Pościg transgraniczny pomiędzy Republiką Polską i Republiką

Szybka informacja der FBS Löbau
opracowano dnia 04.04.2014 roku
Pościg transgraniczny pomiędzy Republiką Polską i Republiką Federalną Niemiec
1 Informacje ogólne
Zgodnie z Art. 41 Konwencji Wykonawczej do Układu z Schengen (KWS) niemieccy i polscy
funkcjonariusze Policji, którzy ścigają osobę w swoim kraju mogą kontynuować pościg na
terytorium państwa drugiej strony umowy i wykonywać tam określone uprawnienia władcze.
Pościg transgraniczny nie wymaga generalnie żadnej wyraźnej zgody drugiej strony umowy, jest
związany jednakże określonymi wymogami.
Do pościgu transgranicznego upoważnieni są funkcjonariusze Policji Federalnej i Krajowej jak
również funkcjonariusze służby celnej jako pomocniczy funkcjonariusze prokuratury przy
zwalczaniu przemytów środków odurzających oraz broni. Pościg transgraniczny musi być
zawsze przeprowadzony przez przynajmniej 2 funkcjonariuszy Policji. Ścigający pojazd może
być prowadzony również przez pracownika cywilnego/ pracownika wspierającego Policji
Federalnej, tak długo jak znajduje się w nim 2 funkcjonariuszy Policji.
W trakcie pościgu transgranicznego funkcjonariusze ścigający zrównani są w ochronie prawnokarnej z funkcjonariuszami kraju, do którego wkraczają. Odpowiedzialność za szkody jest
uregulowana dla funkcjonariuszy tak, jak przy pełnieniu służby we własnym kraju.
Podstawy prawne:
-
Art. 41 do 43 KWS
-
Oświadczenia Republiki Federalnej Niemiec i Republiki Polskiej do Art. 41 KWS
-
Postanowienie ramowe Rady Unii Europejskiej (2002/584/JI) o Europejskim Nakazie
Aresztowania
i Procedury przekazywania osób pomiędzy krajami członkowskimi z 13 czerwca 2002
roku
-
Umowa pomiędzy Republiką Federalną Niemiec i Republiką Polską o uzupełnieniu
Europejskiej Konwencji o Ekstradycji z dnia 13 grudnia 1957 roku oraz ułatwieniu jej
zastosowania z dnia 17.07.2003 roku.
2 Wymogi pościgu transgranicznego
Osoba jest ścigana
ujęta na gorącym uczynku
przy popełnieniu
przy
współuczestnictwie
zbiegła z
 aresztu śledczego
 więzienia
środków poprawczych i
 zabezpieczających
w czynie umożliwiającym wydanie
sprawcy
z pozostałą karą w
wysokości co najmniej 3
miesięcy
zagrożonym górną granicą kary w
wysokości 12 miesięcy lub więcej
przez granicę do Rzeczypospolitej Polskiej
bez wcześniej zgody polskiej
Straży Granicznej
po wcześniejszej informacji
przekazanej polskiej Straży
Granicznej
bez wcześniejszego
poinformowania polskiej Straży
granicznej
kiedy tej nie jma na miejscu na
czas, aby przejąć ściganie
w przypadku niecierpiącym
zwłoki
bez ograniczeń czasowych i przestrzennych
jednakże tylko do czasu przejęcia ścigania przez
polskie organy
Uwagi:
Ściganie na gorącym uczynku
Ściganie na gorącym uczynku istnieje tylko wtedy, kiedy zachodzi prawie bezpośredni kontakt
z uciekinierem np.
-
kontakt wzrokowy z osobą
-
jednoznaczne umiejscowienie śladów (np. ślady stóp na śniegu) w związku
czasowym i przestrzennym
-
aktualne złapanie tropu zapachowego przez psa służbowego
Poszukiwanie zbiega – nawet jeśli zorientowane na osiągnięcie celu – nie stanowi żadnego
pościgu transgranicznego, a jest to niedopuszczalna czynność poszukiwawcza na terytorium
obcego państwa.
Czyn podlegający wydaniu
Ściganie na gorącym uczynku jest dopuszczalne przy czynach podlegających wydaniu.
Podleganie wydaniu istnieje jeśli przy ściganiu zachodzi działanie zgodnie z Art. 2 ust. 1
Postanowienia Ramowego o Europejskim Nakazie Aresztowania, które według prawa miejsca
popełnienia czynu zagrożone jest karną pozbawienia wolności albo orzeczeniem środka
ograniczenia wolności w postaci środka zabezpieczającego i poprawczego (i przez to również
przy ograniczonej zdolności do odpowiedzialności karnej) w wysokości co najmniej 1 roku.
Upraszczając można przedstawić, że każdy czyn karalny w Niemczech, który wypełnia
znamiona czynu zabronionego, jest czynem podlegającym wydaniu. Sprawca ma prawo działać
w stanie ograniczenia odpowiedzialności karnej (np. przestępca seksualny, środki odurzające)
ale nie może być niezdolnym do ponoszenia winy (np. dzieci).
To oznacza, że czyn musi być w Niemczech zagrożony karą pozbawienia wolności do jednego
roku albo wyższą (kara minimalna – kara najwyższa). Z powodu takiego czynu mógłby zostać
wydany Europejski Nakaz Aresztowania. Czyn podlega wydaniu. To obowiązuje również
niezależnie od tego, czy w poszczególnych krajach stosujących Europejski Nakaz Aresztowania
chodzi o czyn karalny (wzajemna karalność). W związku z tym wjazd bez zezwolenia i przemyt,
wszystkie przestępstwa przeciwko mieniu, przestępstwa przeciwko nietykalności cielesnej i
przestępstwa fałszowania dokumentów są objęte pojęciem czynu podlegającego wydaniu i
upoważniają do pościgu transgranicznego na gorącym uczynku.
Brak wniosku o ściganie nie jest przeszkodą (Art. 5 Umowy pomiędzy Republiką Federalną
Niemiec i Republiką Polską o uzupełnieniu Europejskiej Konwencji o Ekstradycji z dnia 13
grudnia 1957 roku oraz ułatwieniu jej zastosowania).
Ucieczka z więzienia
Przy ucieczce z więzienia (kara pozbawienia wolności, kara zastępcza pozbawienia wolności
albo środek poprawczy i zapobiegawczy) długość (pozostałe) kary do wykonania albo suma
wielu (pozostałych) do wykonania musi wynosić przynajmniej 3 miesiące zgodnie z Art. 1
Umowy pomiędzy Republiką Federalną Niemiec i Republiką Polską o uzupełnieniu Europejskiej
Konwencji o Ekstradycji z dnia 13 grudnia 1957 roku oraz ułatwieniu jej zastosowania.
Odnośnie aresztu śledczego postulat pozostałej kary oczywiście nie obowiązuje. Umieszczenie
w areszcie śledczym i tak orzeka się wtedy, kiedy oczekuje się dłuższej kary pozbawienia
wolności.
Ucieczka z aresztu
Ucieczka z aresztu policyjnego (ochronnego, bezpieczeństwa, wykonawczego) nie upoważnia
do pościgu transgranicznego. Obowiązuje to również dla zabezpieczeń na podstawie nakazu
aresztowania albo orzeczenia umieszczeniu w zakładzie medycznym (aresztowanie). Areszt
stosuje się dopiero przy doprowadzeniu do zakładu karnego.
Stosowanie tymczasowego zatrzymania przy ujawnieniu na gorącym uczynku przez ucieczkę
należy przyporządkować do ścigania na gorącym uczynku.
Stosowanie kontroli policyjnej
Zwykłe stosowanie kontroli policyjnej (ignorowanie nakazu zatrzymania, oddalenie się w trakcie
kontroli itd.) nie uzasadnia pościgu transgranicznego. Obowiązuje to również wtedy, kiedy
stwierdzono, że osoba jest poszukiwania nakazem aresztowania, chyba, że chodzi o zbiegłego
więźnia.
Nie zachodzi ściganie na gorącym uczynku, kiedy istnieje informacja o ściganiu osoby
uchylającej się przed kontrolą albo pojeździe (np. z powodu VERKUFA w Turyngii), lecz
(planowe) ściganie.
Jeśli w wyniku uchylenia się przed policyjną kontrolą popełniono przestępstwa (opór,
uszkodzenie ciała, uszkodzenie rzeczy), zachodzi jednakże ściganie na gorącym uczynku
upoważniające do pościgu transgranicznego.
Zauważ: Pościg transgraniczny do Republiki Czeskiej przy uchyleniu się przed kontrolą przez
Straż Graniczną w ramach ścigania doraźnego możliwy bez dalszych wymogów.
Przekroczenie granicy
Przekroczenie granicy, w celu pościgu transgranicznego jest możliwe w każdym czasie w
każdym miejscy granicy. Odnośnie głębokości pościgu transgranicznego nie ma żadnych
przestrzennych i czasowych ograniczeń. Pościg transgraniczny może nastąpić pieszo albo przy
pomocy pojazdu służbowego. Pościg transgranicznych przy pomocy statków powietrznych nie
jest dopuszczalny.
Rozpoznawalność
Ścigający funkcjonariusze są zobowiązani do bycia jednoznacznie rozpoznawanymi oraz do
potwierdzenia ich funkcji służbowej jako podmiotu władzy. Dodatkowo funkcjonariusze mają:
-
posiadać przy sobie ważny dowód osobisty,
-
nosić na sobie uniform służbowy, a służby cywilne opaskę albo kamizelkę z napisem
„Policja“,
włączyć
w
pojeździe
służbowym
dodatkowo
niebieskie
światło.
-
Ściganie neutralnymi pojazdami służbowymi jest dopuszczalne przy użyciu światła niebieskiego i
istniejącego systemu zatrzymywania (Art.41 ust. 5e KWS). Nie jest wymagane szczególne
oznaczenie motocykli i rowerów użytych do pościgu transgranicznego.
Ścigający transgranicznie funkcjonariusze są upoważnieni do posiadania przy sobie
przyznanych im służbowo środków przymusu (wraz z psami służbowymi) i bronią służbową.
Obowiązki informacyjne i meldunkowe
Ścigający transgranicznie funkcjonariusze zgłaszają
Inspekcji Policji Krajowej już przy
przekroczeniu granicy możliwość ścigania przez granicę kraju na obszar terytorialny
Rzeczypospolitej Polskiej, kiedy przy ściganiu osoby na terenie Republiki Federalnej Niemiec
jest prawdopodobne, że ta osoba przekroczy granicę państwową piechotą albo pojazdem.
Zgłoszenie patrolu o nadchodzącym pościgu transgranicznym powinien zawierać w
szczególności:
-
powód ścigania
-
liczbę ściganych osób i ich opis
-
liczbę ściganych pojazdów i ich opis (marka, typ, kolor, numer rejestracyjny)
-
uzbrojenie osób
-
przyjęty albo rzeczywisty kierunek ucieczki
Jeśli w wyjątkowych sytuacjach nie jest możliwe zameldowanie o przekroczeniu granicy, należy
to uczynić niezwłocznie po przekroczeniu granicy.
Ścigający transgranicznie funkcjonariusze muszą meldować regularnie, przynajmniej w
odstępach maksymalnie 15 minutowych, stan ścigania, podając dane ich miejsca pobytu
Inspekcji Policji Federalnej.
Zmiany położenia, zatrzymanie osób, zakończenie ścigania i inne wydarzenia należy zgłaszać
niezwłocznie.
Inspekcja Policji Krajowej przekazuje meldunki niezwłocznie Wspólnemu Centrum w Świecku.
Należy włączyć informacyjnie Centrale Sytuacyjną i Operacyjną Urzędu Policji Federalnej, jak
również ewentualnie graniczące policje związkowe i inne organy (Policja Krajowa, Służba
Celna).
Właściwa Inspekcja Policji Federalnej musi od razu wysłać pojedyncze meldunki o sytuacji
Referatowi 11 Prezydium Policji Federalnej, odpowiednio do wytycznych.
Jeśli funkcjonariusze Policji Federalnej władają językiem polskim w stopniu umożliwiającym
pewną komunikację albo wiadomym jest, że partner z Rzeczypospolitej Polskiej włada językiem
niemieckim w stopniu umożliwiającym pewną komunikację albo istnieją pomiędzy miejscowymi
jednostkami ustalone pewne procedury, które zapewniają bezpośrednie przekazywanie
informacji, właściwy organ może zostać wcześniej zawiadomiony bezpośrednio. Przewidziane
obowiązki informacyjne pozostają jednak niezmienione.
Kompetencja do wydawania poleceń przez urzędy kraju sąsiadującego
Ścigający transgranicznie funkcjonariusze są związani prawem innego kraju umowy (np.
postanowienia ruchu drogowego przy przejazdach szczególnych). Są oni ogólnie zobowiązani
do przestrzegania poleceń właściwych miejscowo urzędów.
Na żądanie innego kraju umowy pościg transgraniczny jest od razu przerywany. Generalna
zgoda na pościg transgraniczny na terenie kraju umowy może zostać cofnięta już przed
przekroczeniem granicy.
Decyzję właściwego polskiego organu o zakończeniu działań ścigających transgranicznie
funkcjonariuszy powinna zostać przekazana poprzez Wspólne Centrum Świecko.
Zakończenie pościgu transgranicznego
Poza żądaniem urzędów kraju sąsiadującego pościg transgraniczny zawiesza się również, jeśli
przejęły to ściganie własnymi siłami.
Ściganie przez niemieckich funkcjonariuszy należy ponadto zakończyć w Rzeczypospolitej
Polskiej bądź oczekuje się zakończenia ścigania przez polskich funkcjonariuszy na terenie
Republiki Federalnej Niemiec wtedy, kiedy znaczące okoliczności przemawiają przeciwko
kontynuowaniu ścigania.
Dodatkowo w sytuacji wysokiego ryzyka dla życia albo zdrowia ścigających transgranicznie
funkcjonariuszy pod uwagę może zostać wzięte przerwanie pościgu transgranicznego (np.
pojazd został zepchnięty, czynna napaść). Powinno się unikać ścigania osoby „w każdych
okolicznościach“. W przypadku wątpliwości życie i zdrowie funkcjonariuszy należy postrzegać
jako bardziej wartościowe, niż ujęcie ściganej osoby.
Pościg transgraniczny należy absolutnie zaprzestać, kiedy komunikacja z własną jednostką jak
również Wspólnym Centrum Świecko przez radiostację albo telefon komórkowy trwale nie
istnieje i nie daje się więcej ustanowić. Wraz ze stałym kontaktem z miejscowo właściwymi
siłami kraju obszaru (np. przez radiostację albo telefon komórkowy, wspólny patrol) ten
obowiązek odpada, kiedy ścigający funkcjonariusze władają językiem polskim albo polscy
funkcjonariusze władają językiem niemieckim w stopniu umożliwiającym pewną komunikację.
Pościg transgraniczny należy zaprzestać również wtedy, kiedy nie istnieją perspektywy ujęcia
osoby.
Wkraczanie na prywatne nieruchomości
Wkraczanie do publicznie dostępnych miejsc pracy, pomieszczeń biurowych jest dopuszczalne
jedynie w trakcie godzin pracy bądź godzin urzędowania.
Wkraczanie do mieszkań i nieruchomości niedostępnych publicznie jest zabronione. Obowiązuje
to również wtedy, kiedy istniejące mury, ogrodzenia, żywopłoty, płoty są uszkodzone i w
niektórych miejscach umożliwiają dostęp. Również „oddziałujące psychicznie” ogrodzenia – np.
tablice zabraniające albo ze wskazówkami – należy interpretować jako wystarczające do
rezygnacji.
Upoważnienia
Ścigający transgranicznie funkcjonariusze są upoważnieni do ujęcia i zatrzymania zbiegów. W
ramach proporcjonalności celów zatrzymania ma prawo zostać użyty przymus bezpośredni, tzn.
użycie przemocy fizycznej i dopuszczalnych służbowo środków pomocniczych. Aktywny udział
psa służbowego jest jednakże wykluczony jako środek przymusu.
Ponadto ścigający transgranicznie funkcjonariusze mają prawo:
-
zatrzymać ściganą osobę aż do momentu, w którym funkcjonariusze właściwego
organu Rzeczypospolitej Polskiej ustalą tożsamość i podejmą dopuszczalne środki,
-
poddać zatrzymaną osobę przeszukaniu bezpieczeństwa,
-
zabezpieczyć tymczasowo posiadane przez tą osobę przedmioty aż do ich koniecznego
przekazania ich właściwym organom Rzeczypospolitej Polskiej,
-
przy nie pojawieniu się właściwych organów na miejscu zatrzymania, na ich polecenie
jest dopuszczalne przewiezienie do położonej obok jednostki Policji kraju obszaru albo
w inne miejsce kraju obszaru, w którym możliwe jest przekazanie,
-
ponowne przewiezienie osoby ujętej przez ścigających transgranicznie funkcjonariuszy
na własne terytorium państwa nie jest dopuszczalne. Wyjątkami przy włączeniu
właściwych miejscowo organów i Wspólnego Centrum w Świecku jest możliwe tylko w
przypadku ponadprawnego stanu wyższej konieczności (konieczna opieka lekarska,
ochrona przed samosądem),
-
założyć osobie kajdanki w trakcie przewozu do miejsca ustalonego przez właściwe
organy polskie.
Użycie broni palnej jest dopuszczalne tylko do celów obrony koniecznej.
Nie jest dopuszczalne rozpytanie albo przesłuchanie ujętej osoby przez zatrzymujących
funkcjonariuszy. Stwierdzenie tożsamości i kolejne czynności następcze przynależą wyłącznie
organom kraju obszaru.
Obecność sił pomocniczych Straży Granicznej/ cywilnych pracowników Policji nie sprzeciwia się
przeprowadzeniu pościgu transgranicznego, nie można jednak posługiwać się nimi na terenie
polskim do przeprowadzania działań władczych i środków przymusu, z wyjątkiem obrony
koniecznej / pomocy koniecznej.
Działania po zakończeniu pościgu transgranicznego
Ścigający transgranicznie funkcjonariusze meldują się po każdym pościgu na terenie
Rzeczypospolitej Polskiej we właściwych organach polskich. Sporządzają im niezwłocznie
notatkę. Następnie ścigający transgranicznie funkcjonariusze pozostają w gotowości do
wyjaśnienia stanu faktycznego i ustalenia kolejnych działań na wniosek organów polskich. To
obowiązuje również wtedy, kiedy osoba ścigana nie mogła zostać zatrzymana.
Wyjazd ścigających transgranicznie funkcjonariuszy z kraju sąsiadującego może nastąpić w
każdym miejscu granicy.
Policja Federalna, która przeprowadziła pościg transgraniczny albo we właściwości miejscowej
której przy udziale Policji Federalnej pościg transgraniczny został przeprowadzony, sporządza –
bez względu na wynik pościgu transgranicznego – notatkę i przesyła ją do Wspólnego Centrum
Świecko. Pozostałe biorące udział jednostki uprasza się o udział w postępowaniu.
Kierownik jednostki Policji Federalnej, której ścigający funkcjonariusze ujęli ściganą osobę w
Rzeczypospolitej Polskiej albo w obszarze ich właściwości, w Republice Federalnej Niemiec
ścigana osoba została ujęta w ramach pościgu transgranicznego (do tego zalicza się
każdorazowo również ujęcie przez organy kraju obszaru!), informuje niezwłocznie właściwą
Prokuraturę albo poza godzinami urzędowania dyżurującego Prokuratora we właściwym Sądzie
Rejonowym o stanie faktycznym. Ten obowiązek informacyjny służy możliwości złożenia
terminowego wniosku o zatrzymanie, celem wydania osoby ściganej przez Prokuraturę innego
państwa umowy.
O pościgu transgranicznym pozostającym bez skutku należy poinformować właściwą
Prokuraturę w trakcie godzin urzędowania.
Następnie niemiecka Prokuratura popiera wniosek Policji Federalnej o późniejsze ustalenia,
włącznie z postępowaniem sądowym innego państwa umowy.
Działania organów kraju obszaru
Organy kraju obszaru mogą wnosić poprzez ścigających transgranicznie funkcjonariuszy o
złapanie zbiega, ustalenie jego tożsamości albo przeprowadzenie innych działań zgodnie z
własnym prawem. Na wniosek popierają one również późniejsze ustalenia, włącznie z
postępowaniem sądowym.
Organy kraju obszaru mogę zatrzymać osobę, nie bacząc na jej narodowość, w celu
przesłuchania. Mogą one zatrzymać osobę, celem zabezpieczenia wniosku o zatrzymanie do
wydania do sześciu godzin po jego ujęciu. Nie wliczają się do tego godziny pomiędzy północą a
godziną dziewiątą. Wniosek o tymczasowe zatrzymanie, w celu wydania musi zostać
zainicjowane tak szybko jak to możliwe.