystyka stacji redukcyjno pomiarowych funkcjonujących na terenie gminy KudowaZdrój L.p. Lokalizacja Przepustowość nominalna Stan techniczny* 3 m /h 1 SRP II ul. Fabryczna 1400 dobry 2 SRP II ul. Słoneczna 1500 dobry 3 SRP I Jeleniów 6000 dobry *źródło informacji DSG Sp. z o.o. 2.2.4.2 Odbiorcy i zuŜycie gazu Sumaryczne zuŜycie gazu na terenie Gminy Kudowa-Zdrój z podziałem na ilość i charakter Strona 72 odbiorców przedstawiono w poniŜszych tabelach. Tabela 2-17 Ilość i grupy odbiorców gazu ziemnego na terenie gminy Odbiorcy gazu Rok 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ogółem odbiorcy 3060 3048 3084 3078 3088 3090 Gospodarstwa domowe Inni odbiorcy Razem W tym do celów c.o. Przemysł Zakłady produkcyjne, handel, usługi 2887 2882 2946 2934 2914 2997 528 445 487 517 541 556 20 19 22 22 24 11 153 147 116 122 150 82 Tabela 2-18 ZuŜycie gazu ziemnego z podziałem na grupy odbiorców ZuŜycie gazu w ciągu roku w tys. m3 Inni odbiorcy Razem W tym do celów c.o. Przemysł Zakłady produkcyjne, handel, usługi 4521,0 5306,1 6516,8 6447,7 6949,4 8094,7 1349,1 1148,6 1831,9 1676,5 1530,8 2231,9 715,7 815,3 1185,7 1025,0 990,1 832,0 432,9 515,2 1433,0 2703,6 2065,2 1821,0 2739,0 3642,3 3251,9 2067,6 3353,4 4041,8 73 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Gospodarstwa domowe Ogółem odbiorcy Strona Rok 4500 4000 zuŜycie gazu, tys. m3/rok 3500 3000 Gospodarstw a domow e 2500 Przemysł 2000 1500 Zakłady produkcyjne, handel, usługi 1000 500 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rysunek 2-12 Zmiany zuŜycia gazu w grupach odbiorców w latach 2004 – 2009 Wg danych z sześciu ostatnich lat moŜna zaobserwować znaczący, bo ok. 80% wzrost ogólnego zuŜycia gazu ziemnego. Największy przyrost zuŜycia, bo aŜ ponad trzykrotny nastąpił w grupie przemysł. W sektorze komunalnym wzrost zuŜycia gazu w ciągu sześciu lat wzrósł o ok. 65%, przy czym do celów grzewczych juŜ tylko o 16%. W grupie odbiorców, jakimi są usługi, handel, uŜyteczność publiczna, zakłady produkcyjne w analizowanym okresie wynosił blisko 50%. W analizowanym okresie globalne zuŜycie gazu w gminie Kudowa-Zdrój systematycznie rosło i w 2009 r. wyniosło ok. 8,1 mln m3. 2.2.4.3 Plany rozwojowe dla systemu gazowniczego na terenie Gminy W najbliŜszym czasie Dolnośląska Spółka Gazownicza przewiduje inwestycje z zakresu rozbudowy sieci gazowej, głównie związane z procesem przyłączenia nowych klientów. Inwestycje te w latach 2010 – 2011 w szczególności będą dotyczyć rozbudowy gazociągu średniego ciśnienia o średnicach 63mm oraz 32mm. Długości planowanych gazociągów w poszczególnych obrębach: - ul. Polna: De 63 – 40 mb; - ul. Fredry: De 63 – 120 mb; - ul. Słowackiego: De 63 – 135 mb; Strona - ul. Kościuszki: De 63 – 24 mb; 74 - Obręb Czermna: De 63 – 45 mb, De 32 – 185mb; DSG Sp. z o.o. przewiduje równieŜ na najbliŜsze lata prace modernizacyjne na obecnie istniejącej infrastrukturze w obrębie ul. Głównej. Zgodnie z informacją OGP Gaz-System Sp. z o.o. w przypadku pojawienia się nowych odbiorców gazu z przesyłowej sieci gazowej wysokiego ciśnienia, warunki przyłączenia i odbioru gazu będą uzgodnione pomiędzy stronami i będą zaleŜały od uwarunkowań technicznych i ekonomicznych uzasadniających rozbudowę sieci przesyłowej. 2.2.5 System elektroenergetyczny Główne elementy systemu elektroenergetycznego województwa dolnośląskiego, linie Strona 75 wysokich napięć 400, 220 i 110 kV wraz ze stacjami rozdzielczymi pokazuje poniŜszy rysunek. Rysunek 2-13 Główne elementy systemu elektroenergetycznego województwa dolnośląskiego 2.2.5.1 Informacje ogólne Koncesję na obrót, przesyłanie i dystrybucję energii elektrycznej na omawianym terenie posiada EnergiaPro GRUPA TAURON S.A. Oddział w Wałbrzychu. Głównym sprzedawcą energii na terenie Gminy Kudowa-Zdrój jest EnergiaPro Gigawat Sp. z o.o. GRUPA TAURON S.A. Obszar działania dystrybutora energii pokazano na kolejnym rysunku. Źródło: www.energiapro.pl Rysunek 2-14 Obszar działania EnergiaPro GRUPA TAURON S.A. Oddział w Wałbrzychu Zaopatrzenie w energię elektryczną odbiorców zlokalizowanych na obszarze Miasta KudowaZdrój realizowane jest za pośrednictwem Głównego Punktu Zasilania - stacja GPZ 110/20kV RKudowa zlokalizowanej na obrzeŜach miasta. W stacji zabudowane są dwa transformatory 110/20kV o mocach 10MVA kaŜdy, z których, zgodnie z informacją EnergiaPro, pobierana jest moc ok. 5,4MW. Obecnie obciąŜony jest jeden transformator w ok. 54%, drugi natomiast stanowi 100% rezerwę. Sytuacja taka sprawia, Ŝe w Gminie Kudowa-Zdrój bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej ze stacji GPZ jest bardzo wysokie i nawet w przypadku awarii pracującego transformatora, rezerwowy transformator jest w stanie przejąć całe obciąŜenie. Przyjmuje się bowiem, Ŝe najbardziej optymalne rozwiązania stanowią stacje, których połowa mocy jedną linią połączona jest z polskim systemem elektroenergetycznym, a drugą z czeskim systemem elektroenergetycznym. System elektroenergetyczny gminy nie jest silnie rozwinięty i pobory mocy energii elektrycznej są stosunkowo małe, lecz w sytuacji awarii GPZ lub linii go zasilających Strona rezerwę. Ze stacji GPZ wychodzą dwie linie wysokiego napięcia 110kV S-264 i S-295. Stacja 76 zainstalowanej transformatorów obciąŜana jest w ok. 60% a pozostała połowa stanowi 100% istnieją równieŜ połączenia liniami średniego napięcia L-965 oraz L-955 z sąsiednimi stacjami GPZ zlokalizowanymi poza obszarem gminy Kudowa-Zdrój, dając dodatkową gwarancję rezerwowania dostaw energii elektrycznej. Ze stacji GPZ poprzez linie napowietrzne i kablowe średniego napięcia 20kV zasilane są stacje transformatorowe 20/0,4 kV będące własnością EnergiaPro oraz odbiorców indywidualnych. Ze stacji GPZ wyprowadzonych jest 6 linii SN: L-951 (obciąŜenie ok. 22%), L-952 (obciąŜenie ok. 19%), L-953 (obciąŜenie ok. 7,5%), L-954 (obciąŜenie ok. 6%), L-955 (obciąŜenie ok. 3%), L-956 (obciąŜenie ok. 3%). Ze stacji transformatorowych 20/0,4 liniami nN energia trafia do odbiorców niskiego napięcia. Sieci średniego i niskiego napięcia wykonane w technologii kablowej i napowietrznej (na obszarach gęstej zabudowy miejskiej sieć wykonana jest, jako kablowa). Układ sieci, na terenie miasta wykonany jest w sposób gwarantujący wzajemne rezerwowanie się poszczególnych ciągów liniowych i utrzymania dostaw energii w przypadku awarii którejś z linii. Zakład energetyczny nie udzielił informacji na temat długości i rodzajów linii, jak równieŜ rozmieszczenia linii i stacji transformatorowych. Gmina będąc odpowiedzialną za bezpieczeństwo energetyczne odbiorców działających na jej terenie powinna dąŜyć do uzyskania pełnej informacji o stanie technicznym systemu elektroenergetycznego oraz posiadać dokładne informacje na temat obciąŜeń poszczególnych elementów infrastruktury, przede wszystkim linii elektroenergetycznych oraz stacji transformatorowych. W tym celu naleŜy doŜyć do uzyskania tego typu informacji i prowadzić ciągły monitoring stanu systemu elektroenergetycznego. Wg informacji EnergiaPro GRUPA TAURON S.A. stan techniczny sieci SN i nN na obszarze gminy Kudowa-Zdrój jest zadowalający. 2.2.5.2 Odbiorcy i zuŜycie energii elektrycznej W kolejnych tabelach przedstawiono liczbę przyłączonych do sieci energetycznej odbiorców na obszarze Gminy Kudowa-Zdrój oraz związane z tym roczne zuŜycia energii elektrycznej Strona 77 (wg danych EnergiaPro GRUPA TAURON S.A.). Tabela 2-19 Liczba odbiorców energii elektrycznej w poszczególnych grupach w Gminie Kudowa-Zdrój na przestrzeni lat 2000 – 2008 Lp. 1 Średnie napięcie 2 Niskie napięcie 3 4 Liczba odbiorców energii elektrycznej [odb.] Grupa taryfowa 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 7 8 8 8 10 10 12 12 4561 4463 4481 4501 4523 4560 4410 4504 4645 w tym gospodarstwa domowe Razem 9 3860 3803 3874 3896 3900 3980 3896 3971 4077 4568 4472 4489 4509 4531 4570 4420 4516 4657 Tabela 2-20 ZuŜycie energii elektrycznej w poszczególnych grupach w Gminie Kudowa-Zdrój na przestrzeni lat 2000 – 2008 Lp. Grupa taryfowa 1 SN 2 nN w tym gospodarstwa domowe Razem 3 4 Ilość energii elektrycznej dostarczonej do odbiorców [MWh] 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 6243 6405 7019 7009 7731 5877 6085 6728 7123 12870 12806 13017 13463 13972 14027 13982 14931 15174 6021 5967 5886 5737 5869 6120 6000 6467 6412 19113 19211 20036 20472 21703 19904 20067 21659 22297 Na przestrzeni lat 2000-2008 obserwowana była tendencja wzrostowa zuŜycia energii elektrycznej w grupie odbiorców: gospodarstwa domowe, niemniej jednak wzrost ten nie jest znaczący i w ciągu ostatnich pięciu lat zuŜycie energii wahało się w granicach 5,7-6,5 GWh/rok. Całkowite zuŜycie energii elektrycznej w ostatnich latach utrzymuje się na poziomie 19–22 GWh/rok i cechuje się łagodnym trendem wzrostowym. Największym konsumentem energii elektrycznej w Gminie Kudowa-Zdrój są obecnie odbiorcy z sektora produkcji, usług, handlu Strona 78 i drobnego wytwórstwa (ok. 63% łącznego zuŜycia energii elektrycznej). 2003 2005 2006 22 297 2002 21 659 2001 20 067 20 472 2000 19 904 20 036 10000 19 211 15000 21 703 20000 19 113 zuŜycie energii elektrycznej, MWh/rok 25000 2007 2008 5000 2004 zmiany zuŜycia energii elektr. w stosunku do 2000roku, % Rysunek 2-15 Roczne zuŜycia energii elektrycznej na obszarze Gminy Kudowa-Zdrój w latach 2000 – 2008 120 RAZEM 100 Cele komunalnobytowe 80 Handel, usługi, uŜyteczność publiczna 60 Przedsiębiorstwa produkcyjne 40 Liniowy (RAZEM) 20 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Rysunek 2-16 Zmiany zuŜycia energii elektrycznej na obszarze Gminy Kudowa-Zdrój w poszczególnych grupach odbiorców w latach 2000 – 2008. 2.2.5.3 Plany rozwojowe systemu elektroenergetycznego na terenie gminy Na podstawie informacji dostarczonych przez EnergiaPro GRUPA TAURON S.A. w planach odbiorców realizowana jest na bieŜąco. Aktualnie trwa proces uzgadniania Planu Rozwoju EnergiaPro S.A. na lata 2011 – 2015 przez Urząd Regulacji Energetyki. Strona elektroenergetycznych. Rozbudowa sieci elektroenergetycznej związana z przyłączaniem nowych 79 rozwojowych przedsiębiorstwa nie przewiduje się w najbliŜszym czasie modernizacji linii 2.2.5.4 Oświetlenie ulic Utrzymanie oświetlenia dróg, parków, skwerów i innych publicznych terenów naleŜy do jednych z podstawowych obowiązków Gminy w zakresie planowania energetycznego. Obecnie na terenie Gminy Kudowa-Zdrój zainstalowanych jest łącznie ponad 1459 opraw oświetleniowych na wszystkich typach dróg. Łączna moc opraw to około 217 kW, co daje średnią moc na punkt oświetleniowy na poziomie 149 W. Szacowane zuŜycie energii elektrycznej na oświetlenie ulic kształtuje się na poziomie 899 MWh/rok. Wg informacji Urzędu Miasta nadal ok. 2/3 opraw oświetleniowych wyposaŜona jest w nieefektywne rtęciowe Ŝarówki, pozostałe oprawy zostały zmodernizowane i w większości wyposaŜone w sodowe Ŝarówki. W wyniku modernizacji oświetlenia ulicznego osiągnięto obniŜenie mocy opraw oświetleniowych o około 17% przy zachowaniu, co najmniej tych samych parametrów odnośnie natęŜenia światła. Modernizacja pozostałych lamp wyposaŜonych w Ŝarówki rtęciowe pozwoli na obniŜenie mocy o kolejne 20%, co z kolei przy dzisiejszych cenach energii elektrycznej daje oszczędności na poziomie ok. 100 tys. zł na rok. 2.2.6 Transport Zgodnie z przyjętą dla opracowania metodologią zuŜycie energii na obszarze gminy przez sektor transportowy oceniane jest w zakresie zorganizowanego systemu komunikacji zbiorowej. Na terenie miasta Kudowa-Zdrój system taki nie funkcjonuje. W dalszej części raportu określono w sposób szacunkowy oddziaływanie sektora transportowego na stan powietrza atmosferycznego poprzez określenie wielkości emisji liniowej przy drogach krajowych, wojewódzkich i gminnych, dane uwzględniono w rozdziale dotyczącym oceny stanu ochrony środowiska. źródeł energii na swoim terenie. Natomiast w róŜnych dokumentach gminnych, zamieszczono zapisy związane z rozwojem energetyki odnawialnej. Są to w szczególności: • Program Ochrony Środowiska. Wymieniono tu następujące zadania do realizacji: Strona Gmina Kudowa-Zdrój obecnie nie posiada spójnej strategii wykorzystania odnawialnych 80 2.2.7 Odnawialne źródła energii o Redukcję emisji zanieczyszczeń, zwłaszcza ze źródeł tzw. niskiej emisji (program częściowo wdroŜony, gdzie głównym zakresem była likwidacja kotłowni opalanych paliwami stałymi), o Zmniejszenie energochłonności gospodarki o Kontynuacja edukacji ekologicznej w zakresie oszczędzania energii i korzystania z proekologicznych źródeł energii odnawialnej, o Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii, o Ograniczenie emisji komunikacyjnej. • Strategia rozwoju Kudowy Zdroju. Strategiczne cele i kierunki rozwoju, m.in.: o Ochrona środowiska naturalnego: Ograniczanie niskiej emisji przez rozwijanie sieci gazowej, zmianę sposobu ogrzewania w obiektach prywatnych, wspieranie inwestorów prywatnych wiedzą na temat moŜliwości wykorzystania dostępnych funduszy na ten cel oraz współpraca z dystrybutorem gazu w zakresie ustalania ceny gazu, WdraŜanie programów ograniczających zuŜycie wody, energii przez wprowadzenie systemowych rozwiązań (stworzenie Ekologicznego Forum – które zapewni informację o moŜliwościach w tym zakresie, rozpisywanie corocznych konkursów dla najlepszych obiektów w tej dziedzinie). o Infrastruktura. ObniŜanie strat ciepła w budynkach komunalnych przez ich modernizację. Obecnie w obiektach zarządzanych przez Urząd Miasta spośród odnawialnych źródeł energii wykorzystuje się jedynie energię słoneczną. Układ solarnego wspomagania przygotowania ciepłej wody uŜytkowej zainstalowany jest w budynku basenu krytego Wodny Świat Sp. z o.o. Na dachu i południowej elewacji pływalni zamontowano kolektory płaskie, typu KS-2000S/P polskiej firmy HEWALEX. Zainstalowano 28 pakietów kolektorów słonecznych (po 5 paneli na jednej konstrukcji wsporczej) o łącznej powierzchnia kolektorów 302,4 m2. Ponadto w budynku pływalni znajduje się powietrzna pompa ciepła szwedzkiej firmy IV basenowej, odzyskując ciepło z usuwanego powietrza wentylacyjnego i ciepłej wody. Strona COP=3. Pompa ta współpracuje z centralą wentylacyjną TK-1, zapewniającą wentylację hali 81 PRODUKT, typ pompy 4820 o mocy grzewczej 55 kW i elektrycznej 17 kW. Współczynnik Tabela 2-21 Produkcja ciepła na Basenie Wodny Świat Sp z o.o. w latach 2007-2009 Rok 2007 2008 2009 Kolektory GJ 403,172 373,128 370,158 Pompy ciepła % GJ % 8,02 7,22 8,31 623,03 742,90 523,07 12,39 14,37 11,74 Źr. Odnawialne GJ 1026,20 1116,02 893,23 % 20,41 21,58 20,05 Kotłownia GJ 4001,61 4055,24 3562,46 % 79,59 78,42 79,95 Wg informacji Urzędu Miasta w budynkach jednorodzinnych występują pojedyncze instalacje typu pompa ciepła, kolektory słoneczne do przygotowania ciepłej wody uŜytkowej oraz Strona 82 kotłownie biomasowe. 2.3 Koszty energii Koszt wytworzenia 1GJ energii cieplnej do ogrzewania budynku jednorodzinnego reprezentatywnego przy uwzględnieniu średniego kosztu zakupu oraz sprawności urządzeń działających na poszczególne nośniki energii przedstawia rysunek 2-17. PoniŜej zestawiono załoŜenia przyjęte do analizy. Dane o powierzchni budynku jednorodzinnego to średnia dla budynków istniejących na terenie Gminy wynikająca z danych statystycznych. Charakterystyka reprezentatywnego budynku jednorodzinnego Cecha Jednostka opis / wartość m m m m2 m3 m2 m2 tradycyjna 10,2 9,1 6 139 348 20,7 4,0 GJ/m2 GJ/rok kW % 0,63 88,0 11 węglowy 65 Dane techniczne budowlane Technologia budowy Szerokość budynku Długość budynku Wysokość budynku Powierzchnia ogrzewana budynku Kubatura ogrzewana budynku Sumaryczna powierzchnia okien i drzwi zewnętrznych Sumaryczna powierzchnia drzwi zewnętrznych Dane energetyczne Jednostkowy wskaźnik zapotrzebowania na ciepło Roczne zapotrzebowanie na ciepło budynku Zapotrzebowanie na moc cieplną budynku Typ kotła Sprawność kotła cena węgla do kotłów komorowych 600 zł/tonę; • cena węgla do kotłów retortowych 770 zł/tonę; • cena drewna opałowego 165 zł/m3; • cena słomy 30 zł/m3; • cena oleju opałowego 2,90 zł/litr; • cena gazu płynnego LPG 2,30 zł/litr; • ceny ciepła sieciowego zgodnie z taryfą Fortum Heat and Power Polska Sp. z o.o. (dla taryf G, A2, A3 i A4); Strona • 83 Ponadto przyjęto poniŜsze ceny paliw i energii (cena z VAT i ewentualny transport): • koszt gazu ziemnego zgodnie z taryfą Dolnośląskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. (dla taryfy W-3) • ceny energii elektrycznej zgodnie z taryfą EnergiaPro GRUPA TAURON S.A. (dla taryfy G12 – 60% ogrzewania w taryfie nocnej oraz 40% w taryfie dziennej); • ceny energii elektrycznej zgodnie z taryfą EnergiaPro GRUPA TAURON S.A. (dla taryfy G11); • pompa ciepła zasilana energią elektryczną w taryfie G11, • w niniejszej analizie nie uwzględnia się kosztów ewentualnej obsługi i remontów urządzeń oraz nakładów inwestycyjnych niezbędnych do poniesienia w przypadku zmiany nośnika energii. Przyjęto równieŜ sprawności wytwarzania w zaleŜności od sposobu ogrzewania i rodzaju stosowanego paliwa. Przedstawiono równieŜ efekt energetyczny spowodowany zmianą kotła węglowego na inne alternatywne źródło ciepła (Tabela 2-22). Tabela 2-22 Roczne zuŜycie paliw na ogrzanie budynku indywidualnego z uwzględnieniem sprawności energetycznej urządzeń grzewczych oraz potencjał redukcji zuŜycia energii w wyniku zastosowania technologii alternatywnej do kotła węglowego komorowego Roczne zuŜycie paliwa dla róŜnych źródeł ciepła Redukcja ZuŜycie paliwa zuŜycia Sprawność Rodzaj kotła energii paliwa kotła [%]* Ilość Jednostka Kocioł węglowy - tradycyjny 65 5,9 Mg/a Kocioł węglowy - retortowy 85 4,1 Mg/a 23,6% 3 Kocioł gazowy 90 2794 m /a 27,8% 3 Kocioł olejowy 88 2,7 m /a 26,1% 3 Kocioł LPG 90 2,1 m /a 27,6% Kocioł na drewno 80 8,5 Mg/a 18,8% 3 Kocioł na słomę 80 47,9 m /a 18,7% Pompa ciepła zasilana en. elektr.** 300 8,3 MWh/rok 78,3% Ogrzewanie elektryczne 100 24,4 MWh/rok 35,0% Ciepło sieciowe 98 90 GJ/rok 18,8% Strona 84 * sprawność średnioroczna ** dla pomp ciepła określa współczynnik COP, tu przyjęto COP=3 15000 10000 1430 2680 3188 ciepło sieciowe A2 3532 5256 kocioł gazowy W3 4364 5496 5892 5977 6233 2500 7548 7946 5000 9991 7500 12590 Roczne koszty ogrzewania [zł/rok] 12500 0 energia energia elektryczna elektryczna G11 G12g kocioł olejowy ciepło ciepło kocioł LPG ciepło sieciowe - sieciowe sieciowe G A4 A3 pompa ciepła węgiel węgiel kocioł kocioł tradycyjny retortowy kotły na drewno kotły na słomę Sposób ogrzewania Strona 85 Rysunek 2-17 Porównanie kosztów wytworzenia energii w odniesieniu do zapotrzebowania na energię uŜyteczną dla róŜnych nośników Tabela 2-23 Roczne koszty paliw i energii na ogrzanie budynku indywidualnego oraz potencjał redukcji kosztów w wyniku zastosowania technologii alternatywnej do kotła węglowego komorowego Roczne koszty paliwa na ogrzanie budynku reprezentatywnego Redukcja kosztów paliwa* Cena paliwa (brutto) Ilość Jednostka Ilość Jednostka Kocioł węglowy - tradycyjny 600 zł/Mg 3 532 zł/a - Kocioł węglowy - retortowy 770 zł/Mg 3 188 zł/a 9,7% Kocioł olejowy 2,9 zł/l 7 946 zł/a -125,0% Kocioł LPG 2,8 zł/l 5 977 zł/a -69,2% Kocioł gazowy - taryfa W3 1,97 zł/m3 5 496 zł/a -55,6% Ciepło sieciowe - grupa taryfowa A2 58,5 zł/GJ 5 256 zł/a -48,8% Ciepło sieciowe - grupa taryfowa A3 65,6 zł/GJ 5 892 zł/a -66,8% Ciepło sieciowe - grupa taryfowa A4 69,4 zł/GJ 6 233 zł/a -76,5% Ciepło sieciowe - grupa taryfowa G 84,1 zł/GJ 7 548 zł/a -113,7% Kocioł na drewno 165 zł/m3 2 680 zł/a 24,1% 3 Rodzaj kotła Kocioł na słomę Koszt paliwa 30 zł/m 1 430 zł/a 59,5% Ogrzewanie elektryczne - taryfa G11 515,0 zł/MWh 12 590 zł/a -256,5% Pompa ciepła - energia elektryczna 515,0 zł/MWh 4 364 zł/a -23,6% Ogrzewanie elektryczne - taryfa G12 325,1 zł/MWh 9 991 zł/a -182,9% * wartości ze znakiem (-) oznaczają wzrost kosztów ogrzewania Na podstawie rysunku 2-17 i tabeli 2-23 moŜna stwierdzić, Ŝe najniŜszy koszt wytworzenia ciepła w przeliczeniu na ilość ciepła uŜytecznego (potrzebnego do zachowania normatywnego komfortu cieplnego) występuje w przypadku kotłowni zasilanej paliwami stałymi na słomę, a w dalszej kolejności na drewno, węgiel do kotłów retortowych oraz komorowych. Konkurencyjne pod względem kosztów eksploatacyjnych jest ogrzewanie pompą ciepła, która około 2/3 energii potrzebnej do ogrzewania pobiera z gruntu (lub innego źródła), a tylko 1/3 w postaci energii konwencjonalnej, jaką zazwyczaj jest energia elektryczna. NajwyŜsze koszty dla przykładowego budynku jednorodzinnego występują w przypadku ogrzewania energią elektryczną w przeliczeniu na 1MW mocy zamówionej. W przypadku rozwaŜania zmiany źródła ciepła trzeba się liczyć z poniesieniem znacznych nakładów inwestycyjnych, których nie uwzględniono na omawianym rysunku. Strona to faktu, Ŝe paliwem uŜywanym przez ciepłownię jest gaz ziemny, a ponadto wysokie koszty stałe 86 oraz olejem opałowym. Ogrzewanie ciepłem sieciowym jest równieŜ stosunkowo drogie, a wynika 2.4 Stan środowiska na obszarze gminy System zaopatrzenia w ciepło na terenie Gminy Kudowa-Zdrój oparty jest w znaczącym stopniu o spalanie gazu ziemnego, w dalszej kolejności paliw stałych i paliw ciekłych (olej, LPG). Stąd główne oddziaływanie na środowisko będzie przejawiać się emisją substancji toksycznych do atmosfery w wyniku spalania paliw, w tym takŜe w silnikach spalinowych pojazdów mechanicznych poruszających się po drogach Gminy. 2.4.1 Charakterystyka głównych zanieczyszczeń atmosferycznych Istnieją dwie główne grupy zanieczyszczeń powietrza: • zanieczyszczenia substancjami gazowymi pochodzenia nieorganicznego i organicznego, np.: tlenki węgla (CO i CO2), siarki (SOx) i azotu (NOx), amoniak (NH3), fluor, węglowodory (łańcuchowe i aromatyczne), fenole; • zanieczyszczenia substancjami pyłowymi np.: popiół lotny, sadza, związki ołowiu, miedzi, chromu, kadmu i innych metali cięŜkich. Do zanieczyszczeń energetycznych naleŜą dwutlenek węgla – CO2, tlenek węgla - CO, dwutlenek siarki – SO2, tlenki azotu - NOX, pyły oraz benzo(α)piren. W trakcie prowadzenia róŜnego rodzaju procesów technologicznych dodatkowo, poza wyŜej wymienionymi, do atmosfery emitowane mogą być zanieczyszczenia w postaci róŜnego rodzaju związków organicznych, a wśród nich silnie toksyczne węglowodory aromatyczne. Natomiast głównymi związkami wpływającymi na powstawanie efektu cieplarnianego są dwutlenek węgla odpowiadający w około 55% za efekt cieplarniany oraz w 20% metan – CH4. Dwutlenek siarki i tlenki azotu niezaleŜnie od szkodliwości związanej z bezpośrednim oddziaływaniem na organizmy Ŝywe są równocześnie źródłem kwaśnych deszczy. Zanieczyszczeniami widocznymi, uciąŜliwymi i odczuwalnymi bezpośrednio są pyły w szerokim spektrum frakcji. Najbardziej toksycznymi związkami są wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne jest benzo(α)piren, którego emisja związana jest równieŜ z procesem spalania węgla zwłaszcza w niskosprawnych paleniskach indywidualnych. Strona WWA mające więcej niŜ trzy pierścienie benzenowe w cząsteczce. Najbardziej znany wśród nich 87 (WWA) posiadające właściwości kancerogenne. Najsilniejsze działanie rakotwórcze wykazują śadne ze wspomnianych zanieczyszczeń nie występuje pojedynczo, niejednokrotnie ulegają one w powietrzu dalszym przemianom. W działaniu na organizmy Ŝywe obserwuje się występowanie zjawiska synergizmu, tj. działania skojarzonego, wywołującego efekt większy niŜ ten, który powinien wynikać z sumy efektów poszczególnych składników. Na stopień oddziaływania mają równieŜ wpływ warunki klimatyczne takie jak: temperatura, nasłonecznienie, wilgotność powietrza oraz kierunek i prędkość wiatru. Wielkości dopuszczalnych poziomów stęŜeń niektórych substancji zanieczyszczających w powietrzu określone są w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002r. (Dz. U. nr 87, poz. 796). Dopuszczalne stęŜenia zanieczyszczeń, zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem, zestawiono w poniŜszej tabeli. Tabela 2-24 Dopuszczalne stęŜenia zanieczyszczeń StęŜenie zanieczyszczeń [µg/m3] Rodzaj zanieczyszczenia Benzen Dopuszczalne wg rozporządzenia godzinowe dobowe średnioroczne 5* Benzo(α)piren [ng/m3] NO2 5* 200* 1* 40* 40* do 2002 NOx 30* od 2003 SO2 350* 150* do 2004 40** do 2002 125* od 2005 20** od 2003 Ołów (w pyle zawieszonym PM10) Pył zawieszony PM10 CO 0,5* 50* 40 10 000*/8godz * poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi ** poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin 2.4.2 Stan atmosfery na terenie województwa, powiatu oraz Gminy Kudowa-Zdrój o poziomie w znacznym stopniu występujące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji – zmiany 88 stęŜeń zanieczyszczeń są głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania Strona O wystąpieniu zanieczyszczeń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast zanieczyszczeń z atmosfery. StęŜenie zanieczyszczeń zaleŜy równieŜ od pory roku. I tak: • sezon zimowy, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez niskie źródła emisji, • sezon letni, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez skaŜenia wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych. Czynniki meteorologiczne wpływające na stan zanieczyszczenia atmosfery w zaleŜności od pory roku podano w tabeli 2-25. Tabela 2-25 Czynniki meteorologiczne wpływające na stan zanieczyszczenia atmosfery Główne zanieczyszczenia Zmiany stęŜeń zanieczyszczenia Wzrost stęŜenia zanieczyszczeń Zimą: SO2, pył zawieszony, CO Sytuacja wyŜowa: - wysokie ciśnienie, - spadek temperatury poniŜej 0 oC, - spadek prędkości wiatru poniŜej 2 m/s, - brak opadów, - Spadek stęŜenia zanieczyszczeń inwersja termiczna, - mgła, Sytuacja niŜowa: - niskie ciśnienie, - wzrost temperatury powyŜej 0 oC, - wzrost prędkości wiatru powyŜej 5 m/s, - opady, Latem: O3 Sytuacja wyŜowa: - wysokie ciśnienie, - wzrost temperatury powyŜej 25 oC, - spadek prędkości wiatru poniŜej 2 m/s, - brak opadów, - promieniowanie bezpośrednie powyŜej 500 W/m2 Sytuacja niŜowa: - niskie ciśnienie, - spadek temperatury, - wzrost prędkości wiatru powyŜej 5 m/s, - opady, Ocenę stanu atmosfery na terenie województwa, powiatu i gminy przeprowadzono w oparciu o dane z raportów Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Na kolejnych rysunkach przedstawiono wielkość emisji na terenie województwa dolnośląskiego i w jego Strona 89 wydzielonych strefach na potrzeby oceny stanu jakości powietrza. Strona 90 Rysunek 2-18 Wielkość emisji pyłowej w poszczególnych powiatach województwa dolnośląskiego w 2008 roku źródło: Raport WIOŚ we Wrocławiu „Stan środowiska w województwie dolnośląskim w 2008 roku” Rysunek 2-19 Wielkość emisji gazowej w poszczególnych powiatach województwa dolnośląskiego w 2008 roku źródło: Raport WIOŚ we Wrocławiu „Stan środowiska w województwie dolnośląskim w 2008 roku” Na rysunkach 2-20 do 2-23 przedstawiono wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za rok 2008 (klasyfikacja ze względu na kryterium ochrony zdrowia), stosując oznaczenia: • klasa A: poziom stęŜeń nie przekraczający odpowiednio: poziomu dopuszczalnego lub poziomu docelowego, • klasa C: poziom stęŜeń powyŜej poziomu dopuszczalnego, poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji lub poziomu docelowego; wymagany program ochrony powietrza, • klasa D1: poziom stęŜeń nie przekraczający poziomu celów długoterminowych, • klasa D2: poziom stęŜeń powyŜej poziomu celów długoterminowych; wymagany program potrzebę opracowywania programów ochrony powietrza ze względu na ochronę zdrowia ludzi m.in. dla strefy powiat kłodzki, gdzie występują przekroczenia stęŜeń pyłu zawieszonego PM10. Strona Na podstawie klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za rok 2008 stwierdzono 91 ochrony powietrza. Rysunek 2-20 Klasyfikacja stref województwa ze względu na stęŜenia związków: SO2, NO2, CO, C6H6 oraz pierwiastków Pb, Cd, Ni w 2008 roku Strona 92 źródło: Raport WIOŚ we Wrocławiu „Stan środowiska w województwie dolnośląskim w 2008 roku” Rysunek 2-21 Klasyfikacja stref województwa ze względu na stęŜenie pyłu zawieszonego PM10 w 2008 roku Strona 93 źródło: Raport WIOŚ we Wrocławiu „Stan środowiska w województwie dolnośląskim w 2008 roku” Rysunek 2-22 Klasyfikacja stref województwa ze względu na stęŜenie benzo(a)pirenu w 2008 roku źródło: Raport WIOŚ we Wrocławiu „Stan środowiska w województwie dolnośląskim w 2008 roku” Rysunek 2-23 Klasyfikacja stref województwa ze względu na stęŜenie ozonu (O3) w 2008 roku źródło: Raport WIOŚ we Wrocławiu „Stan środowiska w województwie dolnośląskim w 2008 roku” 2.4.3 Emisja substancji szkodliwych i dwutlenku węgla na terenie Gminy Kudowa-Zdrój Proces spalania paliw dla zaspokojenia potrzeb cieplnych na ogrzewanie pomieszczeń jest podstawową przyczyną emisji substancji szkodliwych i dwutlenku węgla na terenie Gminy Kudowa-Zdrój. Z uwagi na rodzaj źródła, emisję moŜna podzielić na trzy rodzaje, a mianowicie: • emisję punktową (wysoka emisja), • emisję rozproszoną (niska emisja), substancji szkodliwych jak: SO2, NO2, CO, pył, B(α)P oraz CO2 wyraŜoną w Mg danej substancji na rok. Na terenie Gminy Kudowa-Zdrój nie występują źródła punktowe emisji zanieczyszczeń (tzw. wysoka emisja). Występują natomiast większe kotłownie opalane gazem ziemnym, których moc 94 emisję komunikacyjną (emisja liniowa). W dalszej części opracowania, wyznaczono dla poszczególnych źródeł emisje takich Strona • zainstalowana przekracza 1MW, naleŜą do nich kotłownie: ciepłowni Fortum Sp. z o.o., 24 Wojskowego Szpitala Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjnego, Sanatorium „Bristol” oraz Basenu „Wodny Świat”. W poniŜszej tabeli zestawiono emisje zanieczyszczeń powstające w wymienionych kotłowniach. Tabela 2-26 Emisja zanieczyszczeń do atmosfery z największych źródeł na terenie Gminy Kudowa-Zdrój Źródło emisji Wielkość emisji, Mg/rok Pył SO2 NOx CO CO2 Fortum Sp. z o.o. 0,022 0 2,848 0,40 2912,9 24 Wojskowy Szpital Uzdr.-Rehab. 0,008 0 0,658 0,14 1009,9 Sanatorium "Bristol" 0,003 0 0,216 0,05 332,1 Basen "Wodny Świat" 0,012 0 1,063 0,22 1631,6 W celu oszacowania ogólnej emisji substancji szkodliwych do atmosfery ze spalania paliw w budownictwie mieszkaniowym, sektorze handlowo-usługowym i uŜyteczności publicznej w Gminie, koniecznym jest posłuŜenie się danymi pośrednimi. Punkt wyjściowy stanowiła w tym przypadku struktura zuŜycia paliw i energii w Gminie do celów produkcji ciepła do ogrzewania, Strona 95 przygotowania ciepłej wody, celów bytowych oraz technologicznych. Tabela 2-27 Szacunkowa emisja substancji szkodliwych do atmosfery na terenie Gminy Kudowa- Zdrój ze spalania paliw do celów grzewczych (emisja niska) Rodzaj zanieczyszczenia Jedn. Wielkość emisji wyjściowa Pył Mg/a 142 SO2 Mg/a 76 NO2 Mg/a 28 CO Mg/a 448 B(α)P kg/a 87,95 CO2 Mg/a 25 075 Źródłem liniowej emisji zanieczyszczeń jest spalanie paliw płynnych w silnikach spalinowych pojazdów samochodowych, w maszynach rolniczych oraz w kolejnictwie. Elementem emisji w tym zakresie jest równieŜ emisja powstająca w obrocie paliwami występująca głównie w czasie tankowania oraz przeładunku. Charakterystycznymi cechami zanieczyszczeń komunikacyjnych są: • stosunkowo duŜe stęŜenie tlenku węgla, tlenków azotu i węglowodorów lotnych; • koncentracja zanieczyszczeń wzdłuŜ dróg; • nierównomierność w okresach dobowych i sezonowych związana ze zmianami natęŜenia ruchu. Na wielkość emisji komunikacyjnej mają wpływ: • stan nawierzchni; • konstrukcja i stan techniczny silników pojazdów, warunki pracy silników; • rodzaj paliwa; • płynność ruchu. Zgodnie z informacją Urzędu Miasta Kudowa-Zdrój łączna długość dróg publicznych na terenie gminy wynosi 56,9 km w tym: • droga krajowa o łącznej długości 4,2 km, • droga wojewódzka o łącznej długości 9,7 km; • drogi lokalne o łącznej długości 43 km. pojazdów w tym ruchu (raport „Generalny pomiar ruchu 2005 – Synteza wyników” na zlecenie 96 Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz dane Dolnośląskiej SłuŜby Dróg i Kolei we Strona Na podstawie danych dotyczących natęŜenia ruchu oraz udziału poszczególnych typów Wrocławiu) oraz opracowania Ministerstwa Środowiska „Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieŜących i programów ochrony powietrza” oszacowano wielkość emisji komunikacyjnej. W poniŜszej tabeli zestawiono wyjściowe dane o obliczeń emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych. Tabela 2-28 ZałoŜenia do wyznaczenia emisji liniowej na terenie Gminy Kudowa-Zdrój droga krajowa nr 8 długość 4,2 km średnie natęŜenie ruchu (wg GDDKiA) 5207 poj/dobę udział % poszczególnych typów pojazdów osobowe 62,5% dostawcze 6,6% cięŜarowe 28,6% autobusy 1,7% motocykle 0,6% droga wojewódzka nr 387 długość 9,7 km średnie natęŜenie ruchu (wg GDDKiA) poj./h 135,58 14,33 62,04 3,71 1,29 udział % poszczególnych typów pojazdów osobowe 81,7% dostawcze 6,4% cięŜarowe 3,1% autobusy 7,6% motocykle 1,2% drogi lokalne długość 43 km średnie natęŜenie ruchu (szacowane) poj./h 19,75 1,54 0,75 1,83 0,29 udział % poszczególnych typów pojazdów osobowe 84% dostawcze 15% cięŜarowe 1% autobusy 1% poj./h 32,53 5,65 0,39 0,39 580 poj/dobę 935 poj/dobę Wyniki obliczeń emisji wybranych zanieczyszczeń przedstawiono w tabelach (Tabela 2-29 Strona 97 i Tabela 2-30) oraz graficznie na rysunku (Rysunek 2-24). Tabela 2-29 Roczna emisja substancji szkodliwych do atmosfery ze środków transportu na terenie miasta Kudowa-Zdrój [kg/rok] rodzaj śr. prędkość pojazdu [km/h] osobowe 45 dostawcze 45 krajowe cięŜarowe 40 autokary 40 osobowe 45 dostawcze 45 wojewódzkie cięŜarowe 40 autokary 40 osobowe 40 dostawcze 40 gminne cięŜarowe 30 autobusy 30 RAZEM 36,8 rodzaj drogi CO 16074 1326 5372 437 5408 329 150 498 40934 5520 404 532 76983 C6H6 HC NOx 143 2470 3424 10 229 551 76 4102 11695 5 264 1316 48 831 1152 3 57 137 2 115 327 6 301 1499 369 6436 8483 45 1006 2298 6 332 880 6 332 1619 719 16473 33380 TSP SOx Pb 74 184 68 81 1051 969 76 93 25 62 17 20 29 27 87 106 180 475 270 343 82 71 93 111 2051 2542 1,82 0,08 0,00 0,00 0,61 0,02 0,00 0,00 4,62 0,34 0,00 0,00 7,50 Tabela 2-30 Roczna emisja dwutlenku węgla do atmosfery ze środków transportu na terenie miasta Kudowa-Zdrój [kg/rok] śr. ilość spalanego paliwa [l/100km] 1187710 125560 543485 32485 173010 13505 6570 16060 284965 49485 3413 3413 6,5 9,0 30,0 25,0 6,5 9,0 30,0 25,0 7,5 11,0 35,0 40,0 dł. odcinka śr. ilość spalonego drogi paliwa na danym [km] odcinku drogi [l] 4,2 4,2 4,2 4,2 10 10 10 10 43,0 43,0 43,0 43,0 0,27 0,38 1,26 1,05 0,63 0,87 2,91 2,43 3,23 4,73 15,05 17,20 śr. wskaźnik emisji [kgCO2/m3] 2142 2457 2457 2457 2142 2457 2457 2457 2142 2457 2457 2457 RAZEM roczna emisja CO2 [kg/rok] 694550 116617 1682577 83809 233661 28968 46976 95692 1968571 575110 126200 144228 5 796 958 98 osobowe dostawcze krajowe cięŜarowe autokary osobowe dostawcze wojewódzkie cięŜarowe autokary osobowe dostawcze gminne cięŜarowe autobusy natęŜenie ruchu [poj/rok] Strona rodzaj drogi rodzaj pojazdu 100000 76983 emisja [kg/rok] 75000 50000 33380 25000 16473 11531 3459 719 2051 2542 TSP SOx 7,50 0 CO C6H6 HC HCal HCar NOx Pb Rysunek 2-24 Roczna emisja wybranych substancji szkodliwych do atmosfery ze środków transportu na terenie miasta Kudowa-Zdrój Wyznaczono takŜe emisję równowaŜną, czyli zastępczą. Emisja równowaŜna jest to wielkość ogólna emisji zanieczyszczeń pochodzących z określonego (ocenianego) źródła zanieczyszczeń, przeliczona na emisję dwutlenku siarki. Oblicza się ją poprzez sumowanie rzeczywistych emisji poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń, emitowanych z danego źródła emisji i pomnoŜonych przez ich współczynniki toksyczności zgodnie ze wzorem: n E r = ∑ Et ⋅ K t t =1 gdzie: Er - emisja równowaŜna źródeł emisji, t - liczba róŜnych zanieczyszczeń emitowanych ze źródła emisji, Et - emisja rzeczywista zanieczyszczenia o indeksie t, Kt - współczynnik toksyczności zanieczyszczenia o indeksie t, który to współczynnik wyraŜa Kt = eSO2 et Strona średniorocznej wartości stęŜenia danego zanieczyszczenia et, co moŜna określić wzorem: 99 stosunek dopuszczalnej średniorocznej wartości stęŜenia dwutlenku siarki eSO2 do dopuszczalnej Współczynniki toksyczności zanieczyszczeń traktowane są, jako stałe, gdyŜ są ilorazami wielkości określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281). Emisja równowaŜna uwzględnia to, Ŝe do powietrza emitowane są równocześnie róŜnego rodzaju zanieczyszczenia o róŜnym stopniu toksyczności. Pozwala to, na prowadzenie porównań stopnia uciąŜliwości poszczególnych źródeł emisji zanieczyszczeń emitujących róŜne związki. UmoŜliwia takŜe w prosty, przejrzysty i przekonywujący sposób znaleźć wspólną miarę oceny szkodliwości róŜnych rodzajów zanieczyszczeń, a takŜe wyliczać efektywność wprowadzanych usprawnień. B(a)P 0,01% CO 64,63% Pył 20,44% SO2 10,94% NO2 3,97% Strona 100 Rysunek 2-25 Struktura zanieczyszczeń powstających w procesie spalania paliw do celów grzewczych znajdujących się w gminie Kudowa-Zdrój (bez CO2) B(a)P 41,02% Pył 30,65% CO 16,71% NO2 5,96% SO2 5,66% Rysunek 2-26 Struktura zanieczyszczeń powstających w procesie spalania paliw do celów grzewczych znajdujących się w gminie Kudowa-Zdrój, jako ekwiwalentu SO2 Na rysunku 2-25 przedstawiono udziały masowe poszczególnych zanieczyszczeń pochodzących z procesów spalania paliw do celów produkcji ciepła (w tym ciepło sieciowe). Na rysunku 2-26 ta sama emisja została przeliczona na emisję ekwiwalentną SO2, dzięki czemu uzyskuje się informację o toksyczności poszczególnych zanieczyszczeń. A więc przykładowo niewielka ilość masowa B(α)P (0,01%) stanowi ok. 41% całkowitej toksyczności emisji zanieczyszczeń ze źródeł niskiej emisji, a tlenek węgla CO, którego w całkowitej masie jest prawie 64,6% stanowi ok. 17% całkowitej toksyczności niskiej emisji. NaleŜy równieŜ zwrócić uwagę, Ŝe w tych obliczeniach nie brano pod uwagę ilości emitowanego CO2, poniewaŜ gaz ten nie jest Strona 101 gazem toksycznym. 2.5 Ocena stanu istniejącego w zakresie bezpieczeństwa paliwowego, technicznego, ekonomicznego związanego zaopatrzeniem gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Stabilny i harmonijny rozwój gospodarki gminy uzaleŜniony jest w znacznej mierze od zaspokojenia zazwyczaj rosnącego zapotrzebowania na energię elektryczną, gaz, ciepło i inne nośniki energii, czyli zapewnienia w sposób ciągły i niezawodny bezpieczeństwa energetycznego. Pojęcie bezpieczeństwa energetycznego zostało zdefiniowane w obowiązujących dokumentach urzędowych, takich jak Ustawa prawo energetyczne, czy „Polityka energetyczna Polski do 2025 roku”. Według Ustawy, bezpieczeństwo energetyczne jest to stan gospodarki umoŜliwiający pokrycie bieŜącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska”. System gazowniczy System gazowniczy zaspokaja potrzeby dotychczasowych odbiorców gazu ziemnego na terenie miasta i umoŜliwia przyłączanie nowych. Obejmuje on swoim zasięgiem najbardziej zurbanizowane części gminy. Sieć gazowa nie obsługuje rejonów miasta: Słone, Brzozowie, PstrąŜna, Bukowina, Jakubowice. Łączna wydajność stacji redukcyjno – pomiarowych I i II stopnia wynosi obecnie 8900 nm3/h, co stanowi moc w paliwie na poziomie ponad 86MW, natomiast łączne potrzeby cieplne gminy obecnie wynoszą ok. 48MW, co oznacza, Ŝe istnieją znaczące rezerwy w dostawie gazu ziemnego, zwłaszcza, Ŝe ok. 60% rynku ciepła stanowi gaz, a pozostałą część inne paliwa. Ponadto postępująca racjonalizacja energii przez uŜytkowników, powoduje, Ŝe przyrost nowych odbiorców kompensowany jest częściowo efektywnością energetyczną. Rezerwy pozwalają na nowe podłączenia do systemu w zakresie jego zasięgu oraz zwiększenie liczby odbiorców na cele i takie działania są podejmowane. Spółka gazownicza sukcesywnie modernizuje i rozbudowuje sieć na obszarze gminy. Obecny stan techniczny infrastruktury gazowniczej stanowi duŜą gwarancję dostaw gazu ziemnego do istniejących jak i nowych potencjalnych odbiorców. System gazowniczy w gminie Strona Stan techniczny miejskiej sieci gazowniczej jest dobry. Sieć częściowo wymaga modernizacji 102 bytowe, grzewcze oraz technologiczne. jest dobrze rozwinięty i stanowi wraz z energią elektryczną najistotniejsze źródeł energii dostępne i wykorzystywane na obszarze gminy Kudowa-Zdrój. System elektroenergetyczny System elektroenergetyczny zaspokaja potrzeby wszystkich dotychczasowych odbiorców energii elektrycznej. System zasilania gminy w energię elektryczną jest dobrze skonfigurowany i wg informacji EnergiaPro GRUPA TAURON S.A. znajduje się w zadowalającym stanie technicznym. W planach rozwojowych przedsiębiorstwa nie przewiduje się w najbliŜszym czasie modernizacji sieci. Główny Punkt Zasiania R-Kudowa pracuje w układzie dwustronnego zasilania liniami 110kV w powiązaniu z innymi stacjami systemu energetycznego, z jednej strony polskiego, a z drugiej czeskiego. W stacji GPZ zainstalowane są 2 transformatory o mocach 10MVA kaŜdy. Obecne potrzeby odbiorców energii elektrycznej z obszaru całego miasta powodują, Ŝe pracuje tylko jeden transformator, drugi natomiast stanowi 100% rezerwę. ObciąŜenie pracującego transformatora wynosi ok. 54,4%. Pod względem bezpieczeństwa energetycznego gminy obecny stan jest bardzo korzystny, bowiem nawet w przypadku awarii pracującego transformatora całe obciąŜenie zostanie przejęte przez transformator rezerwowy w związku z tym nie występuje zagroŜenie przerw w dostawie energii elektrycznej. Zasilanie dwustronne stacji GPZ liniami WN równieŜ podnosi bezpieczeństwo dostaw energii z sytemu krajowego. Ponadto połączenia gminnego systemu liniami średniego napięcia z innymi stacjami GPZ znajdującymi się poza obszarem miasta stanowią dodatkowe zabezpieczenia dla odbiorców gminy, zwłaszcza w przypadku wystąpienia szczytowych potrzeb. W stacjach transformatorowych SN/nN jak i na liniach SN występują rezerwy, które pozwalają na nowe podłączenia do systemu i zwiększenie liczby odbiorców. W systemie elektroenergetycznym na terenie Gminy Kudowa-Zdrój nie ma wytwórców energii elektrycznej. Dostawy pochodzą z krajowego systemu elektroenergetycznego, którego źródła zasilania równieŜ praktycznie w całości bazują na węglu kamiennym i brunatnym. się przedsiębiorstwo Fortum Power and Heat Polska Sp. z o.o.. System cieplny zaspakaja potrzeby odbiorców w zakresie centralnego ogrzewania i ciepłej wody uŜytkowej. System ciepłowniczy obsługuje najgęściej zaludnione tereny miasta tj. osiedla bloków wielorodzinnych i budynków uŜyteczności publicznej zlokalizowane w obrębie ulic: Zdrojowa i Buczka oraz osiedla Łąkowa. Strona Na terenie gminy Kudowa-Zdrój wytwarzaniem, przesyłaniem i dystrybucją ciepła zajmuje 103 System ciepłowniczy Składa się ze źródła ciepła w postaci kotłowni gazowej zlokalizowanej w pobliŜu osiedla mieszkaniowego Łąkowa, wyposaŜonej w dwa kotły gazowe o łącznej mocy zainstalowanej źródeł wynoszącej 4,81 MW, sieci ciepłowniczej o łącznej długości ok. 4,06 km oraz 20 indywidualnych i jednego grupowego węzła cieplnego. Istniejąca w pełni zautomatyzowana kotłowania została wybudowana od podstaw w latach 2004 – 2005 zastępując kotłownię opalaną miałem węgla kamiennego. Roczna produkcja ciepła wynosi obecnie ok. 46 608 GJ. W kotłowni spala się gaz ziemny wysokometanowy GZ-50 dostarczany przez Dolnośląską Spółkę Gazownictwa. Roczne zuŜycie paliwa wynosi ponad 1 484 tys. m3. Za pomocą scentralizowanego systemu ciepła sieciowego ogrzewane jest obecnie ok. 24% powierzchni uŜytkowej budynków mieszkalnych. Zgodnie z informacją zakładu ciepłowniczego roczne straty na przesyle ciepła w istniejących rurociągach w 2009 roku wyniosły 10,8% i w stosunku do poprzednich lat spadły z poziomu ok. 14%. Świadczy to, o stosunkowo dobrym stanie technicznym sieci. Niemniej jednak część rurociągów ciepłowniczych znajdujących się na osiedlu Łąkowa jest w złym stanie technicznym i wymaga modernizacji. Ciepłociągi te, wykonane w technologii tradycyjnej, częściowo prowadzone są na powietrzu, a częściowo w betonowych nieizolowanych kanałach. Ponadto system rozliczania odbiorców ciepła na os. Łąkowa, stanowi powaŜny problem społeczny, bowiem koszty ogrzewania i koszty ciepłej wody bilansowane są stratami ciepła na rurociągach, przez co mieszkańcy osiedla pokrywają koszty strat ciepła na elementach systemu będących własnością przedsiębiorstwa. Wynika to z faktu, iŜ poszczególne budynki olicznikowane są jedynie na cieple do celów grzewczych, natomiast brakuje liczników ciepła poszczególnych budynków w zakresie zuŜycia ciepła na c.w.u. Istnieje natomiast wspólny licznik ciepła na całe osiedle, który rejestruje zuŜycie ciepła zarówno do celów grzewczych jak i ciepłej wody uŜytkowej, włącznie ze stratami ciepła powstającymi na ciepłociągach prowadzonych do poszczególnych obiektów. Koszty ciepłej wody wynikają z róŜnicy odczytów licznika głównego i poszczególnych liczników ciepła do celów grzewczych. Sytuację taką naleŜy określić jako patologiczną, bowiem przedsiębiorstwo nie ponosi Ŝadnych kosztów finansowanych pomimo duŜych strat ciepła na osiedlowych ciepłociągach. urządzeń zamontowana jest w budynkach ogrzewanych, część w komorach na zewnątrz budynków, a część w pomieszczeniach nieogrzewanych budynków gospodarczych oddalonych od budynków mieszkalnych, w związku z czym liczniki te rejestrują równieŜ straty ciepła powstające na drodze Strona RównieŜ montaŜ liczników ciepła dla poszczególnych budynków budzi zastrzeŜenia, bowiem część 104 To w oczywisty sposób podtrzymuje stan zaniechania w zakresie modernizacji tych ciepłociągów. licznik - budynek. Zaleca się przeprowadzenie szczegółowej analizy tego przypadku i wsparcia mieszkańców w egzekucji zmian w systemie ciepłowniczym na osiedlu Łąkowa, w przeciwnym razie koszty ponoszone przez mieszkańców tego osiedla będą stale rosnąć. Proponuje się następujące sposoby rozwiązania sytuacji na osiedlu: • modernizacja sieci ciepłowniczej przez przedsiębiorstwo ciepłownicze Fortum Sp. z o.o., które jest właścicielem sieci, węzłów i liczników ciepła lub, • odłączenie osiedla o sieci centralnej, budowa osiedlowej kotłowni gazowej i nowych sieci ciepłowniczych, spełniających dzisiejsze standardy techniczne lub, • odłączenie od sieci centralnej, przyłączenie budynków do sieci gazowej, likwidacja instalacji c.o. w budynkach oraz montaŜ ogrzewania etaŜowego gazowego. Łączna moc zamówiona we wszystkich węzłach sieci ciepłowniczej kształtuje się na poziomie około 6,181 MW, co oznacza, Ŝe jest znacznie (ok. 25%) wyŜsza niŜ moc zainstalowanych źródeł ciepła. W przypadku awarii nawet jednego z kotłów istnieje zagroŜenie braku dostaw ciepła, poniewaŜ nie występują obecnie nadwyŜki mocy gwarantujące rezerwowanie źródeł. NaleŜy jednak zaznaczyć, Ŝe postępujące w budownictwie prace termomodernizacyjne ograniczają stopniowo potrzeby cieplne zasilanych obiektów. Ponadto przy tak mało rozbudowanym systemie ciepłowniczym i zmodernizowanej kotłowni ryzyko wystąpienia powaŜnej awarii jest niewielkie. Oprócz kotłowni centralnej Fortum Power and Heat Polska Sp. z o.o. zarządza 4 kotłowniami lokalnymi na Osiedlu Tkacka. Wszystkie cztery kotły zasilane są gazem ziemnym wysokometanowym pochodzącym z centralnego systemu gazowniczego. Łącza moc wszystkich czterech kotłowni wynosi 705kW. Sprawności nominalne źródeł ciepła powyŜej 90%. Bezpieczeństwo paliwowe zaopatrzenia Miasta jest podobne jak bezpieczeństwo energetyczne Polski, energia elektryczna pochodzi z krajowego systemu elektroenergetycznego, a podstawowe paliwo jakim jest gaz ziemny z krajowego systemu gazowniczego. Systemy Strona 105 grzewcze praktycznie w całości oparte są na dostawach paliw z poza obszaru gminy. 3 Cele i priorytety działań Wiodącymi funkcjami miasta Kudowa-Zdrój są obecnie: • funkcja uzdrowiskowa, • funkcja rekreacyjna, • funkcja mieszkaniowa, • funkcja usługowo-administracyjna, • funkcja produkcyjna i obsługi ruchu granicznego. Funkcja lecznictwa uzdrowiskowego – związana z zasobami wód leczniczych oraz charakterem historycznie ukształtowanej zabudowy, przestrzennie tworząca centrum obecnego układu miejskiego. Funkcja rekreacyjna – związana z walorami naturalnymi i kulturowymi miasta, oparta na istniejącej bazie usług turystycznych, przestrzennie uzupełniająca centralną strefę miasta, o atrakcjach turystyczno-historycznych oraz sportowych, przewiduje się zmiany strukturalne polegające na wykorzystaniu rezerw terenowych dla zabudowy pensjonatowo-mieszkaniowej, agroturystyki i innych usług obsługi turystyki. Funkcja mieszkaniowa – obejmująca istniejące osiedla mieszkaniowe wielorodzinne, skoncentrowane strefy budownictwa jednorodzinnego oraz zabudowę mieszkaniowo-usługową, przewiduje się stopniowy rozwój terenów mieszkaniowych, z przewagą terenów pod zabudowę mieszkaniowo-usługową. Funkcja usługowo-administracyjna – związana z obsługą mieszkańców, kuracjuszy i turystów, przewiduje się znaczne powiększenie terenów przeznaczonych dla tej funkcji. Funkcja produkcyjna i obsługi ruchu granicznego – związana z funkcjonującą Wałbrzyską Specjalną Strefą Ekonomiczną, której obszar obejmuje 8,4 ha, tereny podstrefy zlokalizowane są bezpośrednio przy międzynarodowej trasie nr 8, w odległości ok. 0,5 - 3 km od funkcji produkcyjnych i pokrewnych (składy, magazyny, itp.). Strona Sp. z o.o., a do zainwestowania nadal pozostaje 2,7 ha terenu, istnieją potencjalne moŜliwości 106 przejścia granicznego z Republiką Czeską, w strefie obecnie funkcjonuje firma „Wemeco Poland” W „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania” wskazano na ograniczone moŜliwości budowy nowych obiektów przemysłowych, pod warunkiem, Ŝe będzie to przemysł w pełni nieuciąŜliwy. Cele i priorytety działań dla Gminy Kudowa Zdrój wyznacza Strategia Rozwoju Gminy Kudowa Zdrój oraz Rozwoju Produktów. Turystycznych Przyszły charakter gminy w sposób zasadniczy nie będzie róŜnił się od obecnego, gdyŜ jest on juŜ ugruntowany i wynika z posiadanych zasobów naturalnych oraz rozwiniętych juŜ funkcji. Nadal usługi, zwłaszcza usługi związane z turystyką będą podstawą dochodów podmiotów gospodarczych i wzrost liczby turystów będzie miał decydujący wpływ na rozwój całej gospodarki gminy. Pojawienie się nowych inwestorów w specjalnej strefie ekonomicznej moŜe spowodować niewielki napływ specjalistów wąskich specjalności, jednak liczba tych osób nie powinna być duŜa. Z doświadczeń rozwoju takich stref wynika, Ŝe większość zatrudnionych to osoby na stałe zamieszkałe w najbliŜszej okolicy zakładów. Wynika to z tego, Ŝe w trakcie rozwoju danego zakładu na początku są pozyskiwani specjaliści, który nie mieszkają w regionie, ale potem przez róŜnego rodzaju szkolenia pozyskani z okolicy pracownicy wykonują większość prac. Zanikanie granicy z Czechami będzie wpływało na zmiany. Spowoduje to większe moŜliwości przemieszczania się osób, towarów jak i przenikanie przedsiębiorców. Plan zagospodarowania przestrzennego, który obowiązuje w gminie, wyznacza teŜ w sposób zasadniczy jej przyszły charakter. Powstawanie nowych budowli jest tylko dopuszczalne w obszarach, które juŜ są zurbanizowane. Takie uwarunkowania wpłyną na właściwe wyeksponowanie walorów krajobrazowych gminy. Główne cele strategiczne rozwoju –.określają, co moŜna obecnie poprawić, aby zwiększyć przyszłe moŜliwości i zapewnić konkurencyjność danego obszaru w dłuŜszym horyzoncie czasowym. Z reguły są one zorientowane na zaspokajanie potrzeb i urzeczywistnianie preferencji Kudowa Zdrój to społeczność otwarta na turystów, która dąŜy do zaspokojenia szerokich potrzeb mieszkańców, z jednoczesnym poszanowaniem istniejącego dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Misja Strona Wizja Gminy 107 mieszkańców. Misją społeczności mieszkańców Kudowy Zdroju jest wzmocnienie zintegrowania lokalnego, wzrost przedsiębiorczości oraz poszerzanie oferty turystycznej. Cele strategiczne rozwoju wynikają z wizji i misji miasta i są ich rozwinięciem. Cele długookresowe wyznaczają szerokie ramy działania róŜnych podmiotów funkcjonujących w mieście. Cele długookresowe: 1. Rozwój zasobów ludzkich, integracji społeczności lokalnej oraz tworzenie warunków do pełnego zaspokojenia potrzeb mieszkańców. 2. Tworzenie warunków do rozwoju gospodarczego oraz wzrostu poziomu inwestycji. 3. Tworzenie warunków zapewniających wzrost liczby turystów. Główne cele i priorytety działań, które Samorząd lokalny Gminy Kudowa-Zdrój wyartykułował i zapisał w dokumentach strategicznych gminy, a w szczególności działania z zakresu ochrony środowiska i rozwoju systemów energetycznych są zbieŜne z kierunkami rozwoju gospodarki energetycznej proponowanymi w niniejszym opracowaniu. I tak: Wsparciem dla tego procesu będzie rozwój infrastruktury, długofalowa polityka proekologiczna, a takŜe wzrost kwalifikacji i umiejętności zasobów rynku pracy oraz promowanie pozytywnego wizerunku Gminy. Cele ekologiczne w zakresie ochrony powietrza - wyraŜają się w ochronie i racjonalnym kształtowaniu środowiska poprzez: • Dalsza rozbudowa sieci gazowej w mieście, • Przyłączenie kolejnych odbiorców do sieci istniejącej. • Zastępowanie pieców i kotłowni na paliwo stałe paleniskami wykorzystującymi gaz ziemny, olej opałowy lub biomasę. • Wykorzystanie energii słonecznej i rozporoszonej. Jednym z głównych dąŜeń Samorządu lokalnego w zakresie rozwoju systemów zanieczyszczeń środowiska. Problem ograniczania zanieczyszczenia atmosfery i utrzymywania tego stanu nabiera duŜego znaczenia w kontekście wspomnianego ukierunkowania rozwoju gminy na działalność uzdrowiskową i turystyczną. Co prawda w wyniku realizacji w latach 1999 – 2002 programu ograniczenia niskiej emisji likwidacji uległy największe na terenie miasta kotłownie Strona polegającego na promowaniu i wprowadzaniu systemów energetycznych nie powodujących 108 energetycznych jest dalsza gazyfikacja miasta, co stanowić moŜe podstawę do realizacji celu opalane paliwami stałymi, to nadal problem stanowią budynki mieszkalne ogrzewane z lokalnych kotłowni lub przy uŜyciu pieców kaflowych. Wobec ograniczonych prawnych moŜliwości wpływania na poziom zanieczyszczeń atmosfery pochodzących z palenisk indywidualnych, proponuje się rozwaŜenie wdroŜenia programu ograniczenia niskiej emisji zanieczyszczeń do atmosfery w budynkach mieszkalnych. Ponadto cel poprawy stanu powietrza atmosferycznego moŜe zostać osiągnięty poprzez działania nastawione na: • poprawę efektywności wykorzystania energii finalnej, • ograniczenia szkodliwego oddziaływania pojazdów spalinowych poprzez poprawę infrastruktury komunikacyjnej, • działania promocyjne i edukacyjne skierowane do społeczności lokalnej. Poprawa efektywności energetycznej będzie nabierać istotnego znaczenia wraz z wdroŜeniem Ustawy o efektywności energetycznej nakładającej na Samorządy lokalne obowiązek uzyskiwania określonych oszczędności energii na terenie gminy oraz wyznaczającej dla jednostek samorządowych wzorcową rolę we wdraŜaniu i promowaniu przedsięwzięć i zachowań w zakresie efektywnego wykorzystania energii. Jednym z podstawowych środków osiągania powyŜszych celów jest oszczędzanie energii zarówno przez wytwórców jak i uŜytkowników energii. Gmina powinna takŜe stanowić wzorcową rolę w zakresie oszczędnego gospodarowania energią, rozpoczynając działania proefektywnościowe na własnych budynkach. TakŜe rozwój infrastruktury technicznej, a zwłaszcza sieci gazowej powinien naleŜeć do głównych priorytetów działań. Wykorzystywanie paliw gazowych moŜe znacząco wpłynąć na stan środowiska na terenie gminy przyczyniając się do zmniejszenia tzw. niskiej emisji występującej w duŜych skupiskach niewielkich emitorów spalin. Ponadto waŜnym priorytetem jest promowanie i wykorzystywanie odnawialnych źródeł do Strona 109 produkcji energii. MoŜliwości działań w tym zakresie przedstawiono w dalszej części opracowania. 3.1 Wyjściowe załoŜenia rozwoju społeczno-gospodarczego gminy do roku 2030 Podstawą do prognozy zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Kudowa-Zdrój są załoŜenia rozwoju społeczno-gospodarczego, bowiem przyjęcie tych załoŜeń spowoduje określoną potrzebę rozwoju infrastruktury energetycznej Gminy. ZałoŜenia rozwoju społeczno-gospodarczego wyznaczają równieŜ kierunki zagospodarowania przestrzennego w Studium Uwarunkowań oraz Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego Gminy. Na potrzeby niniejszej analizy opracowano własne scenariusze wychodząc z dostępnych informacji oraz ogólnych prognoz i strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju dostosowanych do specyfiki Gminy Kudowa-Zdrój. Do dalszych analiz przyjęto załoŜenie, Ŝe rozwój Gminy w zakresie społecznym oraz handlu i usług będzie się odbywał zgodnie z Polityką Energetyczną Polski do 2030 roku przyjętą przez Radę Ministrów uchwałą z dnia 10 listopada 2009 roku. Na podstawie danych zawartych w ogólnej charakterystyce trendów społeczno gospodarczych Gminy zawartych w rozdziale 1 przedstawiono trzy scenariusze rozwoju społeczno – gospodarczego Gminy Kudowa-Zdrój do 2030 roku tzn. pasywny, umiarkowany oraz aktywny. PoniŜej opisano załoŜenia, jakie przyjęto w poszczególnych scenariuszach. W zakresie przyszłych kierunków zagospodarowania obszarów gminy posłuŜono się wytycznymi Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego Gminy. Plany te ściśle określają przeznaczenie danego obszaru w obrębie wydzielonych jednostek Gminy Kudowa-Zdrój. Strona 110 Powierzchnię oraz przewidywaną funkcję tych obszarów pokazano poniŜej: Funkcja Strefy zgodnie z MPZP 1 2 3 4 5 6 7 6 Strefa A Strefa B Strefa C Strefa D Strefa E Strefa F Strefa G Strefa H Suma Mieszkalna, mieszkalnousługowa Przemysłowa [ha] [ha] 54,2 90,7 43 30 20,4 53,5 29,6 78,1 72,75 399,5 72,75 Scenariusz A – „Pasywny” – zakłada się w nim, Ŝe obszary przeznaczone pod zabudowę mieszkaniowo – usługową oraz zabudowę produkcyjną zostaną zagospodarowane w około 5%. W Gminie udaje się wygenerować trwałe podstawy rozwojowe w niewielkim zakresie (brak czynników napędzających rozwój). Pojawią się negatywne trendy w gospodarce t.j. utrzymanie bezrobocia, spowolnienie wzrostu liczby podmiotów gospodarczych, małe zainteresowanie inwestorów terenami pod handel, usługi oraz produkcję. Wszystkie te elementy wpływają na nieznaczne podnoszenie się poziomu Ŝycia. Scenariusz ten charakteryzuje się wprowadzaniem przedsięwzięć racjonalizujących zuŜycie nośników energii do celów grzewczych przez odbiorców z grupy mieszkalnictwa w niewielkim stopniu, bo o ok. 6%, co przyczyni się do skompensowania potrzeb energetycznych nowych budynków mieszkalnych. Wzrośnie natomiast zuŜycie energii elektrycznej o około 6%. Wszystkie budynki mieszkalne odłączone zostaną od sieci ciepłowniczej, W zakresie nowych budynków uŜyteczności publicznej w prognozie zmiany zapotrzebowania na nośniki energetyczne uwzględniono budowę nowego przedszkola ogrzewanego gazem ziemnym w okresie do roku 2015. Działania racjonalizujące wykorzystania energii w budynkach Strona choć globalnie wzrośnie nieznacznie, gdyŜ ciepłownia obecnie zasilana jest gazem ziemnym. 111 w związku z czym zuŜycie gazu ziemnego w grupie budynków mieszkalnych wzrośnie o 61%, uŜyteczności publicznej spowodują obniŜenie jej zuŜycia do celów grzewczych w istniejących budynkach na poziomie około 8%. Przyjęto, Ŝe termomodernizacji poddany zostanie budynek Zespołu Szkół Publicznych im. J. P. II przy ul. Szkolnej 8. Ponadto wszystkie budynki uŜyteczności publicznej zostaną odłączone od sieci ciepłowniczej. Pomimo oddania do eksploatacji nowego budynku przedszkola, w wyniku racjonalizacji wystąpi spadek zuŜycia energii o około 2% oraz gazu ziemnego o około 1%, przy czym przyjęto, Ŝe wszystkie budynki odłączane od sieci ciepłowniczej, będą ogrzewane z wykorzystaniem gazu ziemnego. W sektorze usług, handlu, przedsiębiorstw produkcyjnych racjonalizacja ciepła na poziomie 4%. W grupie tej zuŜycie energii elektrycznej wzrośnie o około 9%, zuŜycie gazu ziemnego utrzyma się poziomie podobnym do dzisiejszego. W tabeli 3-1 zestawiono obszary, które w scenariuszu A zostają zagospodarowane zgodnie z ww. załoŜeniami. W tabeli 3-2 zestawiono łączne potrzeby energetyczne tych terenów po stronie energii elektrycznej oraz ciepła. Tabela 3-1 Zestawienie obszarów przyjętych w scenariuszu do zagospodarowania do 2030 Razem [ha] 25,69 Powierzchnia obszarów Produkcyjno Mieszkalnictwo usługowe [ha] [ha] 21,74 3,96 Szacunkowa powierzchnia uŜytkowa budynków Produkcyjno Razem Mieszkalnictwo usługowe 2 2 [m ] [m ] [m2] 52 925 33 135 19 790 Tabela 3-2 Zestawienie potrzeb energetycznych obszarów ujętych w scenariuszu A do 2030 [MW] [GJ/rok] [MW] [MWh/rok] Strefy mieszkaniowo-usługowe 1,66 9 066,8 0,21 783,6 Strefy usługowo - produkcyjne 2,81 17 697,8 0,47 2 008,2 4,47 26 764,6 0,68 2 791,8 SUMA Scenariusz B – „Umiarkowany” – zakłada się w nim, Ŝe obszary przeznaczone pod zabudowę mieszkaniowo – usługową oraz zabudowę usługowo-produkcyjną zostaną zagospodarowane w 10%. 112 Zapotrzebowanie na energię elektryczną Strona Rodzaj inwestycji Zapotrzebowanie na ciepło (ogrzewanie) W niniejszym scenariuszu rozwój Gminy jest systematyczny, utrzyma się zainteresowanie inwestorów wyznaczonymi terenami pod handel, usługi oraz produkcję. Scenariusz ten charakteryzuje się wprowadzaniem przedsięwzięć racjonalizujących zuŜycie nośników energii przez odbiorców komunalnych do celów grzewczych w stopniu średnim, redukcja zapotrzebowania w budynkach istniejących o ok. 15%. Realna redukcja zuŜycia energii po uwzględnieniu przyrostu nowych budynków wyniesie ok. 5%. Ponadto w grupie tej nastąpi wzrost zuŜycia energii elektrycznej o około 25%, co spowodowane jest większym przyrostem nowych obiektów, zgodnie z przyjętym stopniem realizacji zagospodarowania terenów, a takŜe wzrostem liczby urządzeń powszechnego uŜytku. Scenariusz B uwzględnia równieŜ upadek systemu ciepłowniczego w Gminie Kudowa-Zdrój, lecz będzie on postępował w sposób wolniejszy niŜ to przewidziano w scenariuszu A. W związku z tym do roku 2030 w grupie mieszkalnictwo nastąpi wzrost zuŜycia gazu sieciowego o 75%, przy czym ok. 62% tego zuŜycia wynika z przejścia z ciepła sieciowego na ogrzewanie z uŜyciem gazu ziemnego. Budynki uŜyteczności publicznej administrowane przez Gminę zostaną zmodernizowane w średnim stopniu, a pozostałe zgodnie z potrzebami, a inwestycje będą wynikały z racjonalnej polityki energetycznej (prace termomodernizacyjne budynków: PSP nr 3, ZSS, ZSP im. J.P. II – oba budynki, ZSOiZ – budynki przy ul. Głównej i Fabrycznej, MBP). W zakresie nowych budynków uŜyteczności publicznej w prognozie zmiany zapotrzebowania na nośniki energetyczne uwzględniono budowę przedszkola i sali gimnastycznej. Racjonalizacja zuŜycia energii do celów grzewczych w budynkach uŜyteczności publicznej na poziomie około 14%, ponadto zuŜycie energii elektrycznej wzrośnie o około 7%, a gazu ziemnego o około 8%. W sektorze usług, handlu, przedsiębiorstw produkcyjnych racjonalizacja ciepła na poziomie 8%. W grupie tej zuŜycie energii elektrycznej wzrośnie o około 25%, a gazu ziemnego o 18%. Występuje niewielki stopień wykorzystania odnawialnych źródeł energii, głównie po stronie układów solarnych i pomp ciepła. W tabeli 3-3 zestawiono obszary, które w scenariuszu B zostają w pełni zagospodarowane zgodnie z istniejącymi planami miejscowymi oraz nowymi obszarami i uzupełnieniem zabudowy Strona oraz ciepła w scenariuszu B. 113 istniejącej. W tabeli 3-4 zestawiono łączne potrzeby energetyczne po stronie energii elektrycznej Tabela 3-3 Zestawienie obszarów przyjętych w scenariuszu B do zagospodarowania do 2030 Powierzchnia obszarów Szacunkowa powierzchnia uŜytkowa budynków Razem Mieszkalnictwo Produkcyjno usługowe Razem Mieszkalnictwo Produkcyjno usługowe [ha] [ha] [ha] [m2] [m2] [m2] 47,23 39,95 7,28 97 279 60 904 36 375 Tabela 3-4 Zestawienie potrzeb energetycznych obszarów ujętych w scenariuszu B do 2030 Rodzaj inwestycji Zapotrzebowanie na ciepło (ogrzewanie) Zapotrzebowanie na energię elektryczną [MW] [GJ/rok] [MW] [MWh/rok] Strefy mieszkaniowo-usługowe 3,05 16 665,3 0,39 1 440,3 Strefy usługowo - produkcyjne 5,16 32 529,4 0,86 3 691,1 8,21 49 194,7 1,26 5 131,5 SUMA Scenariusz C – „Aktywny” – urzeczywistniany przy załoŜeniu aktywnej, skutecznej polityki Rządu oraz lokalnej polityki Gminy, kreującej poŜądane zachowania wszystkich odbiorców energii. Zakłada się w nim, Ŝe obszary przeznaczone pod zabudowę mieszkaniowo – usługową oraz zabudowę usługowo-produkcyjną zostaną zagospodarowane w 25%. Planowane inwestycje będą dynamicznie realizowane i będą dodatkowo generować inne inwestycje na terenie Gminy, co stymulować będzie jej stabilny rozwój. W scenariuszu tym zakłada się równieŜ wzrost zuŜycia energii podyktowany dynamicznym rozwojem we wszystkich dziedzinach gospodarki (produkcja, mieszkalnictwo, usługi, handel, itp.) z jednoczesnym wprowadzaniem w szerszym zakresie przez odbiorców przedsięwzięć racjonalizujących zuŜycie nośników energii oraz rozwojem wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Następuje w gminie wzrost zuŜycia energii elektrycznej o około 46% w stosunku do stanu obecnego, co spowodowane jest duŜym przyrostem nowych odbiorców oraz wzrost zuŜycia gazu sieci ciepłowniczej skutkuje dalszym ograniczeniem zuŜycia ciepła sieciowego o połowę w stosunku do stanu z końca roku 2009. Scenariusz ten charakteryzuje się wprowadzaniem przedsięwzięć racjonalizujących zuŜycie nośników energii przez odbiorców komunalnych do celów grzewczych w stopniu wysokim, Strona jednoczesnym braku nowych odbiorców i częściowym odłączeniem dzisiejszych odbiorców od 114 ziemnego o około 35%. Postępująca termomodernizacja budynków mieszkalnych, przy redukcja zapotrzebowania w budynkach istniejących o ok. 28%. Realna redukcja zuŜycia energii po uwzględnieniu przyrostu nowych budynków wyniesie ok. 5%. Ponadto w grupie tej nastąpi wzrost zuŜycia energii elektrycznej o około50%, co spowodowane jest dynamicznym przyrostem nowych obiektów, zgodnie z przyjętym stopniem realizacji zagospodarowania terenów, a takŜe wzrostem liczby urządzeń powszechnego uŜytku. Scenariusz „Aktywny” uwzględnia utrzymanie systemu ciepłowniczego w Gminie Kudowa-Zdrój, lecz przy znacznie mniejszej liczbie odbiorców niŜ obecnie. W związku z tym do roku 2030 w grupie mieszkalnictwo nastąpi wzrost zuŜycia gazu sieciowego o 26%. Budynki uŜyteczności publicznej administrowane przez Gminę zostaną w pełni zmodernizowane zgodnie z potrzebami, a inwestycje będą wynikały z racjonalnej polityki energetycznej. ZałoŜono, Ŝe w zakresie nowych budynków uŜyteczności publicznej oprócz przedszkola wybudowana zostanie sala gimnastyczna. ZuŜycie gazu ziemnego wzrośnie w stosunku do dzisiejszego o ok. 9%, a energii elektrycznej spadnie o ok. 9%. Część budynków zostanie odłączona od sieci ciepłowniczej (ZSP im. J.P. II oraz MBP) co spowoduje spadek zuŜycia ciepła w tej grupie o 78%. W sektorze usług, handlu, przedsiębiorstw produkcyjnych racjonalizacja zuŜycia ciepła w budynkach istniejących na poziomie 16%. W sektorze tym zuŜycie energii elektrycznej wzrośnie o około 50%, a gazu ziemnego o 48%. Gaz ziemny nadal jest paliwem wiodącym w bilansie energetycznym gminy. Następuje wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii, głównie po stronie układów solarnych i pomp ciepła. W tabeli 3-5 zestawiono obszary, które w scenariuszu C zostają zagospodarowane zgodnie z istniejącymi planami miejscowymi oraz. W tabeli 3-6 zestawiono łączne potrzeby energetyczne po stronie energii elektrycznej oraz ciepła w scenariuszu C. Tabela 3-5 Zestawienie obszarów przyjętych w scenariuszu do zagospodarowania do 2030 Razem Mieszkalnictwo Produkcyjno usługowe Razem Mieszkalnictwo Produkcyjno usługowe [ha] [ha] [ha] [m2] [m2] [m2] 118,06 99,88 18,19 243 197 152 259 90 938 115 Szacunkowa powierzchnia uŜytkowa budynków Strona Powierzchnia obszarów Tabela 3-6 Zestawienie potrzeb energetycznych obszarów ujętych w scenariuszu C do 2030 Rodzaj inwestycji Zapotrzebowanie na ciepło (ogrzewanie) Zapotrzebowanie na energię elektryczną [MW] [GJ/rok] [MW] [MWh/rok] Strefy mieszkaniowo-usługowe 30,45 166 652,6 3,95 14 403,3 Strefy usługowo - produkcyjne 51,63 325 294,4 8,64 36 911,4 82,08 491 947,0 12,59 51 314,7 SUMA PowyŜsze scenariusze rozwoju społeczno – gospodarczego Gminy posłuŜą, jako baza do sporządzenia prognoz energetycznych. Ponadto dla budynków nowych i istniejących załoŜono zmiany w zapotrzebowaniu na energię cieplną wyraŜone wskaźnikiem energochłonności. Zmiany wynikają z prowadzenia przedsięwzięć termomodernizacyjnych w obiektach istniejących oraz ze zmian prawnych w stosunku do nowo projektowanych budynków. Dane te przedstawiono w tabeli 3-7. Wyszczególnienie 2009 2015 2020 2025 2030 I Nowe budynki wielorodzinne [GJ/m2] 0,40 0,34 0,32 0,31 0,29 1 Budynki wielorodzinne [GJ/m2] "A" 0,72 0,709 0,699 0,688 0,678 2 Budynki wielorodzinne [GJ/m2] "B" 0,72 0,691 0,664 0,637 0,612 3 Budynki wielorodzinne [GJ/m2] "C" 0,72 0,663 0,610 0,561 0,516 2009 2015 2020 2025 2030 Lp. Wyszczególnienie I Nowe budynki jednorodzinne [GJ/m2] 0,33 0,291 0,285 0,279 0,274 1 Budynki jednorodzinne [GJ/m2] "A" 0,64 0,634 0,624 0,615 0,606 2 Budynki jednorodzinne [GJ/m2] "B" 0,64 0,621 0,596 0,572 0,549 3 Budynki jednorodzinne [GJ/m2] "C" 0,64 0,592 0,545 0,501 0,461 Strona Lp. 116 Tabela 3-7 Zestawienie zmian wskaźników zapotrzebowania na ciepło budynków mieszkalnych istniejących i nowo wznoszonych w poszczególnych scenariuszach do roku 2030 Tabela 3-8 Wskaźniki rozwoju nowobudowanego mieszkalnictwa w Gminie Kudowa-Zdrój dla poszczególnych scenariuszy Wskaźniki rozwoju społecznego - scenariusz A - "Pasywny" W latach 2010-2015 1 Liczba ludności osób 10435 10443 10387 10362 10370 10321 10261 10177 10162 10152 9954 2 Ilość oddawanych mieszkań szt./rok 23 4 4 17 26 17 16 19 28 38 69 2 3 Powierzchnia oddawanych mieszkań 3811 513 527 2559 3242 2382 2373 2753 3844 4937 9467 m /rok 4 Ilość mieszkań ogółem szt. 3649 3653 3657 3674 3700 3717 3733 3752 3780 3818 3887 2 5 Powierzchnia uŜytkowa mieszkań ogółem 233 613 234 126 234 653 237 212 240 454 242 836 245 209 247 962 251 806 256 743 266 210 m 64 64 64 65 65 66 66 68 -0,24569 Wskaźniki rozwoju społecznego - scenariusz B - "Umiarkowany" -562 W latach 2016-2020 9789 58 7889 3945 274 099 -0,401289 -287 W latach 2021-2025 9624 58 7889 4002 281 989 -0,354855 -324 W latach 2025-2030 9459 58 7889 4060 289 878 -0,309736 -371 W latach 2010-2015 1 Liczba ludności osób 10435 10443 10387 10362 10370 10321 10261 10177 10162 10152 9808 2 Ilość oddawanych mieszkań szt./rok 23 4 4 17 26 17 16 19 28 38 138 2 3811 513 527 2559 3242 2382 2373 2753 3844 4937 17401 3 Powierzchnia oddawanych mieszkań m /rok 4 Ilość mieszkań ogółem szt. 3649 3653 3657 3674 3700 3717 3733 3752 3780 3818 3871 2 5 Powierzchnia uŜytkowa mieszkań ogółem 233 613 234 126 234 653 237 212 240 454 242 836 245 209 247 962 251 806 256 743 262 610 m 126,09474 Wskaźniki rozwoju społecznego - scenariusz C - "Aktywny" W latach 2016-2020 9522 115 14501 3986 277 111 126,09474 W latach 2021-2025 9198 115 14501 4101 291 612 126,09474 W latach 2025-2030 8826 115 14501 4216 306 113 126,09474 Lp. Lp. Lp. 1 2 3 4 5 Wyszczególnienie Wyszczególnienie Jednostka Jednostka 2000 2000 2001 2001 2002 2002 2003 2003 2004 2004 2005 2005 2006 2006 2007 2007 2008 2008 2009 2009 W latach W latach W latach W latach 2010-2015 2016-2020 2021-2025 2025-2030 Liczba ludności osób 10435 10443 10387 10362 10370 10321 10261 10177 10162 10152 10152 10152 10152 10152 Ilość oddawanych mieszkań szt./rok 23 4 4 17 26 17 16 19 28 38 345 288 288 288 2 Powierzchnia oddawanych mieszkań 3811 513 527 2559 3242 2382 2373 2753 3844 4937 43503 36252 36252 36252 m /rok Ilość mieszkań ogółem szt. 3649 3653 3657 3674 3700 3717 3733 3752 3780 3818 4078 4366 4653 4941 2 Powierzchnia uŜytkowa mieszkań ogółem 233 613 234 126 234 653 237 212 240 454 242 836 245 209 247 962 251 806 256 743 288 712 324 964 361 216 397 468 m Wyszczególnienie Jednostka 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 3.2 Przewidywane zmiany zapotrzebowanie na ciepło energię elektryczną i paliwa gazowe do roku 2030 zgodne z przyjętymi załoŜeniami rozwoju Na terenie Gminy Kudowa-Zdrój występują obecnie trzy sieciowe nośniki energii wykorzystywane lokalnie przez społeczeństwo oraz podmioty działające na terenie Gminy: energia elektryczna, gaz ziemny oraz ciepło sieciowe. Wielkość zapotrzebowania na dany nośnik zaleŜy zazwyczaj od następujących czynników: cena jednostkowa, aktywność gospodarcza (wielkość produkcji i usług) lub społeczna (liczba mieszkańców korzystających z usług energetycznych i pochodne komfortu Ŝycia jak np. wielkość powierzchni mieszkalnej, wyposaŜenie gospodarstw domowych) oraz energochłonność produkcji i usług lub energochłonność usługi energetycznej w gospodarstwach domowych (np. jednostkowe zuŜycie ciepła na ogrzewanie mieszkań, jednostkowe zuŜycie energii elektrycznej do przygotowania posiłków i c.w.u., jednostkowe zuŜycie energii elektrycznej na oświetlenie i napędy sprzętu gospodarstwa domowego itp.). Przyjęto następujący podział grup odbiorców dla sieciowych nośników energii oraz paliw: • gospodarstwa domowe – mieszkalnictwo; • handel, usługi, przedsiębiorstwa produkcyjne; • uŜyteczność publiczna; • oświetlenie ulic. Zmiany energochłonności przyjęto kierując się następującymi uwarunkowaniami Istniejącym potencjałem racjonalizacji zuŜycia sieciowych nośników energii, • Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku, • ZałoŜenia do Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 – 2013, • Miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego; • Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy KudowaZdrój. • Operatem uzdrowiskowym Uzdrowiska Kudowa-Zdrój. Istniejący potencjał racjonalizacji zuŜycia energii w poszczególnych grupach odbiorców i zmiany energochłonności w gospodarce omówiono w rozdziale 3.1. Przedstawione tam wielkości Strona • 118 i opracowaniami: posłuŜyły jako baza do wyznaczenia prognozy zuŜycia sieciowych nośników energii oraz pozostałych paliw dla obszaru Gminy Kudowa-Zdrój do 2030 roku, ze zmianami w okresach pięcioletnich. Zbiorczą prognozę zuŜycia nośników energii przedstawiono tabelarycznie dla poszczególnych scenariuszy rozwoju (tabele 3-9 do 3-11) oraz zilustrowano graficznie na rysunkach 3-1 do 3-2 (prognoza dla przyszłego zuŜycia sieciowych nośników energii – energii elektrycznej, gazu ziemnego, ciepła sieciowego). Tabela 3-9 Zestawienie prognoz zuŜycia nośników energii na obszarze Gminy Kudowa-Zdrój- scenariusz A – „Pasywny” Scenariusz A "Pasywny" OGÓŁEM 2009 2015 2020 2025 2030 LPG Mg/rok 70,0 69,9 69,8 69,8 69,9 węgiel Mg/rok 4 637 4 917 5 121 5 320 5 514 drewno Mg/rok 3 348 3 377 3 394 3 412 3 430 3 olej opałowy m /rok 318,7 274,4 245,2 217,6 191 OZE GJ/rok 382 441 490 538 587 MWh/rok 22 297 22 775 23 175 23 574 23 974 GJ/rok 54 151 0 0 0 0 8 094 700 8 266 021 8 285 145 8 303 631 8 321 561 energia el. ciepło sieciowe gaz sieciowy 3 m /rok Tabela 3-10 Zestawienie prognoz zuŜycia nośników energii na obszarze Gminy Kudowa-Zdrój – scenariusz B – „Umiarkowany” 2015 2020 2025 2030 LPG Mg/rok 70,0 64,1 59,3 55,0 51,0 węgiel Mg/rok 4 637 4 533 4 385 4 247 4 111 drewno Mg/rok 3 348 3 261 3 165 3 078 3 000 3 olej opałowy m /rok 318,7 253,8 201,5 155,1 113 OZE GJ/rok 382 1 159 1 796 2 430 3 216 MWh/rok 22 297 23 781 25 056 26 295 27 535 GJ/rok 54 151 24 977 0 0 0 8 094 700 8 463 356 8 784 665 9 055 055 9 315 701 energia el. ciepło sieciowe gaz sieciowy 3 m /rok 119 OGÓŁEM 2009 Strona Scenariusz B "Umiarkowany" Tabela 3-11 Zestawienie prognoz zuŜycia nośników energii na obszarze Gminy Kudowa-Zdrój – scenariusz C – „Aktywny” Scenariusz C "Aktywny" OGÓŁEM 2009 2015 2020 2025 2030 LPG Mg/rok 70,0 59,7 49,9 40,6 34,8 węgiel Mg/rok 4 637 4 357 4 085 3 880 3 670 drewno Mg/rok 3 348 2 913 2 551 2 265 2 043 3 olej opałowy m /rok 318,7 199,9 128,5 41,9 0 OZE GJ/rok 382 3 327 5 735 8 102 10 429 MWh/rok 22 297 25 192 27 642 30 057 32 471 GJ/rok 54 151 42 692 37 081 32 124 27 736 8 094 700 8 956 955 energia el. ciepło sieciowe gaz sieciowy 3 m /rok 9 639 819 10 312 852 10 940 391 35000 ZuŜycie energii elektrycznej [MWh/rok] 33000 31000 29000 Scenariusz A 27000 Scenariusz B 25000 Scenariusz C 23000 Dane EnergiaPro 21000 19000 17000 15000 2002 2007 2012 2017 2022 2027 2032 Lata Strona 120 Rysunek 3-1 Prognozowane zmiany zuŜycia energii elektrycznej do roku 2030 12 000 ZuŜycie gazu [tys. m3/rok] 11 000 10 000 Scenariusz A 9 000 Scenariusz B Scenariusz C Dane DSG 8 000 7 000 6 000 5 000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Lata Rysunek 3-2 Prognozowane zmiany zuŜycia gazu ziemnego do roku 2030 60 000 ZuŜycie ciepła [GJ/rok] 50 000 40 000 Scenariusz A Scenariusz B 30 000 Scenariusz C Dane Fortum 20 000 2010 2015 2020 2025 Lata Rysunek 3-3 Prognozowane zmiany zuŜycia ciepła sieciowego do roku 2030 2030 Strona 0 2005 121 10 000 3.3 Cele ogólne i szczegółowe w zakresie sytuacji energetycznej gminy Cele ogólne: • zapewnienie zrównowaŜonego uzdrowiskowo – turystyczny; • utrzymanie odpowiedniej jakości powietrza atmosferycznego na terenie gminy, a szczególnie w strefach uzdrowiskowych, • poprawa efektywności wykorzystania energii finalnej, • ograniczenie szkodliwego oddziaływania pojazdów spalinowych poprzez poprawę infrastruktury komunikacyjnej, • działania promocyjne i edukacyjne skierowane do społeczności lokalnej, • umoŜliwienie dostępu do sieci gazowej jak największej ilości mieszkańców, • rewitalizacja zabudowań i historycznych dzielnic. rozwoju Gminy w oparciu o wiodący sektor Cele szczegółowe: • rozwój zarządzania energią i środowiskiem w Gminie, • zdobycie szczegółowej wiedzy o sytuacji energetycznej Gminy na potrzeby określenia zwiększenie efektywności wykorzystania energii w budynkach miejskich edukacyjnych oraz pozostałych obiektach miejskich o najwyŜszych priorytetach działań (grupy G1 i G2); • promowanie i wspieranie wykorzystania odnawialnych źródeł energii moŜliwych do zastosowania w obecnych warunkach Gminy; • umoŜliwienie dostępu do sieci gazowej jak największej ilości mieszkańców – modernizacja istniejącej sieci (szczególnie w strefach ochronnych A i B uzdrowiska); • termomodernizacja obiektów uŜyteczności publicznej zarządzanych przez Gminę – budynki: 2 budynki Zespołu Szkół Publicznych im. J. P. II, Szkoły Podstawowej nr 3, Ośrodka Pomocy Społecznej, Miejskiej Biblioteki Publicznej; • budowa nowych budynków uŜyteczności publicznej o parametrach budynków energooszczędnych, ponadstandardowych; • wymiana niskosprawnych i nieekologicznych źródeł ciepła zlokalizowanych na terenie Gminy – program ograniczenia niskiej emisji w budynkach mieszkalnych; Strona • 122 zapotrzebowania na energię, oceny postępu oraz skuteczności poszczególnych przedsięwzięć, a takŜe na potrzeby podejmowania decyzji o nowych działaniach (zakres i priorytet działań); • poprawa jakości dróg, ograniczenia w ruchu kołowym w strefie uzdrowiskowej A; • intensyfikacja wymiany informacji pomiędzy uŜytkownikami energii w zakresie zwiększenia efektywności energetycznej w transporcie indywidualnym oraz modernizacja oświetlenia ulicznego – wymiana opraw, wdroŜenie systemu sterowania oświetleniem, • zwiększenie elementarnej wiedzy oraz świadomości uŜytkowników energii w zakresie efektywności energetycznej w róŜnych sektorach odbiorców. Strona • 123 gospodarstwach domowych; 4 MoŜliwości wykorzystania odnawialnych zasobów paliw i energii Do energii wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii zalicza się, niezaleŜnie od parametrów technicznych źródła, energię elektryczną lub ciepło pochodzące ze źródeł odnawialnych, w szczególności: • z elektrowni wodnych; • z elektrowni wiatrowych; • ze źródeł wytwarzających energię z biomasy; • ze źródeł wytwarzających energię z biogazu; • ze słonecznych ogniw fotowoltaicznych; • ze słonecznych kolektorów do produkcji ciepła; • ze źródeł geotermicznych. Cechy odnawialnych źródeł energii w stosunku do technologii konwencjonalnych: • zwykle wyŜszy koszt początkowy; • generalnie niŜsze koszty eksploatacyjne; • źródło przyjazne środowisku – czysta technologia energetyczna; • zwykle opłacalne ekonomicznie w oparciu o metodę obliczania kosztu w cyklu Ŝywotności; • odnawialne źródła energii charakteryzuje duŜa zmienność ilości produkowanej energii w zaleŜności od pory dnia i roku, warunków pogodowych czy lokalizacji geograficznej miejsca ich pozyskiwania. Aspekty związane ze stosowaniem technologii odnawialnych źródeł energii: • środowiskowe – kaŜda oszczędność i zastąpienie energii i paliw konwencjonalnych • ekonomiczne – technologie i urządzenia wykorzystujące odnawialne źródła energii, nie naleŜą do najtańszych, chociaŜ dzięki duŜemu rozwojowi tego rynku, ich ceny sukcesywnie maleją. Ich przewagą nad źródłami tradycyjnymi jest natomiast znacznie tańsza eksploatacja. Z tego teŜ powodu, patrząc w dłuŜszej perspektywie czasu, wiele Strona do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych; 124 (węgiel, ropa, gaz ziemny) energią odnawialną prowadzi do redukcji emisji substancji szkodliwych do atmosfery, co wpływa na lokalne środowisko oraz przyczynia się z zastosowań OZE będzie opłacalne ekonomicznie. Nie bez znaczenia jest teŜ moŜliwość ubiegania się o dofinansowanie takiego przedsięwzięcia z krajowych lub zagranicznych funduszy ekologicznych, które przede wszystkim preferują stosowanie technologii wykorzystujących OZE; • społeczne – rozwój rynku odnawialnych źródeł energii to praca dla wielu ludzi, zmniejszenie lokalnych wydatków na energię; • prawne – umowy międzynarodowe, zobowiązania niektórych krajów oraz Unii Europejskiej do ochrony klimatu Ziemi i produkcji części energii z energii odnawialnej, prawo krajowe narzucające obowiązki na wytwórców energii, projektantów budynków, deweloperów oraz właścicieli, wszystko to ma przyczynić się do wzrostu udziału OZE w produkcji energii na świecie. Obecnie udział niekonwencjonalnych źródeł energii w bilansie paliwowo - energetycznym krajów Unii Europejskiej przekroczył 10%, a ich znaczenie stale wzrasta. Cele w zakresie stosowania OZE zakładają osiągnięcie do 2020 roku 20% udziału energii odnawialnej w gospodarce UE. Główne cele Polityki energetycznej Polski do roku 2030 w tym obszarze obejmują: • wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w bilansie energii finalnej do 15% w roku 2020 i 20% w roku 2030, • osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz utrzymanie tego poziomu w latach następnych, • ochronę lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównowaŜone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw tak, aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem. Działania na rzecz rozwoju wykorzystania OZE wymieniane w Polityki energetycznej Polski, to m.in.: • utrzymanie mechanizmów wsparcia dla producentów energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych poprzez system świadectw pochodzenia (zielonych certyfikatów). Instrument ten zostanie skorygowany poprzez dostosowanie do mającego miejsce obecnie wprowadzenie dodatkowych instrumentów wsparcia o charakterze podatkowym zachęcających do szerszego wytwarzania ciepła i chłodu z odnawialnych źródeł energii, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania zasobów geotermalnych (w tym przy uŜyciu pomp ciepła) oraz energii słonecznej (przy zastosowaniu kolektorów słonecznych), • wdroŜenie programu budowy biogazowni rolniczych przy załoŜeniu powstania do roku 2020 co najmniej jednej biogazowni w kaŜdej gminie, Strona • 125 i przewidywanego wzrostu cen energii produkowanej z paliw kopalnych, • utrzymanie zasady zwolnienia z akcyzy energii pochodzącej z OZE. Mówiąc o dostępności odnawialnych źródeł energii powinniśmy mieć na myśli takie ich zasoby, które nie są jedynie teoretycznie dostępnymi, ani nawet moŜliwymi do pozyskania i wykorzystania przy obecnym stanie techniki, ale takimi, których pozyskanie i wykorzystanie będzie opłacalne ekonomicznie. Takie podejście sprawia, Ŝe wykorzystywane zasoby energii odnawialnej są duŜo mniejsze od zasobów teoretycznych, co obrazuje poniŜszy rysunek. POTENCJAŁ TEORETYCZNY POTENCJAŁ TECHNICZNY POTENCJAŁ EKONOMICZNY Rysunek 4-1 RóŜnica potencjałów dostępności zasobów odnawialnych źródeł energii Z tego powodu potencjał teoretyczny ma małe znaczenie praktyczne i w większości opracowań oraz prognoz wykorzystuje się potencjał techniczny. Określa on ilość energii, którą moŜna pozyskać z zasobów krajowych za pomocą najlepszych technologii przetwarzania energii ze źródeł odnawialnych w jej formy końcowe (ciepło, energia elektryczna), ale przy uwzględnieniu ograniczeń przestrzennych i środowiskowych. Jednym z takich ograniczeń są obszary NATURA 2000, które wg informacji Ministerstwa Środowiska zajmą docelowo 18% powierzchni naszego kraju. Obszary te zostały utworzone w celu ochrony zagroŜonych wyginięciem siedlisk co oczywiście nie powinno stać się powodem ograniczania, czy likwidacji tychŜe obszarów. Strona rolne oraz doliny rzeczne, a więc wpływają na moŜliwości wykorzystania energii wiatru i wody, 126 przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt. Obszary NATURA 2000 często obejmują tereny Szacowany potencjał odnawialnych źródeł energii w Polsce jednoznacznie wskazuje, na najwyŜszy udział w tym zestawieniu energii wiatru oraz biomasy, przy czym wykorzystuje się obecnie około 20% tego potencjału. Polska zobligowana jest róŜnymi umowami międzynarodowymi do produkcji 7,5% energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na koniec 2010 roku. Udział ten wynosił na koniec 2009 roku około 6%, przy czym znaczna cześć tej energii produkowana była w elektrowniach wodnych oraz poprzez współspalanie biomasy z węglem w elektrowniach zawodowych i przemysłowych. Strukturę produkcji energii elektrycznej w polskim systemie elektroenergetycznym oraz udział poszczególnych technologii OZE w jej produkcji pokazano na kolejnych rysunkach. OZE 6,0% gaz ziemny 2,0% olej 1,2% węgiel kamienny i brunatny 90,8% Strona 127 Rysunek 4-2 Struktura produkcji energii elektrycznej w polskim systemie elektroenergetycznym (dane na koniec 2009 roku). współspalanie biomasy 42,4% elektrownie wodne 35,5% elektrownie na biogaz 3,6% elektrownie biomasowe 8,5% elektrownie wiatrowe 10,0% Rysunek 4-3 Udział poszczególnych technologii OZE w produkcji energii elektrycznej w Polsce. Największą szansę we wzroście udziału OZE w produkcji energii w Polsce upatruje się w energii wiatru oraz biomasie. Odnawialne źródła energii w województwie dolnośląskim Najnowsze dane o stopniu wykorzystania technologii odnawialnych źródeł energii na terenie województwa dolnośląskiego zebrano w 2009 roku przy okazji opracowania dokumentu „Studium przestrzennych uwarunkowań rozwoju energetyki wiatrowej w województwie dolnośląskim”. Oceny tej dokonano głównie na podstawie badania ankietowego wszystkich gmin z obszaru Strona 128 województwa. Wyniki tej ankietyzacji przedstawia poniŜsza mapa. Strona 129 Gmina Kudowa-Zdrój Rysunek 4-4 Wykorzystanie źródeł odnawialnych na terenie województwa dolnośląskiego PowyŜsza mapa potwierdza wykorzystanie na terenie Miasta Kudowa-Zdrój energii ze źródeł odnawialnych a dokładnie energii słonecznej. Wg mapy odnawialnych źródeł energii opracowanej przez Urząd Regulacji Energetyki ilość Typ instalacji wytwarzające z biogazu z oczyszczalni ścieków wytwarzające z biogazu składowiskowego elektrownia wiatrowa na lądzie elektrownia wodna przepływowa do 0,3 MW Strona Legenda: 130 i moc większych instalacji tego typu jest następująca: elektrownia wodna przepływowa do 1 MW elektrownia wodna przepływowa do 5 MW elektrownia wodna przepływowa do 10 MW realizujące technologię współspalania (paliwa kopalne i biomasa) Rysunek 4-5 Ilość i moc instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii n terenie województwa dolnośląskiego wg URE Na terenie Gminy Kudowa-Zdrój nie wykorzystuje się odnawialnych źródeł energii w stopniu znaczącym dla bilansu energetycznego gminy. Jedyna zdiagnozowana instalacja wykorzystująca odnawialne źródła to układ kolektorów słonecznych na krytym basenie Wodny Świat. Zgodnie z informacjami Urzędu Gminy, występują równieŜ nieliczne układy solarne będące własnością prywatną mieszkańców i przedsiębiorców. 4.1 Energia wiatru Mapa zasobów wietrznych dla obszaru Dolnego Śląska przedstawiona została na rysunku 4-6. Dla przewaŜającej części obszaru województwa potencjał pozyskania energii wiatru, wyraŜony wskaźnikiem w odniesieniu do powierzchni zakreślonej skrzydłami wirnika na rok, kształtuje się w przedziale od 500 do 750 kWh/m2 rok. Gmina Kudowa-Zdrój równieŜ znajduje się w tej strefie. Często, jako kryterium opłacalności turbin podaje się wartość tego współczynnika przekraczającą 1000 kWh/m2 powierzchni rotora/rok. Niemniej jednak w wielu wypadkach „sztywne” podejście do tego kryterium moŜe okazać się niewłaściwe. Dlatego przed podjęciem decyzji o budowie elektrowni wiatrowej niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowych badań: siły, kierunku Strona 131 i częstości występowania wiatrów. Rysunek 4-6 Zasoby energii wiatru na terenie województwa dolnośląskiego źródło: „Potencjał Dolnego Śląska w zakresie rozwoju alternatywnych źródeł energii” Obecnie wiarygodna ocena warunków wietrznych w poszczególnych obszarach regionu jest bardzo utrudniona ze względu na brak danych dotyczących średnich prędkości wiatru dla punktów innych niŜ stacje sieci meteorologicznej. Precyzyjne określenie warunków wietrznych wymaga analizy danych z pomiarów w róŜnych częściach regionu prowadzanych na masztach o róŜnej Strona poniŜej. Średnia prędkość wiatru dla typowego roku meteorologicznego to ok. 2,6 m/s. 132 wysokości. Dla najbliŜszej stacji meteo (Kłodzko), dane o prędkościach wiatru przedstawiono 10 9 rozkład roczny uporządkowany 8 20 okr. śr. ruch. (rozkład roczny prędkości) 7 m/s 6 5 4 3 2 1 0 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 Rysunek 4-7 Rozkład prędkości wiatru dla stacji meteorologicznej Kłodzko Dane z bazy Ministerstwa Infrastruktury - typowe lata meteorologiczne opracowane na podstawie normy EN ISO 15927:4 dla 61 stacji meteorologicznych Polski. Na rysunku 4-8 przedstawiono dodatkowe dane mogące słuŜyć wstępnej ocenie zastosowania turbin wiatrowych. 70 65 60 stopień wykorzystania mocy, % 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 0 2 4 6 8 10 12 14 Dla obszaru województwa dolnośląskiego opracowane zostało „Studium przestrzennych uwarunkowań rozwoju energetyki wiatrowej”. Dokument został stworzony przez Wojewódzkie Strona Rysunek 4-8 Stopień wykorzystania mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej w zaleŜności od średniej prędkości wiatru 133 średnia prędkość wiatru, m/s Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu i adresowany jest przede wszystkim do samorządów lokalnych odpowiedzialnych za kreowanie polityki przestrzennej na swoim terenie. Celem dokumentu jest ocena przyrodniczych, przestrzennych, prawnych i technicznych uwarunkowań związanych z moŜliwymi lokalizacjami parków wiatrowych na terenie województwa, słuŜąca minimalizowaniu potencjalnych konfliktów i ponoszonych kosztów juŜ na etapie wyszukiwania bądź planowania potencjalnych lokalizacji elektrowni wiatrowych. Studium jest narzędziem wspomagającym przy podejmowaniu decyzji lokalizacyjnych a jego zapisy mają jedynie charakter nieobligatoryjnych wytycznych. Jedną z istotniejszych wytycznych dla lokalizacji duŜych obiektów energetyki wiatrowej jest klasyfikacja obszarów województwa dolnośląskiego ze względu na wartość przyrodniczą i krajobrazową danego terenu w podziale na następujące kategorie: • kategoria I - obszary całkowicie wyłączone z lokalizacji; • kategoria II - lokalizacje wysokiego ryzyka (niebezpieczne); • kategoria III - lokalizacje duŜego ryzyka (zagroŜone); • kategoria IV - lokalizacje najmniej konfliktowe (bezpieczne) - pozostałe tereny województwa. Mapę ww. obszarów pokazano na rysunku 4-9. Wg tej klasyfikacji Gmina Kudowa-Zdrój znajduje się częściowo na obszarze o kategorii I, a więc całkowicie wyłączonym z lokalizacji elektrowni wiatrowych (obszar parku narodowego) oraz o kategorii II, czyli wysokiego ryzyka dla Strona 134 lokalizacji elektrowni wiatrowych. Rysunek 4-9 Klasyfikacja obszarów województwa dolnośląskiego pod lokalizację elektrowni wiatrowych Z produkcją energii elektrycznej w wykorzystaniu siły wiatru wiąŜe się szereg zalet, ale równieŜ szereg wad, z których naleŜy zdawać sobie sprawę. Do podstawowych zalet energetyki wiatrowej naleŜą: • naturalna odnawialność zasobów energii wiatru bez ponoszenia kosztów, • niskie koszty eksploatacyjne siłowni wiatrowych, • duŜa dekoncentracja elektrowni – pozwala to na zbliŜenie miejsca wytwarzania energii elektrycznej do odbiorcy. Wadami elektrowni wiatrowych są: • wysokie koszty inwestycyjne, • niska przewidywalność produkcji, • niskie wykorzystanie mocy zainstalowanej, • trudności z podłączeniem do sieci elektroenergetycznej, • trudności lokalizacyjne ze względu na ochronę krajobrazu oraz ochronę dróg przelotów ptaków, • dość wysoki poziom hałasu - pochodzi on głównie z obracających się łopat wirnika, nie jest to dźwięk o duŜym natęŜeniu, ale problemem jest jego monotonność i długotrwałe oddziaływanie na psychikę człowieka. Strefą ochronną powinien być objęty obszar ok. 500 m wokół masztu elektrowni. Ponadto istniejące w Polsce uwarunkowania prawne nadal nie sprzyjają rozwojowi energetyki wiatrowej. Obowiązujące od 1997 roku Prawo Energetyczne nakazuje uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego gmin niekonwencjonalnych źródeł energii. Aby taki obiekt mógł być wybudowany niezbędna jest pozytywna opinia Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska. Zakłady energetyczne z kolei przed wydaniem warunków przyłączenia wymagają pozytywnej ekspertyzy moŜliwości współpracy elektrowni wiatrowej z systemem energetycznym. Niestety występowanie dobrych warunków wiatrowych nie zawsze pokrywa się z dobrymi warunkami systemowymi, a istniejąca w polskim prawie luka prawna nie określa, kto i w jakim zakresie ponosi odpowiedzialność finansową za rozbudowę infrastruktury energetycznej. Dodatkowo niska przewidywalność produkcji ponosi za sobą konieczność zapewnienia przez atrakcyjne rozwiązania. Z analiz ekonomicznych wynika, Ŝe energia elektryczna produkowana w elektrowni wiatrowej jest zdecydowanie (ok. 2 razy) droŜsza od produkowanej w elektrowni konwencjonalnej. Strona Z tych powodów pod względem technicznym elektrownie wiatrowe traktowane są, jako mało 136 operatora systemu rezerwy mocy w postaci innych, zazwyczaj konwencjonalnych źródłach energii. Ponadto producenci energii wiatrowej oczekują, Ŝe cała produkcja bez względu na zapotrzebowanie, będzie odbierana przez system elektroenergetyczny. Natomiast zawodowa energetyka pracuje w cyklu planowania dobowego i oczekuje od wytwórców energii zaplanowania energii na dobę naprzód. Ta sprzeczność oczekiwań jest duŜym hamulcem w rozwoju energetyki wiatrowej. Reasumując zaleca się, aby wspierać przedsiębiorców, którzy będą wyraŜać chęć budowy siłowni wiatrowych, zwłaszcza małej mocy, z których produkcja energii elektrycznej pokrywałaby przede wszystkim potrzeby własne przedsiębiorstwa. Programowe podejście do rozwoju energetyki odnawialnej powinno uwzględniać mechanizmy zachęcające do tworzenia małej energetyki rozproszonej, dzięki czemu rynek energii zostanie częściowo zamknięty w granicach Gminy, czy regionu a co za tym idzie równieŜ przepływ pieniędzy. 4.2 Energia geotermalna W Polsce wody geotermalne mają na ogół temperatury nie przekraczające 100°C. Wynika to z tzw. stopnia geotermicznego, który w Polsce waha się od 10 do 110 m, a na przewaŜającym obszarze kraju mieści się w granicach od 35 – 70 m. Wartość ta oznacza, Ŝe temperatura wzrasta o 1°C na kaŜde 35 – 70 m. W Polsce zasoby energii wód geotermalnych uznaje się za duŜe, ponadto występują na obszarze około 2/3 terytorium kraju. Nie oznacza to jednak, Ŝe na całym tym obszarze istnieją obecnie warunki techniczno-ekonomiczne uzasadniające budową instalacji geotermalnych. Przy znanych technologiach pozyskiwania i wykorzystywania wody geotermalnej w obecnych warunkach ekonomicznych najefektywniej mogą być wykorzystane wody geotermalne o temperaturze wyŜszej od 60°C. W zaleŜności od przeznaczenia i skali wykorzystania ciepła tych wód oraz warunków ich występowania, nie wyklucza się jednak przypadków budowy instalacji Strona 137 geotermalnych, nawet, gdy temperatura wody jest niŜsza od 60°C. Tabela 4-1 Potencjalne zasoby energii geotermalnej w Polsce Lp. Nazwa okręgu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 grudziądzko-warszawski szczecińsko-łódzki przedsudeckopółnocnoświętokrzyski pomorski lubelski przybałtycki podlaski przedkarpacki karpacki RAZEM km2 70 000 67 000 Objętość wód geotermalnych km3 2 766 2 854 Zasoby energii cieplnej mln tpu* 9 835 18 812 39 000 155 995 12 000 12 000 15 000 7 000 16 000 13 000 251 000 21 30 38 17 362 100 6 343 162 193 241 113 1 555 714 32 620 Powierzchnia Łączne zasoby cieplne wód geotermalnych na terenie Polski oszacowane zostały na około 32,6 mld tpu (ton paliwa umownego). Wody zawarte w poziomach wodonośnych występujących na głębokościach 100 – 4000 m mogą być gospodarczo wykorzystywane, jako źródła ciepła praktycznie na całym obszarze Polski. Pod względem technicznym stosowanie ich jest moŜliwe, wymaga to natomiast zróŜnicowanych i wysokich nakładów finansowych. Wody geotermalne wypełniają wielopiętrowe i róŜnowiekowe piaszczyste i węglanowe zbiorniki skalne na NiŜu Polskim i w Karpatach, a skumulowana w nich energia jest energią odnawialną i ekologiczną. Teren województwa dolnośląskiego naleŜy do sudecko świętokrzyskiego okręgu geotermalnego (rysunek 4-9). Jest to jeden ze słabiej zbadanych regionów geotermalnych. ZłoŜa geotermalne występują tu praktycznie tylko w Sudetach. Obecnie wykorzystywane w uzdrowiskach w celach leczniczych. Najbardziej znane i zbadane są trzy lokalizacje złóŜ – Lądek Zdrój, Cieplice oraz Duszniki Zdrój. Potencjalnie istnieje moŜliwość wykonania odwiertów o odpowiedniej głębokości dla pozyskania wód termalnych na przykład do celów rekreacyjnych. Najlepiej rozpoznanym obszarem pod względem potencjału energii geotermalnej w pobliŜu Gminy Kudowa-Zdrój, jest otwór GT – 1 zlokalizowany na terenie gminy Duszniki Zdrój. Strona termalnych i koncepcji rozwoju systemu ciepłowniczego w oparciu o tego typu źródło ciepła. 138 Na terenie miasta Kudowa-Zdrój nigdy nie rozpatrywano moŜliwości poszukiwania wód Orograficznie teren wierceń leŜy w dolinie Bystrzycy Dusznickiej, na rozległym prawym tarasie, łączącym się ku północy z ObniŜeniem Dusznickim. Otwór połoŜony jest w obrębie obszaru górniczego złoŜa wód leczniczych. Wody mają specyficzny, zgazowany charakter, są to szczawy termalne. W wyniku odwiertu o głębokości 1695 m, uzdrowisko wzbogaciło się o nowe cenne ujęcie wody o typie szczawy termalnej unikalnej w skali kraju pod względem temperatury i korzystnego składu fizyczno – chemicznego. Otwór ten jest obecnie najgłębszym ujęciem wody termalnej na obszarze Ziemi Kłodzkiej. Ujął wodę termalną w następujących interwałach: • I – 193,5 – 534,0 m dostępny na powierzchni samowypływem z przestrzeni międzyrurowej o wydajności 20 m3/h i temperaturze 25,7 oC, • III – 552,5 – 1695 m dostępny na powierzchni samowypływem o wydajności 30 m3/h i temperaturze 34,7oC wody i 160 m3/h CO2. Zatwierdzone zasoby mogą być wykorzystane dla celów leczniczych, rekreacyjno – sportowych i energetycznych. Powiększenie zasobów wód o temperaturze powyŜej stwierdzonych jest moŜliwe przy eksploatacji otworu średnicą rur 100 mm opuszczonej do strefy wodonośnej od 1518 do 1695 m. W dotychczasowych obserwacjach nie stwierdzono wpływu eksploatacji otworu Duszniki GT -1 na złoŜe wód leczniczych z wyjątkiem najbliŜej połoŜonego otworu B-4, ale to było uwzględnione w projekcie. Do uzyskania lepszego wyniku zasobowego w zakresie temperatur wód o znaczeniu energetycznym (70 – 80oC) niezbędne byłoby wykonanie w obrębie struktury hydrologicznej Dusznik 2 otworów wzdłuŜ rozciągłości struktury. Na podstawie badań prowadzonych w Dusznikach-Zdroju nie moŜna jednoznacznie określić czy równieŜ w Gminie Kudowa-Zdrój istnieje techniczny potencjał do wykorzystania energii wód termalnych. NaleŜy równieŜ wiedzieć, Ŝe instalacje geotermalne charakteryzują się znacznymi nakładami inwestycyjnymi, związanymi głównie z kosztami wierceń. Nie jest teŜ moŜliwe przygotowanie uniwersalnego projektu instalacji geotermalnej, który mógłby być wykorzystany w wielu miejscach. NaleŜy kaŜdorazowo uwzględniać specyficzne, lokalne warunki. Ostateczny koszt instalacji jest uwarunkowany czynnikami miejscowymi, jednak szacuje się, Ŝe jeden odwiert na Strona 139 głębokość 1 - 1,5 km to koszt około 7-10 mln zł. Rysunek 4-10 Instalacje energetyki geotermalnej w Polsce na tle okręgów geotermalnych wg. Sokołowskiego Alternatywą dla duŜych systemów energetyki geotermalnej mogą być inne rozwiązania wykorzystujące energię skumulowaną w gruncie, takie jak pompy ciepła czy układy wentylacji mechanicznej współpracujące z gruntowymi wymiennikami ciepła. Proponuje się zatem wspieranie przez Gminę podmiotów i właścicieli budynków instalujących tego typu rozwiązania w pozyskiwaniu środków finansowych na tego typu przedsięwzięcia. Zastosowanie pomp ciepła ogrzewając powietrze nawiewane do pomieszczeń. Przekazywanie ciepła z zimnego otoczenia do znacznie cieplejszych pomieszczeń jest moŜliwe dzięki zachodzącym w pompie ciepła procesom termodynamicznym. Do napędu pompy potrzebna jest energia elektryczna. Jednak ilość pobieranej przez nią energii jest około 3-krotnie mniejsza od ilości dostarczanego ciepła. Strona – i przekazuje je do instalacji c.o. i c.w.u, ogrzewając w niej wodę, albo do instalacji wentylacyjnej 140 Pompa ciepła jest urządzeniem, które odbiera ciepło z otoczenia – gruntu, wody lub powietrza Pompy ciepła najczęściej odbierają ciepło z gruntu. Niezbędny jest do tego wymiennik ciepła wykonany przewaŜnie z rur z tworzywa układanych pod powierzchnią gruntu. Przepływający nimi czynnik ogrzewa się od gruntu, który na głębokości 2 m pod powierzchnią ma dodatnią temperaturę. Za pośrednictwem czynnika obiegowego ciepło dostarczane jest do pompy ciepła. Najczęściej spotykanymi wymiennikami są wymienniki gruntowe i w zaleŜności od sposobu ułoŜenia (jedna lub dwie płaszczyzny, spirala) trzeba na nie przeznaczyć powierzchnię od kilkudziesięciu do kilkuset metrów kwadratowych. Dwie spośród wielu wartości, które charakteryzują pompy ciepła to: moc grzewcza oraz pobór mocy elektrycznej. Stosunek tych wartości określany jest, jako współczynnik efektywności pompy ciepła (COP). Aby uzyskać dobry efekt ekonomiczny i ekologiczny wartość COP nie powinna być mniejsza od 3. Poglądowy schemat instalacji pompy ciepła w domu jednorodzinnym pokazano poniŜej. 1. Wymiennik gruntowy − grunt − woda gruntowa 3 − woda powierzchniowa 2 2. Pompa ciepła 3. Wewnętrzna instalacja grzewcza/chłodnicza − przewody tradycyjne 1 Moc cieplna pompy jest podawana w ściśle określonym zakresie temperatur, który z kolei zaleŜy od rodzaju dolnego i górnego źródła ciepła. Moc pompy ciepła dobiera się na podstawie uprzednio oszacowanego zapotrzebowania cieplnego budynku. Współczynnik efektywności w spręŜarkowych pompach ciepła jest tym wyŜszy, im mniejsza jest róŜnica temperatur pomiędzy górnym a dolnym źródłem. Parametrami określającymi ilościowo dolne źródło ciepła są: zawartość ciepła, temperatura źródła i jej zmiany w czasie; natomiast od strony technicznej istotnymi są: moŜliwość ujęcia i pewność eksploatacji. odbiorcy. Parametry techniczne pomp ciepła ograniczają do następujących celów: • ogrzewania podłogowego: 25 - 30°C • ogrzewania sufitowego: do 45°C • ogrzewania grzejnikowego o obniŜonych parametrach: np. 55/40°C ich przydatność Strona cieplnymi 141 Górne źródło ciepła stanowi instalacja grzewcza, jest ono, więc toŜsame z potrzebami • • podgrzewania ciepłej wody uŜytkowej: 55 - 60°C niskotemperaturowych procesów technologicznych: 25 - 60°C. Ze względów ekonomicznych oraz strat wynikających z przesyłu ciepła, pompy ciepła winno się montować w pobliŜu źródeł ciepła, zarówno dolnego jak i górnego. Przystępując do oceny efektywności ekonomicznej zastosowania pomp ciepła warto pamiętać, Ŝe energia elektryczna stosowana do napędu spręŜarki jest zdecydowanie najdroŜsza spośród dostępnych nośników, zatem o opłacalności decydować będzie przede wszystkim średnia efektywność energetyczna w rocznym okresie eksploatacji urządzenia, natomiast przy dobrze zaizolowanym budynku konkurencyjne pod względem kosztów eksploatacji są tylko paliwa stałe, a z nimi wiąŜe się juŜ zdecydowanie większa lokalna emisja oraz mniejsza wygoda obsługi. Nie bez znaczenia są równieŜ stosunkowo duŜe koszty inwestycyjne, które dla domku jednorodzinnego wahają się w zaleŜności od rodzaju technologii w granicach 30 do 70 tys. zł. Podejmując decyzję o zastosowaniu pomp ciepła naleŜy bardzo starannie przeanalizować celowość takiej inwestycji, a w szczególności porównać z innymi moŜliwymi do zastosowania źródłami ciepła. Zastosowanie gruntowego wymiennika ciepła Gruntowy wymiennik ciepła (GWC) jest dobrym uzupełnieniem systemu wentylacyjnogrzewczego budynku, gdy współpracuje z układem wentylacji mechanicznej nawiewnowywiewnej. MoŜe on być wykonany, jako rurociąg zakopany w ziemi, którym przepływa powietrze wentylacyjne lub jako wymiennik ze złoŜem Ŝwirowym. W gruncie panuje prawie stała temperatura około 4°C - czyli temperatura panująca na głębokości około 1,5m pod powierzchnią ziemi. Wprowadzone do wymiennika powietrze zewnętrzne ogrzewa się wstępnie zimą. Latem gruntowy wymiennik ciepła spełnia rolę klimatyzatora – obniŜa temperaturę powietrza wprowadzanego do budynku o kilka stopni. Konstrukcja Ŝwirowego GWC zaprojektowana jest, jako naturalne złoŜe czystego płukanego Ŝwiru umieszczonego w gruncie. Przepływające powietrze przez Ŝwir (w zaleŜności od pory roku) jest latem ochładzane i osuszane, zimą podgrzewane i nawilŜane, a przez cały rok filtrowane Strona szybką regenerację temperatury złoŜa. Schemat budowy złoŜa pokazano na kolejnym rysunku. 142 z pyłków roślin i bakterii. Bezpośredni kontakt złoŜa z otaczającym gruntem rodzimym ułatwia 1. Czerpnia powietrza zewnętrznego 2. Kanał rozprowadzający powietrze w poziomie 3. ZłoŜe rozprowadzające powietrze do dna GWC 4. świrowe złoŜe akumulacyjne 5. ZłoŜe zbierające powietrze 6. Poziomy kanał zbierający-ujęcie powietrza do budynku 7. Humus-ziemia, trawa 8. Styropian 9. Grunt rodzimy 10. Instalacja zraszająca źródło: www.taniaklima.pl Rysunek 4-11 Schemat złoŜa gruntowego wymiennika ciepła Na podstawie danych z wykonanych pomiarów na istniejącej instalacji tego typu w duŜym budynku biurowym przy temperaturze zewnętrznej około -20°C wymienniki podgrzewały powietrze do 0°C, w przypadku wyłączania ich na okres nocny. Przy pracy bez przerwy temperatura powietrza za wymiennikami spadła do -5°C. Podczas lata przy temperaturze zewnętrznej 24°C, za wymiennikami uzyskano temperaturę 14°C, co pozwala na poprawę mikroklimatu w budynku. Przykład analizy techniczno-ekonomicznej dla zastosowania pompy ciepła na potrzeby ogrzewania pomieszczeń w domu jednorodzinnym. ZałoŜenia do analizy: Analizę techniczno-ekonomiczną dla zastosowania spręŜarkowej pompy ciepła, jako źródła ciepła do celów grzewczych przeprowadzono porównując to rozwiązanie techniczne, jako alternatywne dla źródła węglowego i źródła ciepła na gaz ziemny dla budynku z zaprojektowaną instalacją c.o., wodną przystosowaną do parametrów niskotemperaturowych. Obliczenia przeprowadzono dla nowego budynku mieszkalnego o następującej charakterystyce: – 2009), • jednostkowe zuŜycie ciepła wynosi 0,51 GJ/m2 (wskaźnik wynikający z WT 2008), • zapotrzebowanie na energię cieplną do celów grzewczych wynosi 70 GJ/rok, • zapotrzebowanie na moc na potrzeby ogrzewania około 8,7 kW. Dane techniczno-ekonomiczne dla źródeł ciepła: 143 budynek jednorodzinny o powierzchni uŜytkowej 137 m2 (średnia powierzchnia uŜytkowa budynków jednorodzinnych oddawanych do uŜytkowania na terenie gminy w latach 2003 Strona • Ogrzewanie za pomocą pompy ciepła z wymiennikiem gruntowym poziomym: • energia elektryczna: 0,50 zł/kWh, • współczynnik efektywności systemu grzewczego: 3,0 , • koszt instalacji źródła: 35 000 zł, • roczny koszt ogrzewania: 3033 zł/rok. Ogrzewanie za pomocą kotła węglowego niskotemperaturowego z automatycznym podajnikiem: • paliwo: węgiel ekogroszek – cena 770 zł/Mg (z VAT i transportem), • wartość opałowa paliwa 25 MJ/kg, • sprawność systemu grzewczego: 0,8, • koszt instalacji źródła: 10 000 zł, • roczny koszt ogrzewania: 2 203 zł/rok. Ogrzewanie za pomocą kotła gazowego, niskotemperaturowego: • paliwo: gaz ziemny – cena 1,96 zł/m3 (z VAT), • wartość opałowa paliwa 35,6 MJ/m3, • sprawność systemu grzewczego: 0,88, • koszt instalacji źródła: 10 000 zł, • roczny koszt ogrzewania: 4 580 zł/rok. Analizę przeprowadzono z wykorzystaniem programu RETScreen. Wyniki analizy pokazano w Załączniku nr 1a i 1b do niniejszego opracowania. 4.3 Energia spadku wody Charakter województwa dolnośląskiego i istniejące warunki sprzyjają budowie małych elektrowni wodnych, co potwierdza fakt, Ŝe energetyka wodna jest na terenie województwa dolnośląskiego reprezentowana przez około 96 elektrowni o łącznej mocy przekraczającej 65 MW. energetyczny Odry od Kędzierzyna do ujścia Nysy ŁuŜyckiej wynosi około 130MW, zaś potencjał rzek dorzecza Odry to około 743 MW. A zatem jest on wykorzystany tylko w ok. 21%. Strona elektrownie wodne w gospodarce i środowisku przyrodniczym” (J. Plutecki) potencjał 144 Mapę przedstawiającą lokalizację tych obiektów przedstawiono poniŜej. Wg opracowania „Małe Rysunek 4-12 Elektrownie wodne na terenie województwa dolnośląskiego źródło: „Potencjał Dolnego Śląska w zakresie rozwoju alternatywnych źródeł energii" Kudowę-Zdrój przecinają potoki, które naleŜą do dorzecza Łaby, a więc zlewni Morza Północnego. Centrum Kudowy i uzdrowisko leŜą nad Kudowskim Potokiem, który w Parku Zdrojowym tworzy staw, Jakubowice nad jego prawym, bezimiennym dopływem, osiedla Słone od pory roku. Cieki na terenie gminy Kudowa-Zdrój nadzorowane przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu: • potok Brlenka – długość całkowita ok. 5,8 km, • potok Czermnica – długość całkowita ok. 10,5 km, Strona Brlenki, Czermna nad Czermnicą, PstrąŜna nad PstrąŜnicą. Poziom wód jest zmienny i uzaleŜniony 145 i Zakrze nad Bystrą, Brzozowice nad jej lewym dopływem, a osiedla północne nad dopływem • potok Trzemeszna – długość całkowita ok. 7,4 km, • potok Klikawa – długość całkowita ok. 15,2 km, • potok bez nazwy (PstrąŜna) – długość całkowita ok. 4,4 km. Nadzorowane przez Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Świdnicy: • potok Brzóska – długość całkowita ok. 5,5 km, • rów podstawowy – K55. Wszystkie potoki na terenie gminy mają charakter górski: • źródła potoków połoŜone są na wysokościach pow. 500m npm, • potoki charakteryzują się spadkami > 0,3%, • powierzchnia zlewni potoków wynosi F< 180km2. W chwili obecnej, na terenie Gminy Kudowa-Zdrój energia spadku wody nie jest wykorzystywana i ze względu na górski charakter rzek nie ma praktycznie moŜliwości wykorzystania energii spadku wody do produkcji energii elektrycznej. Ponadto rozwój elektrowni wodnych jest ograniczony warunkami prawnymi, lokalizacyjnymi, wymogami terenowymi i geomorfologicznymi oraz potencjałem kapitałowym inwestora. Najwięcej funduszy pochłania budowa obiektów hydrotechnicznych piętrzących wodę (jaz, zapora). Charakterystyczne dla elektrowni wodnych są znikome koszty eksploatacji (wynoszące średnio około 0,5÷1% łącznych nakładów inwestycyjnych rocznie) oraz wysoka sprawność energetyczna (90÷95%). 4.4 Energia słoneczna Energię słoneczną moŜna wykorzystać do produkcji energii elektrycznej i do produkcji ciepłej wody, bezpośrednio poprzez zastosowanie specjalnych systemów do jej pozyskiwania i akumulowania. Ze wszystkich źródeł energii, energia słoneczna jest najbezpieczniejsza. W Polsce generalnie istnieją dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i właściwości urządzeń wykorzystujących słonecznego, oparte na wykorzystaniu kolektorów słonecznych. Ze względu na wysoki udział promieniowania rozproszonego w całkowitym promieniowaniu słonecznym, praktycznego znaczenia w naszych warunkach nie mają słoneczne technologie wysokotemperaturowe oparte Strona szanse rozwoju w krótkim okresie mają technologie konwersji termicznej energii promieniowania 146 tę energię do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Największe na koncentratorach promieniowania słonecznego. Roczna gęstość promieniowania słonecznego w Polsce na płaszczyznę poziomą waha się w granicach 950 - 1250 kWh/m2, natomiast średnie usłonecznienie wynosi 1600 godzin na rok. Warunki meteorologiczne charakteryzują się bardzo nierównym rozkładem promieniowania słonecznego w cyklu rocznym. Około 80% całkowitej rocznej sumy nasłonecznienia przypada na sześć miesięcy sezonu wiosenno-letniego, od początku kwietnia do końca września, przy czym czas operacji słonecznej w lecie wydłuŜa się do 16 godz./dzień, natomiast w zimie skraca się do 8 godzin dziennie. Ze względu na fizyko-chemiczną naturę procesów przemian energetycznych promieniowania słonecznego na powierzchni Ziemi, wyróŜnić moŜna trzy podstawowe i pierwotne rodzaje konwersję fotochemiczną energii promieniowania słonecznego prowadzącą dzięki fotosyntezie do tworzenia energii wiązań chemicznych w roślinach w procesach asymilacji, • konwersję fototermiczną prowadzącą do przetworzenia energii promieniowania słonecznego na ciepło, • konwersję fotowoltaiczną prowadzącą do przetworzenia energii promieniowania słonecznego w energię elektryczną. Strona • 147 konwersji: • Rysunek 4-13 Zasoby energii promieniowania słonecznego na terenie województwa dolnośląskiego Strona 148 źródło: „Potencjał Dolnego Śląska w zakresie rozwoju alternatywnych źródeł energii" Na rysunku 4-14 przedstawiono dane dotyczące natęŜenia promieniowania słonecznego dla rozpatrywanego obszaru. Roczna wartość tego natęŜenia wynosi tu około: • • 994 kWh/m2 rok – promieniowanie na powierzchnię płaską; 1077 kWh/m2 rok – promieniowanie na powierzchnię nachyloną pod kątem 45 stopni zorientowaną w kierunku południowym. RównieŜ w całym województwie roczne sumy promieniowania słonecznego kształtują się na podobnym poziomie, dlatego zastosowanie mogą tu znaleźć układy solarne do przygotowywania ciepłej wody uŜytkowej. 160 140 kWh/m2*m-c 120 100 80 60 40 20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 natęŜenie promieniowania słonecznego na powierzchnię poziomą natęŜnie promieniowania na powierzchnię nachyloną (45 st.) zorientowaną w kierunku S Rysunek 4-14 Średnie miesięczne promieniowanie słoneczne na powierzchnię płaską i nachyloną pod kątem 45 stopni w kierunku południowym Kolektory, jako urządzenia o dość niskich parametrach pracy znakomicie nadają się do ogrzewania wody w basenach kąpielowych. Często w takich przypadkach kolektory wspomagają nie tylko ogrzewanie wody basenu, ale takŜe produkcję wody uŜytkowej, a czasami równieŜ wodę w obiegu centralnego ogrzewania. Układy takie sprawdzają się w obiektach o duŜym i równomiernym zapotrzebowaniu na c.w.u. Natomiast, ze względu na duŜe koszty inwestycyjne (około 20 tys. zł/kW mocy widzenia nie jest opłacalne, często nawet przy 70% dotacji. Z punktu widzenia bilansu energetycznego Gminy zastosowanie małych, pilotaŜowych układów tego rodzaju nie ma powaŜnego znaczenia, natomiast niewątpliwie moŜe stanowić element edukacyjny sprzyjający rozwojowi energetyki odnawialnej. Niemniej jednak to właśnie w ogniwach fotowoltaicznych Strona elektrycznej w układach fotowoltaicznych, hybrydowych i podobnych z ekonomicznego punktu 149 zainstalowanej) stosowanie urządzeń wykorzystujących energię słoneczną do produkcji energii upatruje się największy przyrost wykorzystania energii słonecznej i obserwuje ciągły rozwój technologii. Instalacje przygotowania ciepłej wody uŜytkowej Instalacje, w których ruch ma charakter naturalny wywołany konwekcją swobodną nazywamy termosyfonowymi (albo pasywnymi), gdy ruch wywołany jest pompą cyrkulacyjną, aktywnymi. Systemy aktywne pośrednie posiadają wymiennik ciepła oddzielający obieg kolektorowy (przepływa w nim czynnik odbierający ciepło w kolektorach słonecznych) od obiegu wody uŜytkowej. Niezamarzającymi czynnikami roboczymi przepływającymi przez kolektor mogą być roztwory glikolów etylenowych, węglowodorów, olejów silikonowych. Pośrednie systemy znajdują, więc przede wszystkim zastosowanie w strefach klimatycznych, gdzie moŜe nastąpić zamarzanie wody. W polskich warunkach klimatycznych ten rodzaj systemu jest szeroko rozpowszechniony. Ułatwia on eksploatację instalacji, gdyŜ nie powoduje konieczności spuszczania wody w okresie występowania ujemnych temperatur zewnętrznych, a równieŜ umoŜliwia korzystanie z instalacji w okresie wczesno – wiosennym i późno – jesiennym, gdy występują przymrozki, ale wartości gęstości strumienia energii promieniowania słonecznego mogą być duŜe i zachęcać do korzystania z systemu. MoŜliwa jest oczywiście i praca instalacji z niezamarzającym czynnikiem roboczym równieŜ zimą przy korzystnych warunkach nasłonecznienia. W układach pośrednich stosuje się najczęściej tzw. wymiennikowe zasobniki ciepłej wody uŜytkowej. Wymiennik ciepła moŜe mieć formę spiralnej węŜownicy umieszczonej wewnątrz zasobnika ciepłej wody uŜytkowej lub nawiniętej na obwodzie zbiornika akumulującego. Na poniŜszym rysunku zaprezentowano schemat funkcjonalny aktywnego, pośredniego systemu, z wydzielonym wymiennikiem ciepła. Układy takie powinny być systemami towarzyszącymi tradycyjnym instalacjom podgrzewania ciepłej wody uŜytkowej, gdyŜ same nie mogą zagwarantować pełnego pokrycia całorocznego zapotrzebowania, w tym równieŜ latem ze Strona 150 względu na moŜliwość sekwencyjnego występowania ciągu dni pochmurnych. Rysunek 4-15 Schemat funkcjonalny instalacji z obiegiem wymuszonym (system aktywny pośredni) Koszty inwestycyjne dla układu solarnego na potrzeby c.w.u., dla czteroosobowej rodziny wynoszą w zaleŜności od typu kolektorów słonecznych, a takŜe producenta w granicach od 10 do 15 tysięcy złotych. Do produkcji ciepłej wody moŜna zastosować z duŜym powodzeniem kolektory płaskie. Dla czteroosobowej rodziny wystarczy 4 do 6 m2 powierzchni kolektora. Wymagana minimalna pojemność zbiornika ciepłej wody dla czteroosobowej rodziny powinna wynosić 200 l. Zazwyczaj zasobniki ciepłej wody wyposaŜone są w dodatkową grzałkę elektryczną lub podwójną węŜownicę umoŜliwiającą zimą ogrzewanie wody za pomocą kotła centralnego ogrzewania. Opłacalność wykorzystania kolektorów słonecznych do produkcji ciepłej wody zaleŜy od wielkości zapotrzebowania na ciepłą wodę oraz od sposobu jej przygotowywania w stanie istniejącym, z którym porównujemy instalację z kolektorami. Chodzi głównie o cenę energii, którą wykorzystujemy do podgrzewania wody. Przy duŜym zapotrzebowaniu na ciepłą wodę czas zwrotu namiotowych, basenów i obiektów sportowych wykorzystywanych w lecie. MoŜe być ona równieŜ z powodzeniem stosowana w zakładach przemysłowych zuŜywających duŜe ilości ciepłej wody oraz w łaźniach. Strona Inwestycja jest szczególnie opłacalna dla hoteli, pensjonatów, ośrodków wypoczynkowych, pól 151 kosztów poniesionych na wykonanie instalacji kolektorów słonecznych jest bardzo krótki. Korzystne efekty ekonomiczne uzyskuje się takŜe w przypadku kolektorów słonecznych do podgrzewania powietrza np. do suszenia produktów rolnych. Obecnie funkcjonuje uruchomiony w 2010 roku mechanizm Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dotyczący finansowania instalacji kolektorów słonecznych do przygotowania ciepłej wody uŜytkowej kierowany do osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych poprzez banki komercyjne. Stwarza on moŜliwości pozyskania dotacji na przedsięwzięcie związane z realizacją instalacji kolektorów słonecznych w wysokości do 45% kapitału kredytu bankowego wykorzystanego na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych inwestycji. Pierwsze doświadczenia wskazują, Ŝe przy uwzględnieniu oferowanych przez banki komercyjne warunków kredytowania, kosztów kredytu efektywna dotacja moŜe stanowić mniej niŜ 30% kosztów inwestycyjnych. Przykład analizy techniczno-ekonomicznej dla zastosowania układu solarnego podgrzewania wody w domu jednorodzinnym. ZałoŜenia do analizy: Analizę techniczno-ekonomiczną dla zastosowania układu solarnego, jako dodatkowego źródła do celów przygotowania ciepłej wody uŜytkowej współpracującego z instalacją c.w.u. ze źródłem węglowym (kocioł dwufunkcyjny węglowy), źródłem na gaz ziemny (kocioł dwufunkcyjny gazowy) i z instalacją c.w.u z akumulacyjnym podgrzewaczem wody zasilanym energią elektryczną. zapotrzebowanie ciepłej wody uŜytkowej dla 4-osobowej rodziny mieszkającej w domu jednorodzinnym określono na poziomie 240 l/dobę, • woda jest podgrzewana o 45°C, • sprawność źródła węglowego (przygotowanie c.w.u): 77%, • sprawność źródła gazowego (przygotowanie c.w.u): 85%, • sprawność źródła na energię elektryczną: 96%. Analizę przeprowadzono z wykorzystaniem programu RETScreen. Wg uzyskanych wyników udział instalacji solarnej w pokryciu zapotrzebowania na energię do celów przygotowania c.w.u. kształtuje się na poziomie 50% w skali roku – zestaw solarny: 3 kolektory płaskie zakryte Strona • 152 Obliczenia przy następujących załoŜeniach: o powierzchni łącznej 6,3 m2 z zasobnikiem 380l. Szczegółowo wyniki analizy pokazano w Załączniku nr 2a, 2b i 2c do niniejszego opracowania. 4.5 Energia z biomasy Biomasa to substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej oraz przemysłu przetwarzającego ich produkty, a takŜe inne części odpadów, które ulegają biodegradacji. Biomasa jest źródłem energii odnawialnej w największym stopniu wykorzystywanym w Polsce. Podobnie Rysunek 4-16 Wykorzystanie biomasy na terenie województwa dolnośląskiego źródło: „Potencjał Dolnego Śląska w zakresie rozwoju alternatywnych źródeł energii" Strona 153 sytuacja wygląda w województwie dolnośląskim (rysunek 4-16). Na terenie Gminy Kudowa-Zdrój biomasa, głównie w postaci drewna opałowego i odpadów drzewnych i nie stanowi podstawowego źródła ciepła. Paliwo to najczęściej spalane jest w paleniskach przystosowanych do spalania paliw stałych, a więc tradycyjnych kotłach komorowych i piecach kaflowych. Na potrzeby niniejszego opracowania oszacowano, Ŝe udział biomasy w bilansie paliwowym gminy moŜe kształtować się na poziomie około 8,2%, co wynosi około 3348 Mg. Z informacji nadleśnictwa wynika, Ŝe szacunkowa roczna sprzedaŜ drewna opałowego przez nadleśnictwo w roku 2009 wyniosła 950m3. W Polsce z 1 ha uŜytków rolnych zbiera się rocznie ok. 10 ton biomasy, co stanowi równowartość ok. 5 ton węgla kamiennego. Podczas jej spalania wydzielają się niewielkie ilości związków siarki i azotu. Powstający gaz cieplarniany - dwutlenek węgla jest asymilowany przez rośliny wzrastające na polach, czyli jego ilość w atmosferze nie zwiększa się. Zawartość popiołów przy spalaniu wynosi ok. 1% spalanej masy, podczas gdy przy spalaniu gorszych gatunków węgla sięga nawet 20%. Energię z biomasy moŜna uzyskać poprzez: • spalanie biomasy roślinnej (np. drewno, odpady drzewne z tartaków, zakładów meblarskich i innych, słoma, specjalne uprawy roślin energetycznych), • wytwarzanie oleju opałowego z roślin oleistych (np. rzepak) specjalnie uprawianych dla celów energetycznych, • fermentację alkoholową np. trzciny cukrowej, ziemniaków lub dowolnego materiału organicznego poddającego się takiej fermentacji, celem wytworzenia alkoholu etylowego do paliw silnikowych, • beztlenową fermentację metanową odpadowej masy organicznej (np. odpady z produkcji rolnej lub przemysłu spoŜywczego). Obecnie w Polsce wykorzystywana w przemyśle energetycznym biomasa pochodzi z dwóch gałęzi gospodarki: rolnictwa i leśnictwa. NajpowaŜniejszym źródłem biomasy są odpady drzewne i słoma. Część odpadów drzewnych wykorzystuje się w miejscu ich powstawania (przemysł słomy rzepakowa, bobikowa i słonecznikowa. Rocznie polskie rolnictwo produkuje ok. 25 mln ton słomy. Od kilku lat obserwuje się w Polsce zainteresowanie uprawą roślin energetycznych takich jak np. wierzba energetyczna. Strona W przypadku słomy, szczególnie cenne energetycznie, a zupełnie nieprzydatne w rolnictwie, są 154 drzewny), głównie do produkcji ciepła lub pary uŜytkowanej w procesach technologicznych. RóŜnorodność materiału wyjściowego i konieczność dostosowania technologii oraz mocy powoduje, iŜ biopaliwa wykorzystywane są w roŜnej postaci. Drewno w postaci kawałkowej, rozdrobnionej (zrębków, ścinków, wiórów, trocin, pyłu drzewnego) oraz skompaktowanej (brykietów, peletów). Słoma i pozostałe biopaliwa z roślin niezdrewniałych są wykorzystywane w postaci sprasowanych kostek i balotów, sieczki jak teŜ brykietów i peletów. Obecnie potencjał biomasy stałej związany jest z wykorzystaniem nadwyŜek słomy oraz odpadów drzewnych, dlatego teŜ wykorzystanie ich skoncentrowane jest na obszarach intensywnej produkcji rolnej i drzewnej. Jednak rozwój energetycznego wykorzystania biomasy powoduje wyczerpanie się potencjału biomasy odpadowej, a wówczas przewiduje się intensywny rozwój upraw szybko rosnących roślin na cele energetyczne. Aktualnie zakładane są plantacje roślin energetycznych (szybkorosnące uprawy drzew i traw). Potencjał energetyczny biomasy moŜna podzielić na dwie grupy: • plantacje roślin uprawnych z przeznaczeniem na cele energetyczne (np. kukurydza, rzepak, ziemniaki, wierzba krzewiasta, topinambur), • organiczne pozostałości i odpady, a w tym pozostałości roślin uprawnych. Potencjał teoretyczny jest to inaczej potencjał surowcowy, dotyczy oszacowania ilości biomasy, którą teoretycznie moŜna by na danym terenie wykorzystać energetycznie. Przy obliczaniu potencjału teoretycznego biomasy naleŜy kierować się równieŜ doświadczeniem eksperckim, które umoŜliwi oszacowanie tej wielkości z mniejszym błędem. Do oszacowania potencjału biomasy na obszarze Gminy Kudowa-Zdrój przyjęto, Ŝe pochodzić ona będzie z produkcji roślinnej; w tym słomy, upraw energetycznych, sadów, przecinki corocznej drzew przydroŜnych, a takŜe produkcji leśnej, łąk nie uŜytkowanych, jako pastwisk i innych źródeł. Potencjał biomasy rolniczej moŜliwej do wykorzystania na cele energetyczne w postaci stałej zaleŜne są od areału i plonowania zbóŜ. Z roślin moŜliwych do wykorzystania i przetworzenia na paliwa płynne na etanol i biodiesel uprawiane są odpowiednio ziemniaki i rzepak. • zasobność drzewa na pniu Nadleśnictwa Zdrój wynosi średnio 357 m3/ha, • wskaźniki przeliczeniowe do oszacowania potencjału słomy zaleŜne są od rodzaju zboŜa, plonowania i sposobu zbioru. Dlatego teŜ przyjęto potencjał na podstawie danych GUS z 2002r. Zastosowano średni wskaźnik wynoszący 1 t/ha gruntów ornych pod zasiewami, Strona załoŜenia: 155 Do obliczenia potencjału surowcowego lub inaczej teoretycznego przyjęto podane niŜej • potencjał teoretyczny dla siana obliczono przez pomnoŜenie powierzchni łąk i średniego plonu wynoszącego 5 t/ha, • dla sadów przyjmuje się, Ŝe zakres moŜliwego do pozyskania drewna z rocznych cięć wynosi średnio 2,5 t/ha, przy moŜliwości uzyskania drewna w granicach 2,0-3,0 t/ha, • potencjał teoretyczny równy technicznemu w zakresie przecinania drzew przydroŜnych przyjęto na poziomie 1,5 t/km drogi na rok, • potencjał teoretyczny wynikający z uprawy roślin energetycznych na wszystkich obszarach ugorów i odłogów. Potencjał techniczny stanowi tę ilość potencjału surowcowego, która moŜe być przeznaczona na cele energetyczne po uwzględnieniu technicznych moŜliwości jego pozyskania, a takŜe uwzględniając inne aktualne uwarunkowania dla jego wykorzystania. Przy obliczeniu potencjału technicznego uwzględniono następujące załoŜenia: • z jednego drzewa w wieku rębnym uzyskać moŜna 54 kg drobnicy gałęziowej, 59 kg chrustu oraz 166 kg drewna pniakowego z korzeniami. Przyjmując średnio liczbę 400 drzew na 1 hektarze, daje to 111 t/ha drewna. Przyjęto, Ŝe z 1ha moŜna pozyskać 50t drewna, ilość tę przyjmuje się dla 3% powierzchni lasów rosnących na obszarze Gminy. • ponadto, w lasach stosowane są cięcia przedrębne i pielęgnacyjne. Przyjęto, Ŝe z cięć przedrębnych i pielęgnacyjnych uzyskuje się 12t/ha drewna i wielkość ta dotyczy 5% powierzchni lasów. • opierając się na danych literaturowych przyjęto 30% potencjału słomy zebranej, jako moŜliwej do przeznaczenia na cele energetyczne, stanowi to bezpieczny próg. • z uwagi na wykorzystywanie siana w produkcji zwierzęcej załoŜono, Ŝe jedynie 5% siana z łąk moŜe być wykorzystane do celów energetycznych. • całość teoretycznego potencjału pozyskiwania drewna z pielęgnacji sadów oraz przycinania drzew przydroŜnych jest równa potencjałowi technicznemu. Ponadto przyjęto na podstawie analiz własnych, Ŝe 1 MW mocy odpowiada produkcji ciepła wynoszącej 7 000 GJ. Zakładając procesy bezpośredniego spalania, sprawność urządzeń kotłowych przyjęto na poziomie 80%. zasilane mogą być przede wszystkim obiekty mieszkalne, rzadziej uŜyteczności publicznej lub produkcyjne. W przypadku występowania w gospodarstwach rolnych niewykorzystanego potencjału słomy proponuje się jej uŜytkowanie lokalnie do celów grzewczych poprzez spalanie w kotłach na słomę. Strona potencjału tego paliwa. Biomasę moŜna uŜytkować w małych i średnich kotłowniach, z których 156 W zakresie drewna opałowego i zrębków drzewnych proponuje się pełne wykorzystanie Uprawy energetyczne W Polsce moŜna uprawiać następujące gatunki roślin energetycznych: • wierzba z rodzaju Salix viminalis, • ślazowiec pensylwański, • róŜa wielokwiatowa, • słonecznik bulwiasty (topinambur), • topole, • robinia akacjowa, • trawy energetyczne z rodzaju Miscanthus. Spośród wymienionych gatunków tylko: wierzba, ślazowiec pensylwański i w niewielkim stopniu słonecznik bulwiasty są szerzej uprawiane na gruntach rolnych. Obecnie, najpopularniejszą rośliną uprawianą w Polsce do celów energetycznych jest wierzba krzewiasta w róŜnych odmianach. Dlatego teŜ w dalszych rozwaŜaniach przyjęto określenie moŜliwości i ograniczenia produkcji biomasy na uŜytkach rolnych właśnie w odniesieniu do wierzby. Wierzbę z rodzaju Salix viminalis moŜna uprawiać na wielu rodzajach gleb, od bielicowych gleb piaszczystych do gleb organicznych. WaŜnym przy tym jest, aby plantacje wierzby zakładane były na uŜytkach rolnych dobrze uwodnionych. Optymalny poziom wód gruntowych przeznaczonych pod uprawę wierzby energetycznej to: • • 100-130 cm dla gleb piaszczystych, 160-190 cm dla gleb gliniastych. MoŜliwości produkcyjne z 1 ha uprawianej wierzby krzewiastej zaleŜą głównie od: • stanowiska uprawowego (rodzaj gleby, poziom wód gruntowych, przygotowanie agrotechniczne, pH gleb, itp.) • rodzaju i odmiany sadzonek w konkretnych warunkach uprawy, • sposobu i ilości rozmieszczania karp na powierzchni uprawy. Według danych literaturowych z 1 hektara moŜna otrzymać około 30 ton przyrostu suchej masy rocznie. W opracowaniach pojawiają się równieŜ mniej optymistyczne dane, które mówią Dla określonej wartości opałowej przyjętej na poziomie 18 GJ/t suchej masy (wartość opałowa drastycznie się zmienia w zaleŜności od zawartości wilgoci w biomasie, od 6,5 GJ/t przy wilgotności 60% do ok. 18 GJ/t przy wilgotności 10% masy całkowitej). Przy takich załoŜeniach Strona lecz moŜna liczyć, Ŝe bezpieczna wielkość rocznego zbioru suchej masy wierzby z 1 ha to 20 ton. 157 o 15 tonach suchej masy. Oczywiście dane te podawane są przy róŜnych określonych warunkach, moŜna przyjąć, Ŝe z 1 ha upraw wierzby krzewiastej moŜna uzyskać ok. 360 GJ energii paliwa na rok. Tabela 4-2. Potencjał teoretyczny i techniczny energii zawartej w biomasie na terenie Gminy KudowaZdrój Potencjał teoretyczny Ilość Ilość energii masowa [GJ/rok] [Mg/rok] Rodzaj paliwa Drewno z gospodarki leśnej 297 952 Potencjał techniczny Moc [MW] 3 724 403 399,04 Ilość masowa [Mg/rok] Ilość energii [GJ/rok] Moc [MW] 3 371 35 053 3,76 Drewno z sadów 13 163 0,02 13 130 0,01 Drewno z przycinki przydroŜnej 85 1 110 0,12 85 888 0,10 Słoma 174 1 997 0,21 52 599 0,06 Siano 1 515 17 423 1,87 76 871 0,09 Uprawy energetyczne 4 147 74 639 8,00 1 244 22 392 2,40 303 885 3 819 733 409,3 4 840 59 933 6,4 SUMA Poza warunkami naturalnymi istnieje jednak wiele innych ograniczeń wpływających na rozwój tej dziedziny rolnictwa, jak np. odpowiednie uregulowania prawne, słabo rozwinięty rynek biomasy, słaby stan techniczny związany z uprawą, zbiorem i przetwarzaniem biomasy, brak odpowiedniej wiedzy wśród rolników przyzwyczajonych do tradycyjnych kierunków produkcji rolniczej oraz przede wszystkim brak dostatecznej ilości kapitału inwestycyjnego oraz wystarczającego wsparcia ze strony Rządu. Koszt załoŜenia jednego hektara uprawy to wydatek rzędu 7-8 tysięcy złotych. ChociaŜ wydaje się, Ŝe nie jest to duŜo w perspektywie 25-30 lat eksploatacji plantacji to jednak dla pojedynczego rolnika moŜe on być za wysoki, zwłaszcza, Ŝe pierwsze pełne zbiory osiąga się po 3 latach. Innym istotnym problemem jest niepewność rynku zbytu, co z kolei ogranicza moŜliwości ubiegania się o dotacje na uprawę roślin energetycznych (wymaganym jest przedstawienie We wszelkich odpadach organicznych lub odchodach zawierających węglowodany, a w szczególności celulozę i cukry, w określonych warunkach zachodzą procesy biochemiczne Strona 4.6 Energia z biogazu 158 podpisanych umów na odbiór biomasy wraz z przybliŜonym harmonogramem ilościowym). nazywane fermentacją. Fermentację wywołują naleŜące do róŜnych gatunków bakterie, których działanie i znaczenie w tym procesie jest bardzo zróŜnicowane, a nawet przeciwstawne. Teoretycznie w wyniku fermentacji 162g celulozy otrzymuje się 135 dm3 gazu zawierającego 50% palnego metanu. Proces, w skutek którego wytwarzany jest biogaz, polega na fermentacji beztlenowej wywoływanej dzięki obecności tzw. bakterii metanogennych, które w sprzyjających warunkach: temperatura rzędu 30 – 35°C (fermentacja mezofilna) lub 52 – 55°C (fermentacja termofilna), odczyn obojętny lub lekko zasadowy (pH 7 – 7,5), czas retencji (przetrzymania substratu) wynoszący 12-36 dni dla fermentacji mezofilnej oraz 12-14 dni dla fermentacji termofilnej, brak obecności tlenu i światła zamieniają związki pochodzenia organicznego w biogaz oraz substancje nieorganiczne. Głównymi składnikami tak powstającego biogazu są metan, którego zawartość w zaleŜności od technologii jego wytwarzania oraz rodzaju fermentowanych substancji moŜe zmieniać się w szerokim zakresie od 40 do 85% (przewaŜnie 55 – 65%), pozostałą część stanowi dwutlenek węgla oraz inne składniki w ilościach śladowych. Dzięki tak wysokiej zawartości metanu w biogazie, jest on cennym paliwem z energetycznego punktu widzenia, które pozwala zaspokoić lokalne potrzeby związane m.in. z jego wytwarzaniem. Wartość opałowa biogazu najczęściej waha się w przedziale 19,8 – 23,4 MJ/m3, a przy separacji dwutlenku węgla z biogazu jego wartość opałowa moŜe wzrosnąć nawet do wartości porównywalnej z sieciowym gazem ziemnym. NaleŜy tu zaznaczyć, Ŝe produkcja biogazu jest często efektem ubocznym wynikającym z konieczności utylizacji odpadów w sposób moŜliwie nieszkodliwy dla środowiska. Jedynie w przypadku wysypisk odpadów fermentacja beztlenowa jest procesem samoistnym i niekontrolowanym. Oczyszczalnia ścieków W Kudowie z sieci kanalizacyjnej korzysta 79% ludności, długość sieci kanalizacyjnej wynosi 29,9 km (dane GUS). Zgodnie z danymi GUS ilość odprowadzanych z terenu gminy odpowiednich warunków technologicznych. Na terenach nieskanalizowanych w większości ścieki odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych, skąd wozem asenizacyjnym dowoŜone są na oczyszczalnie ścieków. Na terenie miasta Kudowa działa ponadto kilka oczyszczalni Strona teoretyczny moŜliwej do pozyskania ilości biogazu i energii w przypadku pojawienia się 159 ścieków w roku 2009 wyniosła ok. 530 tys. m3/rok i dla tej wielkości wyznaczono potencjał przydomowych. Z uwagi na zróŜnicowane ukształtowanie terenu i duŜe spadki, naleŜy przypuszczać, Ŝe będzie to główny sposób rozwiazywania gospodarki ściekowej. Oczyszczalnia ścieków w Kudowie Zdroju, ul. Nad Potokiem 58 wybudowana została w 1975 roku, natomiast w 1999 roku została poddana gruntownej modernizacji co znacząco zwiększyło efektywność pracy systemu kanalizacji sanitarnej miasta. Wydajność rzeczywista oczyszczalni wynosi 10 000 m3/d, wydajność maksymalna urządzeń 12 000 m3/d. Obecnie oczyszczalnia posiada znaczną rezerwę przepustowości poniewaŜ średnio na dobę oczyszczane jest około 5 000 m3/d. Wartość ta ulega znacznym wahaniom w zaleŜności od warunków pogodowych: pogoda sucha – 3 500 m3/d, pogoda deszczowa – do 10 000 m3/d. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do potoku Klikawa. Omawiana oczyszczalnia jest oczyszczalnią mechaniczno – biologiczną z usuwaniem fosforu i azotu. Ścieki dopływają do oczyszczalni kolektorem Ø 600 mm. Z bloku biologicznego ścieki przepływają do osadnika wtórnego radialnego skąd po sklarowaniu odpływają do rzeki poprzez komorę pomiarową. Osady ściekowe wytwarzane w ilości 134 t/rok poddawane są fermentacji metanowej w otwartych komorach fermentacyjnych i odwadniane na prasie sitowo – taśmowej. Odwodniony do 15% sm. i zmieszany z ziemią osad kierowany jest do rekultywacji składowiska odpadów obojętnych w Kudowie – Brzozowiu. Parametry osadu pozwalają równieŜ na wykorzystanie go jako nawozu do uprawy roślin nieprzeznaczonych do spoŜycia i produkcji pasz. Składowisko odpadów Miejscem wywozu odpadów jest składowisko w Brzozowiu o powierzchni 2,2 ha. Składowisko to wypełnione jest na dzień dzisiejszy w 95%. Przy czym składuje się tu odpady inne niŜ niebezpieczne i obojętne. Zostało ono uruchomione w 1964 roku. Posiada formę przyskarpową w oparciu o zbocze naturalne z gliniastym podłoŜem. Na wysypisko rocznie trafia średnio 24.000 m3 odpadów. Są to wyłącznie odpady komunalne. odpadami dla międzygminnego związki celowego w Powiecie Kłodzkim obliczona szacunkowa ilość powstających w ciągu roku odpadków organicznych, z których moŜliwe jest pozyskiwanie biogazu, kształtuje się na poziomie ok. 1025 Mg i dla takiej wielkości wyznaczono potencjał teoretyczny moŜliwej do pozyskania ilości biogazu i energii. Strona Obiekt ten nie jest wyposaŜony w instalację do ujmowania biogazu. Wg Planu gospodarki 160 Zarządcą wysypiska są Miejskie Zakłady UŜyteczności Publicznej w Kudowie-Zdroju. Tabela 4-3 Potencjał teoretyczny dla pozyskania biogazu ze ścieków oraz z odpadów organicznych Potencjał teoretyczny Ogółem Układ kogeneracyjny Rodzaj biogazu Ilość gazu [m3/rok] Ilość energii [GJ/rok] Moc [kW] Ilość energii elektr. [MWh/rok] Ilość ciepła [GJ/rok] Oczyszczalnia ścieków 106 000 2 290 65 223 1 259 Składowisko odpadów 251 211 4 522 129 440 2 487 4.7 Niekonwencjonalne źródła energii Ciepło odpadowe z instalacji przemysłowych Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji nie stwierdza się występowania na terenie Gminy Kudowa - Zdrój moŜliwego do zagospodarowania ciepła odpadowego. Wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji nie stwierdza się występowania na terenie Strona 161 Gminy Kudowa-Zdrój instalacji kogeneracyjnych. 5 Przedsięwzięcia racjonalizujące uŜytkowanie paliw i energii 5.1 Lokalny Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla gminy „Lokalny plan działań dotyczący efektywności energetycznej dla Gminy Kudowa-Zdrój (LEEAP)” ma podstawy formalno-prawne w następujących dokumentach prawnych i planistycznych: 1. Ustawa Prawo Energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 z późniejszymi zmianami. 2. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Załącznik 3 – Program Działań Wykonawczych na lata 2009 – 2012, Priorytet I. Poprawa Efektywności Energetycznej, Działanie 1.6. Zobowiązanie sektora publicznego do pełnienia wzorcowej roli w oszczędnym gospodarowaniu energią, punkt 4. Rozszerzenie zakresu załoŜeń i planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe o planowanie i organizację działań mających na celu racjonalizację zuŜycia energii i promowanie rozwiązań zmniejszających zuŜycie energii na obszarze gminy – 2010 roku. dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i rady z dnia 5 kwietnia 2006 roku w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych. Projekt ustawy o efektywności energetycznej (w przygotowaniu). Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej (EEAP), 2007 rok. 3. 4. 5. Dla opracowania programu wykorzystano następujące informacje i dane wejściowe: • dane z ankietyzacji obiektów uŜyteczności publicznej na temat zuŜycia i kosztów energii, z lat 2007 – 2009. odtworzeniowe i modernizacyjne, mające na celu doprowadzenie do poprawnego stanu technicznego budowli i systemów energetycznych (remont elewacji, dachów, wymiana okien, wymiana kotłów, itp.) oraz spełnienia standardów ekologicznych i usług energetycznych (komfort cieplny, oświetlenia, likwidacja „niskiej emisji” zanieczyszczeń ze źródeł ciepła itp.), Strona • 162 WyróŜniono tu następujące przedsięwzięcia: • efektywnościowe, poprawiające sprawność wykorzystania paliw i energii oraz wody w usługach energetycznych (efektywne systemy grzewcze i ich regulacja, energooszczędne oświetlenie, wodooszczędne urządzenia sanitarne itp.). W sposobie budowy programu opierano się równieŜ na podejściu prezentowanym w Krajowym Planie Działań dotyczącym efektywności energetycznej z 2007 roku. Ze względu na efektywność przedsięwzięć i potrzeby remontowe i modernizacyjne obiektów oświatowych zaklasyfikowano obiekty w czterech grupach, o następujących cechach: A. Zły stan techniczny wymagający znacznych nakładów na modernizację, remonty i na termomodernizację. Dobry stan techniczny. Niska jakość usług energetycznych (np. niedogrzane B. pomieszczenia, przeciągi itp.). Niska efektywność energetyczna (duŜe jednostkowe zuŜycie energii). DuŜe bezpośrednie lub pośrednie obciąŜenie środowiska (bezpośrednie – emisja zanieczyszczeń z własnych źródeł, pośrednie – związane z duŜym zuŜyciem energii). Dobry stan techniczny. Dobra jakość usług energetycznych. Niska efektywność C. energetyczna i duŜe obciąŜenie środowiska. D. Dobry stan techniczny, dobra jakość usług. Przeciętna/dobra efektywność energetyczna, małe obciąŜenie środowiska. Kompleksowość działań programowych obejmuje: (1) działania organizacyjne; (2) działania informacyjne; (3) działania edukacyjne; (4) działania inwestycyjne, w tym przygotowania do inwestycji. W sposobie budowy programu opierano się równieŜ na podejściu prezentowanym lokalnego celu indykatywnego w zakresie oszczędności energii Wyznaczenie lokalnego celu indykatywnego w zakresie oszczędności energii dla terenu Gminy Kudowa-Zdrój wykonano poprzez przełoŜenie krajowego celu indykatywnego na Strona 5.1.1 Wyznaczenie 163 w Krajowym Planie Działań dotyczącym efektywności energetycznej z 2007 roku. gospodarkę energetyczną gminy w oparciu o dane zebrane od przedsiębiorstw energetycznych, działających na terenie miasta, informacje otrzymane od Urzędu Miasta, analizy własne. Z racji braku danych energetycznych z roku 2007, jako rok odniesienia przyjęto rok 2009 a cel indykatywny określono, jako 9% oszczędności energii finalnej do roku 2018 a nie do roku 2016, jak przyjęto w dyrektywie 2006/32/WE. Wartość całkowitego zuŜycia energii finalnej w roku 2009 jest wartością obejmującą wszystkie sektory odbiorców energii i nie obejmuje wyłączeń instalacji wymienionych w Zał.1 do dyrektywy 2003/87/WE. Cel w zakresie oszczędności energii określono w sposób przedstawiony w Krajowym Planie Działań. Sektor uŜyteczności publicznej dotyczy wszystkich obiektów uŜyteczności publicznej w gminie będących bezpośrednio administrowanych przez gminę. Informację dla tej grupy odbiorców uzyskano dzięki współpracy z Urzędem Miasta w Kudowie-Zdroju. Tabela 5-1 PrzełoŜenie krajowego celu na gospodarkę energetyczną gminy Całkowite zuŜycie energii finalnej w roku 2009 [GWh], w tym: sektor gospodarstw domowych [GWh] sektor uŜyteczności publicznej [GWh] sektor handlu, usług i produkcji [GWh] oświetlenie uliczne [GWh] Cel dyrektywy 2006/32/WE (9% w 9 roku) przyjęty na 2018 rok [GWh] 146,86 92,12 4,14 49,70 0,90 13,22 5.1.2 Zakres analizowanych obiektów Oceny stanu istniejącego budynków miejskich dokonano na podstawie informacji zebranych z 13 obiektów uŜyteczności publicznej. W chwili obecnej w gminie nie jest prowadzony ciągły Strona 164 monitoring faktur za energię, paliwa oraz wodę. W skład analizowanych budynków wchodzą: Tabela 5-2 Lista obiektów wybranych do poszczególnych analiz Pow. Przeznaczenie Identyfikator ogrzewana obiektu SP3 ZSS ZSPJPII SP2 WS OPS 991 758 3 379 1 049 1380 432 ZSOiZ Nazwa szkoła Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 szkoła Zespół Szkół Społecznych szkoła Zespół Szkół Publicznych im. J. P. II szkoła Szkoła Podstawowa nr 2 basen Basen Wodny Świat administracyjny Ośrodek Pomocy Społecznej 832 szkoła Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych ul. Główna Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych ul. Zdrojowa Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych ul. Fabryczna Porównanie wskaźników jednostkowych tak tak tak tak tak tak tak ZSOiZ_2 1 675 szkoła ZSOiZ_3 677 szkoła ZPZ 650 przedszkole Zespół Przedszkolno śłobkowy tak MBP 317 biblioteka Miejska Biblioteka Publiczna tak DPT 245 dom kultury DPT Cyganeria tak UM 1 078 administracyjny Urząd Miasta tak tak tak 5.1.3 Analiza sumarycznego zuŜycia energii i wody w grupie oraz kosztów mediów Łączne koszty wody, mediów energetycznych w całej populacji analizowanych obiektów uŜyteczności publicznej Gminy Kudowa-Zdrój wyniosły w 2009 roku około 1 178,1 tys. zł. NajwyŜszy koszt związany był ze zuŜyciem energii elektrycznej– 465,6 tyś zł/rok oraz gazu ziemnego – 367,4 tyś. zł/rok. Strukturę kosztów dla całej populacji obiektów przedstawiono na Strona 165 poniŜszym rysunku. Struktura kosztów w grupie obiektów 0,8% 2,7% 10,9% Woda Gaz 39,5% 31,2% Ciepło sieciowe Energia elektryczna Olej opałowy Inne 15,0% Rysunek 5-1 Struktura kosztów w grupie analizowanych obiektów Tabela 5-3 Struktura kosztów w grupie Struktura kosztów w grupie [zł/rok] Woda 128 193,46 Gaz 367 352,89 Ciepło sieciowe 176 310,47 Energia elektryczna 465 619,38 Paliwa stałe - Olej opałowy 31 500,00 9 128,00 166 Inne - Strona Gaz płynny Rysunek 5-2 Koszty poszczególnych mediów energetycznych w analizowanej grupie obiektów Łączne zuŜycie energii (gaz, ciepło, olej, energia elektryczna) w całej populacji obiektów uŜyteczności publicznej miasta Kudowa-Zdrój wyniosło w roku 2009 roku 14 299 GJ/rok. NajwyŜsze zuŜycie związane było ze zuŜyciem gazu ziemnego – 7 904 GJ/rok. Strukturę zuŜycia energii i paliw dla całej populacji obiektów przedstawiono na poniŜszym rysunku. Tabela 5-4 Struktura zuŜycia paliw i energii w analizowanej grupie obiektów 7 903,84 Ciepło sieciowe 2 307,80 Energia elektryczna 3 557,98 Paliwa stałe - Olej opałowy 529,20 Gaz płynny - Strona Gaz 167 Struktura kosztów w grupie [GJ/rok] , Strona 168 Rysunek 5-3 Struktura zuŜycia paliw i energii w analizowanej grupie obiektów Rysunek 5-4 ZuŜycie paliw i energii w grupie analizowanych obiektów 5.1.4 ZuŜycie i koszty energii elektrycznej W niniejszej części opracowania przedstawiono wyniki analizy zuŜycia energii elektrycznej w 13 obiektach w 2009 roku. Na poniŜszych wykresach przedstawiono jednostkowe wartości kosztów i zuŜycia energii elektrycznej oraz emisji ekwiwalentnej CO2 związanej z wykorzystaniem energii elektrycznej. Strona Liczba obiektów: 13 ZuŜycie energii elektrycznej, [kWh] Min 4 421,00 Średnia 76 025,23 Max 830 758,00 Suma 988 328,00 Koszty energii, [PLN] Min 3 751,67 Średnia 35 816,88 Max 365 009,00 Suma 465 619,38 Jednostkowa cena energii, [zł/kWh] Min 0,44 Średnia 0,47 Max 0,85 169 Tabela 5-5 ZuŜycie i koszty energii elektrycznej w analizowanej grupie obiektów w roku 2009 300 Koszty jednostkowe [zł/m2/rok] 250 200 150 100 50 0 0 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 12 000 14 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Rysunek 5-5 Jednostkowe koszty energii elektrycznej 600 500 400 300 200 170 100 0 0 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 12 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia 14 000 Strona Jednostkowe zuŜycie energii elektrycznej [kWh/m2/rok] 700 Rysunek 5-6 Jednostkowe zuŜycie energii elektrycznej Jednostkowe emisja ekwiwalentna CO2 [kgCO2ekw/m2/rok] 700 600 500 400 300 200 100 0 0 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 12 000 14 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Strona 171 Rysunek 5-7 Emisja jednostkowa ekwiwalentna CO2 związana z wykorzystaniem energii elektrycznej 300 Koszty jednostkowe [zł/m2/rok] 250 200 150 100 50 ZSOiZ ZSOiZ_2 ZSOiZ_3 ZSPJPII SP3 UM SP2 OPS ZSS ZPZ DPT MBP WS 0 Obiekty Wartość średnia Obiekty Rysunek 5-8 Porównanie kosztów jednostkowych energii elektrycznej w poszczególnych obiektach uŜyteczności publicznej 600 500 400 300 200 ZSOiZ ZSOiZ_3 SP3 ZSOiZ_2 ZSPJPII UM SP2 Obiekty Wartość średnia Strona Obiekty ZSS OPS ZPZ DPT MBP 0 172 100 WS Jednostkowe zuŜycie energii elektrycznej [kWh/m2/rok] 700 Rysunek 5-9 Porównanie jednostkowego zuŜycia energii elektrycznej w poszczególnych obiektach uŜyteczności publicznej Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO2 [kgCO2ekw/m2/rok] 700 600 500 400 300 200 100 Obiekty ZSOiZ ZSOiZ_3 SP3 ZSOiZ_2 ZSPJPII UM SP2 ZSS OPS ZPZ DPT MBP WS 0 Obiekty Wartość średnia Rysunek 5-10 Porównanie jednostkowej emisji ekwiwalentnej CO2 związanej z wykorzystaniem energii elektrycznej w poszczególnych obiektach uŜyteczności publicznej Wartość wysokiego jednostkowego zuŜycia energii elektrycznej dla obiektu Wodny Świat, a co za tym idzie koszt i emisja ekwiwalentna CO2, wynika z jego specyfiki eksploatacyjnej (czas Strona 173 uŜytkowania, napędy elektrycznei, rozbudowane systemy oświetleniowe). 0,90 Cena jednostkowe [zł/kWh] 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 Obiekty WS ZSOiZ_2 ZSPJPII UM MBP ZPZ OPS SP3 ZSOiZ_3 SP2 ZSS DPT ZSOiZ 0,00 Obiekty Wartość średnia Rysunek 5-11 Porównanie ceny energii elektrycznej dla poszczególnych obiektów 5.1.5 ZuŜycie i koszty gazu ziemnego Na potrzeby opracowania przeanalizowano zuŜycie ziemnego uŜywanego w 9 obiektach w 2009 roku. Liczba obiektów: 9 ZuŜycie gazu ziemnego, [m3] Min 3 964,00 Średnia 25 091,56 Max 105 373,00 225 824,00 Suma Koszty gazu, [PLN] Min 8 750,96 Średnia Jednostkowa cena gazu, [zł/m3] Min 0,84 Średnia 1,63 Max 2,21 Strona 153 239,00 367 352,89 Suma 174 40 816,99 Max W tej grupie obiektów łączne zuŜycie gazu ziemnego wynosi 225,8 tys. m3/rok (2009). Średni wskaźnik jednostkowy kształtuje się na poziomie 27,6 m3/m2. Sumaryczny koszt gazu ziemnego wynosi 367 352,89 zł/rok. Rozkład jednostkowych kosztów rocznych oraz rozkład jednostkowego zuŜycia rocznego w odniesieniu do powierzchni ogrzewanej oraz do poszczególnych obiektów przedstawiają kolejne rysunki. Dla obiektu WS (basen) wysokie zuŜycie wynika z jego specyfiki eksploatacyjnej (zwiększone potrzeby grzewcze w zakresie ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody uŜytkowej). 120 Koszty jednostkowe [zł/m2/rok] 100 80 60 40 20 0 0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000 9 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Strona 175 Rysunek 5-12 Koszty jednostkowe gazu ziemnego 90 80 Jednostkowe zuŜycie gazu [m3/m2/rok] 70 60 50 40 30 20 10 0 0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000 9 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Rysunek 5-13 Jednostkowe zuŜycie gazu ziemnego 160 140 Jednostkowe emisja ekwiwalentna CO2[kgCO2ekw/m2/rok] 120 100 80 60 40 20 0 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Rysunek 5-14 Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO2 związana ze zuŜyciem gazu ziemnego 9 000 176 1 000 Strona 0 2,50 Cena jednostkowa [zł/m3] 2,00 1,50 1,00 0,50 Obiekty UM WS ZPZ ZSOiZ_2 ZSOiZ_3 OPS SP2 SP3 DPT 0,00 Obiekty Wartość średnia Strona 177 Rysunek 5-15 Cena jednostkowa gazu ziemnego 120 Koszty jednostkowe [zł/m2/rok] 100 80 60 40 20 Obiekty UM ZSOiZ_2 ZSOiZ_3 DPT SP3 SP2 OPS ZPZ WS 0 Obiekty Wartość średnia Rysunek 5-16 Porównanie jednostkowych kosztów gazu ziemnego w poszczególnych obiektach 90 Jednostkowe zuŜycie gazu [m3/m2/rok] 80 70 60 50 40 30 20 10 Rysunek 5-17 Porównanie jednostkowego zuŜycia gazu ziemnego w poszczególnych obiektach 178 ZSOiZ_2 DPT ZSOiZ_3 SP3 Obiekty Wartość średnia Strona Obiekty SP2 OPS UM ZPZ WS 0 Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO2 [kgCO2ekw/m2/rok] 160 140 120 100 80 60 40 20 Obiekty ZSOiZ_2 DPT ZSOiZ_3 SP3 SP2 OPS UM ZPZ WS 0 Obiekty Wartość średnia Strona 179 Rysunek 5-18 Porównanie jednostkowej emisji ekwiwalentnej CO2 związanej ze spalaniem gazu ziemnego dla poszczególnych obiektów 5.1.6 ZuŜycie i koszty wody Na potrzeby opracowania przeanalizowano zuŜycie wody uŜywanej w 11 obiektach w 2009 r. Liczba obiektów: 11 ZuŜycie wody, [m3] Min Średnia Max Suma 57,00 1 477,15 10 941,00 16 256,60 Koszty wody, [PLN] Min Średnia Max Suma 266,38 11 653,95 91 946,00 128 193,46 Jednostkowa cena wody, [zł/m3] Min Średnia Max 2,30 7,89 8,43 W tej grupie obiektów łączne zuŜycie wody wynosi 16 256,6 m3/rok (2009). Średni wskaźnik jednostkowy kształtuje się na poziomie 1,2 m3/m2 powierzchni uŜytkowej. Sumaryczny koszt wody wynosi 128 193,46 zł/rok. Rozkład jednostkowych kosztów rocznych oraz rozkład jednostkowego zuŜycia rocznego w odniesieniu do powierzchni ogrzewanej oraz do poszczególnych obiektów Strona 180 przedstawiają kolejne rysunki. 70 Koszty jednostkowe [zł/m2/rok] 60 50 40 30 20 10 0 0 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 12 000 14 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Rysunek 5-19 Koszty jednostkowe wody 9 ZuŜycie jednostkowe [m3/m2/rok] 8 7 6 5 4 3 2 1 0 4 000 6 000 8 000 10 000 12 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Rysunek 5-20 Jednostkowe zuŜycie wody Wartość średnia 14 000 181 2 000 Strona 0 9 8 Cena wody [zł/m3] 7 6 5 4 3 2 1 0 0 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) Wskaźniki poszczególnych obiektów 12 000 14 000 [m2] Cena średnia Rysunek 5-21 Cena jednostkowa wody 70 Koszty jednostkowe [zł/m2/rok] 60 50 40 30 20 10 Rysunek 5-22 Porównanie jednostkowych kosztów wody w poszczególnych obiektach 182 ZSOiZ ZSOiZ_2 OPS MBP ZSOiZ_3 Obiekty Wartość średnia Strona Obiekty ZSPJPII ZSS SP3 SP2 ZPZ WS 0 9 ZuŜycie jednostkowe wody [m3/m2/rok] 8 7 6 5 4 3 2 1 Obiekty ZSOiZ MBP OPS ZSPJPII ZSOiZ_2 ZSS SP3 ZSOiZ_3 SP2 ZPZ WS 0 Obiekty Wartość średnia Rysunek 5-23 Porównanie jednostkowego zuŜycia wody w poszczególnych obiektach 5.1.7 ZuŜycie i koszty ciepła do ogrzewania budynków Na potrzeby opracowania przeanalizowano zuŜycie energii na potrzeby ogrzewania w 13 obiektach w 2009 roku. W tej grupie obiektów łączne zuŜycie ciepła na cele ogrzewania wynosi 10 310,9 GJ/rok (2009). Średni wskaźnik jednostkowy kształtuje się na poziomie 0,77 GJ/m2. Sumaryczny koszt ogrzewania wynosi 553 098,87 zł/rok. Rozkład jednostkowych kosztów rocznych oraz rozkład jednostkowego zuŜycia rocznego w odniesieniu do powierzchni ogrzewanej oraz do (zwiększone potrzeby grzewcze w zakresie ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody uŜytkowej). Wykazane w analizach porównawczych niskie jednostkowe wskaźniki zuŜycia ciepła (poniŜej 0,35 GJ/m2) w budynkach nie poddanych termomodernizacji najczęściej wynikają z niedotrzymywania komfortu cieplnego w ogrzewanych pomieszczeniach. Strona Dla obiektu WS (basen) wysokie zuŜycie wynika z jego specyfiki eksploatacyjnej 183 poszczególnych obiektów przedstawiają kolejne rysunki. 120 Koszty jednostkowe [zł/m2/rok] 100 80 60 40 20 0 0 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 12 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) Wskaźniki poszczególnych obiektów 14 000 16 000 [m2] Wartość średnia Rysunek 5-24 Koszty jednostkowe ciepła Jednostkowe zuŜycie ciepła [GJ/m2/rok] 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 12 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Rysunek 5-25 Jednostkowe zuŜycie ciepła Wartość średnia 14 000 16 000 Strona 0 184 0,00 Jednostkowe emisja ekwiwalentna CO2 [kgCO2ekw/m2/rok] 160 140 120 100 80 60 40 20 0 0 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 12 000 14 000 16 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Rysunek 5-26 Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO2 związana ze zuŜyciem ciepła 140 Cena jednostkowe [zł/GJ] 120 100 80 60 40 20 Rysunek 5-27 Cena jednostkowa ciepła 185 UM MBP WS ZPZ ZSOiZ_2 ZSOiZ_3 OPS Obiekty Wartość średnia Strona Obiekty SP2 ZSS SP3 DPT ZSPJPII ZSOiZ 0 120 Koszty jednostkowe [zł/m2/rok] 100 80 60 40 20 UM ZSOiZ_2 ZSOiZ_3 ZSOiZ SP3 SP2 DPT ZSS OPS MBP ZPZ WS ZSPJPII 0 Obiekty Wartość średnia Obiekty Rysunek 5-28 Porównanie jednostkowych kosztów ciepła w poszczególnych obiektach Jednostkowe zuŜycie ciepła [GJ/m2/rok] 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 Rysunek 5-29 Porównanie jednostkowego zuŜycia energii w poszczególnych obiektach 186 ZSOiZ ZSOiZ_2 ZSPJPII ZSOiZ_3 SP3 DPT SP2 Obiekty Wartość średnia Strona Obiekty ZSS OPS UM ZPZ MBP WS 0,00 Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO2 [kgCO2ekw/m2/rok] 160 140 120 100 80 60 40 20 Obiekty ZSOiZ_2 ZSOiZ_3 ZSOiZ SP3 DPT SP2 OPS UM ZSS ZPZ ZSPJPII MBP WS 0 Obiekty Wartość średnia Rysunek 5-30 Porównanie jednostkowej emisji ekwiwalentnej CO2 związanej z wytwarzaniem ciepła dla poszczególnych obiektów 5.1.8 Klasyfikacja obiektów Priorytet działań w zakresie modernizacji obiektów, a takŜe zmniejszania kosztów energii na ogrzewanie oraz obciąŜenia środowiska ustalono na podstawie klasyfikacji do grup G1 – G4. Granicę podziału stanowi średni koszt mediów energetycznych wykorzystywanych do ogrzewania (średnia arytmetyczna kosztów poszczególnych obiektów) oraz załoŜony poziom jednostkowego zuŜycia energii w wysokości 0,4 GJ/m2/rok moŜliwego do osiągnięcia w wyniku modernizacji. Ten poziom wskaźnika zuŜycia energii na potrzeby cieplne dla przeciętnego obiektu edukacyjnego rysunku 5-19. Do grupy G1 o najwyŜszym priorytecie działań, według kryteriów najwyŜszego kosztu rocznego za media energetyczne oraz jednostkowego zuŜycia wszystkich paliw i energii, zaliczono obiekty, które są lub powinny zostać objęte postępowaniem przedinwestycyjnym: przeglądy wstępne, audyty energetyczne, projekty techniczne i po potwierdzeniu efektywności Strona Generalna klasyfikacja obiektów do grup G1, G2, G3 oraz G4 została przedstawiona na 187 moŜna uzyskać w wyniku prowadzenia działań termomodernizacyjnych (rozdział 3.1.3). ekonomicznej i wykonalności finansowej winny być zrealizowane programowe inwestycje. Grupa G2, charakteryzująca się wysokim jednostkowym zuŜyciem paliw i energii oraz umiarkowanymi kosztami rocznymi równieŜ wymaga działań diagnostycznych oraz inwestycyjnych. W grupach G3 i G4 uzasadnione są jedynie działania bezinwestycyjne, polegające np. na bieŜącym zarządzaniu energią, rozwiązaniu problemu optymalnego doboru taryf, zmiany głównego nośnika zasilania (optymalizacja kosztów jednostkowych mediów). Tabela 5-6 ZuŜycie i koszty ciepła Liczba obiektów: 13 ZuŜycie ciepła, [GJ] Min Średnia Max Suma 138,74 793,15 3 688,06 10 310,90 Koszty ogrzewania, [PLN] Min Średnia Max Suma 8 750,96 42 546,07 153 239,00 553 098,87 Jednostkowa cena energii/paliw, [zł/GJ] 188 24,08 53,64 117,46 Strona Min Średnia Max 3,0 2,5 G2 G1 2,0 1,5 1,0 0,5 G3 G4 0,0 0 20 000 40 000 60 000 80 000 100 000 120 000 140 000 160 000 180 000 Koszt roczny [zł/rok] Wskaźniki średnie Wskaźniki poszczególnych obiektów Poziom odniesienia Rysunek 5-31 Klasyfikacja obiektów do poszczególnych grup priorytetowych Do poszczególnych Grup zakwalifikowano następującą liczbę obiektów: Symbol grupy Liczba obiektów Udział wg liczby obiektów Grupa G1 Grupa G2 Grupa G3 Grupa G4 2 9 0 2 15,4% 69,2% 0,0% 15,4% Obiekty z grupy G2 stanowią pierwszą co do wielkości grupę obiektów w ogólnej liczbie analizowanych obiektów. Są to jednostki o umiarkowanych kosztach rocznych oraz wysokich Do grupy G1 zakwalifikowano 2 obiekty. Są to jednostki o duŜych kosztach rocznych oraz duŜym wskaźniku jednostkowego zuŜycia energii na potrzeby cieplne i to w tej grupie działania modernizacyjne mogą przynieść największe efekty energetyczne finansowe i ekologiczne. Strona modernizacyjne mogą przynieść największe efekty energetyczne finansowe i ekologiczne. 189 wskaźnikach jednostkowych zuŜycia energii na potrzeby grzewcze i to w tych grupach działania Zestawienie wszystkich analizowanych obiektów wraz z klasyfikacją do poszczególnych grup znajduje się w kolejnej tabeli. Tabela 5-7 Klasyfikacja obiektów do poszczególnych gryp priorytetowych Identyfikator 1 WS ZSPJPII MBP ZPZ UM OPS ZSS SP2 DPT SP3 ZSOiZ_3 ZSOiZ_2 ZSOiZ Koszty mediów Analizowany Powierzchnia energetycznych rok ogrzewana [zł] 2 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 2009 3 1 380 3 379 317 650 1 078 432 758 1 049 245 991 677 1 675 832 4 153 239 137 199 14 329 33 060 17 024 16 377 28 350 35 874 8 751 33 484 19 815 30 814 24 783 Jednostkowe zuŜycie energii GRUPA [GJ/m2] 5 2,67 0,51 1,20 0,97 0,66 0,65 0,63 0,58 0,57 0,56 0,51 0,35 0,25 6 G1 G1 G2 G2 G2 G2 G2 G2 G2 G2 G2 G4 G4 Łączny potencjał oszczędności energii w analizowanych obiektach oszacowano zgrubnie na 5135 GJ/rok, co stanowi 49,8% obecnego zuŜycia energii na potrzeby ogrzewania. Potencjał dla poszczególnych obiektów przedstawiono w kolejnej tabeli. Do grupy G1 zakwalifikowane zostały budynki basenu krytego Wodny Świat oraz budynek szkoły ZSP im. J.P. II przy ul Szkolnej 8. Pierwszy z tych budynków cechuje specyficzny sposób uŜytkowania, który z załoŜenia jest duŜo bardziej energochłonny niŜ pozostałych budynków uŜyteczności publicznej, dlatego teŜ rejestrowane zuŜycia są znacznie większe niŜ w pozostałych obiektach. Właściwym byłoby porównywanie ze sobą tylko budynków podobnych, natomiast w rzeczywistości w Gminie Kudowa-Zdrój jest tylko jeden budynek basenu w związku z czym nie ma moŜliwości wyciągać wniosków decyzyjnych na podstawie tego typu zestawień. Zupełnie inaczej jest w przypadku budynku Zespołu Szkół Publicznych, który pomimo wymienionej stolarki okiennej w porównaniu z innymi placówkami oświatowymi i budynkami administracyjnymi jest Strona budynek z pozostałymi, ale naleŜy pamiętać, Ŝe jest to zupełnie inny rodzaj budynków i nie naleŜy 190 porównywania go z innymi podobnymi budynkami. Dlatego teŜ zdecydowano się zestawić ten zdecydowanie najbardziej energochłonny. Jest to teŜ jeden z największych budynków uŜyteczności publicznej w mieście, stąd jego termomodernizację naleŜy potraktować w sposób priorytetowy. Z otrzymanych danych wynika, Ŝe w większości tych budynków nie przeprowadzono pełnej termomodernizacji. Na podstawie ankiet wypełnionych przez administratorów budynków oszacowano moŜliwości realizacji przedsięwzięć prowadzących do zmniejszenia zuŜycia energii. Tabela 5-8 Potencjał oszczędności zuŜycia energii dla poszczególnych obiektów w wyniku termomodernizacji Stan istniejący L.p. Pow. uŜyt. Obiekt Sposób zasilania m2 Jednost. zuŜycie ciepła GJ/rok GJ/m2.rok ZuŜycie ciepła Szacowane oszczędności energii kosztów Jednost. zuŜycie ciepła po modern. zł GJ/rok zł/rok GJ/m2.rok Średnie nakłady inwest. łącznie 1 Urząd Miasta 1 078 gaz 786 0,73 0 0 0 0,73 2 StraŜ Miejska 453 gaz 310 0,68 0 0 0 0,68 3 Publiczna SP nr 3 991 gaz 613 0,62 371 665 398 22 372 0,22 4 Zespół Szkół Społ. 758 olej op. 512 0,67 60 669 77 6 093 0,57 5 ZSP im. J. P. II Szkolna 3 379 c. sieciowe 1 716 0,51 882 265 858 67 635 0,25 6 ZSP im. J.P. II SP nr 2 1 049 gaz 674 0,64 183 568 202 11 371 0,45 7 Basen „Wodny Świat” 1 380 gaz 4 070 2,95 0 0 0 2,95 8 Ośrodek Pomocy Społ. 432 gaz 309 0,72 75 556 93 5 216 0,50 9 ZSOiZ ul. Główna 832 c. sieciowe 211 0,25 182 846 84 7 129 0,15 10 ZSOiZ ul. Zdrojowa 1 675 gaz 614 0,37 606 375 399 22 414 0,13 11 ZSOiZ ul. Fabryczna 677 gaz 384 0,57 204 074 211 11 857 0,26 12 Zespół Przedszk.-śłob. 650 gaz 698 1,07 52 000 105 5 881 0,91 13 Miejska Biblioteka Publ. 317 c. sieciowe 197 0,62 88 703 98 7 745 0,31 14 DPT Cyganeria* 245 gaz 139 0,57 88 156 90 5 068 0,20 11 231 0,81 2 795 876 2 616 172 780 0,62 15 RAZEM 13 916 Na podstawie informacji uzyskanych od administratorów budynków oszacowano przybliŜony zjawisko dla budynków uŜyteczności publicznej, nie zachowywania wymaganego komfortu cieplnego. Modernizacja takich obiektów pozwoli na przywrócenie komfortu cieplnego, do stanu wymaganego, co częściowo skompensuje kalkulowane oszczędności energii. Strona NaleŜy jednak mieć na uwadze, Ŝe w części budynków moŜe występować powszechne 191 potencjał efektywności energetycznej w tej grupie budynków. 5.1.9 Program poprawy efektywności energetycznej dla budynków gminnych 5.1.9.1 Działania organizacyjne i zarządcze Proponuje się prowadzenie monitoringu zuŜycia energii w obiektach oświatowych oraz pozostałych obiektach gminnych w następującym zakresie: • monitorowania zuŜycia gazu, energii elektrycznej, nośników/paliw dla istniejących budynków gminnych, • monitorowania kosztów związanych ze zuŜyciem gazu sieciowego, energii elektrycznej, wody, oraz pozostałych nośników dla istniejących obiektów gminnych, • monitorowania zuŜycia oraz kosztów mediów energetycznych generowanych przez pododbiorców, • monitorowania szczegółów dotyczących rozliczania się z dostawcą mediów bądź paliw, • monitorowania działań zrealizowanych związanych z poprawą efektywności energetycznej budynków (np.: porównywanie zuŜycia energii na podstawie rachunków, kalibrowanie wartości zuŜycia ciepła ilością stopniodni w danym sezonie grzewczym), • gromadzenia informacji o liczbie stopniodni dla poszczególnych lat bądź sezonów grzewczych. Proponuje się wprowadzenie monitoringu oraz weryfikacji istniejących parametrów i danych wody, oraz pozostałych powierzchnia ogrzewana obiektu, • kubatura ogrzewana, • rok budowy, • liczba budynków wchodzących w skład obiektu, • liczba kondygnacji, • liczba uŜytkowników, • rok ostatniego remontu, • technologia budowy, • źródła c.o., c.w.u. PowyŜsze dane naleŜy weryfikować i monitorować w kontekście zachodzących zmian w budynkach. Proponuje się takŜe pozyskiwanie następujących informacji: • Koszty inwestycji związanych z poprawą efektywności energetycznej takich jak termomodernizacja, wymiana oświetlenia na energooszczędne, wymiana źródła ciepła etc.; Strona • 192 dotyczących obiektów uŜyteczności publicznej: • Szczegółowy opis przedsięwzięć prowadzonych w budynkach a takŜe obecnego stanu obiektu. Opis powinien w sposób czytelny diagnozować obecny stan budynku, stopień jego modernizacji oraz stan źródeł ciepła, a takŜe sygnalizować istniejące potrzeby w tym zakresie; • Proponuje się procentowe określanie udziału oświetlenia energooszczędnego; • Przechowywanie dokumentów związanych z wykorzystaniem energii w budynkach oświatowych na potrzeby działań Gminy, takich jak audyty energetyczne czy świadectwa charakterystyki energetycznej. Proponuje się przechowywanie tych dokumentów w formie papierowej bądź elektronicznej oraz uzupełnienie prowadzonego monitoringu; • w miejscu umoŜliwiającym wgląd Pozyskiwanie danych o długości sezonów grzewczych. Schemat postępowania w trakcie prowadzenia monitoringu przedstawiono na poniŜszym Strona Rysunek 5-32 Przykładowy algorytm monitoringu 193 diagramie. 5.1.9.2 Działania informacyjne i edukacyjne Działania edukacyjne – szkolenia, konkursy Istotne znaczenie dla oszczędzania energii w budynkach ma świadomość uŜytkowników obiektów uŜyteczności publicznej (dyrektorów szkół, administratorów, obsługi) w zakresie działań i zachowań prooszczędnościowych. Proponuje się prowadzenie działań edukacyjnych dla uŜytkowników, administratorów obiektów będących w zarządzaniu gminy. Szkolenia takie powinny jednoznacznie i skutecznie określać sposoby i moŜliwości zmian w sposobie uŜytkowania energii poruszając takie aspekty jak: • Oszczędzanie energii w szkołach. Na co mam, a na co nie mam wpływu? • Identyfikacja słabych stron w zakresie moŜliwości efektywnego wykorzystania energii w obiekcie edukacyjnym lub innym obiekcie uŜyteczności publicznej • Promowanie działań efektywnościowych wśród uczniów oraz kadry pracowniczej. Skutecznym sposobem zwiększania świadomości uŜytkowników energii jest organizacja konkursów z nagrodami pienięŜnymi lub rzeczowymi dla uŜytkowników jednostek oświatowych (uczniowie, nauczyciele) na temat efektywnego korzystania z energii. Zadania takie moŜna realizować przy pomocy funduszy pozyskanych ze środków NFOŚiGW na działania z zakresu edukacji ekologicznej, zazwyczaj w pełni dotowanych. Działania informacyjne Umieszczenie na portalu internetowym gminy przykładów dobrych praktyk i wzorców Przeprowadzenie kampanii informacyjno-edukacyjnych dla uczniów: broszury, postery zachęcające do działań i zachowań energooszczędnych bądź zawierające szereg informacji uŜytecznych dla młodych w zakresie oszczędzania energii a tym samym poszanowania środowiska naturalnego, lekcje okolicznościowe, • Umieszczanie wykonanych świadectw energetycznych dla budynków oświatowych w miejscach widocznych. 5.1.9.3 Działania inwestycyjne W grupie priorytetowej G1 i G2 znajdują się następujące obiekty uŜyteczności publicznej: Strona • 194 działań miasta w zakresie efektywności energetycznej w budynkach uŜyteczności publicznej. • Basen Wodny Świat; • Zespół Szkół Publicznych im. J.P II przy ul Szkolnej 8; • Miejska Biblioteka Publiczna; • Zespół Przedszkolno-śłobkowy; • Budynek Urzędu Miasta; • Budynek Ośrodka Pomocy Społecznej; • Zespół Szkół Społecznych; • Zespołu Szkół Publicznych im. J.P II Szkoła Podstawowa nr 2; • DPT Cyganeria; • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3; • Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych ul. Fabryczna (budynek naleŜący do starostwa powiatowego). Do działań inwestycyjnych związanych z poprawą efektywności energetycznej w obiektach uŜyteczności publicznej zalicza się działania: • dodatkowe zaizolowanie stropu nad najwyŜszą kondygnacją - zmniejszenie strat ciepła przez ten element konstrukcji budynku poprzez wykonanie dodatkowej izolacji cieplnej. JeŜeli wykonanie wspomnianej izolacji nie jest moŜliwe bez naruszania pokrycia dachu, naleŜy to przedsięwzięcie połączyć z remontem pokrycia; • dodatkowe zaizolowanie stropu nad piwnicami - zmniejszenie strat ciepła przez ten element konstrukcji budynku poprzez wykonanie dodatkowej izolacji cieplnej od strony piwnic. Przedsięwzięcie to z reguły nie wymaga dodatkowych prac remontowych; • dodatkowe zaizolowanie ścian zewnętrznych - zmniejszenie strat ciepła przez ten element konstrukcji budynku poprzez wykonanie dodatkowej izolacji cieplnej wraz z zewnętrzną warstwą elewacyjną. RozwaŜanie tego przedsięwzięcia jest szczególnie wskazane wymiana okien na nowe o lepszych własnościach termoizolacyjnych - zmniejszenie strat ciepła przez ten element konstrukcji budynku poprzez zastąpienie okien istniejących, oknami o niŜszym współczynniku przenikania ciepła U. RozwaŜanie tego przedsięwzięcia jest szczególnie wskazane w przypadkach, kiedy okna istniejące są w bardzo złym stanie technicznym i konieczna jest ich wymiana na nowe; • zamurowanie części okien - zmniejszenie strat ciepła poprzez likwidację części otworów okiennych w obiekcie. Przedsięwzięcie to powinno być wykonane w taki sposób, aby spełnione były wymagania norm i przepisów dotyczące naturalnego oświetlenia pomieszczeń; Strona • 195 w przypadkach kiedy konieczne jest wykonanie remontu elewacji zewnętrznych; • uszczelnienie okien i ram okiennych - zmniejszenie strat ciepła spowodowanych nadmierną infiltracją powietrza zewnętrznego. Przedsięwzięcie to powinno się rozwaŜać, jeŜeli okna istniejące są w dobrym stanie technicznym lub wymagają niewielkich prac remontowych. Uszczelnienia powinny być wykonane w taki sposób, aby zapewnić wymagane normą lub odrębnymi przepisami wielkości strumieni powietrza wentylacyjnego w pomieszczeniach; • montaŜ okiennic lub zewnętrznych rolet zasłaniających okna - przedsięwzięcie to moŜe być rozpatrywane, jako alternatywa dla wymiany okien w przypadku, kiedy ich stan techniczny jest zadowalający, a współczynnik przenikania ciepła U stosunkowo wysoki 3,0 W/(m2 K); • montaŜ tzw. wiatrołapów (otwartych lub zamkniętych dodatkowymi drzwiami); • montaŜ zagrzejnikowych ekranów refleksyjnych - zmniejszenie strat ciepła przez fragmenty ścian zewnętrznych, na których zainstalowane są grzejniki i skierowanie ciepła do pomieszczenia. Przedsięwzięcie szczególnie polecane dla budynków, w których nie przewiduje się dodatkowej izolacji termicznej na ścianach zewnętrznych; • zastosowanie odzysku ciepła z powietrza wentylacyjnego - zmniejszenie zuŜycia ciepła do podgrzewania powietrza wentylacyjnego. Wprowadzenie przedsięwzięcia powinno się rozwaŜać w odniesieniu do obiektów/pomieszczeń wymagających mechanicznych układów wentylacji. Działania dotyczące poprawy sprawności źródeł ciepła grzewczego (w tym równieŜ węzłów montaŜ lub wymiana wewnętrznej instalacji c.o. - zastosowanie instalacji o małej pojemności wodnej wyposaŜonej w nowoczesne grzejniki o rozwiniętej powierzchni lub konwekcyjne; • montaŜ systemu sterowania ogrzewaniem - system sterowania powinien umoŜliwiać, co najmniej regulację temperatury wewnętrznej w zaleŜności od temperatury zewnętrznej oraz realizację tzw. obniŜeń nocnych i obniŜeń weekendowych; • montaŜ przygrzejnikowych zaworów termostatycznych wraz z podpionowymi zaworami regulacyjnymi, zapewniającymi stabilność hydrauliczną wewnętrznej instalacji grzewczej • kompletna wymiana istniejącego źródła ciepła opalanego paliwem stałym (węgiel, koks) na nowoczesne opalane paliwami przyjaznymi dla środowiska (gaz ziemny, gaz płynny, olej opałowy, odpady drzewne, węgiel typu ekogroszek, itp.). Działania dotyczące ciepłej wody uŜytkowej: • montaŜ izolacji termicznej na elementach instalacji c.w.u. - zaizolowanie wymienników, zasobników, instalacji rozprowadzającej i przewodów cyrkulacyjnych c.w.u.; Strona • 196 cieplnych) i/lub wewnętrznych instalacji grzewczych: • montaŜ zaworów regulacyjnych na rozprowadzeniach c.w.u. zapewniających regulację hydrauliczną systemu c.w.u.; • montaŜ układu automatycznej regulacji c.w.u., układ powinien zapewniać regulację temperatury c.w.u. w zasobniku oraz przydzielać priorytet grzania c.w.u. - umoŜliwia to uniknięcie zamówienia mocy do celów c.w.u., sterować w trybie „Start/Stop” pracą pompy cyrkulacyjnej c.w.u. w zaleŜności od temperatury wody na powrocie cyrkulacji do zasobnika; • zmiana systemu przygotowania c.w.u. w obiektach z centralnie przygotowywaną c.w.u., a niewielkim jej zuŜyciem, uzasadnione moŜe być przejście z systemu centralnego na lokalne urządzenia do przygotowania c.w.u. Działania dotyczące urządzeń technologicznych w kuchniach i pralniach: • wymiana urządzeń wyposaŜenia technologicznego na bardziej efektywne, efektywność powinna być oceniona energetycznie i ekonomicznie, bowiem nie zawsze sprawniejsze urządzenie zapewnia zmniejszenie kosztów uzyskania efektu końcowego (np. przygotowania posiłku czy teŜ wyprania określonej ilości bielizny). W rachunku ekonomicznym naleŜy uwzględnić koszty kapitałowe (koszty zakupu nowych, sprawniejszych urządzeń). Dla wiarygodnego rozliczenia efektów wprowadzonych przedsięwzięć proponuje się monitorowanie zuŜycia zgodnie z przyjętymi zasadami (ewidencjonowanie danych w funkcjonującej bazie danych). Dane wprowadzone do bazy, przed i po wprowadzeniu przedsięwzięć, stanowić będą podstawę rozliczeń. PoniŜej omówiono czynniki korygujące zuŜycie. Stopniodni Stopniodni to miara zewnętrznych warunków temperaturowych występujących w jakimś okresie czasu (tygodnia, miesiąca, roku). Wykorzystuje się je do standaryzowania zuŜycia energii do celów grzewczych, dla umoŜliwienia porównań pomiędzy kolejnymi sezonami grzewczymi. Stopniodni dla dłuŜszego przedziału czasu (tydzień, miesiąc, rok) oblicza się poprzez sumowanie wewnętrzna. Jeden punkt na korytarzu, kolejny w pomieszczeniu o największej kubaturze ogrzewanej i ostatni w przeciętnym pomieszczeniu uŜytkowym obiektu. Jako temperaturę Strona Temperatury wewnętrzne w obiekcie Proponuje się wyznaczenie 3 punktów w obiekcie, w których mierzona będzie temperatura 197 dziennych wartości stopniodni. wewnętrzną do celów rozliczeniowych przyjmuje się średnią arytmetyczną ze wspomnianych trzech punktów. Odczytów naleŜy dokonywać codziennie o stałej porze lub zainstalować urządzenia rejestrujące. Stopień wykorzystania obiektu Stopień wykorzystania obiektu to liczba godzin faktycznego uŜytkowania obiektu w stosunku do czasu kalendarzowego wyraŜonego w godzinach w kolejnych miesiącach roku. MoŜliwe są dwa sposoby określenia godzin uŜytkowania obiektu: • codzienne ewidencjonowanie godzin rozpoczęcia i zakończenia uŜytkowania obiektu; • zdefiniowanie powtarzalnego (np. tygodniowego) harmonogramu uŜytkowania obiektu w poszczególnych miesiącach roku bazowego i roku rozliczeniowego. Rozliczenie efektów wprowadzenia przedsięwzięć dokonuje się poprzez porównanie standaryzowanych, skorygowanych zuŜyć energii. ZuŜycie standaryzowane to zuŜycie odniesione do znormalizowanej ilości stopniodni (dlatego konieczna jest znajomość temperatur zewnętrznych i wewnętrznych na podstawie, których wyznacza się faktyczną ilość stopniodni w sezonie grzewczym aby taka standaryzacja była moŜliwa). ZuŜycie skorygowane, to zuŜycie standaryzowane, w którym uwzględniono równieŜ zmienność stopnia wykorzystania obiektu. JeŜeli moŜliwości techniczne są niewystarczające dla wiarygodnego określenia zuŜycia skorygowanego, poprzestaje się na określeniu zuŜycia standaryzowanego. 5.1.9.4 Propozycje finansowania działań inwestycyjnych Oferta Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Oferta w zakresie środków krajowych - Program Priorytetowy 5 Ochrona klimatu 5.1 Program dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji (3 konkursy). 198 • • na ogół finansowanie projektów duŜych (np.: wartość projektu od 10 mln), na ogół przyznanie finansowania odbywa się na zasadzie konkursów, przyjmowanie wniosków po ogłoszeniu naboru. Strona • • • • Cześć 1 Budowa OZE i obiektów wysokosprawnej kogeneracji. Część 2 PoŜyczki udzielane poprzez WFOŚiGW na cele budowy, rozbudowy, lub modernizacji OZE lub źródła wysokosprawnej kogeneracji wraz z podłączeniem do sieci przesyłowej. Część 3 Dopłaty na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaŜ kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych. 5.4 System zielonych inwestycji • Cześć 1 Zarządzanie energią w budynkach uŜyteczności publicznej (termoizolacja obiektu , modernizacja instalacji c.o., wymiana systemów wentylacji i klimatyzacji, wykorzystanie OZE, systemy zarządzania energią w budynkach, modernizacja oświetlenia, dokumentacja techniczna). Warunki finansowania - Program 5.1 Cześć 1 PoŜyczka 4 do 50 mln zł, do 75% kosztów kwalifikowanych, oprocentowanie: WIBOR 3M+0,5%, okres finansowania do 15 lat, karencja do 18 m-cy, moŜliwości umorzenia do 50%; zadania o wartości min. 10 mln zł . Część 2 PoŜyczka do 75% kosztów kwalifikowanych, zadania o wartości od 1 do 10 mln; oprocentowanie: 3%, okres finansowania do 10 lat, karencja do 18 m-cy. Część 3 Dotacja (45%) na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego zaciągniętego na realizacje przedsięwzięcia, kredyt do 100% kosztów kwalifikowanych (koszt jednostkowy nie moŜe przekroczyć 2500 zł/m2 kolektora). Warunki finansowania – Program 5.4 Strona 199 Cześć 1 Projekty o wartości min. 10 mln zł, dofinansowanie: dotacja do 30% kosztów kwalifikowanych, poŜyczka do 60% kosztów kwalifikowanych, oprocentowanie zmienne WIBOR 3M+0,5%, okres kredytowania do 15 lat, karencja do 18 m-cy W 2010 roku zgodnie z listą przedsięwzięć priorytetowych finansowane są zadania z zakresu: • • • • • Zmniejszanie emisji pyłów i gazów z energetycznego spalania paliw i procesów technologicznych. Ograniczenie niskiej emisji. Racjonalizacja gospodarki energią. Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej, w tym biopaliw. Wprowadzanie programów oszczędzania surowców i energii. Warunki finansowania - Wojewódzki Fundusz udziela pomocy finansowej na realizację zadań inwestycyjnych w następującej wysokości: • do 60% wartości zadania w przypadku dofinansowania tylko w formie poŜyczki, • do 20% wartości zadania w przypadku dofinansowania tylko w formie dotacji, • w przypadku łączenia ww. form dofinansowania: do 20% wartości zadania w formie dotacji i do 40% wartości zadania w formie poŜyczki, z zastrzeŜeniem, Ŝe wysokość poŜyczki nie moŜe być niŜsza niŜ wysokość dotacji. Zadania z zakresu termomodernizacji (obejmujące ocieplenie budynków, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej) dofinansowywane są tylko w formie poŜyczki lub w formie dopłat do oprocentowania kredytów bankowych. Z pomocy finansowej na wykonanie dokumentacji korzystać mogą: • jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i ich stowarzyszenia oraz ich jednostki organizacyjne, • spółki prawa handlowego, w których udział jednostek samorządu terytorialnego przekracza 50%. Podstawową formą udzielania pomocy finansowej ze środków Wojewódzkiego Funduszu są oprocentowane poŜyczki. Wysokość stopy procentowej dla poŜyczek udzielonych ze środków własnych Wojewódzkiego Funduszu jest stała i wynosi 3,5 %. PoŜyczki mogą być częściowo umarzane. Strona 200 Wojewódzki Fundusz moŜe równieŜ udzielić dopłaty do oprocentowania kredytu udzielanego przez wybrany przez Wnioskodawcę bank do wysokości 60% wartości zadania dla jednostek samorządu terytorialnego, ich związków i ich stowarzyszeń oraz spółek komunalnych ze 100% udziałem kapitału jednostek samorządu terytorialnego, realizujących zadania własne tych jednostek - maksymalnie 5% w skali roku. Oferta Banku Ochrony Środowiska Kredyty na realizację przedsięwzięć energooszczędnych Przedmiot kredytowania - inwestycje prowadzące do ograniczenia zuŜycia energii elektrycznej, a w tym: • wymiana i/lub modernizacja, w tym rozbudowa, oświetlenia ulicznego, • wymiana i/lub modernizacja oświetlenia wewnętrznego i zewnętrznego obiektów uŜyteczności publicznej, przemysłowych, usługowych itp., • wymiana przemysłowych silników elektrycznych, • wymiana i/lub modernizacja dźwigów, w tym dźwigów osobowych w budynkach mieszkalnych, • modernizacja technologii na mniej energochłonną, • wykorzystanie energooszczędnych wyrobów i urządzeń w nowych instalacjach, • inne przedsięwzięcia słuŜące oszczędności energii elektrycznej. Podmioty uprawnione do ubiegania się o kredyt: samorządy, przedsiębiorcy, wspólnoty mieszkaniowe. Warunki kredytowania: • waluta kredytu - PLN • max. kwota kredytu: dla samorządów do 100% kosztu inwestycji, z moŜliwością refundacji kosztów audytu energetycznego, dla pozostałych kredytobiorców do 80% kosztu inwestycji, • okres kredytowania - do 10 lat (z moŜliwością uzyskania karencji w spłacie kapitału), • oprocentowanie - zmienne WIBOR 1M/ 3M/ 6M + marŜa, • prowizje – wg Tabeli opłat i prowizji, Istnieje moŜliwość spłaty kredytu z oszczędności wynikających ze zmniejszenia zuŜycia energii elektrycznej, uzyskanych dzięki realizacji inwestycji. W takim przypadku do wniosku o udzielenie kredytu naleŜy dołączyć wyliczenie oszczędności energii elektrycznej i oszczędności finansowych. Strona Z dniem 19 marca 2009 r. weszła w Ŝycie ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz. U. Nr 223, poz. 1459), która zastąpiła dotychczasową ustawę o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Na mocy nowej ustawy w Banku Gospodarstwa Krajowego rozpoczął działalność Fundusz Termomodernizacji i Remontów, który przejął aktywa i zobowiązania Funduszu Termomodernizacji. 201 Fundusz Termomodernizacji i Remontów Warunki kredytowania: • kredyt do 100% nakładów inwestycyjnych, • moŜliwość otrzymania premii bezzwrotnej: termomodernizacyjnej, remontowej (budynki wielorodzinne, uŜytkowane przed dniem 14 sierpnia 1961), kompensacyjnej, o wysokość premii termomodernizacyjnej stanowi 20% wykorzystanej kwoty kredytu, jednak nie więcej niŜ 16% kosztów poniesionych na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego i dwukrotność przewidywanych rocznych oszczędności kosztów energii, ustalonych na podstawie audytu energetycznego; o wysokość premii remontowej stanowi 20% wykorzystanej kwoty kredytu, nie więcej jednak niŜ 15% kosztów przedsięwzięcia remontowego. 5.1.10 Program poprawy efektywności energetycznej dla budynków wielorodzinnych zarządzanych przez MZUP w KudowieZdroju Budynki wielorodzinne zarządzane przez Miejskie Zakłady UŜyteczności Publicznej w Kudowie-Zdroju przewaŜającej większości stanowią wspólnoty mieszkaniowe, niektóre z częściowym udziałem Gminy. Tendencja zmian własności prowadzi jednak do stopniowej sprzedaŜy lokali gminnych. Na potrzeby niniejszego opracowania przeprowadzona została ankietyzacja dotycząca budynków podlegających zarządowi MZUP, dzięki czemu moŜliwe było określenie stanu technicznego budynków oraz oszacowanie obecnych potrzeb energetycznych budynków, emisji zanieczyszczeń powietrza powstających przy spalaniu paliw do celów grzewczych oraz oszacowanie potencjału redukcji zuŜycia energii. śaden budynek spośród 34 poddanych analizie nie został poddany pełnej termomodernizacji, w kilku budynkach wymieniono częściowo lub w 100% okna na energooszczędne i przede wszystkim szczelne. ZuŜycie energii w analizowanych budynkach na potrzeby ogrzewania w stanie istniejącym: i stropodachy - wartość średnia wyznaczonego wskaźnika 0,75 GJ/m2, • łączne zapotrzebowanie na ciepło – energia uŜyteczna: o EuŜ całkowite = 6 541 GJ/rok (wszystkie budynki) • łączne zapotrzebowanie na moc cieplną: o quŜ całkowite = 981 kW (wszystkie budynki) 202 zapotrzebowanie na energię do celów grzewczych oszacowano na podstawie danych o powierzchni uŜytkowej i wskaźniku zapotrzebowania energii w GJ/m2 powierzchni ogrzewanej (wyznaczony średni wskaźnik dla budynków wielorodzinnych w gminie Kudowa-Zdrój) pomniejszony ze względu na wymienione okna, ocieplone ściany Strona • • ZuŜycie energii w stanie istniejącym – energia końcowa (z uwzględnieniem sprawności systemów grzewczych): o Ek całkowite = 13 692 GJ/rok; • ZuŜycie paliw i ciepła w stanie istniejącym: o ZuŜycie węgla = 502 Mg/rok; o ZuŜycie gazu = 22,3 tys. m3/rok; o ZuŜycie ciepła sieciowego = 1 368 GJ/rok; Wymiana źródeł ciepła – załoŜenia: • wymianie podlegają tylko źródła węglowe – obliczenia przeprowadzono przy załoŜeniu wymiany wszystkich źródeł, • modernizacja polega na likwidacji ogrzewania piecowego i realizacji w zamian układów etaŜowych (indywidualnych dla kaŜdego mieszkania) gazowych, z uwzględnieniem montaŜu: kotłów dwufunkcyjnych, instalacji c.o. wodnej, wkładów kominowych; Prace termomodernizacyjne – załoŜenia: • modernizacji podlegają wszystkie budynki wg wykazanych w ankietach potrzeb, • termomodernizacja polega na ociepleniu ścian zewnętrznych i stropodachów (dachów) oraz wymianie okien zewnętrznych w budynkach, w których prace te nie zostały wykonane wcale lub wykonano je częściowo (uzupełnienie), Orientacyjne koszty jednostkowe wykonania modernizacji (bez projektowania): • system etaŜowy gazowy: kocioł dwufunkcyjny, instalacja dwururowa z grzejnikami płytowymi (4 punkty grzewcze), system odprowadzenia spalin – 11 500 zł/lokal, • ocieplenie ścian zewnętrznych - cena jednostkowa: 155 zł/m2 pow. ogrzewanej, • ocieplenie stropodachów - cena jednostkowa: 35 zł/m2 pow. ogrzewanej, • wymiana okien zewnętrznych - cena jednostkowa: 80 zł/m2 pow. ogrzewanej, całkowita likwidacja źródeł węglowych, • średnia redukcja zapotrzebowania na ciepło oraz na moc grzewczą: ok. 43% • łączne zapotrzebowanie na ciepło w stanie planowanym – energia uŜyteczna: o EuŜ całkowite = 3 758 GJ/rok (wszystkie budynki) Strona • 203 Efekt energetyczny: • łączne zapotrzebowanie na moc cieplną: o quŜ całkowite = 564 kW (wszystkie budynki) • ZuŜycie energii w stanie planowanym – energia końcowa (z uwzględnieniem sprawności systemów grzewczych): o Ek całkowite = 4 354 GJ/rok; o Redukcja średnia zuŜycia energii (ze sprawnościami): 68,2% • ZuŜycie paliw i ciepła w stanie istniejącym: o ZuŜycie węgla = brak; o ZuŜycie gazu = 101,5 tys. m3/rok; o ZuŜycie ciepła sieciowego = 792 GJ/rok; Efekt ekologiczny: • w stanie istniejącym występuje emisja ze źródeł węglowych i gazowych, emisja z systemu ciepłowniczego tworzy emisję punktową, a nie uciąŜliwą emisję niską – nie uwzględniono w analizie efektu; • w stanie planowanym występuje emisja tylko ze źródeł na gaz. Zestawienie emisji: Rodzaj Jedn. zanieczyszczenia Pył SO2 NO2 CO B(α)P CO2 Mg/a Mg/a Mg/a Mg/a kg/a Mg/a Wielkość emisji kg/GJ Wielkość wyjściowa emisji 11,3 8,0 1,0 50,2 10,04 972 0,92 0,65 0,08 4,07 0,814 78,89 0,0 0,0 0,1 0,0 0,00 199 Po modernizacji Efekt kg/GJ ekol. bezwzgl. 0,00 11,3 0,00 8,0 0,04 0,9 0,01 50,2 0,00 10,04 56,11 773 Efekt ekol. wzgl. 100,0% 100,0% 87,4% 99,9% 100,0% 79,5% likwiduje emisję najbardziej szkodliwych zanieczyszczeń jak: pyły, tlenki siarki, tlenki węgla i silnie toksyczny benzo(a)piren. Ponadto znacząco maleje emisja tlenków azotu i dwutlenku węgla, uznawanego za głównego „winowajcę” zmian klimatycznych na Ziemi. Strona powietrza atmosferycznego na terenie miasta. Zastąpienie węgla gazem ziemnym niemal w całości 204 Likwidacja źródeł węglowych przyczynia się przede wszystkim do poprawy jakości Działania związane z termomodernizacją, to działania wysoko nakładowe i Gmina KudowaZdrój nie jest w stanie przejąć nawet częściowego obciąŜenia związanego z wprowadzeniem programu wsparcia termomodernizacji w budynkach wielorodzinnych. Ponadto naleŜy podkreślić, Ŝe budynki te, w większości to wspólnoty mieszkaniowe z niewielkim lub zerowym udziałem gminy, a zatem obowiązek zarządzania i planowania modernizacji budynków spoczywa na współwłaścicielach poszczególnych obiektów. Istniejące w Polsce mechanizmy wsparcia umoŜliwiają uzyskanie częściowego dofinansowania termomodernizacji, do których przede wszystkim zalicza się Fundusz Termomodernizacji i Remontów. Dla Gminy Kudowa-Zdrój istotna jest poprawa i utrzymanie w jak największej czystości powietrza, a najskuteczniejszym sposobem na osiągnięcie tego, jest likwidacja ogrzewania paliwami stałymi, zwłaszcza węglem. Działania po stronie źródła ciepła są równieŜ ekonomicznie najbardziej opłacalne w przeliczeniu na ilość zredukowanych kg zanieczyszczeń w stosunku do poniesionych kosztów (kg zanieczyszczeń na zł). Zaleca się zatem rozpatrzenie wprowadzenia programu ograniczenia niskiej emisji w budynkach wielorodzinnych polegającego na dofinansowaniu wymiany źródeł ciepła. Niemniej jednak z punktu widzenia współwłaścicieli wspólnot mieszkaniowych tego rodzaju rozwiązanie moŜe być mało zachęcające, poniewaŜ zmiana źródła ciepła z węglowego na gazowe spowoduje wzrost kosztów ogrzewania. W celu zrównowaŜenia lub nawet obniŜenia kosztów ogrzewania tych budynków, niezbędne są działania efektywnościowe, co w przypadku budynków mieszkalnych sprowadza się do izolowania przegród zewnętrznych i wymiany okien. Jak wspomniano wcześniej, gmina nie jest w stanie dofinansować tego typu inwestycji, ale moŜe wprowadzić pewnego rodzaju zachętę. Często administratorzy i zarządy wspólnot mieszkaniowych nie wiedzą o istnieniu źródeł zewnętrznych wspierających termomodernizację, a jeŜeli juŜ wiedzą to procedury i formalności związane z pozyskaniem środków zniechęcają do działania. Proponuje się, zatem wprowadzanie punktu wsparcia termomodernizacji np. w MZUP, który zajmowałby się prowadzeniem formalnym inwestycji, począwszy od zlecenia wykonania audytów energetycznych, projektów wykonawczych, przez Gminę audytów energetycznych, z zachowaniem klauzuli, o zwrocie tego dofinansowania przy rezygnacji wspólnoty z realizacji inwestycji. Koszt pojedynczego audytu energetycznego dla budynku wielorodzinnego waha się w granicach 2000-5000 zł. Przy zleceniu większej ilości prawdopodobna średnia cena audytów nie przekroczyłaby 2000 zł/szt. Strona wykonawczych i nadzoru nad realizacją inwestycji. Dodatkową zachętą mogłoby być finansowanie 205 reprezentowania wspólnot w banku, uzyskania kredytu bankowego wraz dotacją, pozyskania ofert PoniŜej przedstawiono orientacyjne roczne koszty ogrzewania mieszkania o średniej powierzchni 40 m2 przed i po termomodernizacji: Przed termomodernizacją Po termomodernizacji • gaz, taryfa W-3: • gaz, taryfa W-3: o stawki - w zł/m3: 1,69 z VAT; w zł/m-c: o stawki - w zł/m3: 1,69 z VAT; w zł/m-c: 64,66 z VAT; 64,66 z VAT; o wartość opałowa 0,035 GJ/m3; o wartość opałowa 0,035 GJ/m3; o zuŜycie: 1 118 m3/rok; o zuŜycie: 585 m3/rok; o przegląd instalacji: 150 zł/rok; o przegląd instalacji: 150 zł/rok; o koszt: 2 646 zł/rok o koszt: 1 914 zł/rok • węgiel: o cena węgla: 650 zł/Mg, o wartość opałowa 23 GJ/Mg; o zuŜycie: 3,3 Mg/rok o koszt: 2 140 zł/rok PowyŜsze obliczenia wykonano przy załoŜeniu, Ŝe zarówno przed jak i po modernizacji w mieszkaniu zachowany jest przez cały sezon grzewczy komfort cieplny. W praktyce przy ogrzewaniu piecowym jest niemalŜe niemoŜliwe, co wynika z periodycznego eksploatowania pieców węglowych. W rzeczywistości koszty węgla w związku z tą niedogodnością są niŜsze nawet o połowę, a to oznacza częste niedogrzanie pomieszczeń. Zastosowanie systemów umoŜliwiających utrzymywanie komfortu na wymaganym poziomie, w tym gazowych kotłów wiąŜe się z częściowym skompensowaniem efektu energetycznego i ekonomicznego. Trudno bowiem sobie wyobrazić, aby uŜytkownik po zastąpieniu pieców węglowych układem etaŜowym gazowym umoŜliwiającym ciągłe ogrzewanie mieszkania, nadal utrzymywał mieszkanie niedogrzane jak miało to miejsce przed zmianą sposobu ogrzewania. W kolejnej tabeli przedstawiono wszystkie 34 budynki zarządzane przez Miejskie Zakłady UŜyteczności Publicznej z określeniem kosztów termomodernizacji i modernizacji systemów grzewczych oraz efektów wynikających z przeprowadzenia działań naprawczych. NaleŜy jednak odrębną budowlą, o indywidualnych cechach, technologii, lokalizacji w przestrzeni itd. Z tego powodu dokładne informacje, o tych obiektach zapewnia jedynie indywidualna analiza kaŜdego budynku. Strona uzyskanie w obliczeniach są obarczone pewnymi błędami. W rzeczywistości kaŜdy budynek jest 206 pamiętać, Ŝe analizy te wykonano w oparciu o średnie wskaźniki dla tego typu budynków i wyniki Tabela 5-9 Analiza termomodernizacji budynków mieszkalnych będących w zarządzaniu MZUP Informacje ogólne Lp. Lokalizacja budynku Stan istniejący Po modernizacji Nakłady inwestycyjne Jedn. ZuŜycie Zapotrze- ZapotrzeZapotrze- Zapotrze- Redukcja wskaźnik energii do ZuŜycie ZuŜycie ZuŜycie ZuŜycie ZuŜycie bowanie bowanie bowanie bowanie mocy i zap. na celów węgla gazu ciepła gazu gazu na moc na ciepło na moc na ciepło ciepła ciepło grzewczych GJ/m2.rok kW GJ/rok GJ/rok Mg/rok m3/rok GJ/rok kW GJ/rok % m3/rok GJ/rok Źródła ciepła etaŜowe gazowe Termomodernizacja zł zł 1 1 Maja 25 0,80 40 264,1 660,4 28,7 0 0 21 142,6 46% 4 795 - 92 000 181 149 2 1 Maja 45 0,70 16 105,3 263,3 11,4 0 0 10 64,6 39% 2 172 - 34 500 67 711 3 1 Maja 51 0,80 11 76,0 190,0 8,3 0 0 6 41,0 46% 1 379 - 57 500 83 150 4 Al. J. Pawła II 8 0,64 43 284,0 334,1 0,0 9546 0 29 191,7 33% 6 444 - 0 84 313 5 Brzozowie 17 0,67 29 195,0 487,5 21,2 0 0 19 125,4 36% 4 214 - 23 000 82 775 6 Chrobrego 53 0,75 22 144,9 362,3 15,8 0 0 12 83,3 43% 2 798 - 34 500 81 909 7 Chrobrego 57 0,80 12 82,7 206,8 9,0 0 0 7 44,7 46% 1 502 - 57 500 85 421 8 Fabryczna 1 0,80 6 42,0 104,9 4,6 0 0 3 22,7 46% 762 - 11 500 25 662 9 Główna 1 0,75 28 188,7 471,7 20,5 0 0 16 108,4 43% 3 643 - 80 500 142 221 10 Główna 3 0,80 14 96,6 241,4 10,5 0 0 8 52,2 46% 1 753 - 46 000 78 594 11 Główna 5 0,80 19 128,5 321,1 14,0 0 0 10 69,4 46% 2 332 - 34 500 77 854 12 Główna 8 0,80 17 114,2 285,5 12,4 0 0 9 61,7 46% 2 073 - 34 500 73 045 13 Główna 15 0,80 17 116,2 290,4 12,6 0 0 9 62,7 46% 2 109 - 46 000 85 209 14 Główna 17 0,80 47 314,0 382,9 0,0 10940 0 25 169,6 46% 5 699 - 0 105 972 15 Główna 38 0,77 33 218,3 545,7 23,7 0 0 18 122,8 44% 4 127 - 57 500 129 687 16 Kościelna 1 0,80 32 213,2 533,1 23,2 0 0 17 115,1 46% 3 870 - 184 000 255 966 17 Kościelna 21 0,72 32 215,6 539,1 23,4 0 0 19 129,4 40% 4 349 - 57 500 126 383 18 Kościuszki 34 0,75 17 111,6 279,0 12,1 0 0 10 64,1 43% 2 155 - 34 500 71 011 19 Kościuszki 38 0,73 38 254,3 635,7 27,6 0 0 23 150,9 41% 5 072 - 80 500 162 239 Informacje ogólne Lp. Lokalizacja budynku Stan istniejący Po modernizacji Nakłady inwestycyjne Jedn. ZuŜycie Zapotrze- ZapotrzeZapotrze- Zapotrze- Redukcja wskaźnik energii do ZuŜycie ZuŜycie ZuŜycie ZuŜycie ZuŜycie bowanie bowanie bowanie bowanie mocy i zap. na celów węgla gazu ciepła gazu gazu na moc na ciepło na moc na ciepło ciepła ciepło grzewczych GJ/m2.rok kW GJ/rok GJ/rok Mg/rok m3/rok GJ/rok kW GJ/rok % m3/rok 20 Lubelska 8 0,78 34 224,0 559,9 24,3 0 0 19 123,4 45% 4 148 21 Łąkowa 16 0,77 31 205,9 221,2 0,0 0 221 17 115,8 44% - 22 Łąkowa 18 0,77 31 207,5 222,9 0,0 0 223 18 116,7 44% - 23 Mickiewicza 3 0,80 8 52,1 63,5 0,0 1814 0 4 28,1 46% 24 Okrzei 9 0,69 4 27,0 67,5 2,9 0 0 3 17,0 25 PstrąŜna 22 0,70 11 72,8 182,0 7,9 0 0 7 26 PstrąŜna 27 0,80 61 408,6 1021,4 44,4 0 0 27 Słone 33 0,77 65 434,8 1087,0 47,3 0 28 Słone 122 0,70 32 211,2 528,1 23,0 29 Słone 131 0,70 36 236,8 592,1 30 Słone 142 0,80 15 103,1 31 Zdrojowa 5 0,80 18 32 Zdrojowa 8 0,74 33 Zdrojowa 39 34 35 GJ/rok - Źródła ciepła etaŜowe gazowe Termomodernizacja zł zł 115 000 189 846 124 0 68 108 125 0 68 621 945 - 0 17 572 37% 570 - 11 500 19 902 44,7 39% 1 502 - 46 000 68 961 33 220,6 46% 7 416 - 69 000 206 892 0 37 244,6 44% 8 221 - 184 000 327 802 0 0 19 129,6 39% 4 357 - 57 500 124 109 25,7 0 0 22 145,3 39% 4 885 - 69 000 143 683 257,7 11,2 0 0 8 55,7 46% 1 871 - 34 500 69 290 123,3 308,2 13,4 0 0 10 66,6 46% 2 238 - 34 500 76 107 31 208,3 520,8 22,6 0 0 18 122,3 41% 4 110 - 57 500 124 859 0,74 66 438,1 470,5 0,0 0 471 39 257,1 41% - 276 0 141 662 Zdrojowa 39a 0,74 63 422,5 453,8 0,0 0 454 37 248,0 41% - 266 0 136 622 RAZEM 0,75 981 6541,1 13 692 502 22 301 1 368 564 3 758 43% 101 511 792 1 644 500 3 784 304 5.1.11 Przedsięwzięcia racjonalizujące uŜytkowanie paliw i energii w pozostałych budynkach W zakresie racjonalizacji uŜytkowania paliw i energii duŜe znaczenie dla jednostek samorządu terytorialnego moŜe mieć wspomniana juŜ Ustawa o efektywności energetycznej. Będzie ona nakładać na jednostki sektora publicznego obligatoryjne zadania w zakresie podnoszenia efektywności energetycznej np.: w obiektach administrowanych przez gminę. Przewiduje ona m.in.: • wprowadzenie obowiązku opracowywania i wdraŜania planów działań dotyczących efektywności energetycznej na szczeblu lokalnym (gminy), • oszacowanie ilości energii zuŜywanej w ciągu roku przez organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz wyznaczanie celów oszczędnościowych, • wprowadzenie katalogu działań dla jednostek sektora publicznego np.: o stosowanie audytów energetycznych, o certyfikacja budynków uŜyteczności publicznej, o informowanie społeczeństwa o osiąganych efektach w zakresie oszczędności energii za pośrednictwem mediów. Opis poszczególnych środków poprawy efektywności energetycznej w sektorze mieszkalnictwa Nazwa Działanie 1. Działania organizacyjne i zarządcze 1.1 Monitoring zuŜycia energii w gminnych budynkach mieszkalnych wielorodzinnych Inwentaryzacja stanu technicznego budynków pod kątem efektywności energetycznej. Ankietyzacja budynków w celu określenia dokładnego potencjału oszczędności wg struktury własnościowej (w pierwszej kolejności dla budynków naleŜących w 100% do gminy). Implementacja monitoringu zuŜycia energii elektrycznej, ciepła oraz zuŜycia nośników energii, określenie moŜliwych sposobów monitorowania zuŜycia energii w budynkach np. współpraca dostawcy energii oraz Urzędu Miasta w ramach corocznego sporządzania analiz zuŜycia energii w poszczególnych budynkach naleŜących do gminy. Konstruowanie raportów dla poszczególnych budynków. Okres realizacji W efekcie uzyskanie informacji, w których budynkach modernizacja spowodować moŜe najwyŜszy efekt ekonomiczny i energetyczny, a takŜe sposób przeprowadzenia i stopień modernizacji poszczególnych grup budynków. Gmina Budynki w naleŜące w 100% do gminy oraz osobno budynki z częściowym udziałem własności gminy Zasób informacji o budynkach gminnych mieszkalnych: stan techniczny przegród, stolarki, analiza informacji o zuŜyciu energii dla poszczególnych budynków. Udział procentowy budynków gminnych mieszkalnych z pełną informacją o zuŜyciu energii w stosunku do wszystkich budynków mieszkalnych miejskich. Lata 2011 – 2020 Nazwa 2. Działania edukacyjne i informacyjne Działanie 2.1 Szkolenia w zakresie moŜliwości działań inwestycyjnych poprawiających efektywność wykorzystania energii w budynkach mieszkalnych Przeprowadzenie szkoleń dla zainteresowanych wspólnot mieszkaniowych a takŜe dla zarządców, reprezentantów wspólnoty w zakresie działań inwestycyjnych termomodernizacyjnych uwzględniając zagadnienia techniczne: sposoby modernizacji budynków, instalacji, zastosowanie odnawialnych źródeł energii w budynkach, a takŜe zagadnienia finansowe: koszty modernizacji, moŜliwe źródła dofinansowania, inŜynieria kosztowa, sposób składania wniosków. Projekcja moŜliwych do osiągnięcia korzyści. Propozycja wprowadzenia punktu dotyczącego efektywności energetycznej do programu corocznych zebrań wspólnot mieszkaniowych. Gmina Wspólnoty mieszkaniowe, zarządcy nieruchomości Liczba przeprowadzonych szkoleń, liczba odbiorców szkoleń. Od roku 2011 2.2 Promowanie dobrych wzorów Promowanie dobrych wzorów wskazujących na oraz moŜliwości działań korzyści proefektywnościowych dotyczących zarówno Miasta Kudowa-Zdrój jak i innych gmin. Wykonawca Grupa docelowa Ocena skuteczności/ Wskaźniki Wykonawca Grupa docelowa Ocena skuteczności/ Wskaźniki Okres realizacji Działanie Poradnictwo energetyczne w zakresie efektywności energetycznej budynków mieszkalnych na stronie internetowej Urzędu Miasta. Udzielanie wskazówek na temat: − stosowania wyrobów najbardziej efektywnych urządzeń − stosowania energooszczędnego oświetlenia − proefektywnościowych zachowań uŜytkowników energii Wykonawca Grupa docelowa Ocena skuteczności/ Wskaźniki Okres realizacji Nazwa Działanie Gmina UŜytkownicy energii w gospodarstwa domowych, administratorzy budynków mieszkalnych oraz uŜytkowych Wzrost zainteresowania zagadnieniami efektywności energetycznej. Liczba tematów związanych z energią w gospodarstwach domowych oraz małych i średnich przedsiębiorstwach podejmowanych przez uŜytkowników energii, liczba wejść na stronę internetową. Od roku 2011 3. Działania inwestycyjne zmniejszające zuŜycie i koszty energii 3.1 Działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej gminnych budynków mieszkaniowych Prowadzenie przedsięwzięć termomodernizacyjnych gminnych obiektów mieszkaniowych w tym: − Ocieplenie przegród zewnętrznych, − Likwidacja nieefektywnych źródeł ciepła w postaci pieców węglowych oraz kotłowni węglowych. Obecnie budynki gminne charakteryzują się: − wysokim wskaźnikiem zuŜycia energii na potrzeby ogrzewania w odniesieniu do powierzchni ogrzewanej, − złymi parametrami izolacyjnymi przegród zewnętrznych, − niską sprawnością źródeł/instalacji ogrzewania, Wykonawca Grupa docelowa Ocena skuteczności/ Wskaźniki Okres realizacji Gmina Budynki naleŜące w 100% do Gminy Liczba przeprowadzonych inwestycji, zuŜycie energii w odniesieniu do powierzchni ogrzewanej. ZuŜycie energii w odniesieniu do liczby mieszkańców. Kwota przyznanych premii, stanowiących pomoc państwa, zwiększenie komfortu cieplnego obiektów. Lata 2011 – 2020 Opis poszczególnych środków poprawy efektywności energetycznej w sektorze handel/usługi/przemysł Nazwa 1. Działania organizacyjne i zarządcze Działanie 1.1 Monitoring zuŜycia sieciowych nośników energii w sektorze handel/usługi/przemysł Pozyskiwanie informacji od przedsiębiorstw energetycznych działających na terenie Gminy Kudowa-Zdrój na w zakresie liczby odbiorców oraz zuŜycia energii w sektorze handlowo-usługowym a takŜe w zakresie przedsiębiorstw. Porównywanie wskaźników zuŜycia energii w kolejnych latach: • zuŜycie energii elektrycznej na odbiorcę • zuŜycie gazu na odbiorcę • zuŜycie ciepła sieciowego na odbiorcę (jeśli pojawi się taki typ odbiorców) Pozyskiwanie informacji z Urzędu Marszałkowskiego na temat opłat środowiskowych oraz emisji zanieczyszczeń dotyczących terenu Gminy KudowaZdrój. Wykonawca Grupa docelowa Ocena skuteczności/ Wskaźniki Okres realizacji Działanie Gmina Sektor usługowo-handlowy, sektor przemysłowy Liczba raportów dla poszczególnych lat Lata 2011 – 2020 1.2 Utworzenie na stronie Urzędu Miasta KudowaZdrój sekcji dotyczącej wykorzystania energii przedsiębiorstwie Sekcja powinna zawierać wskazówki dotyczące moŜliwości oszczędzania energii w firmie, a takŜe przedstawiać dobre wzory, przykłady firm, którym udało się wprowadzić realne oszczędności energii. Sekcja doradcza powinna zawierać moduł forum dyskusyjnego, jako platformę wymiany informacji pomiędzy uŜytkownikami energii. Wykonawca Grupa docelowa Ocena skuteczności/ Wskaźniki Okres realizacji Gmina Handel/usługi/przemysł Liczba dobrych przykładów oszczędności energii w firmie na stronie internetowej, liczba wpisów na forum, liczba tematów Od roku 2011 Nazwa Działanie 2. Działania edukacyjne i informacyjne 2.1 Szkolenia w zakresie moŜliwości działań inwestycyjnych poprawiających efektywność wykorzystania energii w firmach i przedsiębiorstwach Przeprowadzenie cyklu szkoleń dla zainteresowanych firm, przedsiębiorstw, uwzględniając w zakresie: sposoby racjonalnego wykorzystania energii w firmie, energooszczędne technologie, zachowania, instalacje, zastosowanie odnawialnych źródeł energii w budynkach, a takŜe zagadnienia finansowe. Projekcja moŜliwych do osiągnięcia korzyści. Wykonawca Grupa docelowa Ocena skuteczności/ Wskaźniki Okres realizacji Działanie Gmina Handel/usługi/przemysł Liczba przeprowadzonych szkoleń, liczba uczestników szkoleń. Od roku 2010 1.2 Przeprowadzenie cyklicznego konkursu na ekofirmę w Gminie Kudowa-Zdrój Konkurs powinien odbywać się w sposób cykliczny (np. co rok) i powinien angaŜować firmy w zagadnienia związane z efektywnością energetyczną oraz wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach. Firmy startujące w konkursie powinny przedstawiać swoje osiągnięcia w tym zakresie Wykonawca Grupa docelowa Ocena skuteczności/ Wskaźniki Okres realizacji Gmina Handel/usługi/przemysł Liczba uczestników konkursu Od roku 2011 Opis poszczególnych środków poprawy efektywności energetycznej w oświetleniu ulicznym Nazwa 1. Działania inwestycyjne Działanie 1.1 Wymiana pozostałych nieefektywnych źródeł światła na nowe energooszczędne Stosowanie wysokopręŜnych lamp sodowych pozwalających na precyzyjne kształtowanie sposobu oświetlenia, stosowanie lamp o wysokiej skuteczności świetlnej oraz mniejszej energochłonności. Wprowadzanie nowych technologii wykorzystujących energooszczędne oświetlenie LED (diody świecące) zwłaszcza w miejscach najbardziej reprezentatywnych dla Miasta, jak park zdrojowy, czy Śródmieście. Wykonawca Grupa docelowa Ocena skuteczności/ Wskaźniki Okres realizacji Działanie Wykonawca Grupa docelowa Ocena skuteczności/ Wskaźniki Okres realizacji Działanie Wykonawca Grupa docelowa Ocena skuteczności/ Wskaźniki Okres realizacji Gmina System oświetlenia ulicznego Liczba wymienionych źródeł światła Lata 2011 – 2020 nowoczesnych układów 1.2 Stosowanie stabilizacyjno-zapłonowych Rozwiązanie takie pozwala obniŜyć koszty eksploatacji lampy do ok. 10% Gmina System oświetlenia ulicznego Liczba zastosowanych układów Lata 2011 – 2020 1.3 Zastosowanie lamp o białym świetle i bardzo dobrych parametrach jakościowych Urządzenia tego typu charakteryzują się bardzo dobrymi parametrami fotometrycznymi – wysoką skutecznością świetlną, dobrą, porównywalną z strumienia lampami sodowymi, stabilnością świetlnego, wysoką trwałością i dobrym wskaźnikiem oddawania barw. Gmina System oświetlenia ulicznego Liczba zastosowanych lamp Lata 2011 – 2020 6 Kierunki rozwoju i modernizacji systemów zaopatrzenia w energię 6.1 Analiza dla Gminy Kudowa-Zdrój W oparciu o informacje zawarte w Planach Miejscowych oraz Studium Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kudowa-Zdrój dokonano analizy chłonności terenów planowanych do zagospodarowania na terenie Gminy na potrzeby: mieszkalnictwa, usług, handlu i produkcji. Dla wyznaczonych terenów wskaźnikowo obliczono zapotrzebowanie na moc i zuŜycie energii elektrycznej oraz energii cieplnej. Najmniej pewnymi wskaźnikami, są naturalnie wskaźniki dotyczące przemysłu, ze względu na bardzo szeroki wachlarz dziedzin przemysłu cechujących się skrajnie róŜnymi potrzebami energetycznymi. Przyjmując jednak załoŜenia Gminy o preferowaniu inwestycji o niskim oddziaływaniu na środowisko przyrodnicze i mieszkańców, naleŜy się spodziewać, Ŝe rozwój infrastruktury budowlanej, produkcyjnej związany będzie z realizacją systemów energetycznych opartych o paliwa bardziej przyjazne środowisku niŜ węgiel (być moŜe gaz ziemny) i energię elektryczną. Nie moŜna w tej chwili z całkowitą pewnością stwierdzić, jakie i z jakim nasileniem dziedziny wytwórstwa będą się w Gminie Kudowa-Zdrój rozwijały w przyszłości. W oparciu o dane statystyczne (ilość oddawanych mieszkań w latach 1995-2009) i informacje zawarte w Planach Miejscowych i Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kudowa-Zdrój wyspecyfikowano planowane do zagospodarowania obszary na terenie Gminy, których łączna powierzchnia przekracza 472,2 ha. Obszary te przeanalizowano pod kątem potrzeb energetycznych, a wyniki przedstawiono w tabeli 6-1. Analizy przeprowadzono przy załoŜeniu, Ŝe obszary przewidywane pod zabudowę zostaną zagospodarowane w 100%. Wielkość prognozowanego zapotrzebowania na nośniki energii oparto o najnowsze rozporządzenia i normy dotyczące izolacyjności przegród i jednostkowego zapotrzebowania ciepła, aktualne i prognozowane trendy uŜytkowania energii. Sposób zasilania rozpatrywanych terenów planuje się następująco: • system zaopatrzenia w ciepło – przewiduje się stosowanie proekologicznych źródeł indywidualnych (źródła ciepła na biomasę, gaz ziemny, olej opałowy) oraz źródeł odnawialnych , • system pokrycia potrzeb bytowych – wszystkie potrzeby bytowe będą pokrywane przy uŜyciu gazu ziemnego oraz energii elektrycznej i gazu płynnego, • system zaopatrzenia w energię elektryczną – ustala się obowiązek rozbudowy sieci elektroenergetycznej w sposób zapewniający obsługę wszystkich istniejących i projektowanych obszarów zabudowy w sytuacji pojawienia się takiej potrzeby. Tabela 6-1 Sumaryczne zestawienie potrzeb energetycznych dla terenów przeznaczonych do zagospodarowania na terenie Gminy Kudowa-Zdrój Rodzaj inwestycji Zapotrzebowanie na ciepło Zapotrzebowanie na energię (ogrzewanie) elektryczną [MW] [GJ/rok] [MW] [MWh/rok] Strefy mieszkaniowo-usługowe 30,45 166 652,6 3,95 14 403,3 Strefy usługowo - produkcyjne 51,63 325 294,4 8,64 36 911,4 82,08 491 947,0 12,59 51 314,7 SUMA 7 Wytyczne do realizacji programów wykonawczych 7.1 Program ograniczenia niskiej emisji budynków mieszkalnych na obszarze gminy Jednym z problemów występujących w budownictwie mieszkalnym na terenie miasta Kudowa-Zdrój, podobnie jak w całym kraju jest zły stan techniczny obiektów, wysoka energochłonność oraz sposób ogrzewania budynków, często paliwami stałymi niskiej jakości (co wykazano m.in. w rozdziale dotyczącym budynków wielorodzinnych zarządzanych przez MZUP). Sytuacja taka tworzy zjawisko zwane „niską emisją” i dotyczy źródeł emitujących zanieczyszczenia przez kominy o wysokości do 40 m. Racjonalizacja w zakresie redukcji zuŜycia energii w sektorze mieszkaniowym zaleŜy indywidualnie od świadomości i moŜliwości finansowych właścicieli i uŜytkowników budynków. Ze względu na wysokie koszty termomodernizacji budynków oraz przy energochłonnym budownictwie wysokie koszty ogrzewania budynków, proces ten jest stosunkowo powolny. Rozwiązaniem na taki stan rzeczy, są programy ograniczania niskiej emisji zanieczyszczeń, polegające głównie na dofinansowaniu wymiany nieefektywnych i nieekologicznych źródeł ciepła (kotłów, pieców) na źródła ciepła ekologiczne i uniemoŜliwiające spalanie odpadów komunalnych oraz wykorzystujące odnawialne źródła energii, równieŜ do przygotowywania ciepłej wody uŜytkowej. Gmina Kudowa-Zdrój prowadziła przez kilka lat program ograniczenia niskiej emisji finansowany ze środków EkoFunduszu, lecz program ten dotyczył przede wszystkim większych kotłowni na paliwa stałe, w miejsce których montowano kotłownie gazowe. Ponadto w ramach programu dokonano montaŜu dwufunkcyjnych kotłów gazowych w budynkach wielorodzinnych na osiedlu Tkacka. Obecnie na terenie gminy nie występują większe kotłownie na paliwa stałe, a jedynie przydomowe jednostki kotłowe oraz piece węglowe ceramiczne lub stalowe zamontowane głównie w lokalach budynków wielorodzinnych. Krajowe fundusze ochrony środowiska jak np.: WFOŚiGW, NFOŚiGW, wspierają wdraŜanie tego typu programów. Cechą charakterystyczną tych funduszy jest współpraca na korzystnych warunkach, przede wszystkim z jednostkami samorządowymi typu gminy. Głównymi beneficjentami są indywidualni mieszkańcy, a gmina jest pośrednikiem i często równieŜ partycypuje w kosztach. Kluczową kwestią „programu ograniczenia niskiej emisji” jest więc ekonomiczna zachęta uŜytkowników (odbiorców) energii, by inwestowali w przedsięwzięcia najbardziej efektywne ekonomicznie i ekologicznie w stosunku do poniesionych kosztów. Doświadczenia z audytów energetycznych pokazują, iŜ przedsięwzięcia termorenowacyjne mogą przyczynić się do zmniejszenia zuŜycia energii nawet o 50%. Wadą tych przedsięwzięć jest duŜa wysokość ponoszonych na ten cel nakładów inwestycyjnych, natomiast wymiana niskosprawnego źródła ciepła jest najbardziej efektywnym energetycznie i ekologicznie przedsięwzięciem przy jego relatywnie niskich kosztach. Z tego powodu proponuje się, aby Gmina Kudowa- Zdrój przygotowała w ramach własnej działalności „Program ograniczenia niskiej emisji” w budynkach mieszkalnych sprowadzający się do wspierania zakupu nowoczesnych, wysokosprawnych i ekologicznych źródeł ciepła. Przykładów na realizację tego typu programów w kraju jest wiele, głównie przy udziale środków pochodzących z Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska. W sposób oczywisty powodzenie tego typu działań jest bezpośrednio uzaleŜnione od moŜliwości finansowych Gminy, dlatego waŜnym jest, aby w pierwszej kolejności rozpoznać potrzeby mieszkańców i rzeczywisty stan urządzeń grzewczych na drodze ankietyzacji. Sama ankietyzacja nie generuje po stronie budŜetu gminy duŜych kosztów, natomiast dobrze przeprowadzona dostarcza wiele podstawowych informacji, takich jak: rodzaj, stan techniczny i wiek urządzeń grzewczych, rodzaj stosowanego paliwa, a takŜe, co bardzo waŜne, moŜliwości udziału mieszkańców (deklarowany wkład własny) oraz preferencje, co do zakupu nowego źródła ciepła. Najprostszym pod względem organizacyjnym, sposobem realizacji „Programu” jest bezpośrednia dopłata do zakupu ekologicznego źródła ciepła w ustalonej przez Radę Gminy stawce dla wszystkich typów ekologicznych źródeł lub róŜnej, której wielkość będzie uzaleŜniona od uzyskanego zmianą źródła efektu ekologicznego. Trudno jest przewidzieć jaka będzie faktyczna struktura wybieranych przez mieszkańców Kudowa-Zdrój urządzeń grzewczych, jednak biorąc pod uwagę ceny paliw naleŜy się spodziewać, Ŝe dominującym wyborem będzie stosowanie kotłów na gaz ziemny zwłaszcza w budynkach wielorodzinnych, a takŜe wysokosprawnych kotłów węglowych z automatycznym podajnikiem w budynkach jednorodzinnych oddalonych od sieci cieplnej. Preferowanie w Programie wymiany starych kotłów na źródła ciepła na gaz ziemny np.: poprzez wyŜszą dopłatę, moŜe mieć wpływ na zwiększenie zapotrzebowania na to paliwo na terenie gminy i być przyczynkiem do rozmów z dostawcą gazu na temat dalszego rozwoju systemu gazowniczego miasta zwłaszcza w kierunku dzielnicy Słone. W ten sposób realizowany program moŜe stanowić wystarczający bodziec dla części mieszkańców Gminy i zwiększyć udział ekologicznych źródeł energii w ogólnym bilansie Gminy, natomiast naleŜy mieć świadomość, Ŝe wielkość takiej dotacji będzie stanowiła zaledwie kilkanaście do kilkudziesięciu procent całkowitych kosztów wymiany źródła ciepła, a więc będzie atrakcyjna dla niewielkiej grupy mieszkańców, co wcale nie oznacza, Ŝe nie naleŜy przyjąć właśnie takiej drogi realizacji programu. Potencjalnym źródłem finansowania dla realizacji programu moŜe być Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. Aby ubiegać się o wsparcie ze środków WFOŚiGW konieczne jest opracowanie Programu ograniczenia niskiej emisji i złoŜenie go wraz ze wstępnym wnioskiem o dofinansowanie. Po pozytywnym rozpatrzeniu uzyskuje się promesę na finansowanie przedsięwzięcia, a następnie składa się wnioski o dofinansowanie poszczególnych etapów realizacji programu. Oczywiście najbardziej efektywnym sposobem ograniczenia „niskiej emisji są skoordynowane działania obejmujące: • kompleksowe rozwiązania związane z obniŜeniem energochłonności obiektów objętych programem tj. docieplenie ścian, stropodachów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej itp., a następnie: • modernizację źródła ciepła (wymianę pieców węglowych i tradycyjnych kotłów węglowych na proekologiczne źródła energii) z uwzględnieniem nowego obniŜonego zapotrzebowania na moc dla danego budynku oraz modernizację wewnętrznej instalacji grzewczej, z zastosowaniem elementów automatycznej regulacji. Dla programu polegającego tylko na wymianie pieców węglowych i tradycyjnych kotłów na źródła proekologiczne naleŜy uwzględnić: • podłączenie do systemu gazowniczego i zastosowanie kotła gazowego, • wymianę kotła na niskoemisyjny, wysokosprawny kocioł węglowy lub olejowy, • zastosowanie źródła energii odnawialnej. ZałoŜenia na potrzeby określenia szacunkowego efektu ekologicznego i kosztów programu: Szacunkowe dane o ilości palenisk na węgiel o niskiej efektywności energetycznej przyjęte, jako potencjalne źródła ciepła do wymiany: • systemy grzewcze etaŜowe mieszkań w budynkach wielorodzinnych zarządzane przez MZUP– piece kaflowe: liczbę mieszkań z systemem grzewczym tego typu określono na poziomie 143 szt., • kotłownie z kotłem komorowym w budownictwie jednorodzinnym – liczbę budynków ze źródłem tego typu oszacowano na 430, Koszty wymiany źródeł ciepła: • likwidacja pieców kaflowych mieszkań – załoŜono, Ŝe systemy tego typu są zastępowane systemem etaŜowym zasilanym gazem ziemnym – modernizacja obejmuje: zakup i montaŜ kotła gazowego dwufunkcyjnego, wykonanie instalacji grzewczej w obrębie mieszkania, montaŜ wkładu kominowego – koszt przedsięwzięcia oszacowano na poziomie 11 500 PLN. • wymiana kotłów komorowych w budownictwie indywidualnym – załoŜono, Ŝe źródła te będą zastępowane kotłami retortowymi - modernizacja obejmuje: zakup i montaŜ kotła retortowego – koszt przedsięwzięcia oszacowano na poziomie 10 000 PLN. Szacunkowe obliczenia efektu ekologicznego przeprowadzono dla wariantów zaleŜnych od ilości mieszkańców przystępujących do programu: • wariant I – do programu przystępuje 20% właścicieli budynków jednorodzinnych i mieszkań z załoŜonej całkowitej liczby budynków z kotłownią węglową i mieszkań z ogrzewaniem piecowym na węgiel – łączny koszt wymiany źródeł: 1 193 500 PLN; • wariant II – do programu przystępuje 40% właścicieli budynków i mieszkań – łączny koszt wymiany źródeł: 2 375 500 PLN; • wariant III – do programu przystępuje 60% właścicieli budynków i mieszkań – łączny koszt wymiany źródeł: 3 569 000 PLN. Zmiany emisji w wyniku wdraŜania programu pokazano w tabeli 7-1. Efekt ekologiczny osiągnięty poprzez wymianę starych kotłów węglowych wynika ze zwiększenia efektywności energetycznej urządzeń i lepszej jakości stosowanych paliw. W przypadku zastosowania technologii spalania węgla w palenisku retortowym (spalanie górne) często występuje wzrost emisji tlenków azotu. Spowodowane jest to zwiększeniem temperatury w komorze spalania, co sprzyja powstawaniu tzw. termicznych tlenków azotu. Tabela 7-1. Szacunkowa emisja w stanie obecnym i prognozowanym związanym z wymianą starych kotłów węglowych i pieców kaflowych na kotły węglowe retortowe w ogrzewnictwie indywidualnym i kotły gazowe w lokalach mieszkalnych Rodzaj zanieczy- Jedn. szczenia Wariant I Wariant II Wariant III Wielkość emisji Wielkość Efekt ekol. Wielkość Efekt ekol. Wielkość Efekt ekol. wyjściowa emisji wzgl. emisji wzgl. emisji wzgl. Pył Mg/a 68,4 54,7 20,0% 41 40,0% 27 60,0% SO2 Mg/a 48,6 38,9 20,0% 29 40,0% 19 60,0% NO2 Mg/a 6,1 5,2 14,3% 4 28,6% 3 42,9% CO Mg/a 303,9 243,2 20,0% 182 40,0% 122 59,9% B(a)P kg/a 60,78 48,62 20,0% 36,47 40,0% 24,31 60,0% CO2 Mg/a 5 622 5 030 10,5% 4 439 21,0% 3 847 31,6% Ze względu na duŜą niepewność, co do pozyskania środków zewnętrznych na realizację programu przedstawionych zmian emisji i zmian w zuŜyciu paliw nie ujęto w Ŝadnym z rozpatrywanych scenariuszy zmian sytuacji energetycznej miasta Kudowa-Zdrój. 7.2 Wytyczne zastosowania odnawialnych źródeł energii w gminie Kudowa- Zdrój Cele programu dotyczącego wdraŜania odnawialnych źródeł energii powinny obejmować takie zagadnienia jak: • poprawa stanu środowiska naturalnego, • zwiększenie atrakcyjności gminy w stosunku do otoczenia, • wspieranie inicjatyw lokalnych w zakresie rozwoju, • wykorzystanie istniejących moŜliwości pozyskania środków na zadania inwestycyjne z zakresu OZE • gospodarcze i demonstracyjne zastosowanie odnawialnych źródeł energii w obiektach i budynkach uŜyteczności publicznej • zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa Gminy Kudowa-Zdrój. Dla oceny moŜliwości i zasadności realizacji powyŜszych celów, przedstawiono w rozdziale 4 korzystając z dostępnych danych i analiz własnych potencjał OZE w zakresie wykorzystania: • energii słonecznej (kolektory słoneczne, ogniwa fotowoltaiczne), • energii geotermalnej, • energii gruntu i wód powierzchniowych, • biomasy (rolnictwo, leśnictwo, przemysł), • energii wiatrowej, • energii spadku wody. W celu określenia moŜliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE) w Gminie Kudowa-Zdrój, naleŜy przede wszystkim brać pod uwagę jakie są obecne potrzeby energetyczne oraz jakie są przewidywane potrzeby w perspektywie kilku najbliŜszych lat. Przy obecnych cenach energii i paliw oraz wysokich kosztach inwestycyjnych technologii wykorzystujących OZE, analizy opłacalności stosowania tych technologii często nie wykazują dodatniego efektu ekonomicznego lub jest on niski. Mając jednak na uwadze perspektywę ciągłego wzrostu cen nośników energetycznych, a takŜe prawdopodobny spadek kosztów inwestycyjnych technologii OZE, naleŜy przeanalizować opłacalność takich inwestycji z uwzględnieniem tych zmian. Program powinien takŜe zawierać inwentaryzację emisji na terenie Gminy oraz wyznaczyć wpływ realizacji zapisów programu na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Ponadto naleŜy dokładnie sprecyzować: • Siły sprawcze stosowania odnawialnych źródeł energii na terenie Gminy, • MoŜliwe sposoby dofinansowania dla projektów OZE w warunkach Gminy, • Potencjał teoretyczny i techniczny zasobów energii odnawialnej w Gminie, • Charakterystykę technologii moŜliwych do zastosowania, • Grupy priorytetowe realizacji programu. W chwili obecnej moŜliwości rozwoju odnawialnych źródeł energii na terenie miasta Kudowa-Zdrój upatruje się w następujących technologiach: • instalacje solarne do przygotowania ciepłej wody uŜytkowej w oparciu o kolektory płaskie, bądź próŜniowe; moŜliwe zastosowania w obiektach typu: sanatoria, hotele, domy jednorodzinne; jeŜeli chodzi o obiekty uŜyteczności publicznej moŜna rozpatrzyć celowość zastosowania instalacji tego typu w nowo wybudowanej hali sportowej, a takŜe w szkole podstawowej (budynek nowszy) na potrzeby przygotowania ciepłej wody uŜytkowej w łaźni z natryskam; • instalacje pomp ciepła z wymiennikiem gruntowym, jako źródło do celów ogrzewania pomieszczeń; moŜliwe zastosowania w obiektach: domy jednorodzinne; jeŜeli chodzi o obiekty uŜyteczności publicznej moŜna rozpatrzyć celowość zastosowania instalacji tego typu przy okazji termomodernizacji budynków obejmującej równieŜ wymianę źródła ciepła; ze względu na wysokie koszty inwestycyjne zazwyczaj konieczne jest pozyskanie finansowania zewnętrznego; • kotłownie biomasowe z zastosowaniem źródła ciepła przystosowanym do spalania biomasy np.: kotły na drewno z technologią zgazowania; moŜliwe zastosowania w obiektach typu: domy mieszkalne jedno i wielorodzinne, obiekty usługowe, ze względu na duŜą emisję pyłu nie zalecane w strefie A Uzdrowiska. Na rozwój technologii OZE w grupach uŜytkowników energii typu usługi i przedsiębiorcy gmina moŜe mieć wpływ jedynie w zakresie prowadzenia działań edukacyjnych i promocyjnych. MoŜliwe formy działalności w tym zakresie to np.: • ogólnodostępne szkolenia, spotkania informacyjne z zakresu stosowania OZE; • targi odnawialnych źródeł energii z udziałem producentów z branŜy OZE. Zagadnienia dotyczące wszystkich technologii OZE przedstawiono w kolejnej tabeli. TECHNOLOGIA OZE STAN ISTNIEJĄCY/MOśLIWOŚCI WDROśENIA ORIENTACYJNE KOSZTY INWESTYCJI POTENCJALNE ŹRÓDŁA DODATKOWEGO FINANSOWANIA Wg pozyskanych informacji obecnie na terenie gminy brak instalacji tego typu. Energetyka wiatrowa (produkcja energii elektrycznej): • Pojedyncza turbina wiatrowa, • Elektrownia wiatrowa. Na podstawie dostępnych danych o wietrzności na rozpatrywanym terenie (dane wieloletnie, średnie prędkości wiatru - stacja Kłodzko) oraz w oparciu o inne opracowania: „Potencjał Dolnego Śląska w zakresie rozwoju alternatywnych źródeł energii”, Dolnośląskie Centrum Zaawansowanych Technologii 2006; Studium przestrzennych uwarunkowań rozwoju energetyki wiatrowej w województwie dolnośląskim, Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu 2010, warunki do stosowania turbin wiatrowych na terenie gminy są mało korzystne, a dla części gminy całkowicie wyłączone z moŜliwości budowy tego typu instalacji (obszar Parku Narodowego Gór Stołowych). Jednostkowe koszty inwestycyjne w zaleŜności od wielkości instalacji: • Pojedyncza turbina wiatrowa – 17000 – 37000 PLN/kW mocy zainstalowanej; • Elektrownia wiatrowa 5600 – 16000 PLN/kW mocy zainstalowanej; Obok wysokich kosztów inwestycyjnych główne bariery to: Przykład realizacji: • ograniczone moŜliwości przyłączenia do systemu Farma Wiatrowa Suwałki, elektroenergetycznego; w polskich warunkach, do linii moc zainstalowana 41,4 MW, średniego napięcia przyłącza się w sposób bezpośredni koszt około 60 mln EURO. instalacje o mocy od 100 kW do 2000 kW; w przypadku przyłączeń do wydzielonych pól liniowych w rozdzielniach WN/SN moc ta po stronie średniego napięcia moŜe wzrosnąć do 5 a nawet 10 MW; w przypadku inwestycji o wyŜszej mocy moŜe zaistnieć konieczność wybudowania oddzielnej linii energetycznej oraz stacji przekaźnikowej 15kV/110kV (GPZ); Środki finansowe: Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu; TECHNOLOGIA OZE STAN ISTNIEJĄCY/MOśLIWOŚCI WDROśENIA ORIENTACYJNE KOSZTY INWESTYCJI POTENCJALNE ŹRÓDŁA DODATKOWEGO FINANSOWANIA Jednostkowe koszty inwestycyjne w zaleŜności od wielkości instalacji geotermalnej: • Odwierty wraz z siecią ciepłowniczą – 1200 – 5200 PLN/kW mocy zainstalowanej; Przykład planowanej inwestycji: Geotermia Czarnków, Projektowana moc systemu 12 Środki finansowe: Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu; RPO Dolny Śląsk • układ komunikacyjny gminy jest nieprzystosowany do transportu wielkogabarytowych elementów siłowni wiatrowej; • brak dokładnych danych o wietrzności na rozpatrywanym terenie; w przypadku pojawienia się potencjalnego inwestora konieczne jest przeprowadzenie badań siły wiatru na róŜnych wysokościach przez okres co najmniej 12 miesięcy; • duŜe ograniczenia lokalizacyjne (obszar gór i lasów, obszary ochronne, a takŜe uzdrowiskowy charakter gminy) • istnieją moŜliwości zastosowania małych jednostek o mocy kilku, kilkunastu kilowatów, z których produkowana energia elektryczna wykorzystywana będzie bezpośrednio w pobliŜu jej wytwarzania (przedsiębiorstwa, hotele, budynki mieszkalne) Energetyka geotermalna (produkcja ciepła): • System ciepłowniczy wykorzystujący ciepło wód geotermalnych z odwiertów Inne technologie wykorzystujące ciepło skumulowane w gruncie: • Pompa ciepła; • Gruntowy Wg pozyskanych informacji obecnie na terenie gminy brak tego typu instalacji. Brak równieŜ odwiertów badawczych, na podstawie których moŜna by określić moŜliwość wykorzystania wód geotermalnych do celów energetycznych. Istniejący system ciepłowniczy przy nieco ponad 4MW zapotrzebowaniu na ciepło sieciowe nie stanowi potencjalnego racjonalnego rynku wykorzystania energii geotermalnej. Uwagi: • instalacje geotermalne charakteryzują się znacznymi TECHNOLOGIA OZE wymiennik ciepła STAN ISTNIEJĄCY/MOśLIWOŚCI WDROśENIA nakładami inwestycyjnymi, związanymi głównie z kosztami wierceń; • naleŜy zbadać wpływ tego typu przedsięwzięcia na eksploatowane juŜ ujęcia wód mineralnych. W kategorii tej moŜna równieŜ umieścić instalacje z pompami ciepła. Samorząd moŜe rozwaŜyć moŜliwości zastosowania źródła ciepła tego typu w budynkach uŜyteczności publicznej, w których planowana jest w ramach termomodernizacji wymiana źródła. W porównaniu z kotłownią na gaz ziemny, inwestycja taka osiąga czas zwrotu kapitału na poziomie 12 – 15 lat. W ramach realizacji zadań związanych z edukacją ekologiczną gmina moŜe skierować do mieszkańców kampanię informacyjną związaną z propagowaniem odnawialnych źródeł energii tego typu. Zastosowanie pompy ciepła z wymiennikiem gruntowym do celów grzewczych w domach jednorodzinnych, w skali gminy, ogranicza zjawisko niskiej emisji. Obecnie na terenie gminy brak instalacji tego typu. Energetyka wodna MoŜliwości stosowania rozwiązań tego typu ocenia się jako (produkcja energii bardzo ograniczone, ze względu na górski charakter rzek elektrycznej): cechujących się duŜą zmiennością przepływów sezonowych • Mikro i małe jak i dobowych. elektrownie wodne ORIENTACYJNE KOSZTY INWESTYCJI POTENCJALNE ŹRÓDŁA DODATKOWEGO FINANSOWANIA MW, Koszt około 40 mln PLN. Inne technologie: • Pompa ciepła z wymiennikiem gruntowym dla domu jednorodzinnego; koszt 30000 – 65000 PLN w zaleŜności od zapotrzebowania na moc, wielkości i rodzaju wymiennika gruntowego Jednostkowe koszty inwestycyjne: • 8000 – 20000 PLN/kW mocy zainstalowanej; Przykład (realizacja w toku): MEW w Cieszynie, Środki finansowe: Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; Wojewódzkiego Funduszu Ochrony POTENCJALNE ORIENTACYJNE KOSZTY ŹRÓDŁA TECHNOLOGIA OZE STAN ISTNIEJĄCY/MOśLIWOŚCI WDROśENIA INWESTYCJI DODATKOWEGO FINANSOWANIA Uwagi: moc planowana: 500 kW, Środowiska i Rozwój małej energetyki wodnej związany jest koniecznością koszt około 4,9 mln PLN Gospodarki Wodnej we realizacji budowli hydrotechnicznych stanowiących główny Wrocławiu; koszt realizacji tego typu inwestycji. RPO Dolny Śląsk Samorząd moŜe rozwaŜyć moŜliwość stosowania instalacji solarnych do przygotowania ciepłej wody uŜytkowej w budynkach uŜyteczności publicznej. NaleŜy pamiętać, Ŝe jednym z podstawowych kryteriów dla wyboru lokalizacji instalacji kolektorów jest sposób uŜytkowania obiektu tzn. budynek musi być uŜytkowany przez cały rok (równieŜ w lecie) i charakteryzować się dość równomiernym zuŜyciem Energia słoneczna: ciepłej wody uŜytkowej. Uwaga ta dotyczy szczególnie • Wodne kolektory obiektów edukacyjnych. słoneczne (produkcja ciepła); W ramach realizacji zadań związanych z edukacją ekologiczną gmina moŜe skierować do mieszkańców • Ogniwa kampanię informacyjną związaną z propagowaniem fotowoltaiczne (produkcja energii odnawialnych źródeł energii tego typu. Elementem wspomagającym realizację instalacji kolektorów słonecznych elektrycznej) przez osoby fizyczne z terenu gminy moŜe być uruchomiony przez NFOŚiGW mechanizm finansowy dotowania inwestycji związanych z montaŜem kolektorów słonecznych. Wysokie koszty inwestycyjne instalacji z ogniwami fotowoltaicznymi stanowią w chwili obecnej główna barierę ich wdraŜania na terenie miasta. Ewentualne rozwiązania to Jednostkowe koszty inwestycyjne – ogniwa Środki finansowe: fotowoltaiczne: Narodowego Funduszu • 20000 – 25000 PLN/kW Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; mocy zainstalowanej; Wojewódzkiego Ochrony Instalacja kolektorów Funduszu Środowiska i słonecznych dla domu jednorodzinnego (4 osoby); Gospodarki Wodnej we koszt 10000 – 15000 PLN w Wrocławiu; zaleŜności rodzaju RPO Dolny Śląsk zastosowanych kolektorów TECHNOLOGIA OZE STAN ISTNIEJĄCY/MOśLIWOŚCI WDROśENIA ORIENTACYJNE KOSZTY INWESTYCJI POTENCJALNE ŹRÓDŁA DODATKOWEGO FINANSOWANIA stosowanie pojedynczych ogniw zasilających oświetlenie uliczne, czy sygnalizację świetlną. Niemniej jednak zgodnie z trendami rozwojowymi technologii na świecie, ogniwa fotowoltaiczne w ciągu najbliŜszych lat będą stanowiły jeden z głównych kierunków rozwoju rynku OZE Biomasa: • Spalanie biomasy stałej lub biogazu w kotle (produkcja ciepła) • Układy kogeneracyjne na biogaz (skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła) Obecnie na terenie Gminy Kudowa-Zdrój biomasa, głównie w postaci drewna opałowego i odpadów drzewnych, jest wykorzystywana w mniejszym stopniu. Paliwo to nie jest spalane w specjalnych paleniskach przystosowanych do spalania drewna, lecz w tradycyjnych kotłach komorowych, piecach kaflowych. Oszacowano, Ŝe udział biomasy w bilansie paliwowym gminy kształtuje się na poziomie ok. 9%. Jednostkowe koszty inwestycyjne – kotły na słomę w zakresie mocy od 40 do 600 kW: • od 330 do 170 PLN/kW; Jednostkowe koszty inwestycyjne – kotły Oszacowany potencjał techniczny w zakresie biomasy dla zgazowujące drewno w zakresie terenu gminy jest następujący: około 4840 Mg/rok biomasy mocy od 18 do 80 kW: moŜliwej do pozyskania w postaci drewna, słomy, siana i • od 425 do 200 PLN/kW ; ewentualnych upraw energetycznych (wykorzystanie nieuŜytków), co odpowiada moŜliwości uzyskania ok. 60 tys. Jednostkowe koszty GJ/rok ciepła (z uwzględnieniem sprawności wytwarzania). inwestycyjne – instalacja biogazowni - silnik gazowy z Biomasę zaleca się uŜytkować w małych i średnich generatorem o mocy kotłowniach, z których zasilane mogą być obiekty elektrycznej 500 do 1000 kW: mieszkalne, usługowe. W przypadku występowania w • 13000 – 11000 PLN/kW gospodarstwach rolnych niewykorzystanego potencjału słomy mocy zainstalowanej; proponuje się jej uŜytkowanie na potrzeby własne do celów grzewczych poprzez spalanie w kotłach na słomę. Środki finansowe: Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu; RPO Dolny Śląsk TECHNOLOGIA OZE STAN ISTNIEJĄCY/MOśLIWOŚCI WDROśENIA Uwaga. Spalanie biomasy w tradycyjnych kotłach wiąŜe się z powstawaniem duŜej emisji zanieczyszczeń pyłowych, dlatego zalecane jest stosowanie specjalnych konstrukcji kotów biomasowych. Na terenie Gminy Kudowa-Zdrój nie występują wystarczająco duŜe oczyszczalnie ścieków oraz składowiska odpadów, a co za tym idzie nie ma moŜliwości budowy biogazowi z wykorzystaniem tego typu odpadów organicznych. Rolnictwo na terenie Gminy Kudowa-Zdrój nie jest mocno rozwinięte (ok. 300 gospodarstw rolnych, o średniej powierzchni ok. 4ha). W większych gospodarstwach rolnych istnieje moŜliwość budowy biogazowi rolniczych, wykorzystujących energię produkowaną z biogazu lokalnie na potrzeby samego gospodarstwa. ORIENTACYJNE KOSZTY INWESTYCJI POTENCJALNE ŹRÓDŁA DODATKOWEGO FINANSOWANIA 8 Załączniki 1. Przykład analizy techniczno-ekonomicznej dla zastosowania pompy ciepła na potrzeby ogrzewania pomieszczeń w domu jednorodzinnym – załączniki 1a i 1b (wydruki z programu RETScreen). 2. Przykład analizy techniczno-ekonomicznej dla zastosowania układu solarnego podgrzewania wody w domu jednorodzinnym – załączniki 2a, 2b,2c (wydruki z programu RETScreen).