NOWOCZESNE TECHNOLOGIE INFORMATYCZNE

NOWOCZESNE TECHNOLOGIE INFORMATYCZNE ʹ ZAGRO‚ENIA.
Nowoczesne technologie informatyczne staųy siħ powszechne w domach i w szkoųach, przez
co wzrosųy szanse edukacji poprzez komputery, ale teǏ zwiħkszyųo siħ zagroǏenie dzieci i
mųodzieǏy szkodliwymi skutkami naduǏywania tych technik w postaci uzaleǏnienia od
komputera i gier losowych.
UzaleǏnienia od komputera i gier losowych wƑród dzieci i mųodzieǏy.
UzaleǏnienia od aparatów audiowizualnych (komputer, Internet, TV, telefon komórkowy, gry
komputerowe) stanowiČ dziƑ osobnČ grupħ wƑród wielu uzaleǏnieŷ od Ƒrodków
psychotropowych. Liczba osób uzaleǏnionych od mediów stale wzrasta, a problem
uzaleǏniania siħ od Internetu i gier losowych zagraǏa szczególnie dzieciom i mųodzieǏy.
Czųowiek uzaleǏniony od mediów staje siħ zniewolony, zatraca swojČ podmiotowoƑđ, traci
zdrowie fizyczne, psychiczne i moralne. Ta patologia powinna byđ stale poddawana refleksji,
diagnozie, profilaktyce i terapii.
Z historii siecioholizmu i gier komputerowych.
Geneza uzaleǏnieŷ od komputera i gier losowych siħga 2 poųowy XX wieku, kiedy to
upowszechniaų siħ dostħp prywatnych odbiorców do komputera i Internetu. Poruszanie siħ
po ͣsieci͟ stawaųo siħ ciekawym, lecz zniewalajČcym zajħciem. Wielu internautów swojČ
obecnoƑđ w ͣsieci͟ traktowaųo jako sposób na ucieczkħ od rzeczywistoƑci.
Amerykaŷscy psychologowie opracowali test, uųatwiajČcy diagnozħ poziomu uzaleǏnienia od
Internetu (tzw. siecioholizmu). Za objawami patologii przemawiaųa odpowiedǍ ͣtak͟ na 5
spoƑród 8 pytaŷ:
1. Czy czujesz siħ zaabsorbowany Internetem do tego stopnia, Ǐe ciČgle rozmyƑlasz o
odbytych sesjach internetowych i nie moǏesz doczekađ siħ kolejnych sesji?
2. Czy odczuwasz potrzebħ zwiħkszania iloƑci czasu spħdzanego w sieci, aby uzyskađ
wiħksze zadowolenie?
3. Czy próbowaųeƑ kilkakrotnie i bez powodzenia kontrolowađ, ograniczađ czas lub w
ogóle zaprzestađ korzystania z Internetu?
4. Czy czuųeƑ siħ niespokojny, zirytowany, przygnħbiony gdy próbowaųeƑ ograniczađ czas
przebywania w Internecie lub zaprzestađ korzystania z niego?
5. Czy pozostajesz w sieci dųuǏej niǏ pierwotnie zamierzaųeƑ?
6. Czy z powodu Internetu naraziųeƑ na szwank zwiČzki z innymi ludǍmi, karierħ
zawodowČ, pracħ lub szkoųħ?
7. Czy oszukiwaųeƑ kogoƑ z bliskich, aby ukryđ narastajČce problemy zwiČzane z
Internetem?
8. Czy uǏywasz Internetu jako sposobu na ucieczkħ od problemów lub na ųagodzenie
pogorszonego nastroju?
Syndrom patologicznego uzaleǏnienia od Internetu jest analogiczny do kryteriów dla
uzaleǏnienia od hazardu.
W Polsce w bardzo szybkim tempie rozwinČų siħ tzw. przemysų hazardowy. Obecnie jest on
regulowany przez kilka ustaw, m. in. Ustawħ o grach i zakųadach wzajemnych z 20.07.1992 r.
(z póǍn. zmianami) Naųogowy gracz moǏe uzaleǏniđ siħ od kaǏdego rodzaju gry hazardowej,
m. in. od automatów losowych, ruletki, gry w karty.
Patologiczny hazard zostaų zaliczony do zaburzeŷ zdrowia psychicznego juǏ w 1980 roku.
NowČ formČ gier hazardowych staųy siħ powszechnie dostħpne gry internetowe on-line.
1
Z duǏym prawdopodobieŷstwem uzaleǏniđ mogČ m. in.: Jack pot, bingo, zdrapki i gry
automatyczne, poniewaǏ zwiČzane sČ z bardzo szybkČ cyklicznoƑciČ gry, brakiem czasu na
refleksjħ gracza i krótkim czasem miħdzy grČ a jej wynikiem.
OkolicznoƑci, sprzyjajČce uzaleǏnianiu siħ od gier hazardowych on-line to:
→ brak ograniczenia wieku graczy,
→ umoǏliwianie stawiania zakųadów bez pieniħdzy.
Naųogowe granie stwarza wiele problemów wychowawczych, efektem czego sČ:
→ zaniedbania w nauce,
→ wagary,
→ kųamstwa,
→ kradzieǏe.
Patologiczni gracze chħtnie i czħsto grajČ w samotnoƑci, a wczesna inicjacja gry zwiħksza
ryzyko uzaleǏnienia naųogowego.
Komputer i gry losowe jako Ƒrodki uzaleǏniajČce.
UzaleǏnianie siħ polega na systematycznym i nasilajČcym siħ kontakcie z Internetem i grami
hazardowymi.
Gųównymi objawami tych uzaleǏnieŷ sČ:
→ niekontrolowane naduǏywanie Internetu i gier losowych,
→ pojawienie siħ tolerancji (potrzeba zwiħkszania dopųywu bodǍca uzaleǏniajČcego),
→ wystħpowanie objawów abstynencyjnych po nagųym odstawieniu Ƒrodka (drǏenie i
pocenie rČk, bóle gųowy, skurcze ǏoųČdka, zakųócenia rytmu serca, lħk, depresja
mogČca prowadziđ do samobójstwa),
→ pojawienie siħ uzaleǏnienia (bezsennoƑđ, zųe samopoczucie, nerwowoƑđ, agresja).
Skutkami dųugiego naduǏywania obu Ƒrodków uzaleǏniajČcych mogČ byđ konflikty w Ǐyciu
rodzinnym i szkolnym oraz m. in.:
→ depresja,
→ fobie,
→ objawy schizofrenopodobne (zaburzenia zachowania i osobowoƑci),
→ bezsennoƑđ,
→ nerwowoƑđ,
→ zaniedbanie obowiČzków domowych i szkolnych,
→ niska samoocena.
_wiatowa Organizacja Zdrowia postuluje, aby uzaleǏnienie od Internetu traktowađ
analogicznie do uzaleǏnienia od Ƒrodków psychotropowych.
U dzieci w wieku szkolnym spħdzanie w Internecie ponad 5 godzin dziennie uwaǏane jest za
ryzykowne. Gry komputerowe i odlot do wirtualnej rzeczywistoƑci staųy siħ powszechne
wƑród dzieci, których agresywne zachowania czħsto bywajČ skutkiem niekontrolowanego
korzystania z gier komputerowych z elementami walk, napadów i akcji terrorystycznych.
Wysyųanie listów e-mailowych i czytanie wiadomoƑci z grup dyskusyjnych jest prawie tak
samo niebezpieczne jak naųogowy hazard, siecioholizm czy uzaleǏnienie od gier
komputerowych i moǏe stađ siħ przyczynČ powaǏnych zaburzeŷ psychicznych. Pojawia siħ
wówczas czħste ryzyko popadniħcia w naųogi towarzyszČce (np. alkoholizm, narkomaniħ).
2
U dzieci naduǏywajČcych Internetu zauwaǏono znaczne pogorszenie ocen szkolnych i utratħ
dotychczasowych zainteresowaŷ. Wielogodzinne siedzenie przy komputerze naraǏa dzieci na
skrzywienia krħgosųupa, zanik miħƑni i pogorszenie wzroku.
NaduǏywanie Internetu lub gier losowych przez dzieci i mųodzieǏ moǏe powodowađ równieǏ:
→ dekoncentracjħ uwagi,
→ niepokój i stany lħkowe,
→ obniǏenie psychomotoryki,
→ ekstremalne reakcje emocjonalne,
→ fantazjowanie i kųamstwa,
→ zanik wraǏliwoƑci i zawħǏone kontakty interpersonalne.
Szczególnie niebezpieczne mogČ byđ kontakty dzieci z nieznanymi osobami, z pedofilami i
innymi dewiantami.
Dziecko moǏe stađ siħ ofiarČ wirtualnej przemocy psychicznej, tzw. cybermobbingu, m. in. ze
strony swoich rówieƑników. Internetowy mobbing moǏe mieđ formħ obraǍliwego e-maila,
który prowokuje odbiorcħ do negatywnych reakcji lub formħ kradzieǏy toǏsamoƑci, gdy
sprawca podszywa siħ w komunikacji internetowej pod swojČ ofiarħ. Takie ataki mogČ
wywoųađ u osoby drħczonej strach, zųoƑđ, ale takǏe doprowadziđ do depresji czy prób
samobójczych. Cybermobbing jest bardziej dotkliwy niǏ rzeczywista przemoc psychiczna
poniewaǏ zasiħg szykan jest nieograniczony, ofiara jest bezradna, a sprawca pozostaje
anonimowy i czħsto bezkarny.
JeƑli groǍby wydajČ siħ dla ofiary powaǏne lub gdy przeƑladowanie trwa ʹ moǏna zwróciđ siħ
do policji o pomoc w ustaleniu sprawcy i wystČpiđ z prywatnym aktem oskarǏenia.
RóǏne formy cybermobbingu kwalifikujČ siħ do przestħpstw okreƑlonych w kodeksach:
karnym i wykroczeŷ.
Przed wystČpieniem na drogħ sČdowČ warto samemu spróbowađ przerwađ internetowČ
agresjħ, np. zainstalowađ programy filtrujČce, nie odpowiadađ na wulgarne e-maile, nie
otwierađ wiadomoƑci od nieznanych kontaktów.
Profilaktyka i terapia uzaleǏnieŷ od komputera i gier losowych.
PROFILAKTYKA
Dziaųania profilaktyczne powinny objČđ nadawców i odbiorców medialnych, aktualnych i
potencjalnych graczy, pracowników oƑwiaty, szczególnČ opiekČ powinny byđ otoczone dzieci
i mųodzieǏ. W profilaktyce uzaleǏnieŷ od komputera i gier losowych znacznČ rolħ odgrywajČ
rodzice i nauczyciele.
Jako gųówne zasady profilaktyki naleǏy przyjČđ nastħpujČce normy:
→ bezwzglħdny zakaz korzystania z Internetu i gier dla dzieci do lat 12 bez nadzoru
rodziców,
→ konsekwentne stosowanie zasady: najpierw obowiČzki, a potem zabawa i
przyjemnoƑci,
→ proponowanie innych atrakcyjnych form spħdzania wolnego czasu,
→ poƑwiħcenie dziecku wiħcej czasu i zainteresowanie siħ jego problemami,
→ czasowe wprowadzanie caųkowitej abstynencji od komputera, TV, Internetu, telefonu
komórkowego i gier uzaleǏniajČcych,
→ programy w Internecie i TV o pozytywnych walorach edukacyjnych - mogČ byđ
dozwolone,
3
→ kaǏdy program edukacyjny dla dzieci powinien byđ przedtem sprawdzony przez
rodziców lub nauczycieli,
→ lektury szkolne nie powinny byđ wybiórczo przeglČdane przez Internet, tylko
przeczytane z ksiČǏek w caųoƑci, poniewaǏ uczeŷ powinien rozwijađ siħ twórczo, a nie
tylko odtwarzađ cudze myƑli,
→ szkoųa powinna zajČđ siħ w wiħkszym stopniu edukacjČ medialnČ, poniewaǏ uczniowie
powinni byđ uƑwiadamiani o ujemnych skutkach niekontrolowanego korzystania z
Internetu oraz niebezpieczeŷstw pųynČcych z gier losowych,
→ odpowiedzialnoƑđ za rodzaj programów w sieci internetowej i rozrywkowej oraz
powƑciČgliwoƑđ w pewnych sytuacjach Ǐyciowych naleǏČ do postaw ludzi roztropnych
i wolnych od uzaleǏnieŷ,
→ zagroǏenia komputerowo-internetowe oraz ryzyko uzaleǏnienia od gier losowych i
hazardowych powinny byđ znane wszystkim, którzy majČ jakikolwiek wpųyw na
prawidųowy rozwój innej osoby.
TERAPIA
Oba uzaleǏnienia sČ leczone m. in. w Warszawskim Centrum Leczenia Odwykowego.
NajwiħkszČ grupħ pacjentów stanowiČ tam osoby w wieku 15-25 lat, chođ na terapiħ
przyjmuje siħ takǏe kilkuletnie dzieci. NajczħƑciej do Centrum trafiajČ uzaleǏnieni od gier, w
nastħpnej kolejnoƑci od Internetu. Obserwuje siħ bardzo dynamiczny wzrost uzaleǏnieŷ od
telefonii komórkowej.
DųugoƑđ leczenia zaleǏy m. in. od wieku pacjenta, siųy jego motywacji, czasu trwania
uzaleǏnienia i programu terapeutycznego. Leczenie odwykowe siecioholików finansuje NFZ.
PODSUMOWANIE
Wzrost uzaleǏnieŷ od komputera i gier hazardowych staų siħ powaǏnym problemem
spoųecznym, psychologicznym, pedagogicznym, zdrowotnym i moralnym, zwųaszcza u
dorastajČcej mųodzieǏy. UzaleǏnienia te powodujČ fizyczne i psychiczne wyniszczenie i
dlatego wymagajČ profilaktyki i terapii takiej samej jak inne naųogi.
Wprowadzenie do szkóų edukacji medialnej jako osobnego przedmiotu jest obecnie
koniecznoƑciČ. Nauczanie dzieci rozsČdnego korzystania z mediów i nieszkodliwych rozrywek
staje siħ jednym z najwaǏniejszych zadaŷ wychowawczych w rodzinie i w szkole.
W 2007 roku Fundacja Dzieci Niczyje oraz Fundacja Grupy TP uruchomiųy projekt
helpline.org.pl, wspóųfinansowany przez Komisjħ EuropejskČ, którego celem jest pomoc
mųodym internautom w sytuacjach zagroǏenia w Internecie oraz podczas korzystania z
telefonów komórkowych. Porady prewencyjne moǏna znaleǍđ na stronie projektu:
www.helpline.org.pl.
€ródųa:
1. Materiaųy konferencyjne: Pomoc dziecku i rodzinie dotkniħtej uzaleǏnieniem, BielskoBiaųa 2011,
2. www. helpline.org.pl.
4