1 - W ciągu ostatnich lat diametralnie zmieniła się

1 - W ciągu ostatnich lat diametralnie zmieniła się

ELT, EPIRB, PLB – Beacony 406MHz… czyli słów kilka o lotniczych,
morskich i osobistych nadajnikach sygnału niebezpieczeństwa
W ciągu ostatnich lat diametralnie zmieniła się sytuacja na rynku lotniczym. Rozwój
lotnictwa ogólnego (General Avation-GA) i dynamiczny rozwój rynku usług lotniczych spowodował wzrost natężenia ruchu cywilnych statków powietrznych w przestrzeni powietrznej
oraz wzrost liczby operacji lotniczych. Tak zasadniczy i dynamiczny rozwój rynku usług lotniczych wpłynął również na bezpieczeństwo lotnicze, a tym samym wzrost wymagań stawianych służbie poszukiwania i ratownictwa lotniczego.
W 1979 roku, z inicjatywy byłego ZSRR, USA, Kanady oraz Francji zostało podpisane porozumienie, które zapoczątkowało powstanie Systemu COSPAS-SARSAT (rys. 1)1.
We wrześniu 1982 roku, na orbitę okołoziemską został wystrzelony pierwszy satelita z testowym wyposażeniem SAR2, a 10 września tego samego roku, satelita odebrał pierwszy sygnał
o niebezpieczeństwie, wysłany z terytorium Kanady. Akcja poszukiwawczo-ratownicza zakończyła się pełnym sukcesem. Odnaleziono wrak samolotu i uratowano trzy osoby. Ostateczne porozumienie w sprawie Systemu COSPAS-SARSAT zostało podpisane 5 października 1984 roku, a system zadeklarował pełną gotowość operacyjną w 1985 roku.
Od pierwszej akcji poszukiwawczo-ratowniczej minęło 27 lat. W ciągu swojej długoletniej historii systemu, dzięki odebraniu sygnałów niebezpieczeństwa, a następnie przeprowadzaniu 6.766 akcji poszukiwawczo-ratowniczych uratowano 24.798 osób.
Źródło: NOAA SARSAT: http://www.sarsat.noaa.gov [dostęp: 25.02.2009]
Rys. 1. System COSPAS-SARSAT: zasada funkcjonowania
1
COSPAS-SARSAT – International Satellite System For Search and Rescue – Międzynarodowy satelitarny system dla poszukiwania i ratownictwa.
2
SAR – Search and Rescue – poszukiwanie i ratownictwo.
-1-
Dziś, COSPAS-SARSAT to międzynarodowy program zrzeszający 38 państw i 2 organizacje współpracujące. Program obejmuje również dwa segmenty:
§ segment naziemny: 29 MCC, 45 LEOLUTs i 19 GEOLUTs3;
§ segment satelitarny: 5 satelitów systemu LEOSAR i 5 satelitów systemu GEOSAR
(rys. 2).
Źródło: Copsas-Sarsat: http://www.cospas-sarsat.org/Description/concept.htm [dostęp: 25.02.2009]
Rys. 2. Segment satelitarny: satelity systemu LEOSAR i GEOSAR
Przyszłością Systemu COSPAS-SARSAT będzie system MEOSAR (rys. 3), którego
elementem satelitarnym będą satelity, krążące wokół ziemi na tzw. orbitach średnich, a elementami naziemnymi będą terminale MEOLUT.
MEOSAR
LEOSAR
GEOSAR
Źródło: opracowanie własne.
Rys. 3. System MEOSAR: przyszłość 2013-2015
3
MCC – Cospas-Sarsat Misssion Control Centre – Centrum Kontroli Misji Cospas-Sarsat; LEOLUT –
Low Earth Orbit Local User Terminal – naziemna stacja programu, odbierająca informacje z satelitów systemuLEOSAR; GEOLUT – Geostationary Earth Orbiting Local User Terminal – naziemna stacja programu odbierająca informacje z satelitów systemu GEOSAR.
-2-
2013 rok jest rokiem, w którym system MEOSAR ma osiągnąć wstępną gotowość
operacyjną. Natomiast, w 2015 roku, system powinien osiągnąć pełną gotowość operacyjną
i wejść do „służby”.
Aktualnie, system MEOSAR rozwijany jest przez USA, Rosję, Europejską Agencję
Kosmiczną (European Space Agency-ESA), działającą w imieniu Komisji Europejskiej
i Kanadę oraz Francję. W ramach systemu MEOSAR, w 2009 roku zaczną być umieszczane
na orbicie satelity GPS BLK II-F, w 2010 roku satelity Glonass-K i Galileo, a 2013 będzie
„rokiem” satelitów GPS BLK III.
System MEOSAR oraz LEOSAR i GEOSAR mają zapewnić pełne i ciągłe pokrycie
obszaru ziemi, a wszystkie te systemy będą funkcjonowały razem co najmniej do 2021 roku,
co pozwoli na zwiększenie dokładności namiaru pozycji i skróci maksymalnie czas od wysłania sygnału do jego odbioru przez MCC i RCC – zakłada się, że czas ten będzie krótszy niż
5 minut.
Rzeczpospolita Polska przystąpiła do Programu Międzynarodowego COSPASSARSAT, poprzez podpisanie w dniu 31 maja 2005 roku Noty o przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Programu Międzynarodowego COSPAS-SARSAT jako Państwo Użytkownik4.
Nota weszła w życie 16 września 2005 roku. Instytucją współpracującą z Programem COSPAS-SARSAT jest Urząd Lotnictwa Cywilnego.
Jak już wspomniano wcześniej, kluczem do powodzenia akcji poszukiwawczoratowniczej jest odebranie przez satelitę systemu sygnału niebezpieczeństwa, który emitowany jest przez nadajnik sygnału niebezpieczeństwa – Beacon, umożliwiającego szybką identyfikację sygnału i określenie współrzędnych miejsca, z którego został wysłany.
Co to jest Beacon, jakie są jego rodzaje?
W języku polskim dość trudno doszukać się znaczenia słowa Beacon. Tak, aby w pełni określić znaczenie słowa Beacon, ponieważ bezpośrednie tłumaczenie z języka angielskiego to: radiolatarnia, znak nawigacyjny przyjęto, że jest to nadajnik sygnału niebezpieczeństwa. Ze względu na zróżnicowane środowisko pracy i przeznaczenie, nadajniki sygnału niebezpieczeństwa możemy podzielić na (rys. 4):
4
M. P. z 2006 r. Nr 13, poz. 171.
-3-
BEACONY
BEACONY
PLB
PLB
ELT
ELT
EPIRB
EPIRB
ELT
ELT (AD)
(AD)
ELT
ELT (AP)
(AP)
ELT
ELT (AF)
(AF)
ELT
ELT (S)
(S)
Źródło: opracowanie własne.
Rys. 4. Rodzaje nadajników sygnału niebezpieczeństwa
Przyjęte skróty nadajników sygnału niebezpieczeństwa, ze względu na przeznaczenie
oznaczają (rys. 5.):
§ PLB – Personal Locator Beacon – osobisty nadajnik sygnału niebezpieczeństwa;
§ ELT – Emergency Locator Transmitter – nadajnik sygnału niebezpieczeństwa statku powietrznego, w tym:
− ELT AD – ELT Automatic Deployable – ELT uruchamiany automatycznie, zamocowany trwale na statku powietrznym, aktywowany w wyniku zderzenia,
a w niektórych przypadkach również przez czujniki hydrostatyczne. Przewidziane jest również uruchamianie manualne;
− ELT AF – ELT Automatic Fixed – ELT uruchamiany automatycznie, zamontowany trwale na statku powietrznym;
− ELT AP – ELT Automatic Portable – ELT uruchamiany automatycznie, zamontowany trwale na statku powietrznym z możliwością łatwego i szybkiego demontażu;
− ELT S – ELT Survival – ELT, który może być wyniesiony ze statku powietrznego, umieszczony tak, by łatwe było jego użycie w przypadku zagrożenia, uruchamiany manualnie przez osoby poszukiwane.
§ EPIRB – Emergency Position Indicating Radio Beacon – morski nadajnik sygnału
niebezpieczeństwa, radiopława.
Natomiast, osobiste nadajniki sygnału niebezpieczeństwa (PLB) w zależności od środowiska, w którym są użytkowane można podzielić na: lotnicze, morskie i lądowe.
-4-
ELT
EPIRB
PLB
Źródło: Kannad: http://www.kannad.com [dostęp: 25.02.2009]
Rys. 5. Nadajniki sygnału niebezpieczeństwa
Szczegółowe charakterystyki techniczne nadajników sygnału niebezpieczeństwa zawarte są w Załączniku 10 Łączność lotnicza5 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie
cywilnym, podpisanej w Chicago dnia 7 grudnia 1944 roku6, dalej zwana Konwencją. Aktualnie lotnicze, morskie i osobiste nadajniki sygnału niebezpieczeństwa wysyłają sygnał niebezpieczeństwa na częstotliwościach: 121.5MHz, 243MHz i 406MHz. Jednak, z zgodnie z decyzją Rady Programu COSPAS-SARSAT z dniem 1 lutego 2009 roku satelity Systemu COSPAS-SARSAT, odbierają tylko sygnał niebezpieczeństwa nadawany na częstotliwości
406MHz. Porównanie możliwości technicznych nadajników sygnału niebezpieczeństwa zawarto w tabeli 1.
Tabela 1. Porównanie możliwości technicznych nadajników sygnałów niebezpieczeństwa
Częstotliwość
406MHz
121.5/243MHz
Sygnał
Cyfrowy
Analogowy
Moc sygnału
5W [Wat]
0.1W [Wat]
Zasięg
Globalny
Regionalny
Dokładność pozycji
5 km
100 m – GPS
20 km
Czas zaalarmowania
5 min (GEOSAR)
ok. 1 godz. (LEOSAR)
Ustalanie pozycji
1 satelita
Co najmniej 2 satelity
Źródło: COSPAS-SARSAT: http://www.cospas-sarsat.org/FirstPage/121.5PhaseOut.htm [dostęp: 25.02.2009]
5
Oświadczenie rządowe z dnia 20 sierpnia 2003 roku w sprawie mocy obowiązujących załączników do
Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym, podpisanej w Chicago dnia 7 grudnia 1944 roku (Dz. U.
Nr 146, poz. 1413).
6
Dz. U. z 1959 r. Nr 35, poz. 212 z późn. zm.
-5-
Wyposażenie statku powietrznego w ELT uwarunkowane jest międzynarodowymi
normami i zalecanymi metodami postępowania, zawartymi w Załączniku 6 Eksploatacja statków powietrznych do Konwencji, jak również zapisami zawartymi w Rozporządzeniu Komisji
(WE) Nr 859/20087 pkt OPS 1.820.
Zgodnie z zapisami zawartymi w Załączniku 6 Eksploatacja statków powietrznych do
Konwencji: od 1 lipca 2008 roku wszystkie samoloty muszą być wyposażone w jeden ELT
dowolnego typu.
Natomiast, zapisy Rozporządzeniu Komisji (WE) Nr 859/2008 pkt OPS 1.820 określają: „Operator nie użytkuje samolotu, któremu zezwala się na przewożenie ponad 19 pasażerów, jeżeli nie jest on wyposażony w co najmniej: jeden automatyczny nadajnik ratunkowy
(ELT) lub dwa ELT dowolnego typu lub dwa ELT, z których jeden jest automatycznym ELT,
dla samolotów, których świadectwo zdatności do lotu wydano po raz pierwszy po dniu 1 lipca
2008 r.
Operator nie użytkuje samolotu, któremu zezwala się na przewożenie 19 i mniej pasażerów, jeżeli nie jest on wyposażony w co najmniej jeden ELT dowolnego typu lub jeden automatyczny ELT dla samolotów, których świadectwo zdatności do lotu wydano po raz pierwszy po dniu 1 lipca 2008 roku.
Operator zapewnia, by wszystkie nadajniki ratunkowe (ELT), wprowadzone na pokład
w celu spełnienia powyższych wymogów, działały zgodnie z odpowiednimi przepisami zawartymi w załączniku 10 ICAO, tom III”.
Co to jest 15-sto heksadecymalny kod identyfikacyjny Beaconu i jaka jest procedura
rejestracji nadajnika sygnału niebezpieczeństwa?
15-sto heksadecymalny kod identyfikacyjny nadajnika sygnału niebezpieczeństwa jest
jego „znakiem rozpoznawczym”, odbieranym przez satelitarne elementy Systemu COSPASSARSAT, w chwili zaistnienia sytuacji niebezpieczeństwa.
Postać binarna kodu identyfikacyjnego:
1010 1101 1100 1101 0000 0010 0010 1000 1100 0101 0000 0000 0100 0000 0001
Postać 15-sto heksadecymalna kodu identyfikacyjnego:
ADCD0228C500401
7
Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 859/2008 z dnia 20 sierpnia 2008 roku zmieniające rozporządzenie
Rady (EWG) nr 3922/91 w odniesieniu do wspólnych wymagań technicznych i procedur administracyjnych mających zastosowanie do komercyjnego transportu lotniczego (Dz. Urz. UE z 2008 r., L. Nr 254, s. 1 i nast.)
-6-
15-sto heksadecymalny kod identyfikacyjny nadajnika sygnału niebezpieczeństwa
tworzony jest automatycznie na podstawie zakodowanych danych, takich jak: kod kraju, numer seryjny Beaconu, jego przeznaczenie, znaki rejestracyjne statku powietrznego itp.
15-sto heksadecymalny kod identyfikacyjny nie jest przydzielany przez Urząd Lotnictwa Cywilnego ani żadną inną instytucję oraz organizację. Kodowaniem nadajników sygnałów niebezpieczeństwa mogą bezpośrednio zajmować się ich sprzedawcy, jak również
wyspecjalizowane instytucje, posiadające odpowiednie oprogramowanie do kodowania.
Kodem każdego kraju jest liczba trzy cyfrowa, przydzielona przez Międzynarodowy
Związek Telekomunikacyjny (International Telecommunication Union – ITU). Rzeczypospolitej Polskiej przydzielony został kod: 261.
Zgodnie z zaleceniami Rady Programu COSPAS-SARSAT zawartymi w dokumencie
C/S G.0058, wszystkie nadajniki sygnału niebezpieczeństwa powinny być zakodowane zgodnie z protokołami kodowania COSPAS-SARSAT9 właściwym dla Państwa, w którym nadajnik sygnału niebezpieczeństwa będzie zarejestrowany.
W ramach ujednolicenia procesu kodowania, Urząd Lotnictwa Cywilnego jako instytucja odpowiedzialna za współpracę z Międzynarodowym Programem COSPAS-SARSAT i za
rejestrację nadajników sygnału niebezpieczeństwa, ustalił następujące protokoły kodowania
obowiązujące w Polsce:
§ dla ELT: Aviation user protocol i User location protocol ze znakiem rozpoznawczym statku powietrznego;
§ dla EPIRB: Maritime user protocol i User location protocol z numerem MMSI;
§ dla PLB: Serial user protocol i User location protocol z numerem seryjnym
nadajnika i certyfikatem homologacji typu/numerem certyfikatu COSPASSARSAT (TAC)10.
Urząd Lotnictwa Cywilnego prowadzi ewidencję pokładowych i osobistych nadajników sygnału niebezpieczeństwa. Rejestracji nadajnika sygnału niebezpieczeństwa dokonuje się na podstawie przesłanego formularza rejestracyjnego wraz z oświadczeniami
o zgodzie na przetwarzanie danych osobowych i o nie zarejestrowaniu Beaconu w ewidencji
lub rejestrze prowadzonym przez właściwy organ innego państwa. Wersja elektroniczna for8
COSPAS-SARSAT guidelines on 406MHz Beacon coding, registration and type approval, C/S G.005
Issue 2-Revision 2, October 2006.
9
Specification for COSPAS-SARSAT 406MHz distress Beacons, C/S T.001, Issue 3-Revision 8,
November 2007.
10
TAC – Cospas-Sarsat Type Approval Certificate number, np. TAC: 112 – ELT Artex Inc. G406-4.
Więcej informacji można znaleźć na stronie: http://www.cospassarsat.org/Beacons/typeApprovedList.htm
-7-
mularza oraz informacje na temat zasad rejestracji, kodowania i przykłady protokołów kodowania znajdują się na stronie internetowej Urzędu Lotnictwa Cywilnego11 w dziale Żegluga
Powietrzna w zakładce Poszukiwanie i Ratownictwo: Radiobecony oraz Rejestracja – informacje.
Rejestracja nadajnika sygnału niebezpieczeństwa w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego
jest nieodpłatna. Zachęcamy wszystkich właścicieli/użytkowników statków powietrznych,
jak również osoby posiadające PLB do dokonania rejestracji nadajników sygnału niebezpieczeństwa.
Rejestracja nadajników sygnału niebezpieczeństwa w dużym stopniu zwiększa efektywność działania służb poszukiwawczo-ratowniczych, poprzez:
§ umożliwienie jednoznacznej identyfikacji nadajnika sygnału niebezpieczeństwa,
statku powietrznego i jego właściciela/użytkownika;
§ prowadzenie działań poszukiwawczo-ratowniczych w przypadku nieuzasadnionej
emisji sygnału tzw. fałszywego sygnału niebezpieczeństwa, które obecnie stanowią
około 95% wszystkich sygnałów odbieranych przez satelitarne elementy Systemu
COSPAS-SARSAT.
11
http://www.ulc.gov.pl
-8-