Streszczenie pracy - Wydział Nauk o Zdrowiu

Zał.nr 4
Imię i nazwisko doktoranta
Aleksander Jerzy Fuglewicz
Miejsce pracy i zajmowane stanowisko
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Wrocławiu, ul. H. Kamieńskiego 73a, Wrocław
wolontariusz
Tytuł pracy doktorskiej
Częstość występowania i znaczenie kliniczne serododatnich wyników badania w kierunku zakażenia
T. gondii u dzieci z nawracającymi bólami głowy
Promotor
prof. zw. dr hab. n. med. Józef Prandota
Emerytowany kierownik Katedry Pielęgniarstwa Pediatrycznego,
Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego we Wroclawiu
Recenzenci
dr hab. n. med. Krystyna Mitosek-Szewczyk, prof. nadzw.
Kierownik Kliniki Neurologii Dziecięcej UM w Lublinie
prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy Leszek
kierownik Oddziału Klinicznego Katedry i Kliniki Psychiatrii UM we Wrocławiu
Wrocław, data 25.06.2014 rok
1
Aleksander Jerzy Fuglewicz
Data i miejsce urodzenia - 23.04.1975 r. - Góra
Wykształcenie i przebieg pracy zawodowej:
Absolwent Akademii Medycznej we Wrocławiu (2002 r.).
W latach 1997-1998 studia we Włoszech w Padwie w ramach wymiany naukowej programu Tempus.
W latach 2007-2012 student studiów doktoranckich w Zakładzie Pediatrii Społecznej. Autor główny
i współautor 27 publikacji w czasopismach i monografiach naukowych. Udział w konferencjach naukowych,
również międzynarodowych. Tłumacz z języka angielskiego - od 2011 r. współpraca z wydawnictwem
Elsevier Polska. Obecnie od maja b.r. wolontariat w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym im.
Kamieńskiego we Wrocławiu.
Dorobek naukowy - przykładowe prace:
1. Fuglewicz A., Pękala Ł.: Wtórny zespół Sjögrena u chorych z układowymi chorobami tkanki łącznej.
Adv Clin Exp Med, 2003; 12(3): 329-339.
2. Przestrzelska M., Stodolak A., Fuglewicz A.,Knihinicka-Mercik Z..: Health promotion as a crucial
factor in the maintenance of independent lifestyle. W: Wellness and prosperity in different phases of
life: monografia pod red. Grażyny Olchowik; Lublin: NeuroCentrum, 2009; s.281-292.
3. Pietras J., Fuglewicz A., Stodolak A., Salik K..: Rehabilitacja oddechowa - główne wyzwania i korzyści
płynące z wczesnego wdrożenia W: Czynniki ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego; pod red.
Izabelli Uchmanowicz, Beaty Jankowskiej, Bernarda Panaszka; Wrocław : Akademia Medyczna im.
Piastów Śląskich, 2010; s.253-268.
4. Stodolak A., Khambaita M.M., Fuglewicz A., Salik K.: African children with HIV/AIDS as an example
of social and sexual inequalities - nursing care, education and preventive measures.W: Public health in
education ; ed. by Zofia Kubińska; Biała Podlaska : Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła
II, 2010; s.229-241.
5. Stodolak A., Fuglewicz A., Bazylewicz O., Lisiak M., Salik K.: Education as a crucial factor affecting
attitude towards the disease W: Public health in education ; ed. by Zofia Kubińska; Biała Podlaska:
Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II, 2010; s.23-34.
6. Stodolak K., Khambaita M.M., Fuglewicz A., Salik K.: The factors having impact on high prevalence of
HIV infection and AIDS in Africa W: Public health in education; ed. by Zofia Kubińska; Biała
Podlaska: Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II, 2010; s.255-266.
7. Prandota J., Gryglas A., Szenborn L., Ujma-Czapska B., Mierzwa J., Fuglewicz A.: Cerebral
toxoplasmosis may be a cause of recurrent headaches in children and adolescents. Cephalalgia, 2011;
31 (suppl.1): 186; PS2-151. 15th Congress of the International Headache Society. Berlin (Germany),
23-26 June 2011.
8. Fuglewicz A., Stodolak A..: Rozpoznawanie i profilaktyka lęku i depresji wśród dzieci i młodzieży.
W: Chory przewlekle - aspekty pielęgnacyjne, rehabilitacyjne, terapeutyczne; pod red. Joanny
Rosińczuk-Tonderys, Izabelli Uchmanowicz; Wrocław : MedPharm Polska, 2011; s.137-146.
9. Fuglewicz A., Stodolak A..: Wpływ chorób przewlekłych na emocje dziecka i jego najbliższe otoczenie
W: Chory przewlekle - aspekty pielęgnacyjne, rehabilitacyjne, terapeutyczne; pod red. Joanny
Rosińczuk-Tonderys, Izabelli Uchmanowicz; Wrocław : MedPharm Polska, 2011; s.147-155.
10. Stodolak A., Fuglewicz A..: Zapobieganie próchnicy zębów u dzieci i młodzieży oraz promocja zdrowia
jamy ustnej - rola pracowników służby zdrowia. Med Og Nauk Zdr, 2014; 20(1):76-81.
2
Streszczenie pracy doktorskiej
Wstęp
Bóle głowy u dzieci są coraz szerzej postrzegane jako wiodący problem zdrowotny, często jednak nie zostają właściwie
zdiagnozowane, co uniemożliwia prawidłowe leczenie, powodując długotrwałe niekorzystne konsekwencje zdrowotne oraz
generowanie znacznych kosztów finansowych i społecznych. Toksoplazmoza, wywołana przez obligatoryjnego pasożyta
wewnątrzkomórkowego T. gondii, jest najczęstszą chorobą zakaźną u ludzi, występując u około 30-50% populacji. Zakażenie
T. gondii jest również stwierdzane w wieku rozwojowym. U dzieci zgłaszających się do neurologa, bóle głowy stanowią jedną
z najpowszechniejszych dolegliwości. Pomimo wielu doniesień podkreślających związek nabytej toksoplazmozy ze zwiększoną
częstością występowania objawów neuropsychiatrycznych, w tym bólów i zawrotów głowy, nadal w pracach naukowych
i podręcznikach brak jest szerszej informacji na temat nabytej toksoplazmozy jako jednej z ważnych przyczyn bólów głowy.
Cele:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
ustalenie częstości występowania zakażenia pierwotniakiem T. gondii w populacji dzieci leczonych w Oddziale Neurologii
Dziecięcej Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu z powodu bólów głowy i innych dolegliwości
neurologiczno-psychiatrycznych;
wydzielenie grupy dzieci z dodatnimi wynikami badań serologicznych w kierunku toksoplazmozy za pomocą testu
immunoenzymatycznego ELISA (IgG i IgM);
zbadanie awidności próbek IgG Toxo-dodatnich u pacjentów z grupy badanej, co pozwoli na określenie rodzaju zakażenia
(ostre, przewlekłe);
analiza rodzinnych, środowiskowych i innych uwarunkowań występowania tych nieprawidłowości;
analiza grupy kontrolnej dzieci zdrowych lub bez bólów głowy - dobranej retrospektywnie na podstawie charakterystyki
grupy badanej - pod kątem obecności przeciwciał klasy IgG przeciwko T. gondii;
wśród pacjentów seropozytywnych z grupy badanej - opis kliniczny zgłaszanych dolegliwości, ustalenie ich rodzaju,
odchyleń od normy w wynikach badań laboratoryjnych oraz ewentualnych badaniach obrazowych;
u pacjentów seropozytywnych z grupy kontrolnej - ustalenie wieku, płci oraz miejsca zamieszkania;
testowanie hipotezy zerowej zakładającej, że częstość występowania zakażenia T. gondii w populacji dzieci cierpiących na
bóle głowy nie odbiega w sposób znamienny statystycznie od częstości u dzieci i młodzieży zdrowej lub bez bólów głowy.
Materiał i metody
Grupa badana. Dzieci i młodzież, hospitalizowani w Oddziale Neurologii Dziecięcej z powodu bólów głowy
i towarzyszących zaburzeń neurologiczno-psychiatrycznych (wiek 1-18 lat).
Grupa kontrolna - została dobrana retrospektywnie spośród młodzieży gimnazjalnej i licealnej, zdrowej lub nie zgłaszającej bólów
głowy ani dolegliwości pokrewnych, biorącej udział w badaniach przesiewowych na obecność zakażenia różyczką i krztuścem.
Metody. Dla uzyskania danych demograficzno-socjalnych i lekarskich wśród młodzieży z grupy badanej przygotowano ankietę,
składającą się z 3 części: I. ogólnej, II. wywiadu rodzinnego oraz III. epidemiologicznej, dotyczącej charakterystyki bólów głowy.
Dane kliniczne uzyskano z dokumentacji medycznej hospitalizowanych pacjentów (dodatkowe objawy podmiotowe, schorzenia
towarzyszące, liczba leukocytów, stężenie CRP oraz OB, a ponadto wyniki badania EEG oraz neuroobrazowania głowy - RTG,
CT lub MR). Po pobraniu próbek krwi zostały one przebadane pod kątem obecności przeciwciał przeciwko T. gondii (IgM, IgG
i awidności przeciwciał IgG w grupie badanej; IgG w grupie kontrolnej). Wykonano porównanie częstości występowania
wyników seropozytywnych między grupą badaną i kontrolną oraz zależności częstości zakażenia od płci, miejsca zamieszkania,
wieku oraz etapu rozwojowego.
Wyniki
W badanej grupie przeanalizowano 167 osób - 68 chłopców (40,72%) i 99 dziewczynek (59,28%) w wieku 1 do 17 lat
(średnia wieku = 13,28 ± 3,71 lat). Dodatnie przeciwciała IgG stwierdzono u 19 dzieci (11,38%), natomiast wyniki ujemne u 148
osób (88,62%). U 18 spośród tych pacjentów (94,74%) stwierdzono wysoką awidność przeciwciał IgG. Spośród osób
seropozytywnych, 17 przebywało stale w towarzystwie zwierząt (89,47%), najczęściej kilku (psa, kota i/lub żółwia).
U 7 pacjentów (36,84%) bóle głowy pojawiały się ok. 1 raz w miesiącu, częstsze bóle stwierdzono u 6 pacjentów
(31,58%), a rzadsze - u 2 osób (10,53%). Najczęściej bóle głowy były zlokalizowane w okolicy czołowej, następnie skroniowej
3
i potylicznej. U większości chorych bóle miały kilka lokalizacji; u 50% dzieci serododatnich bóle głowy były obustronne,
natomiast pozostała część zgłaszała bóle jednostronne, naprzemienne lub o zmiennym charakterze.
Czas trwania bólu głowy wynosił poniżej 2 godzin u 8 pacjentów (42,11%) i 2-6 godzin u takiej samej liczby chorych.
Średnie natężenie bólu w analizowanej grupie wynosiło 5,25 ± 2,10 punktów. Najwięcej osób określiło odczuwany ból jako
ściskający (26,32%), następnie zaś - jako pulsujący (21,05%). Ośmioro pacjentów (42,11%) określiło odczuwany ból jako
uciążliwy, z czego u dwóch osób uciążliwość ta była nieznaczna, natomiast sześcioro dzieci (31,58%) obawiało się nawrotu bólu.
Do innych podawanych objawów należały: zaburzenia błędnikowo-móżdżkowe, objawy przeczulicy (wzrokowej
i słuchowej) nudności i wymioty, objawy rozbicia i osłabienia oraz zaburzenia psychiczne, a także zaburzenia świadomości oraz
inne dolegliwości (np. bóle brzucha). Schorzeniami dodatkowymi, na które chorowały dzieci IgG-dodatnie, były: padaczka,
alergiczny nieżyt nosa, astma oskrzelowa, alergia wziewna, atopowe zapalenie skóry, zaburzenia koncentracji uwagi, zaburzenia
rozwoju psychoruchowego oraz zaburzenia zachowania.
U 3 spośród 8 pacjentów OB był podwyższony (15,79%). Stężenie białka C-reaktywnego pozostawało w granicach
normy w 9 z 10 dostępnych pomiarów. Liczba leukocytów we krwi obwodowej była prawidłowa u 14 spośród 17 pacjentów
(73,68%). W 10 spośród 15 analizowanych przypadków przypadkach zapis EEG był nieprawidłowy (52,63%).
W nieprawidłowych zapisach EEG stwierdzono: zwiększoną częstość fal wolnych, (dyskretne) zmiany obustronne, zmiany
uogólnione, rozsiane fale θ, zmiany napadowe z iglicą lub bez oraz zwolniony zapis podstawowy.
W badanej grupie zlecono 5 badań RTG, 8 badań CT oraz 11 badań MR. Technika MR wykryła zmiany chorobowe
w ok. 82% przypadków (n=9), RTG - w 60% (n=3), zaś CT - jedynie w 12,5% (n=1). Do stwierdzonych nieprawidłowości
należało m.in.: pogrubienie śluzówek zatok przynosowych, obecność przestrzeni płynowych w obrębie mózgowia (torbieli),
rozsiane zmiany miąższowe i inne.
W grupie kontrolnej przeanalizowano 86 osób (66 płci męskiej - 76,74% oraz 20 płci żeńskiej - 23,26%) w wieku od 13
do 20 lat (średnia 16,37 ± 1,44). W tej grupie 68 osób pochodziło z miasta (79,07%), natomiast 18 ze wsi (20,93%). Dodatnie
stężenia IgG stwierdzono u 14 osób (16,28%) - 12 chłopców i 2 dziewczynek Wśród 14 osób serododatnich z grupy kontrolnej,
8 mieszkało w mieście (57,14%), zaś 6 na wsi ( 42,86%).
Nie stwierdzono statystycznie znamiennej różnicy częstości występowania wyników serododatnich między grupą badaną
a grupą kontrolną. Częstość zakażenia T. gondii w badanym materiale nie zależała w poszczególnych grupach od płci i miejsca
zamieszkania (patrz: str. 78, 80). Obie grupy nie różniły się statystycznie także pod względem miejsca zamieszkania, lecz różniły
się pod względem płci - w grupie kontrolnej było więcej osób płci męskiej. Nie stwierdzono również istotnej różnicy wieku
pomiędzy grupą badaną i kontrolną.
Wnioski
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Dziewiętnaścioro (10.67%) spośród 178 analizowanych dzieci i młodzieży z nawracającymi bólami głowy miało
serododatnie wyniki badania w kierunku specyficznych przeciwciał anty-TG IgG, natomiast u 18 z nich stwierdzono wysoki
indeks awidności wskazujący na przewlekłą infekcję tym pasożytem.
Głównymi objawami klinicznymi były u nich bóle głowy, obejmujące okolicę czołową, skroniowe oraz potyliczną. Tylko
u 1 pacjenta stwierdzono obwodowe powiększenie węzłów chłonnych, które jest zwykle pomocne we wczesnym
postawieniu właściwego rozpoznania nabytej toksoplazmozy.
U badanych dzieci częstymi chorobami współistniejącymi były: padaczka, astma oskrzelowa, alergiczne zapalenie błony
śluzowej nosa, nawracające zapalenia górnych dróg oddechowych, zapalenie trąbki Eustachiusza, a także zapalenie zatok
obocznych nosa i komórek sitowych, które mogły opóźniać diagnostykę infekcji TG.
Wartość tomografii komputerowej w diagnostyce bólów głowy badanych dzieci okazała się bardzo ograniczona, natomiast
badanie rezonansem magnetycznym wykryło nieprawidłowości w tkance mózgowej u 7 spośród 11 analizowanych
pacjentów, chociaż z punktu widzenia przydatności terapeutycznej nie miały one większego znaczenia.
Prawie wszystkie serododatnie dzieci miały styczność ze zwierzętami domowymi, które mogły być potencjalnym źródłem
infestacji pasożytem.
Nie stwierdzono znamiennie częstszego występowania serododatnich wyników obecności swoistych przeciwciał IgG
przeciwko T. gondii w grupie badanej w porównaniu z grupą kontrolną.
Przeprowadzone analizy nie wykazały zależności pomiędzy częstością występowania zakażenia TG a wiekiem lub płcią.
Śledzenie stężenia przeciwciał IgG anty-TG oraz oszacowanie poziomu awidności stanowią ważną część procesu
diagnostycznego i terapeutycznego u dzieci i młodzieży z nawracającymi bólami głowy oraz innymi dolegliwościami,
zgłaszającymi się do leczenia neurologicznego.
Wydaje się, że w przypadku nawracających bólów głowy wykonanie rutynowego testu w kierunku ewentualnej infekcji TG
powinno być wczesną składową podstawowego procesu diagnostycznego.
4