edukacja praw człowieka w edukacji formalnej

po_3150_FormalEducation:Print 06/08/2010 09:19 Page 1
EDUKACJA PRAW CZŁOWIEKA
W EDUKACJI FORMALNEJ
DOŚWIADCZENIE WYNIESIONE Z PROGRAMU
PRAWA CZŁOWIEKA – EDUKACJA - DZIAŁANIE
Program Prawa Człowieka – Edukacja –
Działanie (REAP) to trwający 10 lat
międzynarodowy program edukacji praw
człowieka koordynowany przez norweską
sekcję Amnesty International. REAP jest
realizowany przez Amnesty International w
Izraelu, Malezji, Mołdawii, Maroko, Polsce,
Rosji, Słowenii, Republice Południowe Afryki,
Tajlandii i Turcji. Po ocenie lokalnych potrzeb,
partnerzy projektu REAP wybierają tematy
praw człowieka odpowiednie dla wybranych
przez siebie grup docelowych oraz kontekstu
praw człowieka w swoim kraju. Wspólną
cechą projektu REAP na świecie jest
szkolenie „multiplikatorów” czyli osób,
które poprzez pełnione przez siebie role
lub pozycję, którą zajmują w społeczeństwie,
są w stanie wpływać na większą publiczność
lub grupę ludzi. Poprzez udział w projekcie
REAP, uczestnicy wywierają pozytywny wpływ
na stan poszanowania praw człowieka oraz
współuczestniczą w osiąganiu celu Amnesty
International, którym jest budowanie
ogólnoświatowej kultury praw człowieka.
EDUKACJA O PRAWACH
CZŁOWIEKA W EDUKACJI
FORMALNEJ
REAP współpracował z praktykującymi
w szkołach, na uczelniach wyższych i
uniwersytetach, aby włączyć edukację praw
człowieka do programu nauczania oraz
© Zoulikha
CZYM JEST PROGRAM PRAWA
CZŁOWIEKA – EDUKACJA –
DZIAŁANIE?
Młode kobiety uczestniczą w Dniu dla Darfuru w Rabacie, Maroko.
w zakres zajęć dodatkowych. Poprzez
szkolenie nauczycieli/nauczycielek na
multiplikatorów/multiplikatorki, REAP
przeistoczył salę lekcyjną w forum edukacji
praw człowieka. REAP współpracował także
z pracownikami i pracowniczkami bibliotek,
administracji oraz ośrodków szkoleniowych
w celu zwiększenia świadomości tego, jak
zagadnienia praw człowieka wpływają na
ich pracę. Amnesty International również w
znaczący sposób rozwinęła wykorzystanie w
praktyce inicjatyw REAP oraz włączanie praw
człowieka w programy edukacji poprzez
nawiązywanie współpracy z centralnymi
i lokalnymi władzami. Implementacja
programu REAP w sektorze edukacji
formalnej stworzyła możliwości do rozwoju
programu nauczania oraz innowacyjnych
materiałów edukacyjnych, a także pomogła
przyjąć szerokie podejście do zwiększania
świadomości praw człowieka i do
wzmacniania pozycji osób w każdym wieku.
po_3150_FormalEducation:Print 06/08/2010 09:19 Page 2
© Amnesty International
„Zanim dowiedziałem się
WSPÓŁPRACA Z CENTRALNYMI I
LOKALNYMI WŁADZAMI
o programie Amnesty
International, nie nawiązywałem Biorąc pod uwagę edukację praw człowieka
w edukacji formalnej, kluczem do sukcesu
do praw człowieka w swoich
była formacja partnerstw z odpowiednimi
działaniach edukacyjnych.
instytucjami rządowymi, zwłaszcza z
edukacji. Partnerstwa te
Obecnie prowadzę lekcje, akcje, ministrami
umożliwiły Amnesty International pracę ze
szkołami na poziomie krajowym. Partnerzy
warsztaty oraz fakultatywne
REAP regularnie organizowali spotkania
przedmioty związane z
i konferencje prasowe z ministrami
edukacji, aby zyskać wsparcie dla inicjatyw
tematyką praw człowieka”.
programu, co doprowadziło do powstania
Partner projektu REAP, Rosja
cennych sojuszy z lokalnymi oddziałami
ministerstw edukacji, które wspierały i
promowały programy szkoleniowe REAP.
W grudniu 2004 r., Amnesty International
Mołdawia podpisała z mołdawskim
Ministerstwem Edukacji porozumienie
partnerskie o doskonaleniu materiałów
edukacyjnych o prawach człowieka i
szkoleniu nauczycieli. Amnesty International
Mołdawia uznaje to za najważniejsze
osiągnięcie jakie przyniósł REAP we
współpracy ze szkołami. W Kiszyniowie,
porozumienie partnerskie między Amnesty
International Mołdawia a lokalnym
oddziałem Ministerstwa Edukacji
doprowadziło do większej liczby szkoleń
na temat edukacji praw człowieka dla
nauczycieli/nauczycielek w szkołach na
Amnesty International Maj 2010
Index: POL 32/002/2010
poziomie regionalnym. REAP wspiera także
szkolne kluby praw człowieka w Mołdawii, i
otworzył pięć lokalnych centrów informacji
dla młodzieży w celu wspierania ich działań.
Amnesty International Maroko
współpracowała z Ministerstwem Edukacji
Narodowej i regionalnymi ośrodkami
edukacyjnymi i szkoleniowymi, aby rozwinąć
umiejętności nauczycieli/nauczycielek
oraz osób wspierających szkolne kluby
praw człowieka. Przeszkolono czterystu
nauczycieli/nauczycielek i pracowników/
pracowniczek administracji, którzy
następnie powołali komisje w celu
zapewnienia utrzymania utworzonych
sieci. Uczestnicy i uczestniczki programu
REAP we wszystkich 16-tu regionalnych
ośrodkach edukacyjnych w Maroko stworzyli
też kluby praw człowieka, które wzmacniały
przekaz programu w salach lekcyjnych.
SZKOLENIE GRONA
PEDAGOGICZNEGO
Jednym z głównych działań programu
REAP są szkolenia i praca z nauczycielami
i nauczycielkami oraz innymi osobami
pracującymi z młodzieżą jako
multiplikatorami i multiplikatorkami edukacji
praw człowieka. Praca ta przyniosła
największe i najbardziej trwałe rezultaty
po_3150_FormalEducation:Print 06/08/2010 09:19 Page 3
© Amnesty International
„Pracowaliśmy z nauczycielami
nad ogólnymi zagadnieniami
praw człowieka, zwiększając
świadomość wartości praw
człowieka, umożliwiając im
doświadczanie kultury praw
człowieka, tak aby byli w stanie
realizować te zasady i wartości,
w swoim codziennym życiu”.
Lilia Savciuc, Amnesty International Moldova
zwłaszcza w krajach gdzie opór wobec
działalności na rzecz praw człowieka jest
duży. Przykładem najbardziej skutecznych
tego typu działań jest przeszkolenie
nauczycieli i nauczycielek w Rosji.
Uczestniczyli oni w podstawowym, a
następnie średniozaawansowanym szkoleniu.
Uzupełnienie stanowił zaawansowany kurs
dla trenerów i trenerek. Podejście
multiplikacyjne zapewniło dalsze wsparcie
dla nauczycieli i nauczycielek w ich pracy i
trwałość rezultatów podejmowanych
aktywności. W rezultacie, osoby prowadzące
edukację praw człowieka wykazały się
wysokim poziomem motywacji i
zainteresowaniem włączaniem praw
człowieka w życie szkoły, w tym nauczaniem
w sposób interaktywny, z użyciem metod
aktywizujących. Ze wskazówkami i
wsparciem ze strony grona pedagogicznego
uczniowie i uczennice także byli aktywni,
poświęcając swój czas po to, żeby stanąć w
obronie praw człowieka. Inicjowali swoje
własne działania, takie jak pisanie listów do
przywódców politycznych państw oraz
angażując się w demonstracje i akcje
Amnesty International. Przeszkoleni
multiplikatorzy i multiplikatorki rozwinęli
także system zajęć fakultatywnych, aby
zaangażować ich poza salą lekcyjną, a tym
samym oddziaływać na szerszą społeczność.
Amnesty International Mołdawia szkoli
zarówno nauczycieli/nauczycielki, jak
i pracowników/pracowniczki ośrodków
socjalnych, bibliotek, i lokalnych oddziałów
ministerstwa edukacji. Aktywności
programu REAP zaczęły się w szkołach
poprzez przeszkolenie 20 osób z grona
pedagogicznego na multiplikatorów i
multiplikatorki. Ci z kolei przygotowali
166 nauczycieli do korzystania z materiałów
o prawach człowieka w programie
edukacji. Prowadzono całodzienne
warsztaty koncentrując się na konkretnych
zagadnieniach praw człowieka lub na
tym, jak założyć klub praw człowieka.
Osoby uczestniczące zachęcono do
rozwijania ich własnych metod edukacji
praw człowieka dla swoich uczniów i
uczennic w tygodniowych warsztatach
tematycznych, bądź w warsztatach
nastawionych na zachęcanie do aktywizmu
na rzecz praw człowieka poza szkołą.
INNOWACYJNOŚĆ W ZASOBACH
NAUCZANIA
REAP dostosował się do lokalnych potrzeb
przez rozwój materiałów z zakresu edukacji
prawa człowieka, które odpowiadają na
specyficzne dla kraju lub regionu problemy.
Na przykład w Maroko, praca REAP zbiegła
się ze zmianami w prawie pozwalającymi
na rehabilitację praw ofiar naruszeń
praw człowieka. Inicjatywy edukacji praw
Index: POL 32/002/2010
Powyżej: Szkolenie dla nauczycieli/nauczycielek
w Rosji.
Po lewej: Uczniowie i uczennice w Mołdawii
biorą udział w lekcji przygotowanej z
wykorzystaniem materiałów edukacyjnych,
opracowanych w ramach programu REAP.
„Przezwyciężyłem swój strach
i zgłosiłem się do władz
Regionu Murmańskiego z
listem, opisującym problemy
naszej osady. W rezultacie
władze założyły w budynku
szkoły gabinet dentystyczny i
przebadały wszystkie dzieci…
Nasze mieszkania stały się
cieplejsze ze względu na
ulepszenia systemu dostarczania
ciepła. W naszych sklepach była
dostępna szersza gama towarów
i produktów”.
Uczestnik REAP, Rosja
Amnesty International Maj 2010
po_3150_FormalEducation:Print 06/08/2010 09:19 Page 4
© Amnesty International
człowieka prowadzone przez Amnesty
International Maroko przystosowano
do zmian prawnych poprzez włączenie
tych zagadnień do sesji szkoleniowych
w szkołach. Aby nadążyć za ciągle
zmieniającym się światem, Amnesty
International Maroko zwołuje zespoły
edukacyjne z doświadczeniem w
prowadzeniu edukacji prawach człowieka,
które tworzą różnorodne materiały
edukacyjne. Tymczasem partnerstwa
między rządem a organizacjami lokalnymi
doprowadziły do zbudowania nowej
strony internetowej Amnesty International
Maroko, która jest poświęcona stworzeniu
bazy ogólnodostępnych materiałów
edukacyjnych oraz szerokiemu wsparciu
edukacji praw człowieka.
W Mołdawii, wspólnymi siłami trenerów/
trenerek i nauczycieli/nauczycielek powstał
kurs szkoleniowy „Mam prawo znać swoje
prawa”. W kursie pilotażowo uczestniczyli
uczniowie i uczennice, tak aby pozyskać
ich wkład w ostateczną wersję materiałów.
Materiały opracowane w ramach kursu
zawierają wskazówki dla prowadzących,
ćwiczenia dla uczestniczących i książkę z
materiałami o prawach człowieka. W 2009
r., kurs „Mam prawo znać swoje prawa”
został wyróżniony w „Edukacja praw
człowieka w szkolnych systemach edukacji
w Europie, Azji Centralnej i Ameryki
Północnej : Zbiór Dobrych Praktyk” informatorze dla osób tworzących i
realizujących programy edukacyjne.
Partnerzy projektu REAP dostosowali i
przetłumaczyli materiały zebrane przez
organizacje praw człowieka, które były
odpowiednie do wykorzystania w szkołach.
Poprzez tworzenie i korzystanie z różnego
rodzaju materiałów edukacyjnych, REAP
wniósł znaczący wkład do krajowych
programów nauczania i włączył wielu
uczniów i uczennic w proces rozumienia
i zaangażowania w działalność na rzecz
praw człowieka.
„Przystąpienie do programu
Edukacji Praw Człowieka
Amnesty International
zmotywowało mnie i wpłynęło
na mój sposób zachowania
oraz na moje zainteresowanie
zagadnieniami [praw człowieka]”.
Uczestnik REAP, Maroko
Studenci na Uniwersytecie Moskiewskim czytają raporty Amnesty International podczas ogłoszenia
kampanii Amnesty International w Rosji.
REKOMENDACJE
PODSTAWOWE ZALECENIA REAP
 Zacieśnianie współpracy z
ministerstwami edukacji i innymi władzami
w celu zapewnienia pełnej skuteczności
inicjatyw edukacji praw człowieka.
Partnerstwa z władzami oświatowymi
zapewniają dostęp do krajowych systemów
szkolnictwa i instytucji edukacyjnych
oraz promują i ułatwiają włączenie
praw człowieka do edukacji formalnej.
Zintegrowany program nauczania zwiększa
zasięg możliwości i przynosi większe i
trwalsze rezultaty.
 Tworzyć zróżnicowane programy
szkoleniowe dla nauczycieli i nauczycielek
oraz systemy zapewniania wsparcia, w celu
wzmocnienia efektu multiplikowania pracy
nauczycieli i nauczycielek. Prowadzenie
dalszych szkoleń dla multiplikatorów i
multiplikatorek, czy otwarcie centrów
informacji dla młodych osób prowadzących
kluby praw człowieka lub inne inicjatywy.
Ważne jest, aby bazować na fundamentach
doświadczeń i kontynuować wsparcie,
aby zapewnić stabilność i większą siłę
oddziaływania.
 Dostosować materiały edukacji praw
człowieka do potrzeb i uwarunkowań
swojego kraju lub regionu przez odniesienia
do odpowiednich zagadnień tematycznych
i użycie metod aktywizujących. Innowacje
w szkoleniach i udoskonalanie materiałów
szkoleniowych podtrzymuje zaangażowanie
osób uczestniczących i pozwala
multiplikatorom i multiplikatorkom zgłębić
znaczenie ich pracy ze społecznością
lokalną poprzez odnoszenie edukacji praw
człowieka do ich codziennego życia.
Amnesty International jest ogólnoświatowym ruchem zrzeszającym 2.2 miliony ludzi
w ponad 150 państwach oraz terytoriach, którzy podejmują działania na rzecz
położenia kresu poważnych naruszeń praw człowieka.
Naszą wizją jest świat, w którym każdemu człowiekowi przysługują prawa zapisane w
Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i innych uznanych międzynarodowych
standardach praw człowieka.
Jesteśmy niezależni od wszelkich rządów, ideologii politycznych, religii czy
ekonomicznych grup interesu i finansowani głównie przez naszych członków i donorów.
Maj 2010
Index: POL 32/002/2010
Amnesty International
International Secretariat
Peter Benenson House
1 Easton Street
London WC1X 0DW
United Kingdom
www.amnesty.org