Lokalni liderzy edukacji kulturalnej
Transkrypt
Lokalni liderzy edukacji kulturalnej
Raport merytoryczny ze zrealizowanych badań w ramach zadania Obserwatorium Kultury MKiDN: KOMPETENCJE LOKALNYCH LIDERÓW EDUKACJI KULTURALNEJ przygotowany przez zespół badawczy w składzie: dr Marcin Poprawski, Michał Mękarski, Alicja Gojlik, dr Anna Weronika Brzezińska, dr Piotr Landsberg, dr Przemysław Kieliszewski, Magdalena Brodniewicz, dr Katarzyna Linda dr Roland Zarzycki, dr Krzysztof Lisowski, , dr Urszula Wróblewska, Beata Bielska, Karol Wittels Kamila Węglarska, Filip Wróblewski, , Joanna Kuchta, Patrycja Stroka, Alicja Janiak, Ewa Kłosiewicz, Joanna Bielak, Karolina Ciechorska-Kulesza, dr Radosław Kossakowski, Magdalena Wójtowicz, Adam Konopka, Katarzyna Lis, kierownik naukowy: prof. UAM dr hab. Jacek Sójka współpraca: Sylwia Kluczyńska (ZMP), Joanna Grochowska (ZMP), Żaneta Kopczyńska, Joanna Górska, Małgorzata Lisowska, Michał Bargielski, Sandra Wilczewska, Zofia Puszcz współpraca instytucjonalna: Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku, Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki w Warszawie, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu „Obserwatorium Kultury” Poznań grudzień 2013 1 Spis treści I. Wprowadzenie: Idea projektu, cele i metody badania – czyli jak znaleźliśmy liderów................................. 4 1. Uwagi i wskazówki przydatne w odczytaniu raportu ............................................... 9 2. Analiza cech społeczno-demograficznych respondentów badania ilościowego ..... 10 II. Wyniki badania ilościowego A. Edukacja kulturalna ......................................................................................................... 15 1. Znaczenie edukacji kulturalnej............................................................................... 15 2. Cechy edukacji kulturalnej ..................................................................................... 19 2.1. Trzy poziomy spojrzeń na edukację kulturalną 2.2. Edukacja kulturalna – oparta na tradycji czy nowoczesności? 2.3. Edukacja kulturalna – całkowicie darmowa czy częściowo płatna? 2.4. Edukacja kulturalna - dobrowolna czy obowiązkowa dla uczniów? 2.5. Edukacja kulturalna - trzy „typy” kultury 3. Ocena różnych aspektów edukacji kulturalnej ...................................................... 28 3.1. Ocena kompetencji kadr realizujących działania edukacji kulturalnej 3.2. Ocena jakości działań e. kulturalnej - zróżnicowanie przestrzenne i organizacyjne 3.3. Ocena współpracy w sektorze edukacji kulturalnej 3.4. Ocena ważnych elementów edukacji kulturalnej 4. Najlepszy system finansowania edukacji kulturalnej ........................................... 37 5. Jakie działania najbardziej pomogłyby i przyniosłyby najlepsze efekty w realizacji edukacji kulturalnej w mieście? ............................................................. 40 6. Jakie podmioty najlepiej realizują edukację kulturalną w mieście? ...................... 46 7. Opinie badanych o wybranych elementach edukacji kulturalnej.......................... 47 7.1. Edukacja kulturalna nie spełnia swoich zadań i jest nieskuteczna 7.2. Edukacja kulturalna zniechęca lub nawet jest szkodliwa 7.3. Organizacja działań edukacji kulturalnej potrzebuje wprowadzenia elementów dynamicznych: zespołów zadaniowych zamiast stałych „działów” i projektów zamiast długofalowych działań 7.4. Edukacja kulturalna wymaga przekazywania kanonu wartości i wzorców moralnych 7.5. Edukacja kulturalna wymaga stosowania podziału na twórców i odbiorców, uczących i uczonych 7.6. Organizacje działające w sferze edukacji kulturalnej powinny robić badania społeczne badając potrzeby potencjalnych uczestników na różne formy edukacji 7.7 Działaniami edukacji kulturalnej powinni zostać objęci seniorzy 7.8. Kadry edukacji kulturalnej wymagają szkoleń 2 B. Lider w edukacji kulturalnej 1. Najważniejsze cechy lidera edukacji kulturalnej ................................................... 65 2. Przydatność wymienionych cech w pracy lidera edukacji kulturalnej. ................. 69 3. Czynniki sukcesu w osiągnięciu pozycji lidera edukacji kulturalnej....................... 72 4. Którym z obszarów w pracy z zespołem powinien zajmować się lider?................ 75 5. Na ile dobra działalność w edukacji kulturalnej jest zasługą lidera a na ile zespołu? ..................................................................................................... 76 6. Jakiego rodzaju wiedza jest najbardziej potrzebna liderowi edukacji kulturalnej? .............................................................................................. 78 III. Wyniki badania jakościowego – wywiady pogłęb z liderami A. Samoocena………………………………………………………………..………………………………………………..80 1. Dlaczego ja? 2. Czas i doświadczenie 3. Rodzaje działań 4. Motywacje B. Warsztat pracy……………………………………………………………………………………………………………...87 1. Metody 2. Patent na projekt, patent na sukces 3. Promocja 4. Współpraca z mediami C. Rozumienie pojęcia edukacja kulturalna……………………………………………………………………… 98 D. Najważniejsi adresaci działań edukacji kulturalnej……………………………………………………….103 E. Seniorzy w edukacji kulturalnej - trudności i potencjały……………………………………………….107 IV. Jaki jest lider edukacji kulturalnej? Raport z obserwacji uczestniczącej……………….… 114 1. Sposób realizacji zadania 2. Wygląd lidera i sposób zachowania 3. Styl pracy lidera i jego relacje z zespołem 4. Obowiązki lidera 5. Organizacja pracy lidera 6. Warunki pracy lidera 7. Sylwetka lidera V. Dobre praktyki – baza projektów edukacji kulturalnej…………………………………………….. 122 3 I. Wprowadzenie: idea projektu, cele i metody badania – czyli jak znaleźliśmy liderów Ogólnopolski projekt badawczy Kompetencje lokalnych liderów edukacji kulturalnej. Studium metod, mediów i warunków kulturalnego oddziaływania na mieszkańców polskich miast, zrealizowany przez Związek Miast Polskich w partnerstwie z Centrum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu „Regionalnym Obserwatorium Kultury”, dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Obserwatorium kultury wydaje się być kolejnym istotnym działaniem diagnozującym obszar edukacji kulturalnej w Polsce. Wyjątkowość ujęcia tego tematu w prezentowanym raporcie związana jest z przyjętym modelem badawczym, który koncentrował swoją uwagę nie na uczestnikach procesu edukacji kulturalnej lecz na osobach, które ten system edukacyjny kreują. Projekt badawczy zakładał cele i jakościowe rezultaty, które w opinii zespołu badawczego udało się osiągnąć. Należały do nich: - Wskazanie najlepszych wzorów i modeli dla metod, mediów i warunków oddziaływania na mieszkańców polskich miast w zakresie szeroko pojętej edukacji kulturalnej. - Sformułowanie charakterystyki i uwarunkowań różnorodnych kompetencji osób postrzeganych przez lokalne środowiska opiniotwórcze jako liderów w zakresie skutecznej, dobrej edukacji kulturalnej. - Zbadanie kompetencji komunikacyjnych osób zajmujących się edukacją kulturalną, przy uwzględnieniu jakości, różnorodności użytych mediów oraz skuteczności komunikowania z odbiorcami oferty edukacji kulturalnej, mieszkańcami polskich miast. - Analiza warunków (szans i barier) dla realizacji aktywności z zakresu edukacji kulturalnej na terenie polskich miast w ramach różnych form organizacyjnych: instytucji kultury, organizacji pozarządowej, firmy, działalności niesformalizowanej. - Zwrócenie uwagi na cechy i warunki działania organizacji o charakterze alternatywnym względem konwencjonalnych pomysłów na treść, metodę i formę organizacyjną prowadzenia edukacji kulturalnej. - Opracowanie wzorów i modeli dla metod, mediów i warunków oddziaływania na 4 mieszkańców polskich miast w zakresie szeroko pojętej edukacji kulturalnej ( uwzględniające różne warunki i konteksty działania w organizacjach, lokalnym i globalnym otoczeniu społeczno-kulturowym). - Opracowanie modelowej charakterystyki różnorodnych kompetencji liderów skutecznej, dobrej edukacji kulturalnej, która będzie użyteczna dla programów rozwoju kadr kultury, animatorów, pracowników, liderów organizacji działających w zakresie edukacji kulturalnej. - Katalog dobrych praktyk - lokalnych działań z zakresu edukacji kulturalnej. - Nowy zasób wiedzy i danych na temat jakości i warunków pracy organizacji i osób zajmujących się edukacją kulturalną. - Zestawienie rekomendacji dla samorządów miejskich w zakresie możliwych działań na rzecz ułatwienia działalności w zakresie edukacji kulturalnej na terenie gmin miejskich. - Opracowanie zestawienia barier i zagrożeń związanych z aktywnością w zakresie edukacji kulturalnej w polskich miastach. Ogólna koncepcja projektu badawczego przewidywała dokonanie diagnozy i analizy profesjonalnej aktywności osób, postrzeganych przez lokalne środowiska opiniotwórcze jako liderów w zakresie skutecznej edukacji kulturalnej, działających w polskich miastach. W związku z tym cały szereg poszczególnych etapów badawczych sprawił, iż ostateczna uwaga zespołu badawczego skupiła się na osobach liderów w obszarze edukacji kulturalnej do których dotarł zespół badawczy w 48 różnej wielkości miastach w całej Polsce. W przekonaniu badaczy najlepsze praktyki wynikają z kompetencji i siły oddziaływania liderów działających w różnego typu instytucjach i organizacjach zakorzenionych w danych wspólnotach lokalnych dlatego też warto osobom liderów przyjrzeć się bliżej i skorzystać z ich ogromnego wachlarza wiedzy i doświadczenia w obszarze edukacji kulturalnej. Projekt badawczy rozpoczął się w lutym 2013 roku od etapu desk research a zatem od analizy materiałów zastanych, publikacji, statystyk i raportów badawczych związanych z obszarem edukacji kulturalnej. Pierwszym, widocznym dla szerszej publiczności, przedsięwzięciem była organizacja (28.05.2013 r.) otwartego seminarium naukowego pt. „Kulturalni Siłacze”. Dzięki odbywającym się w tym czasie prezentacjom, wystąpieniom i 5 dyskusjom badacze realizujący projekt mieli możliwość wymiany doświadczeń i poznania wieloaspektowych opinii oraz sugestii dotyczących kształtu badań. Seminarium odbyło się w Collegium Iuridicum Novum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seminarium współprowadzili zaproszeni eksperci (z zakresu kulturoznawstwa, psychologii, etnologii, zarządzania) - badacze oraz przedstawiciele instytucji kultury. Wśród zaproszonych gości znaleźli się m.in. dr hab. Błażej Smykowski, dr Anna Weronika Brzezińska, dr Agata Siwiak oraz teoretycy i praktycy związani z edukacją kulturalną, w tym reprezentanci instytucji z Gdańska (Aleksandra Szymańska - Instytut Kultury Miejskiej), Warszawy (Magdalena Różycka - Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki), Krakowa (Piotr Knaś - Małopolski Instytut Kultury) i Katowic (Maciej Zygmunt - Regionalny Ośrodek Kultury). Dalsza realizacja projektu nastąpiła poprzez szereg działań badawczych wykorzystujących zarówno metody badań ilościowych (kwestionariusz ankiety) jak i badań jakościowych (zogniskowane wywiady grupowe, pogłębione wywiady indywidualne oraz obserwacje). W dwóch miastach w każdym województwie przeprowadzono badanie ankietowe kierowane do wyselekcjonowanej grupy osób. Zespół badawczy, aby poznać szerokie spektrum opinii o edukacji kulturalnej, włączył do etapu badań ilościowych cztery grupy, które w różnym stopniu (jako: organizatorzy, bezpośredni edukatorzy i animatorzy, nadzorujący i wytyczający polityki kulturalne oraz dystrybuujący środki finansowe) kreują działania w obszarze edukacji kulturalnej. Respondenci reprezentowali kategorie: 1. instytucje kultury (zarówno prywatne oraz publiczne - samorządowe i państwowe), 2. instytucje oświatowe (dyrektorzy i ich zastępcy w szkołach podstawowych, średnich, gimnazjach oraz przedszkolach), 3. obszar związany z samorządem terytorialnym (m.in. naczelnicy wydziałów kultury/oświaty; burmistrzowie/wiceprezydenci ds. kultury/oświaty; przewodniczący komisji kultury w radach miast), 4. organizacje kulturalne - III sektor (fundacje i stowarzyszenia działające w obszarze kultury). Wybór miast do badania nie był przypadkowy. Zespół badawczy, podczas etapu wstępnego, postanowił wybrać te ośrodki miejskie, z których pochodzą organizacje i instytucje, które zdobyły największą ilość dofinansowanych projektów w grantowych konkursach na działania związane z edukacją kulturalną. W związku z tym badacze przeanalizowali listy programów konkursowych i nałożyli na siebie beneficjentów z miast następujących programów: program MKiDN Edukacja kulturalna (edycje z 2011, 2012 oraz 6 2013 roku), programy NCK: Dom Kultury + Edycja pierwsza, Dom Kultury + Edukacja artystyczna, Dom Kultury + Inicjatywy lokalne oraz program Akademii Orange (edycje I, II, III, IV). Dla zachowania różnorodności nakładając na tą klasyfikację zasadę, iż w każdym województwie powinno znaleźć się duże i małe miasto. Badania ilościowe z użyciem kwestionariusza ankiety (który wypełniał sam respondent) realizowane były zatem w każdym województwie oraz w 32 różnej wielkości miast w całej Polsce. Lista badanych miast (w kolejności alfabetycznej): Bytom, Chocianów, Cieszyn, Dynów, Elbląg, Głuchołazy, Jarocin, Kamień Pomorski, Kędzierzyn-Koźle, Koszalin, Legnica, Lubniewice, Mrągowo, Nowy Dwór Gdański, Piotrków Trybunalski, Płock, Podkowa Leśna, Radzyń Podlaski, Rzepin, Sandomierz, Sejny, Sępólno Krajeńskie, Sieraków, Stalowa Wola, Starachowice, Suwałki, Świecie, Tarnów, Tczew, Trzebinia, Uniejów, Zamość. W tym etapie zebrano opinie łącznie 514 respondentów. Ponadto w każdym mieście będącym stolicą województwa przeprowadzono etap badania jakościowego. Zorganizowano zogniskowane wywiady grupowe z osobami reprezentującymi rożne grupy opinio- i kulturotwórcze danego miasta (zaproszenia otrzymali m.in. dyrektorzy i pracownicy instytucki kultury, przedstawiciele organizacji kulturalnych działających w trzecim sektorze, samorządowcy i dziennikarze). W sumie zrealizowano 16 sesji fokusowych, które odbyły się w następujących miastach (w kolejności alfabetycznej): Białystok, Gdańsk, Katowice, Kielce, Kraków, Lublin, Łódź, Olsztyn, Opole, Poznań, Rzeszów, Szczecin, Toruń, Warszawa, Wrocław, Zielona Góra. Działania podjęte podczas opisanych wyżej dwóch etapów badawczych pozwoliły przeprowadzić kolejny, zasadniczy, etap: obserwacje oraz indywidualne wywiady pogłębione z (wybranymi wcześniej przez środowisko w badanym mieście) 48 liderami działającymi w obszarze edukacji kulturalnej. Taki relatywnie długi model wyboru liderów rodził w zespole badawczym obawy o to czy się sprawdzi. Jak się okazało: obawy - nieuzasadnione. Zarówno podczas zogniskowanych wywiadów grupowych jak i ankiet badane osoby (oczywiście w sposób anonimowy) chętnie wskazywały trzy osoby, które uważają za „lokalnego lidera edukacji kulturalnej”. Zliczając wszystkie głosy respondentów z danego miasta zespół badawczy zdobył niezbędną wiedzę do jakiej konkretnej osoby udać się z prośbą o uczestnictwo w kolejnym etapie badań. Biorąc pod uwagę jakość wiedzy, spektrum działań, doświadczenie i wrażenie jakie pozostawiły na badaczach terenowych wyłonieni liderzy 7 możemy stwierdzić, iż model ich wyboru doskonale się sprawdził. Oddanie głosu lokalnemu środowisku badanych miast było dobrym i skutecznym posunięciem badaczy. Warto podkreślić również to, iż zespół badawczy zastosował, podczas spotkań z liderami szczególny typ obserwacji tzw. shadowing tłumaczony na język polski jako „bycie cieniem”. Polega on na towarzyszeniu osobie w pełnieniu przez nią roli społecznej, wykonywaniu czynności, przy czym obserwator jest całkowicie pasywny, stara się nie przeszkadzać, stopniowo staje się „niewidzialny”. Ten szczególny typ obserwacji, dokonany w naturalnym środowisku osób badanych, pozwolił opisać interesujące badaczy zjawiska w rzeczywistym kontekście - uchwycić liderów w ich pracy i działaniu. Umożliwiło to lepsze zrozumienie osób, które postrzegane są przez lokalne środowisko jako liderzy w zakresie edukacji kulturalnej. To indywidualne podejście do badanych osób ukazało różnorodną gamę czynników wpływających na podejmowane przez liderów decyzje. Metoda ta pokazała również warunki w jakich pracują na co dzień i ewentualne problemy z jakimi muszą sobie radzić. Specyfika, różnorodność i zasób poszczególnych badanych miast sprawił, iż wśród wskazanych liderów znaleźli się zarówno dyrektorzy ośrodków kultury (m.in. muzeów, teatrów, domów kultury, bibliotek, centrów kultury, galerii), animatorzy kultury, twórcy, regionaliści czy przedstawiciele różnego typu organizacji pozarządowych działających w obszarze edukacji kulturalnej. Dodać należy, iż zespół badawczy przeprowadził w ramach tego projektu również dwa panele eksperckie w postaci sesji fokusowych z samorządowcami z całej Polski podczas V Samorządowego Forum Kultury, organizowanego przez Związek Miast Polskich w Gorzowie Wielkopolskim w dniach 12-13.09.2013 r. a projekt zakończył się prezentacją wyników badań podczas otwartej konferencji prasowej w siedzibie Regionalnego Obserwatorium Kultury Centrum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, która miała miejsce 19.12.2013 r. Podsumowując - we wszystkich działaniach badawczych udział wzięło 730 osób. Ponad pół tysiąca osób (dokładnie 514) wypełniło kwestionariusz ankiety podczas etapu badań ilościowych. Do tej liczby należy również dodać 168 uczestników zogniskowanych wywiadów grupowych oraz 48 liderów z którymi przeprowadzono indywidualne wywiady pogłębione i obserwacje. 8 Wyniki uzyskane w ramach projektu badawczego nie mają waloru reprezentatywności, gdyż działania badawcze były celowo kierowane do osób, które posiadają wiedzę w obszarze edukacji kulturalnej własnego miasta. Badania wydają się jednak być dogłębne, dokonane z zaangażowaniem wiedzy eksperckiej, nowatorskie w swoim ogólnopolskim zasięgu i specyfice podejścia do obszaru edukacji kulturalnej oraz (mamy nadzieję) wartościowe pod względem poznawczym. Umożliwiają skonstruowanie i przeprowadzenie w przyszłości kolejnych badań, a użyte narzędzia badawcze pozwalają na ich multiplikowanie. 1. Uwagi i wskazówki przydatne w odczytaniu raportu Wszystkie pytania zawarte w ankiecie poddane zostały analizie jednoczynnikowej. Zespół badawczy opisał jej wyniki oraz dla lepszego ich zobrazowania i przedstawienia większość z nich została przedstawiona w postaci wykresów i tabel. Następnie członkowie zespołu każde pytanie poddali szczegółowej analizie zestawiając je z istotnymi, z punktu widzenia celów badania, zmiennymi (takimi jak: płeć, grupa wiekowa, wielkość badanego miasta z którym działa respondent czy grupa zawodowa). W związku z czym w prezentowanym raporcie przedstawiono pełną analizę jednoczynnikową (prezentującą opinie badanych dotyczącą różnych aspektów edukacji kulturalnej i cech osób będących liderami w tym obszarze) wraz z najważniejszymi analizami ukazującymi zachodzące relacje między najistotniejszymi i wyselekcjonowanymi zmiennymi. W ankiecie zastosowano głownie pytania zamknięte (z określoną liczbą możliwych odpowiedzi - kafeterią). W znacznej części pytań zamkniętych, pozostawiono jednakże możliwość zaznaczenia odpowiedzi innej niż w kafeterii, poprzez dodanie kategorii „inne jakie? ...”, w której poproszono badanych o doprecyzowanie i doszczegółowienie wskazania, dzięki czemu możliwe było pełniejsze poznanie indywidualnych opinii respondentów. W tabelach, w których przedstawiono średnie, umieszczono także wartości odchylenia standardowego - miary statystycznej, która daje obraz ogólnego rozkładu odpowiedzi. Niższe odchylenie standardowe wskazuje na mniejszą rozbieżność wystawianych ocen – im mniejsza wartość odchylenia, tym odpowiedzi są bardziej skupione 9 wokół średniej. A zatem większe odchylenie standardowe oznacza, iż wskazania respondentów cechowały się większą różnorodnością opinii. Wyjaśnienia wymagają także liczby przedstawione w prezentowanych wykresach i tabelach, dotyczące pytań wielokrotnego wyboru. We wszystkich tych pytaniach respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź (np. dwa lub trzy wskazania), stąd suma głosów przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%. Aneksy załączone do końcowego raportu zawierają: - bazę dobrych praktyk - udanych projektów edukacji kulturalnej, którą otrzymaliśmy od badanych liderów - mogąca być źródłem inspiracji dla animatorów kultury - kompletny zestaw narzędzi badawczych zastosowanych podczas badań ilościowych oraz jakościowych projektu. 2. Analiza cech społeczno-demograficznych respondentów badania ilościowego W grupie 514 respondentów badania ilościowego znalazły się 302 kobiety (które stanowiły 58,8% wszystkich badanych) i 212 mężczyzn (41,2%). Najwięcej badanych pań związanych było z instytucjami kultury (31,5%) i oświaty (27,8%). Najmniej z III sektorem (18,5% pań). Natomiast co trzeci z badanych mężczyzn (33,5%) działa w organizacji trzeciego sektora. Z samorządem związanych jest 26,4% ze wszystkich panów, instytucjami kultury 23,1% a placówkami oświatowymi - 17%. Biorąc pod uwagę wielkość miasta i płeć zauważyć można, iż najwięcej badanych przedstawicielek płci pięknej działa w małym mieście (45%). Natomiast wśród mężczyzn największy odsetek panów (38,7%) pracuje w dużym mieście. Mimo, iż podczas doboru miast do badania zespół badawczy kierował się największą liczbą zdobytych grantów w podziale na dwa rodzaje wielkości miast: małe/duże miasto w każdym województwie to ogromna różnorodność wielkości zwycięskich miast i specyfika poszczególnych województw w ostatecznym ich zestawieniu (32 ośrodki miejskie w Polsce) spowodowała, iż w końcowej analizie zespół badawczy zdecydował się podzielić badane miasta na trzy kategorie: małe, średnie oraz duże miasto. Dla celów badania przyjęto, iż 10 kategoria „małe miasto” liczy do 19 tysięcy mieszkańców, „średnie miasto” liczy od 20-59 tysięcy osób a miasta posiadające 60 tys. i więcej swoich mieszkańców zaliczone zostały do kategorii „duże miasto”. Taki podział spowodował, iż badania odbyły się w 13 małych, 8 średnich i 11 dużych ośrodkach miejskich w Polsce. W związku z czym 40,1% wszystkich respondentów pracuje/działa w małych ośrodkach, 24,9% w średnich a 35% w dużych. Najmniejszym badanym miastem były Lubniewice w województwie lubuskim (ok. 2 tys. mieszkańców). Największym natomiast był Bytom w województwie śląskim liczący ok. 175 tys. mieszkańców. Badani poproszeni zostali o podanie swojego roku urodzenia a następnie podczas opracowania danych zostali podzieleni na pięć grup wiekowych. Dwadzieścia trzy osoby nie chciały podawać tej informacji w związku z czym analiza grup wiekowych obejmuje 491 respondentów. Nastraszy badany miał 78 lat a najmłodszy respondent - 19 lat. Średnia wieku dla badanych, którzy podali rok urodzenia wyniosła 47 lat. Biorąc pod uwagę stworzone na potrzeby analizy przedziały i grupy wiekowe najwięcej badanych osób (32,2%) mieściło się w przedziale 50-59 lat. Kolejna pod względem popularności kategorią wiekową stanowiły osoby w wieku 40-49 lat (26,5%) oraz 30-39 lat (21,2%). Co dziesiąta badana osoba (a dokładnie 13,4%) należała do najstarszej grupy wiekowej - osób mających 60 lat i więcej. Najmniej liczną grupę osób (6,7%) reprezentowali najmłodsi badani, którzy liczyli sobie do 29 lat. Niemal w każdej badanej grupie około 60% stanowiły kobiety. Wyjątkiem jest najstarsza grupa wiekowa w której liczebnie dominują (56,1%) panowie. Zarówno w najmłodszej (do 29 lat) i najstarszej (powyżej 60 roku życia) kategorii wiekowej największy odsetek osób związany jest z III sektorem (48,5% w najmłodszej i 43,9% w najstarszej grupie). Największy odsetek osób w grupie 30-39 lat (41,3%) związany jest z instytucjami kultury. Natomiast w przedziale 40-49 lat z instytucjami oświatowymi (34,6%) i kultury (30%). W grupie 50-59 lat odnajdziemy najwięcej osób związanych z oświatą (34,8%) i samorządem (28,5%). Ankieta kierowana była do intencjonalnie wybranych czterech grup (zawodowych) badanych: osób działających w placówkach oświatowych, kulturalnych, organizacjach pozarządowych oraz związanych ze sferą samorządową. W każdym badanym mieście podjęto starania aby w równych proporcjach zdobyć opinie każdej z czterech badanych grup. Nie zawsze ta równa proporcja była możliwa ze względu na ogromną różnorodność i specyfikę „zasobów” (instytucjonalnych i kadrowych) poszczególnych badanych miast. Niemniej jednak wydaje się, iż założony cel równomiernego rozkładu grup zawodowych 11 został zrealizowany gdy przyjrzymy się nieznacznie większej liczbie badanych pochodzących z instytucji kultury (144 osób, które stanowią 28% wszystkich badanych) w porównaniu do 127 respondentów (24,7%) z III sektora, 123 badanych ze sfery samorządu terytorialnego (23,9%) i 120 osób z sektora oświatowego (23,3%). Płeć respondentów Wielkość miasta badania Duże miasto Kobieta 40,1% 41,2% 35,0% Średnie miasto 58,8% Mężczyzna Małe miasto 24,9% Badana grupa respondentów Grupy wiekowe respondentów 13,4% Instytucje kultury 24,7% 28,0% 6,7% 21,2% do 29 lat 30-39 lat Instytucje oświaty 40-49 lat 23,9% Samorząd 23,3% 50-59 lat 32,2% 60 lat i więcej III sektor 26,5% W związku z tym, iż kategoria czterech rodzajów instytucji/organizacji czy też grup „zawodowych” jest niezwykle ważną kategorią zmiennych w kontekście całego badania zespół badawczy postanowił w tej części dodać szczegółowe tabele krzyżowe z najważniejszymi danymi jeszcze lepiej charakteryzującymi badanych. Biorąc pod uwagę procentowy udział płci respondentów zauważyć można, iż panie stanowią większość w grupach związanych z instytucjami kultury, oświaty i samorządem. W największym stopniu (70%) w placówkach oświatowych. Natomiast wśród badanych z organizacji trzeciego sektora większość (55,9%) stanowili mężczyźni. 12 Płeć a grupa zawodowa respondentów Płeć Liczebność % Liczebność Mężczyzna % Liczebność Ogółem % Kobieta Grupa zawodowa respondentów Instytucja Instytucja III Samorząd kultury oświaty sektor 95 84 67 56 66,0% 70,0% 54,5% 44,1% 49 36 56 71 34,0% 30,0% 45,5% 55,9% 144 120 123 127 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Ogółem 302 58,8% 212 41,2% 514 100,0% Kiedy przyjrzymy się grupom wiekowym badanych zaobserwujemy, iż najliczniejszą grupę wiekową: w instytucjach kultury stanowiły osoby w wieku 30-39 lat (31,2%), w instytucji oświatowych i samorządzie osoby w wieku 50-59 lat (kolejno - 47,3% i 38,1%), w III sektorze osoby mające 60 lat i więcej (24,4%). Natomiast biorąc pod uwagę średni wiek respondenta to najmłodszymi badanymi były badani działający w instytucjach kultury (śr. 45,52) a najstarszymi pracujący w placówkach oświatowych (śr. 48,97). Grupa wiekowa a grupa zawodowa respondentów Grupy wiekowe Do 29 lat 30-39 lat 40-49 lat 50-59 lat 60 lat i więcej Ogółem Liczebność % Liczebność % Liczebność % Liczebność % Liczebność % Liczebność % Grupa zawodowa respondentów Instytucja Instytucja Samorząd III sektor kultury oświaty 6 1 10 16 4,3% 0,9% 8,5% 13,4% 43 10 26 25 31,2% 8,6% 22,0% 21,0% 39 45 23 23 28,3% 38,8% 19,5% 19,3% 32 55 45 26 23,2% 47,4% 38,1% 21,8% 18 5 14 29 13,0% 4,3% 11,9% 24,4% 138 116 118 119 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Ogółem 33 6,7% 104 21,2% 130 26,5% 158 32,2% 66 13,4% 491 100,0% Średni wiek a grupa zawodowa respondentów Grupa zawodowa respondentów Instytucja kultury Instytucja oświaty Samorząd III sektor Ogółem Wiek w latach 45,52 48,97 47,14 47,18 47,13 13 Analiza kategorii wielkości miast pozwala zauważyć, że najliczniejsza grupa badanych osób z organizacji pozarządowych działa w dużym mieście (39,4%) a w pozostałych kategoriach grup zawodowych respondentów jest to małe miasto. Wielkość miasta a grupa zawodowa respondentów Wielkość miasta Liczebność % Liczebność Średnie miasto % Liczebność Duże miasto % Liczebność Ogółem % Małe miasto Grupa zawodowa respondentów Instytucja Instytucja III Samorząd kultury oświaty sektor 58 53 48 47 40,3% 44,2% 39,0% 37,0% 38 26 34 30 26,4% 21,7% 27,6% 23,6% 48 41 41 50 33,3% 34,2% 33,3% 39,4% 144 120 123 127 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Ogółem 206 40,1% 128 24,9% 180 35,0% 514 100,0% 14 II. Wyniki badania ilościowego A. Edukacja kulturalna 1. Znaczenie edukacji kulturalnej Edukacja kulturalna jest terminem niezwykle znaczeniowo szerokim i nieostrym, pod którym kryją się różne definicje, poziomy, cechy i działania, które zawierają się jej w obrębie. Zespół badawczy chciał zatem przyjrzeć się bardziej szczegółowo tym różnym spojrzeniom na edukację kulturalną. Sam sposób w jaki rozumie się to pojęcie wydaje się niezwykle ważne gdyż determinuje on bezpośrednie działania jakie oferuje się „edukowanym” pod szyldem edukacji kulturalnej. To jak osoba kreująca działania w edukacji kulturalnej patrzy na zakres tej edukacji ma zatem duże znaczenie dla jej kolejnych wyborów i poczynań. Inne formy i środki edukacyjne, obszary tematyczne, grupy odbiorców czy działania promocyjne i informacyjne wybierze osoba dla której edukacja kulturalna to element wprowadzenia w dziedzictwo regionu niż osoba, która patrzy na edukację kulturalną jako na przygotowanie do twórczego działania artystycznego i nauki konkretnych umiejętności i talentów (np. muzycznych, plastycznych). Badani poproszeni zostali o wskazanie najważniejszych, w ich ocenie, znaczeń edukacji kulturalnej. Do wyboru mieli siedem kategorii znaczeń edukacji kulturalnej: 1. jako przygotowanie do świadomego i aktywnego uczestnictwa w kulturze - powinna wpływać na rozbudzenie potrzeb uczestnictwa w kulturze; 2. jako przygotowanie do twórczego działania artystycznego - powinna rozwijać twórcze, kreatywne i artystyczne zainteresowania kulturą i sztuką, uczyć konkretnych umiejętności i rozwijać talenty (np. śpiew, rysunek); 3. jako wprowadzenie w dziedzictwo kulturowe własnego regionu - powinna stawiać nacisk na aspekty dziedzictwa kulturowego i tożsamości; 4. jako przygotowanie do krytycznego odbioru kultury współczesnej, zwłaszcza korzystania z masowych środków przekazu; 5. jako kształcenie międzykulturowe - powinna uczyć wrażliwości i pomagać zrozumieć inne kultury; 6. jako kształcenie wartości moralnych - powinna skupiać się na aspektach wychowania, etyki i moralności; 7. jako kształcenie wartości obywatelskich - powinna skupiać się na problematyce społeczeństwa obywatelskiego, aktywizacji, współpracy obywatelskiej i rozwoju kapitału społecznego. Dodatkowo respondenci mogli w ósmej kategorii („inne, 15 jakie?”) zaproponować jeszcze inne, swoje własne znaczenie tego terminu, które nie odnaleźli w kafeterii zaproponowanej przez zespół badawczy. Było to pytanie wielokrotnego wyboru, gdyż badani poproszeni zostali o wskazanie maksymalnie trzech odpowiedzi. Zdecydowanie najpopularniejszym znaczeniem edukacji kulturalnej jest łączenie jej z przygotowaniem do aktywnego i świadomego uczestnictwa w kulturze, które wpłynąć ma na rozbudzenie potrzeby uczestnictwa w niej (71,1%). Na drugim miejscu pod względem ilości wskazań (47%) znalazło się rozumienie edukacji kulturalnej jako kształcenia międzykulturowego, które uczy wrażliwości i pomaga zrozumieć inne kultury. Na trzecim miejscu (41,5%) badani wskazali znaczenie edukacji kulturalnej jako przygotowania do działania artystycznego (rozwoju twórczych zainteresowań sztuką i artystycznych talentów oraz nauki konkretnych umiejętności – śpiewu czy tańca). Edukacja kulturalna traktowana jako wprowadzenie w dziedzictwo kulturowe własnego regionu uzyskała natomiast 37,1% co pozwoliło tej kategorii znaleźć się tuż za najpopularniejszą trójką odpowiedzi. Kolejnym wskazaniem badanych osób (33,8%) była odpowiedź ukazująca edukację kulturalną jako przygotowanie do krytycznego odbioru współczesnej kultury – zwłaszcza w obliczu korzystania z masowych środków przekazu. Natomiast skupienie na aspektach wychowania, etyki i moralności i traktowanie edukacji kulturalnej jako kształcenia wartości moralnych uzyskało 28,9%. Pod względem popularności wskazań badanych na ostatnim miejscu (26,3%) znalazło się znaczenie edukacji kulturalnej jako kształcenie wartości obywatelskich – takich jak: aktywizacji i współpracy obywatelskiej czy rozwoju kapitału społecznego. Jedynie dwóch badanych zdecydowało się wskazać swoje znaczenie tego pojęcia. Oto one: powinna uczyć odróżniać tandetę od dzieła!; budowanie własnej osobowości i umiejętność „sprzedawania" swoich wartości/umiejętności, „zarażania" potrzebą kontaktu z kulturą innych. 16 Najważniejsze znaczenia edukacji kulturalnej Przygotowanie do aktywnego i świadomego uczestnictwa - rozbudzenie potrzeb uczestnictwa w kulturze 71,1% Kształcenie międzykulturowe - uczy wrażliwości i zrozumienia innych kultur 47,0% Przygotowanie do twórczego działania artystycznego - rozwój talentów i artystycznych umiejętności 41,5% Wprowadzenie w dziedzictwo regionu - nacisk na tożsamość i dziedzictwo kulturowe 37,1% Przygotowanie do krytycznego odbioru kultury współczesnej - zwłaszcza masowych środków przekazu 33,8% Kształcenie wartości moralnych - wychowanie, etyka 28,9% Kształcenie wartości obywatelskich - kapitał społeczny i aktywność społeczeństwa obywatelskiego Inne 26,3% 0,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% * Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%. Analiza tego pytania jest zdecydowanie ciekawsza kiedy weźmiemy pod uwagę cztery grupy respondentów, którzy tworzą wizje, programy lub konkretne projekty edukacji kulturalnej. Pozwala ona lepiej przyjrzeć się badanym grupom osób i ujrzeć w jaki sposób samo to pojęcie definiują i co za tym idzie w jakich obszarach edukacji kulturalnej łatwiej im kreować jej działania. Wyniki tego zestawienia pokazuje różnorodność spojrzeń na edukacje kulturalną wśród badanych grup. Zauważyć należy, że badani związani z samorządem w największym stopniu (w porównaniu z innymi badanymi grupami) widzą w edukacji kulturalnej proces, który wprowadza w tożsamość i dziedzictwo kulturalne regionu (39,8%) oraz wprowadza do aktywnego i świadomego uczestnictwa w kulturze (77,2%). Porównanie z pozostałymi grupami respondentów w aspekcie edukacji kulturalnej jako przygotowania do krytycznego odbioru kultury współczesnej pokazuje, iż samorządowcy w najmniejszym stopniu w tym obszarze (29,3%) budowaliby jej znaczenie. Respondenci z instytucji kultury w największym stopniu (biorąc pod uwagę wskazania wszystkich grup) postrzegają edukację 17 kulturalną przez pryzmat kształcenia międzykulturowego (51,7%) oraz przygotowania do twórczego działania artystycznego (44,8%). Natomiast kiedy weźmiemy pod uwagę znaczenie edukacji kulturalnej jako kształcenia wartości moralnych zauważymy, iż zdecydowanie największy odsetek badanych (38,1%) wskazujący na takie znaczenie wywodzi się z grupy instytucji oświatowych. Znaczące jest również to, iż największy procent odpowiedzi respondentów przypisujących znaczenie edukacji kulturalnej jako kształcenia wartości obywatelskich należy do grupy osób z trzeciego sektora (35,2%). Znaczenie edukacji kulturalnej w badanych grupach respondentów 71,2% 77,2% 65,3% 70,6% Przygotowanie do aktywnego i świadomego uczestnictwa - rozbudzenie potrzeb uczestnictwa w kulturze Kształcenie międzykulturowe - uczy wrażliwości i zrozumienia innych kultur Przygotowanie do twórczego działania artystycznego - rozwój talentów i artystycznych umiejętności Wprowadzenie w dziedzictwo regionu - nacisk na tożsamość i dziedzictwo kulturowe 43,2% 45,5% 46,6% 51,7% 41,6% 39,8% 39,0% 44,8% 36,0% 39,8% 34,7% 37,8% Przygotowanie do krytycznego odbioru kultury współczesnej - zwłaszcza masowych środków przekazu 33,6% 29,3% 36,4% 35,7% Kształcenie wartości moralnych - wychowanie, etyka 30,4% 26,0% 38,1% 22,4% Kształcenie wartości obywatelskich - kapitał społeczny i aktywność społeczeństwa obywatelskiego 35,2% 31,7% 18,6% 20,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Instytucja kultury Instytucja oświaty Samorząd III sektor * Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%. Analiza wskazań badanych w perspektywie płci respondentów pozwala zauważyć, iż kobiety częściej niż mężczyźni dostrzegają w edukacji kulturalnej aspektów kształcenia międzykulturowego (52% kobiet do 39,7% mężczyzn) oraz przygotowania do twórczego działania artystycznego (44,7% do 36,8%). Natomiast panowie częściej niż płeć piękna 18 rozumieją edukację kulturalną jako wprowadzenie w dziedzictwo regionu (41,1% mężczyzn do 34,3% kobiet) oraz kształcenie wartości obywatelskich (33% do 21,7%). Kiedy weźmiemy pod uwagę wielkość miast w których działają badani to w przypadku większości kategorii nie zaobserwujemy większych różnic między respondentami w tym obszarze. Wyjątkiem są dwa obszary znaczeniowe edukacji kulturalnej. W przypadku znaczenia edukacji kulturalnej jako przygotowania do krytycznego odbioru kultury współczesnej najwięcej badanych (39,1%) pochodziło z dużego miasta. Mniejsze procentowe wskaźniki odpowiedzi znalazły się wśród badanych ze średniej wielkości miasta (31,5%) i małych miast (30,5%). Natomiast edukację jako wprowadzenie w dziedzictwo regionu w najmniejszym stopniu zaznaczyli badani dużych miast (33,5%) niż małych (36,9%) czy średnich (42,5%). Analiza grup wiekowych badanych przyniosła ciekawe wyniki. W najstarszej grupie wiekowej (60 lat i więcej) dopiero na czwartym miejscu pod względem ilości wskazań znalazło się rozumienie edukacji kulturalnej jako kształcenie międzykulturowe (36,4%), które w pozostałych grupach wiekowych zajmowało drugie miejsce. W tej grupie badanych drugą pozycję zdobyła kategoria edukacji kulturalnej jako wprowadzenia w dziedzictwo regionu (40,9%). Dla porównania „jedynie” 30,3% najmłodszych badanych (do 29 lat) wskazało tę opcję. Warto również podkreślić, iż w najmłodszej grupie respondentów odnaleźć możemy najwyższy procent wskazania edukacji kulturalnej jako międzykulturowego kształcenia, który uczy zrozumieć inne kultury (54,5%). 2. Cechy edukacji kulturalnej Zespół badawczy postawił przed badanymi niełatwe zadanie prosząc o zaznaczenie (w kilku grupach/blokach tez) wskazań dotyczących wybranych cech edukacji kulturalnej. Trudność wyboru w zaprezentowanych blokach stwierdzeń polegała na tym, iż badany miał wskazać w każdym z pięciu bloków tylko jedno stwierdzenie z którym najbardziej się zgadza. Respondent wyboru dokonywał spośród następujących wskazań: Edukacja kulturalna … (1.1) powinna koncentrować się na tożsamości lokalnej i uczyć dumy z kultury własnego regionu (1.2) powinna koncentrować się na tożsamości narodowej i uczyć dumy z polskiej kultury 19 (1.3) powinna koncentrować się na tożsamości wielokulturowej i uczyć otwartości na inne kultury (2.1) powinna koncentrować się na współczesnych zjawiskach kultury (2.2) powinna koncentrować się na kanonie i tradycyjnych zjawiskach kultury (3.1) powinna być całkowicie darmowa (3.2) powinna być częściowo płatna (4.1) powinna być dobrowolna dla uczniów - dzieci i młodzieży w szkole (4.2) powinna być obowiązkowa dla uczniów - dzieci i młodzieży w szkole (5.1) powinna opierać się na kulturze masowej i popularnej (5.2) powinna opierać się na kulturze alternatywnej i niszowej (5.3) powinna opierać się na kulturze wysokiej i tradycyjnej Oczywiście zespół badawczy ma świadomość tego, że rzeczywistość (szczególnie ta związana z obszarem kultury) nie jest taka prosta i zero-jedynkowa a zaprezentowane warianty często nie są rozłączne i przenikają się wzajemnie. Koncentrowanie się na tożsamości lokalnej nie wyklucza możliwość włączania w swoje działania edukacyjne tożsamości narodowej (itp.) należy jednak podkreślić, iż w prezentowanych grupach stwierdzeń prosiliśmy badanych by pokazali nam na jakim obszarze w pierwszej kolejności się koncentrują. Takie myślenie nie wydaje się być bezzasadne biorąc pod uwagę często ograniczone środki (np. finansowe, materialne, kadrowe) które wymuszają sytuację w której należy się na jednym, wybranym obszarze skoncentrować. Zaprezentowany układ pytań i dyspozycji zespołu badawczego do bloków stwierdzeń wynika również z naszego przekonania, iż gdyby w każdej z prezentowanych grup dodać wskazanie typu „to zależy” albo „wszystkie odpowiedzi są warte zaznaczenia” to w niektórych przypadkach niemal wszyscy badani wskazaliby taką możliwość. Odrębną kwestią pozostaje otwarte pytanie czy tożsamość „wielokulturowa”, jako jeden z typów tożsamości zaproponowany przez zespół badawczy w kafeterii, w ogólne istnieje? W kontekście tego pytania owa tożsamość stanowi ona nie tyle rzeczywistą co kontekstową kategorię, która w połączeniu z pozostałymi kategoriami daje trzy poziomy spojrzeń na edukację kulturalną. Budowane obszary/poziomy to: 1. lokalność i region, 2. Polska i naród, 3. ujęcie „ponad” narodowe („wielokulturowe”) i inne kultury. 20 Warto również w tym miejscu wyjaśnić intencje zespołu w stosunku do zamieszczenia ostatniego bloku stwierdzeń. Stwierdzenia te oparte są bowiem na pewnych hasłach/sloganach (masowej-popularnej/alternatywnej-niszowej/wysokiej-tradycyjnej). Zauważmy, iż kultura tradycyjna nie zawsze przecież musi być wysoka a niszowość automatycznie nie wyznacza kultury alternatywnej. Niemniej jednak ciekawość na jakich (wydaje się czytelnych społecznie) „hasłach” gotowi są respondenci w największym stopniu opierać edukację kulturalną spowodowała, iż zespół badawczy zdecydował się umieścić również ten blok stwierdzeń. Jakie cechy powinna zatem mieć edukacja kulturalna? Na jakich elementach powinna się koncentrować i opierać? Biorąc pod uwagę najliczniejsze wskazania wszystkich badanych osób powinna ona: koncentrować się na tożsamości wielokulturowej i uczyć otwartości na inne kultury (51,4%), koncentrować się na kanonie i tradycyjnych zjawiskach kultury (62,4%), być częściowo płatna (50,5%), być obowiązkowa dla uczniów (74,2%) oraz opierać się na kulturze wysokiej i tradycyjnej (74,4%). Edukacja kulturalna powinna koncentrować się na tożsamości … Edukacja kulturalna powinna koncentrować się na … 23,9% 37,6% 51,4% 24,7% Tożsamości lokalnej i uczyć dumy z kultury własnego regionu Tożsamości narodowej i uczyć dumy z polskiej kultury Tożsamości wielokulturowej i uczyć otwartości na inne kultury 62,4% Współczesnych zjawiskach kultury Kanonie i tradycyjnych zjawiskach kultury 21 Edukacja kulturalna powinna być … Edukacja kulturalna powinna być … 25,8% 50,5% 49,5% 74,2% Całkowicie darmowa Dobrowolna dla uczniów Częściowo płatna Obowiązkowa dla uczniów Edukacja kulturalna powinna opierać się na … 18,3% 7,3% 74,4% Kulturze wysokiej i tradycyjnej Kulturze alternatywnej i niszowej Kulturze masowej i popularnej 2.1. Trzy poziomy spojrzeń na edukację kulturalną Zespół badawczy konstruując ten zestaw twierdzeń o różnych cechach jakimi w oczach badanych powinna charakteryzować się edukacja kulturalna chciał przede wszystkim zobaczyć czy widoczne będą różnice między badanymi grupami czy też innymi wyodrębnionymi zmiennymi. Analiza wskazać czterech badanych grup respondentów pokazała, iż w największym stopniu badani zatrudnieni w instytucjach kultury (59,7%) skłonni są łączyć edukację kulturalną z tożsamością wielokulturową i traktować ją jako naukę otwartości na inne kultury. Ten poziom na którym powinna koncentrować się edukacja kulturalna jest najczęściej wybierany we wszystkich badanych grupach, lecz w przypadku badanych z obszaru samorządu i instytucji oświatowych zyskał on najmniejsze wskazania – 47,1% i 47%. 22 Istotne wydaje się zauważenie, iż respondenci pracujący w instytucjach oświatowych w największym stopniu ze wszystkich badanych grup (35%) uważają, iż edukacja kulturalna powinna koncentrować się na tożsamości narodowej i uczyć dumy z polskiej kultury. Jest to dwukrotnie większy procent tego wskazania niż w przypadku osób z instytucji kultury (17,2%). Wydaje się, że takie spojrzenie na edukacje kulturalną może wyjaśniać organizację w placówkach oświatowych różnych akademii, apelów i występów z okazji ważnych dla Polski dat. Osoby z instytucji oświatowych w najmniejszym stopniu (17,9%) uważają, że edukacja kulturalna związana powinna być z najbliższym, lokalnym i regionalnym poziomem. Wydaje się, że może to być wynikiem sztywnych i napiętych programów nauczania w których brakuje lekcji na których nauczyciel mógłby wprowadzić odniesienia do tego poziomu. Warte zauważenia jest również to, że poziom lokalny i edukację kulturalną jako naukę dumy z kultury własnego regionu w największym stopniu dostrzegają osoby związane z samorządem miejskim (28,9%). Być może pewne nieporozumienia i niezrozumienia swoich działań w edukacji kulturalnej między tymi czterema grupami wiążą się z różnymi poziomami, obszarami i priorytetami, które stawiają sobie badane grupy. Edukacja kulturalna powinna koncentrować się na tożsamości... 100% 90% 80% 70% 47,0% 47,1% 50,8% 17,2% 35,0% 24,0% 23,7% 23,1% 17,9% 28,9% 25,4% Instytucja kultury Instytucja oświaty Samorząd III Sektor 59,7% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Tożsamości wielokulturowej i uczyć otwartości na inne kultury Tożsamości narodowej i uczyć dumy z polskiej kultury Tożsamości lokalnej i uczyć dumy z kultury własnego regionu Analizując wielkość miast w których działają badane osoby zaobserwować należy, iż w małych miastach tożsamość lokalna i duma z kultury regionu jest wskazaniem, który zyskało drugie pod względem ilości głosów miejsce (28,8%). W przeciwieństwie do pozostałych kategorii miast gdzie to wskazanie zdobyło niecałe 21% i było najmniej popularną odpowiedzią. 23 Kiedy przyjrzymy się wskazaniom badanych pod kątem grupy wiekowej do której należą zauważyć warto, iż co ciekawe poziom związany z tożsamością lokalną i dumą z dziedzictwa kulturalnego regionu w najmniejszym stopniu (15,9%) podzielają badani z najstarszej grupy wiekowej. Do największych zwolenników koncentrowania się edukacji kulturalnej na tym obszarze należą osoby w wieku 30-39 lat (27,4%) i do 29 lat (26,7%). Zresztą wśród tych dwóch najmłodszych grup wiekowych „najbliższy”, lokalny poziom wyprzedził w ilości głosów wskazania związane z tożsamością narodową. Wśród badanych mężczyzn na drugim miejscu pod względem ilości wskazań (28,4%) znalazła się kategoria związana z tożsamością lokalną a najmniej popularną kategorią była tożsamość narodowa (27%). W przypadku kobiet mamy do czynienia z sytuacja odwrotną: tożsamość narodowa zyskała 23,1% wskazań a poziom lokalny - 20,6%. 2.2. Edukacja kulturalna – oparta na tradycji czy nowoczesności? Kolejną zaproponowaną przez zespół badawczy grupą cech edukacji kulturalnej stanowiła „klasyczna” opozycja: tradycja - nowoczesność. Badane osoby poproszone zostały o wskazanie czy edukacja kulturalna powinna koncentrować się na kanonie i tradycyjnych zjawiskach kultury czy też na współczesnych jej zjawiskach. Wszystkie badane grupy w większości wskazały (powyżej 50%), iż edukacja kulturalna powinna opierać się na kanonie i tradycji lecz wyrażały to z różną natężeniu. Największymi zwolennikami koncentracji edukacji kulturalnej na tradycyjnych zjawiskach kultury są badani z instytucji oświatowych (67,6%) i trzeciego sektora (66%). Natomiast w opinii 42,2% respondentów z instytucji kultury edukacja kulturalna powinna jednak koncentrować się na współczesnych zjawiskach kultury wynik ten stanowił największy odsetek wskazań wśród badanych grup. Edukacja kulturalna powinna koncentrować się na... 100% 90% 80% 70% 57,8% 67,6% 59,1% 66,0% 42,2% 32,4% 40,9% 34,0% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Instytucja kultury Instytucja oświaty Współczesnych zjawiskach kultury Samorząd III Sektor Kanonie i tradycyjnych zjawiskach kultury 24 Analiza tego pytania w kontekście wieku respondentów pokazuje, że im młodszy jest wiek badanej grupy tym większy odsetek osób, które uważają, iż edukacja kulturalna powinna koncentrować się na współczesnych zjawiskach kultury. Tak uważa 60% badanych z najmłodszej kategorii wiekowej, 49,4% z grupy 30-39 lat, 38,8% w wieku 40-49 lat, 30,4% osób 50-59 letnich i jedynie 21,1% osób powyżej 60 roku życia. Warto odnotować, iż kobiety częściej niż mężczyźni (40% do 34,2%) wskazywały, iż edukacja kulturalna opierać powinna się na współczesnych zjawiskach kultury. 2.3. Edukacja kulturalna – całkowicie darmowa czy częściowo płatna? Zespół badawczy chciał zobaczyć jak w opinii badanych grup działających w obszarze edukacji kulturalnej powinien wyglądać aspekt finansowania działań edukacyjnych przez uczestników. Respondenci pracujący w sektorze oświatowym jako jedyna z badanych grup w większości wskazali, iż edukacja kulturalna powinna być całkowicie darmowa (61,1%). Wśród pozostałych grup więcej badanych osób było zdania, iż powinna ona być częściowo płatna. Największy wskaźnik takiego wskazania odnaleźć możemy wśród badanych z instytucji kultury (57,9%). Edukacja kulturalna powinna być... 100% 90% 80% 70% 38,9% 57,9% 50,4% 53,2% 49,6% 46,8% Samorząd III Sektor 60% 50% 40% 61,1% 30% 20% 42,1% 10% 0% Instytucja kultury Instytucja oświaty Całowicie darmowa Częściowo płatna Jedynie respondenci z małych miast w większości odpowiedzieli się za tym, iż edukacja kulturalna powinna być całkowicie darmowa (58,5%). W najmniejszym stopniu taki pogląd podzielają badani działający z dużych miastach (40,1%). 25 W większości mężczyźni (55%) są zwolennikami edukacji kulturalnej która powinna być całkowicie darmowa. Więcej kobiet (54,3%) uważa natomiast, że powinna być częściowo płatna. 2.4. Edukacja kulturalna - dobrowolna czy obowiązkowa dla uczniów? Wszystkie badane grupy (w zbliżonych do siebie ilościowo wskazaniach - powyżej 70%) opowiedziały się za twierdzeniem, iż edukacja kulturalna powinna być obowiązkowa dla uczniów. Największymi zwolennikami tak postawionej tezy były osoby z instytucji oświaty (77,3%) oraz kultury (74,5%). Edukacja kulturalna powinna być... 100% 90% 80% 70% 60% 74,5% 77,3% 72,1% 72,8% 25,5% 22,7% 27,9% 27,2% Instytucja kultury Instytucja oświaty Samorząd III Sektor 50% 40% 30% 20% 10% 0% Dobrowolna dla uczniów Obowiązkowa dla uczniów Warto w tym miejscu zauważyć, iż w największy odsetek osób opowiadających się za dobrowolnością edukacji kulturalnej jest wśród respondentów z małych miast (31,4%) osoby z dużych i średnich miast wskazały tę opcję w 22,4% i 22,2%. Kategoria wieku badanych również różnicuje wskazania respondentów. Niemal połowa najmłodszych respondentów (48,4%) wskazuje na odpowiedź, że edukacja kulturalna powinna być dobrowolna dla uczniów. Jedynie 14,8% osób w kategorii wiekowej 60 i więcej lat jest tego samego zdania. 26 2.5. Edukacja kulturalna - trzy „typy” kultury Zespół badawczy był niezmiernie ciekawy na jakich „hasłach”, typach kultury badane osoby gotowe są w największym stopniu opierać edukację kulturalną. Analiza tego pytania w kontekście czterech grup respondentów pokazuje ciekawe wyniki. W największym stopniu wszystkie grupy (co nie powinno być zaskoczeniem) uważają, iż edukacja kulturalna powinna opierać się na kulturze „wysokiej i tradycyjnej”. Największymi zwolennikami tego rodzaju kultury są osoby związane z instytucjami oświatowymi (78,5%). Warto jednak zwrócić uwagę na pozostałe wskazania badanych. Niemal co piąty (24,1%) respondent z kręgu samorządowego jest dania, iż w największym stopniu edukacja kulturalna winna opierać się na kulturze „masowej i popularnej”. Biorąc pod uwagę tę kategorię jest to o niemal 10% więcej wskazań niż odpowiedzi osób z trzeciego sektora (14,6%). Niezwykle istotne wydaje się również zauważenie, iż aż 14,6% (w porównaniu do 1,9% i 2,7% wskazań osób z instytucji oświatowych i samorządu) respondentów organizacji pozarządowych uważa, iż edukacja kulturalna powinna opierać się na kulturze „alternatywnej i niszowej”. Takie przekonanie jest również udziałem co dziesiątej (10,2%) osoby związanej z instytucją kultury. Te wskazania poszczególnych grup wyjaśniać mogą częstsze sięganie do form, obszarów, artystów i tematów będących „poza” głównym nurtem życia kulturalnego przez NGOsy i instytucje kultury, festynowo-masowy (kierowany do szerokiej grupy mieszkańców) charakter wielu wydarzeń kulturalnych organizowanych przez osoby związane z samorządem czy też „oficjalny” (wysoki/tradycyjny) poziom działań edukacji kulturalnej w placówkach oświatowych (szkołach i przedszkolach). Edukacja kulturalna powinna opierać się na... 100% 90% 80% 70% 60% 74,8% 78,5% 73,2% 70,9% 50% 40% 1,9% 30% 20% 10% 0% 2,7% 10,2% 15,0% 19,6% 24,1% 14,6% 14,6% Instytucja kultury Instytucja oświaty Samorząd III Sektor Kulturze masowej i popularnej Kulturze alternatywnej i niszowej Kulturze wysokiej i tradycyjnej 27 Badani działający w małych ośrodkach miejskich w największym stopniu (21,1%) uznali, iż edukacja kulturalna powinna opierać się na kulturze masowej i popularnej. To wskazanie zyskało natomiast 14,5% w przypadku badanych z dużych miast. Respondenci z małych miast w najmniejszym stopniu skłonni byliby łączyć działania edukacji kulturalnej z kulturą alternatywną i niszową (5,3%). Dla porównania - 7,3% osób z dużych i 10,6% ze średnich miast poddanych badaniu. Najmłodsi badani (do 29 lat) w największym stopniu skłonni są opierać edukację kulturalną na kulturze alternatywnej i niszowej (17,9%). Równie duży odsetek wskazań łączący edukację kulturalną z tym rodzajem kultury odnaleźć możemy u badanych w wieku 30-39 lat. Najmniejszy natomiast wśród osób w wieku 50-59 lat (2,9%) i 60 i więcej (3,4%). 3. Ocena różnych aspektów edukacji kulturalnej Każdy z respondentów poproszony został o ocenę wybranych szesnastu aspektów edukacji kulturalnej. Oceny dokonywał w skali od 1 (ocena niedostateczna) do 5 (bardzo dobra). Warto w tym miejscu dodać, iż zespól badawczy w dyspozycjach do tego pytania dał respondentom również możliwość wskazania kategorii „0” jako „nie mam wiedzy w danym zakresie”. Dzięki czemu żaden z badanych nie czuł się zobowiązany, by („na siłę”) oceniać poszczególne aspekty edukacji kulturalnej. Zastosowanie tej kategorii pozwoliło zatem uzyskać oceny bardziej precyzyjne i zgodne z rzeczywistym stanem wiedzy badanych. Poza tym warto zauważyć, że czasami również wskazania typu „nie mam zdania/wiedzy” stanowią ważny element analizy i interpretacji poszczególnych wyników. Zespół badawczy wybrał kilkanaście różnych elementów i obszarów związanych z edukacja kulturalną. Oceniane przez badanych kategorie brzmiały: Jak ocenia Pan/i: 1. Jakość wiedzy o kulturze osób zajmujących się edukacją kulturalną w Pana/i mieście. 2. Kompetencje komunikacyjne i interpersonalne osób zajmujących się edukacją kulturalną w Pana/i mieście. 3. Kompetencje organizacyjne (planowanie i realizacja działań, zarządzanie projektem i zespołem) osób zajmujących się edukacją kulturalną w Pana/i mieście. 28 4. Kompetencje kulturowe (m.in. do odbioru kultury, aktywności twórczej i wrażliwości na sztukę) osób zajmujących się edukacją kulturalną w Pana/i mieście. 5. Zaplecze techniczne, materialne instytucji i organizacji zajmujących się edukacją kulturalną w Pana/i mieście. 6. Skuteczność działań związanych z edukacją kulturalną prowadzonych w Pana/i mieście. 7. Promocję i informację wydarzeń związanych z edukacją kulturalną w Pana/i mieście. 8. Dostępność oferty związanej z edukacją kulturalną dla mieszkańców Pana/i miasta. 9. Ilość środków finansowych przeznaczonych przez samorząd na edukacje kulturalną w Pana/i mieście. 10. Możliwości doskonalenia kadry edukacji kulturalnej (kursy, warsztaty, studia, wymiana doświadczeń). 11. Współpracę samorządu miejskiego z instytucjami/organizacjami zajmującymi się edukacją kulturalną. 12. Jakość działań w zakresie edukacji kulturalnej w Pana/i mieście. 13. Jakość działań w zakresie edukacji kulturalnej realizowanych przez placówki/organizacje oświatowe w Pana/i mieście (m.in. szkoły, przedszkola). 14. Jakość działań w zakresie edukacji kulturalnej realizowanych przez placówki/organizacje kulturalne w Pana/i mieście (m.in. domy kultury, muzea, biblioteki, teatry, stowarzyszenia, inicjatywy prywatne). 15. Współpracę instytucji/organizacji oświatowych z instytucjami/organizacjami kulturalnymi w zakresie edukacji kulturalnej. 16. Jakość działań w zakresie edukacji kulturalnej w Polsce. Biorąc pod uwagę dużą ilość kategorii poddawanych ocenie dla ich łatwiejszego zobrazowania w zbiorczej tabeli ze średnimi ocenami przedstawiono wszystkie elementy edukacji kulturalnej poddawane ocenie. Dodatkowo odrębnymi kolorami zaznaczono cztery wyodrębnione obszary związane z: jakością działań (różnych podmiotów i miejsc), kompetencjami kadr edukacji kulturalnej, współpracą w działaniach edukacji kulturalnej oraz innymi ważnymi cechami czy właściwościami obszaru edukacji kulturalnej (m.in. jej dostępnością, promocją czy ilością środków finansowych). Natomiast na wykresach kołowych, które zostały pogrupowane w wyodrębnione obszary analityczne, przedstawiono procentowy rozkład wszystkich wskazań badanych osób. W tym miejscu warto również dodać, iż przedstawione w tabeli średnie ocen zostały oczywiście obliczone z wyłączeniem 29 wskazania „0”. Do tej tabeli dodano także miarę odchylenia standardowego - ogólnego rozkładu odpowiedzi. Analiza średnich ocen wszystkich zaproponowanych przez zespół badawczy obszarów pokazuje, że zdecydowanie najwyższą ocenę (śr. 3,9) uzyskał element jakości działań edukacji kulturalnej realizowany przez instytucje kultury w badanych miastach. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na odchylenie standardowe, które przyjmuje najmniejszy, ze wszystkich ocenianych elementów, wskaźnik. Oznacza to największą wśród badanych zgodność z tak wysokimi ocenami, gdyż odpowiedzi są skupione wokół wysokiej średniej. Kiedy weźmiemy pod uwagę pozostałe oceniane elementy w obszarze jakości działań zauważymy, iż jakość działań w edukacji kulturalnej realizowana przez instytucje oświatowe została średnio oceniona na 3,6. Kiedy natomiast na analizowaną kategorię jakości działań spojrzymy przez pryzmat miejsca w których odbywają się te działania zauważymy, iż badani zdecydowanie lepiej oceniają swoje miasto (śr. 3,59) niż Polskę (śr. 3,13). Respondenci wysoko ocenili również poszczególne elementy związane z obszarem kompetencji kadr sektora edukacji kulturalnej. Takie same średnie wskazania (i wysokie drugie miejsca) zyskały kompetencje organizacyjne (śr. 3,75) i kulturowe (śr. 3,75) osób zajmujących się edukacja kulturalną w badanym mieście. Wysoko oceniona została również jakość wiedzy o kulturze (śr. 3,71) oraz kompetencje komunikacyjne i interpersonalne (śr. 3,68) kadr edukacji kulturalnej. Na średnim poziomie (biorąc pod uwagę wszystkie badane aspekty) oceniony został obszar dotyczący współpracy. Nieznacznie lepiej (śr. 3,5 do 3,48) badani ocenili współpracę samorządu miejskiego z instytucjami/organizacjami zajmującymi się edukacją kulturalną niż współpracę instytucji/organizacji oświatowych z instytucjami/organizacjami kulturalnymi w zakresie edukacji kulturalnej. Choć w kontekście tego pytania zauważyć należy bardzo wysoki (jeden z najwyższych w tym pytaniu) współczynnik odchylenia standardowego w przypadku współpracy samorządu z realizatorami edukacji kulturalnej, który pokazuje na dużą różnorodność ocen i niejednomyślność badanych w tym elemencie. Warto również przyjrzeć się ocenom niezwykle ważnych elementów edukacji kulturalnej takich jak jej skuteczność, dostępność, informacja i promocja, zaplecze materialne, możliwość rozwoju kadr czy ilość środków finansowych. Na początku podkreślić należy bardzo dobrą średnią ocenę (3,73) i wysokie miejsce aspektu związanego z dostępnością oferty związanej z edukacja kulturalną dla mieszkańców badanych miast. Relatywnie wysoko została oceniona przez respondentów (śr. 3,62) promocja i informacja wydarzeń związanych z edukacją kulturalną w badanych 30 miastach. Oceny kolejnych elementów w tym wyodrębnionym obszarze należały do najniższych. O ile jeszcze średnia ocena zaplecza technicznego i materialnego instytucji i organizacji zajmujących się edukacją kulturalną w mieście i skuteczność działań związanych z edukacją kulturalną prowadzonych w mieście badania była powyżej 3,0 (dokładnie 3,38 i 3,34) to aspekty finansowe i możliwości doskonalenia kadr znalazły się na samym dole ocen badanych osób. Najgorzej został oceniony aspekt ilości środków finansowych przeznaczonych przez samorząd na miejską edukację kulturalną (śr. 2,78). Niewiele lepsze oceny (śr. 2,94) uzyskało stwierdzenie dotyczące możliwości (poprzez kursy, warsztaty, studia czy wymianę doświadczeń) doskonalenia kompetencji i umiejętności kadr sektora edukacji kulturalnej - choć warto zwrócić uwagę na fakt, iż oba najniżej ocenione elementy uzyskały jedne z najwyższych wskazań odchylenia standardowego świadczące o różnorodności ocen poszczególnych respondentów. Niemniej jednak o ile brak lub niewystarczająca ilość środków finansowych nie może być dla nikogo zaskoczeniem to martwić mogą szczególnie niskie oceny skuteczności, efektywności działań edukacji kulturalnej oraz możliwości doskonalenia rozwoju kadr tego sektora kultury. Tab. 1. Średnie oceny wybranych aspektów edukacji kulturalnej Średnie oceny wybranych elementów związanych z edukacją kulturalną Odchylenie N Średnia 505 3,90 0,816 492 3,75 0,929 484 3,75 0,927 Dostępność oferty związanej z edukacją kulturalną dla mieszkańców miasta 509 3,73 0,974 Jakość wiedzy o kulturze osób zajmujących się edukacją kulturalną w mieście 487 3,71 0,970 Kompetencje komunikacyjne i interpersonalne osób zajmujących się edukacją kulturalną w mieście 493 3,68 0,966 Promocja i informacja wydarzeń związanych z edukacją kulturalną w mieście 510 3,62 0,961 Jakość działań edukacji kulturalnej realizowanych przez instytucje/organizacje oświatowe w mieście 482 3,60 0,891 Jakość działań w zakresie edukacji kulturalnej w mieście 498 3,59 0,879 471 3,50 1,060 480 3,48 0,984 494 3,38 1,021 Jakość działań edukacji kulturalnej realizowanych przez instytucje/organizacje kulturalne w mieście Kompetencje organizacyjne (planowanie i realizacja działań, zarządzanie projektem i zespołem) osób zajmujących się edukacją kulturalną w mieście Kompetencje kulturowe (m.in. do odbioru kultury, aktywności twórczej i wrażliwości na sztukę) osób zajmujących się edukacją kulturalną w mieście Współpraca samorządu miejskiego z instytucjami/organizacjami zajmującymi się edukacją kulturalną Współpraca instytucji/organizacji oświatowych z instytucjami/organizacjami kulturalnymi w zakresie edukacji kulturalnej Zaplecze techniczne, materialne instytucji i organizacji zajmujących się edukacją kulturalną w mieście standardowe 31 Skuteczność działań związanych z edukacją kulturalną prowadzonych w mieście badania 490 3,34 0,841 Jakość działań edukacji kulturalnej w Polsce 455 3,13 0,847 429 2,94 1,054 446 2,78 1,080 Możliwości doskonalenia kadry edukacji kulturalnej (kursy, warsztaty, wymiana doświadczeń, studia) Ilość środków finansowych przeznaczonych przez samorząd na edukacje kulturalną w mieście Analiza średnich ocen poszczególnych grup zawodowych respondentów pokazuje, iż niemal we wszystkich ocenianych aspektach edukacji kulturalnej najwyższe oceny kierowały osoby z obszaru samorządowego. Wyjątkiem były obszary: współpracy na polu instytucje oświatowe - instytucje kulturalne (najwyższa średnia należała do badanych z instytucji oświatowych - śr. 3,77), jakości działań edukacji kulturalnej w Polsce (najwyższa średnia należała do osób z instytucji kultury - śr. 3,24) oraz jakości działań edukacji kulturalnej realizowanej przez instytucje oświatowe (najwyższa średnia należała do badanych z instytucji oświatowych - śr. 3,94). Natomiast w każdym z wymienionych obszarów poddanych ocenie badani z III sektora wystawiali w porównaniu do pozostałych grup zawodowych najniższe oceny. Kiedy przyjrzymy się najwyżej i najniżej ocenianym elementom edukacji kulturalnej wśród poszczególnych grup badanych zauważymy, iż osoby działające w obszarze pozarządowym najwyżej oceniły obszar jakości działań edukacji kulturalnej realizowany przez instytucje i organizacje kulturalne w mieście (śr. 3,62) oraz dostępność (śr. 3,46) kompetencje kulturowe (śr. 3,45) i organizacyjne kadry (śr. 3,43). Najniżej ilość środków finansowych (śr. 2,51) i możliwość doskonalenia kadry (śr. 2,70). Badani z instytucji kultury najwyżej ocenili jakość działań edukacji kulturalnej realizowanej przez instytucje kultury (śr. 4,02), dostępność (śr. 3,83) i kompetencje organizacyjne kadry (śr. 3,82) a najniżej: ilość środków finansowych (śr. 2,64) i jakość działań edukacji kulturalnej w Polsce (śr. 3,24 - co i tak stanowiło najwyższą średnią tej kategorii we wszystkich czterech grupach) i skuteczność edukacji kulturalnej (śr. 3,33). Respondenci pracujący w instytucjach oświatowych najwyżej ocenili oprócz jakości działań edukacji kulturalnej realizowanych przez instytucje oświaty (śr. 3,94) również jakości działań edukacji kulturalnej realizowanych przez instytucje kultury (śr. 3,90) oraz kompetencje kulturowe kadry (śr. 3,83) a najniżej: ilość środków finansowych (śr. 2,60) i możliwość doskonalenia kadry (śr. 2,87). Kiedy pod uwagę weźmiemy oceny osób z samorządu zobaczymy, iż najwyżej oceniono jakości działań edukacji kulturalnej realizowanych przez instytucje kultury (śr. 4,05), kompetencje kulturowe kadry (śr. 4,04), 32 jakość wiedzy kadry (śr. 4,03) oraz współpracę samorządu z instytucjami zajmującymi się edukacją kulturalną (śr. 4,02) a najniższe średnie noty zyskały obszary: jakość działań edukacji kulturalnej w Polsce (śr. 3,14), ilość środków finansowych (śr. 3,37) oraz możliwość doskonalenia kadry (śr. 3,41). Analizując oceny respondentów w odniesieniu do wielkości miast w których działają zauważyć można, że im mniejsze wielkości miasto tym lepiej oceniana jest współpraca samorządu z podmiotami edukacji kulturalnej. Badani z małego miasta średnio ocenili ją na 3,62, średniego na 3,54 natomiast dużego na 3,34. Ta spadkowa tendencja ocen związana ze wzrostem wielkości miasta nie jest odosobniona. Niemal we wszystkich badanych aspektach edukacji kulturalnej respondenci z małych miast wystawiali najwyższe średnie oceny a badani z dużych ośrodków miejskich - najniższe. Wyjątkiem jest ocena zaplecza technicznego i materialnego w której to kategorii najniższe oceny należały do badanych z małych miast (śr. 3,29) podczas gdy respondenci ze średnich i dużych miast ocenili ten aspekt na 3,44. Ponadto w aspekcie oceny skuteczności działań najniżej ten aspekt oceniły osoby ze średnich miast (śr. 2,87). Natomiast w przypadku oceny ilości środków finansowych przeznaczonych na edukacje kulturalną można z przekąsem powiedzieć, że najbardziej zadowolonych i najwyżej oceniających ten element odnaleźć możemy wśród badanych ze średnich miast (śr. 2,87). 3.1. Ocena kompetencji kadr realizujących działania edukacji kulturalnej Najpopularniejszą wystawianą przez badanych oceną we wszystkich czterech aspektach związanych z obszarem kompetencji osób realizujących edukację kulturalną w badanym mieście była „4”. Na drugim miejscu pod względem częstotliwości wskazań była ocena „3”. Niemniej po najwyższą notę („5”) sięgnął niemal co piąty badany w przypadku oceny kompetencji komunikacyjnych/ interpersonalnych (18,3%) i kulturowych (19,6%) lub co piąty badany w przypadku: kompetencji organizacyjnych (20,2%) i jakości wiedzy o kulturze (20,3%). 33 Ocena – kompetencje organizacyjne kadry edukacji kulturalnej 2,0% 3,7% 6,5% 20,2% Ocena – kompetencje kulturowe kadry edukacji kulturalnej 2,0% 5,3% 6,3% Ocena – jakość wiedzy o kulturze kadry edukacji kulturalnej 2,5% 19,6% 4,9% 20,3% 7,0% 25,0% 25,2% 25,8% 42,5% Ocena – kompetencje komunikacyjne i interpersonalne kadry edukacji kulturalnej 2,8% 41,9% 39,5% Legenda - oceny od 1 (ocena niedostateczna) do 5 (bardzo dobra) oraz 0 jako „nie mam wiedzy” 3,1% 18,3% 8,1% 24,8% 43,0% 3.2. Ocena jakości działań edukacji kulturalnej - zróżnicowanie przestrzenne i organizacyjne Analiza szczegółowych ocen badanych w obszarze jakości działań edukacji kulturalnej pozwala zauważyć, iż niemalże trzech na czterech respondentów (73,1%) oceniła na „4” lub „5” jakość działań realizowanych przez instytucje i organizacje kulturalne (m.in. domy kultury, muzea, biblioteki, teatry, stowarzyszenia, inicjatywy prywatne) w swoich miastach. Jedynie 4,7% badanych wystawiło notę „1” lub „2”. Dla porównania jakość działań realizowanych przez placówki/organizacje oświatowe (m.in. szkoły, przedszkola) została oceniona na najwyższe dwie oceny przez 55,1% badanych a co dziesiąty (10,4%) respondent ocenił ją na poziomie „1” i „2”. Najczęściej wskazywaną oceną dla jakości działań edukacji kulturalnej w Polsce była średnia ocena („3”) - zaznaczyło ją 43,8% badanych. Jedynie co czwarty respondent (28,7%) wystawił dwie najwyższe oceny a aż 17,7% - „1” oraz „2”. Zdecydowanie lepiej oceniony został poziom badanych miast. Tam największy odsetek badanych wskazał ocenę „4” (46,2%). Więcej było również bardzo zadowolonych osób z jakości działań edukacji kulturalnej w ich mieście (12% wskazań „5”) niż tych, którzy wskazali dwie najgorsze oceny („1” i „2” uzyskały łącznie 10,1%). Zauważyć należy również największy 34 wskaźnik wskazań „nie mam wiedzy” w przypadku oceny jakości działań edukacji kulturalnej w perspektywie całego kraju (9,9%) oraz wysoki odsetek badanych osób (5,3%) w przypadku oceny działań realizowanych przez instytucje oświatowe. Ocena – jakość działań realizowanych przez instytucje/organizacje kulturalne 3,7% 1,0% Ocena – jakość działań realizowanych przez instytucje oświatowe 0,8% 21,8% 1,2% 5,3% Ocena – jakość działań edukacji kulturalnej w mieście 2,0% 13,4% 8,1% 9,2% 1,8% 12,0% 21,4% 30,0% 29,3% 41,7% 46,2% 51,3% Ocena – jakość działań edukacji kulturalnej w Polsce 9,9% Legenda - oceny od 1 (ocena niedostateczna) do 5 (bardzo dobra) oraz 0 jako „nie mam wiedzy” 3,4% 3,2% 25,3% 14,5% 43,8% 3.3. Ocena współpracy w sektorze edukacji kulturalnej Poszczególne oceny respondentów w obszarze związanym ze współpracą czy to samorządu miejskiego z realizatorami edukacji kulturalnej czy instytucjami kulturalnymi i oświatowymi są niemal identyczne. Nieco więcej badanych wystawiło najwyższą ocenę współpracy samorząd-realizatorzy edukacji kulturalnej (15,1%) niż współpracy na polu edukacji kulturalnej między placówkami kultury a oświaty (13,2%). O 5,1% było więcej osób wystawiających średnią ocenę („3”) w przypadku współpracy sektora kultury z sektorem oświatowym (30,2%) niż samorządu z organizacjami zajmującymi się edukacją kulturalną (25,1%). 35 Ocena – współpraca samorządu miejskiego z instytucjami/organizacjami zajmującymi się edukacją kulturalną 7,5% 4,7% 15,1% Ocena – współpraca instytucji/organizacji oświatowych z instytucjami/organizacjami kulturalnymi w zakresie edukacji kulturalnej 3,0% 11,8% 5,3% Legenda - oceny od 1 (ocena niedostateczna) do 5 (bardzo dobra) oraz 0 jako „nie mam wiedzy” 13,2% 11,0% 30,2% 25,1% 36,5% 36,5% 3.4. Ocena ważnych elementów edukacji kulturalnej Kolejny obszar oceny edukacji kulturalnej trudno ująć w jedno słowo gdyż obejmuje on różnorodne jej elementy od oceny skuteczności i dostępności, przez informację i promocję oferty edukacji kulturalnej, ocenę warunków materialnych i technicznych i możliwości doskonalenia kadr po kwestie związane z finansami. Z pewnością jednak wymienione wyżej i wchodzące w jego obręb elementy są niezwykle ważne dla prawidłowego jego funkcjonowania. Zdecydowanie najlepiej oceniony został aspekt dostępności oferty dla mieszkańców badanych miast. Jedynie co dziesiąta badana osoba oceniła ten element edukacji kulturalnej na poziomie „1” lub „2” a aż 64% wskazało na najwyższe dwie noty („4” i „5”). Ponad połowa respondentów (57,3% wskazań „4” i „5”) wysoko ocenia również element promocji i informacji wydarzeń związanych z edukacja kulturalną w ich mieście. Warto zauważyć, że obszar ten wraz ze aspektem skuteczności działań edukacji kulturalnej zyskał najmniejszy odsetek ocen „1” - zaledwie 1,8%. Najpopularniejszą oceną w przypadku skuteczności edukacji kulturalnej jest trójka, którą wskazało 40,2% badanych. Podobnie wyglądają najpopularniejsze oceny badanych w przypadku dwóch najgorzej ocenianych kategorii w tym obszarze: możliwości doskonalenia kadr (30,6% wskazań „3”) i ilości środków finansowych (30,9% odpowiedzi „3”). Diametralna różnica polega na tym, iż możliwość rozwoju kadr edukacji kulturalnej zdobyło aż 9,2% ocen niedostatecznych („1”) a ilość środków finansowych - 11,7%. Warto również zauważyć, że te dwa ostatnie elementy zdobyły również zdecydowanie największą ilość wskazań „nie mam wiedzy” wśród badanych osób (15,9% i 12,7%). 36 Ocena – dostępność oferty związanej z edukacją kulturalną dla mieszkańców miasta 7,3% 2,7% Ocena – promocja i informacja wydarzeń związanych z edukacją kulturalną w mieście 0,2% 10,6% 22,0% 1,8% 0,2% Ocena – zaplecze techniczne, materialne instytucji i organizacji zajmujących się edukacją kulturalną w mieście 4,9% 18,4% 3,3% 11,9% 12,3% 25,9% 34,8% 30,1% 32,7% 38,9% 42,0% Ocena – skuteczność działań związanych z edukacją kulturalną prowadzonych w mieście badania 1,8% 3,5% Ocena – możliwości doskonalenia kadry edukacji kulturalnej (kursy, warsztaty, wymiana doświadczeń, studia) 5,9% 15,9% Ocena – ilość środków finansowych przeznaczonych przez samorząd na edukacje kulturalną w mieście 4,1% 12,0% 12,7% 4,7% 17,6% 22,7% 9,2% 11,7% 36,6% 22,3% 40,2% 30,9% 30,6% 17,5% Legenda - oceny od 1 (ocena niedostateczna) do 5 (bardzo dobra) oraz 0 jako „nie mam wiedzy” 4. Najlepszy system finansowania edukacji kulturalnej Zdecydowanie największa ilość badanych osób (77,5%) jest zwolennikiem połączenia stałego systemu finansowania z systemem grantowym jako najlepszego systemu finansowania działań edukacji kulturalnej. Kolejne wskazanie dotyczące samego finansowania stałego z budżetu zyskało uznanie 14,3% respondentów. Pod względem ilości wskazań ostatnie miejsce zyskała opcja która wskazywała jako najlepszy system finansowania w edukacji kulturalnej system grantowy, projektowy, konkursowy. 37 Najlepszy system finansowania edukacji kulturalnej 14,3% Finansowanie stałe z budżetu 8,2% System grantowy, projektowy, konkursowy Połączenie stałego systemu finansowania z systemem grantowym 77,5% Największymi zwolennikami funkcjonowania połączonego systemu finansowania działań edukacji kulturalnej są osoby związane z samorządem (87,6%) i III sektorem (78,6%). Natomiast biorąc pod uwagę wskazania związane z finansowaniem stałym z budżetu to największymi zwolennikami tego typu finansowania edukacji kulturalnej są instytucje oświatowe (24,2%) i kultury (18,2%). Jedynie 3,3% respondentów-samorządowców zaznaczyło tę kategorię jako najlepszy system finansowania. Najlepszy system finansowania edukacji kulturalnej 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 87,6% 74,1% 78,6% 70,0% 18,2% 7,7% 5,8% Połączenie stałego System grantowy, systemu finansowania z konkursowy,projektowy systemem grantowym Instytucja kultury 24,2% 9,1% 10,3% Instytucja oświaty 11,1% 3,3% Finansowanie stałe z budżetu Samorząd III sektor Analiza opinii badanych osób pod kątem wielkości miast z których pochodzą badane osoby pokazuje, iż o ile odsetek badanych wybierających połączony system w każdym typie miast jest niemal taki sam (niewiele ponad 77%) to już wyraźnie widać, iż wraz ze wzrostem liczby mieszkańców rośnie również procent osób wybierających system grantowy – w małych miastach jest ich 5,9%, średnich 8,7% a dużych 10,6%. Odwrotną tendencję spotkamy w 38 kategorii „finansowanie stałe z budżetu” - tę odpowiedź wskazało 11,7% badanych, którzy działają w dużym mieście, 14,2% w średnim i 16,7% w małym. Zespół badawczy chciał również poznać proporcję w jakich środki finansowe powinny być rozdzielane w połączonym systemie. W związku z tym kiedy respondent wskazał odpowiedź, iż w jego ocenie najlepszym systemem finansowania działań edukacji kulturalnej jest połączenie systemu stałego/budżetowego z grantowym/konkursowym to poproszony został o określenie procentowych proporcji. Najwięcej badanych osób (24%) zaznaczyła odpowiedź 50% (procentowa proporcja stałych środków do grantowych). Kolejną pod względem popularności wskazań była proporcja 70% (zaznaczyło ją 17,1%) i 60% (15,2%). Na kolejnych miejscach pojawiły się wskazania: 40% (14,5%), 80% (11,4%), 30% (11,1%). Jak się okazuje średnia dla wszystkich badanych, którzy zaznaczyli taką odpowiedź, wynosi 53,8 co oznacza, iż większe środki finansowe powinny być zapewnione po stronie środków stałych. Kiedy przyjrzymy się średnim poszczególnych grup respondentów zauważymy iż największy (średni) procent finansowania stałego w stosunku do grantowego należy do osób z instytucji kultury (śr. 61,83). Powyżej ogólnej średniej dla wszystkich badanych są również wskazania badanych z placówek oświatowych (śr. 54,27). Natomiast większą ilość grantowych, konkursowych środków finansowych przeznaczonych na działania edukacji kulturalnej niż stałych wskazują osoby z samorządu (śr. 48,57 procent finansowania stałego w stosunku do grantowego). 70 Średnia - Procent finasowania stałego w stosunku do grantowego Śr: 53,80% 60 50 40 30 61,83 54,27 48,57 50,42 Samorząd III sektor 20 10 0 Instytucje kultury Instytucje oświaty 39 5. Jakie działania najbardziej pomogłyby i przyniosłyby najlepsze efekty w realizacji edukacji kulturalnej w mieście? W kolejnym pytaniu badani poproszeni zostali o wskazanie maksymalnie trzech zaproponowanych przez zespół badawczy działań, które najbardziej pomogłyby w realizacji edukacji kulturalnej w ich mieście. Zespół badawczy na podstawie wcześniejszych faz badania (m.in. desk research) przygotował listę trzynastu różnorodnych propozycji. Zostawił również możliwość (dzięki czternastej kategorii „inne-jakie?”) dopisania własnej propozycji działań, która przyniosłaby pozytywny efekt w realizacji działań edukacji kulturalnej. Zaproponowane działania wyglądały następująco: osoba kuratora ds. edukacji kulturalnej będącego łącznikiem i koordynatorem między trzema (1) obszarami: samorządem - oświatą - kulturą. (2) stworzenie i bieżąca aktualizacja wspólnego kalendarza wydarzeń i projektów edukacji kulturalnej w mieście (3) szkolenia i warsztaty dla kadry związanej z edukacją kulturalną wymiana doświadczeń, dobrych praktyk, cykliczne spotkania różnych środowisk związanych z (4) edukacją kulturalną (5) zbadanie potrzeb kulturalnych różnych grup mieszkańców, by kierować do nich konkretną ofertę na którą jest zapotrzebowanie lub która uzupełnia braki (6) stworzenie płaszczyzny do prezentacji, wymiany i promocji informacji o edukacji kulturalnej - np. portal informacyjny, wydawnictwo, informatory (7) przekazywanie większych stałych środków finansowych z budżetu miasta wyłącznie na projekty edukacji kulturalnej (8) zwiększenie środków na projekty/konkursy i rozpisywanie otwartych konkursów w zakresie edukacji kulturalnej (9) umożliwienie finansowania z budżetu miasta działań z zakresu edukacji kulturalnej przez inicjatywy prywatne (twórców, animatorów) którzy nie działają w ramach stowarzyszeń i fundacji (10) prezentowanie w szkołach oferty edukacji kulturalnej - np. stoiska informacyjne, kampanie promocyjne (11) zbudowanie systemu nagród, rekomendacji, certyfikacji, premiowania najlepszych wydarzeń kulturalnych o profilu edukacyjnym 40 (12) stworzenie programów nauczania w ramach których wychowawcy klas mogliby minimum dwie godziny w semestrze przeznaczyć na działania związane z edukacja kulturalną odbywające się poza terenem szkoły (13) większe zaangażowanie szkół artystycznych w szeroko dostępną edukację kulturalną Największą popularnością badanych osób cieszyły się propozycje związane ze stworzeniem wspólnego kalendarza wydarzeń i projektów edukacji kulturalnej (34,4%), zbadaniem potrzeb kulturalnych mieszkańców (34,1%) oraz organizacją cyklicznych spotkań, wymiany doświadczeń i dobrych praktyk (33,9%). Dużą popularnością cieszyły się również propozycje by zwiększyć stałe środki finansowe kierowane wyłącznie na działania w ramach edukacji kulturalnej (32,7%) oraz stworzenie prawnych/systemowych możliwości by w programach nauczania pojawiły się godziny w ramach których klasa mogłaby wyjść poza teren szkoły odwiedzając instytucję czy organizacje kulturalną (30,4%). Na dalszych miejscach pod względem liczby wskazań znalazły się propozycje by zwiększyć środki finansowe na granty i organizować otwarte konkursy (24,5%) oraz organizacja szkoleń i warsztatów dla kadry (19,8%). Wskazania w okolicach 15% zyskały takie propozycje jak: system nagród, certyfikacji i premiowania najlepszych wydarzeń edukacji kulturalnej (15,9%), osoba kuratora będąca łącznikiem między sektorami samorządowym, oświatowym i kulturalnym (14,9%) oraz stworzenie płaszczyzny informacyjnej i promocyjnej (14,3%). Jeszcze mniej wskazań uzyskały propozycje by umożliwić prowadzenie działań edukacji kulturalnej przez artystów i podmioty prywatne (11,8%) oraz prezentować w szkołach ofertę edukacji kulturalnej przez kampanie promocyjne czy stoiska informacyjne (11,4%). Najmniejszą ilość głosów (6,5%) dostała propozycja by zwiększyć zaangażowanie szkół artystycznych w edukację kulturalną. W kategorii „inne” pojawiły się nieliczne wskazania badanych, którzy zdecydowali się dopisać własne propozycje. Pojawiły się wśród nich: pomoc stowarzyszeniom i artystom w sprawach papierkowo-biurokratycznych, aby mogli skupić się na działaniu kulturalnym; nie utrudniać pasjonatom działalności przez ograniczenia formalne; zwiększenie i urozmaicenie oferty kulturalnej dla odpowiednich grup mieszkańców; zapisy na temat edukacji kulturalnej w dokumentach strategicznych - edukacja kulturalna jako element wizji rozwoju władz samorządowych. 41 Najbardziej pomocne działania w realizacji edukacji kulturalnej Wspólny kalendarz wydarzeń i projektów edukacji kulturalnej 34,4% Zbadanie potrzeb kulturalnych mieszkańców 34,1% Organizacja cyklicznych spotkań, wymiana doświadczeń i dobrych praktyk 33,9% Zwiększenie stałych środków finansowych wyłącznie na edukację kulturalną 32,7% Stworzenie programów nauczania z godzinami edukacji kulturalnej poza terenem szkoły 30,4% Zwiększenie środków finansowych na projekty i przeprowadzenie otwartych konkursów 24,5% 19,8% Szkolenia i warsztaty dla kadry System nagród, certyfikacji, premiowania najlepszych wydarzeń edukacji kulturalnej 15,9% Kurator ds. edukacji kulturalnej - łącznik między samorządem-oświatą-kulturą 14,9% Stworzenie płaszczyzny informacyjnej i promocyjnej - informatory, portal 14,3% Umożliwienie prowadzenia działań edukacji kulturalnej przez artystów i podmioty prywatne 11,8% Prezentowanie w szkołach oferty - stoiska informacyjne, kampanie promocyjne 11,4% Większe zaangażowanie szkół artystycznych w edukację kulturalną 6,5% 1,0% Inne 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% * Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%. Szczególnie w kontekście tego pytania warto bardziej szczegółowo przyjrzeć się wskazaniom badanych osób pod względem grupy, którą reprezentują. Analiza pierwszych sześciu wskazań badanych pokazuje, że grupa zawodowa w przypadkach niektórych propozycji znacznie różnicuje badane osoby. Stworzenie programów nauczania z możliwością wyjścia poza teren szkoły w ramach zajęć związanych z edukacją kulturalną jako dobry i przynoszący pozytywne efekty pomysł oceniło zdecydowanie najwięcej (aż 40,1%) osób z instytucji kultury. Wymowne jest również to (choć w perspektywie braku środków nie może specjalnie dziwić), że respondenci związani z samorządem w najmniejszym stopniu ze wszystkich czterech grup popierają zwiększenie stałych środków finansowych na edukacje kulturalną („zaledwie” 21,3%). Osoby te są za to największymi zwolennikami organizacji 42 cyklicznych spotkań, wymiany doświadczeń (39,3%) oraz zbadania potrzeb kulturalnych mieszkańców (37,7%). Największymi zwolennikami wspólnego kalendarza wydarzeń i projektów edukacji kulturalnej są organizacje trzeciego sektora (38,1%) i instytucje oświaty (36,7%). Natomiast (co również nie może zaskakiwać) największymi zwolennikami zwiększenia środków finansowych na projekty grantowe i organizowanie otartych konkursów są osoby działające w ramach trzeciego sektora (33,3%). Najbardziej pomocne działania w realizacji edukacji kulturalnej Wspólny kalendarz wydarzeń i projektów edukacji kulturalnej 38,1% 30,3% 36,7% 32,4% Zbadanie potrzeb kulturalnych mieszkańców 33,3% 37,7% 35,0% 31,0% Organizacja cyklicznych spotkań, wymiana doświadczeń i dobrych praktyk 31,7% 39,3% 30,8% 33,8% 33,3% Zwiększenie stałych środków finansowych wyłącznie na edukację kulturalną Stworzenie programów nauczania z godzinami edukacji kulturalnej poza terenem szkoły Zwiększenie środków finansowych na projekty i przeprowadzenie otwartych konkursów 21,3% 37,5% 38,0% 24,6% 26,2% 29,2% 40,1% 33,3% 27,0% 19,2% 19,0% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Instytucja kultury Instytucja oświaty Samorząd III sektor * Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%. Analiza kolejnych wskazań badanych osób w podziale na poszczególne grupy zawodowe w ramach których działają badane osoby pokazuje badani z instytucji oświaty w najmniejszym stopniu widzą potrzebę szkoleń i warsztatów dla kadry (15,8%) i kuratora ds. 43 edukacji kulturalnej będący łącznikiem między różnymi jej sektorami (10%). Natomiast wraz z badanymi samorządowcami są największymi zwolennikami prezentowania w szkołach oferty edukacji kulturalnej (15,8% i 14,8%) oraz systemu nagród, premiowania i certyfikacji najlepszych działań i projektów edukacji kulturalnej (17,5% i 19,7%). Warto również zwrócić uwagę na najniższe procentowe wskazania osób III sektora w kategorii systemu nagród i certyfikacji (11,1%) oraz prezentowania w szkołach oferty edukacji kulturalnej (4,8%). Natomiast najmniej zwolenników stworzenia płaszczyzny informacyjno-promocyjnej jest (co może zaskakiwać) wśród osób działających w ramach instytucji kultury - 8,5%. Najbardziej pomocne działania w realizacji edukacji kulturalnej 21,4% 20,5% 15,8% 21,1% Szkolenia i warsztaty dla kadry 11,1% System nagród, certyfikacji, premiowania najlepszych wydarzeń edukacji kulturalnej 19,7% 17,5% 15,5% Kurator ds. edukacji kulturalnej - łącznik między samorządem-oświatą-kulturą 16,7% 15,6% 10,0% 16,9% Stworzenie płaszczyzny informacyjnej i promocyjnej - informatory, portal 16,7% 16,4% 16,7% 8,5% 11,9% 9,0% 12,5% 13,4% Umożliwienie prowadzenia działań edukacji kulturalnej przez artystów i podmioty prywatne 4,8% Prezentowanie w szkołach oferty - stoiska informacyjne, kampanie promocyjne 14,8% 15,8% 10,6% 7,9% 6,6% 5,8% 5,6% Większe zaangażowanie szkół artystycznych w edukację kulturalną 0% Instytucja kultury 5% Instytucja oświaty 10% 15% Samorząd 20% 25% III sektor * Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%. 44 W momencie gdy wprowadzimy do analizy tego pytania kategorii wielkości miast zauważyć możemy, iż największymi zwolennikami szkoleń i warsztatów dla kadry są respondenci z małych miast (25%). W mniejszym stopniu tę kategorię zaznaczyły badane osoby z dużych ośrodków miejskich (18%) i średniej wielkości miast („zaledwie” 12,6%). Najpopularniejszymi pomocnymi działaniami, które pomogłoby w realizacji edukacji kulturalnej dla badanych z małych miast byłaby organizacja cyklicznych spotkań, wymiana dobrych praktyk i doświadczeń (37,6%) zbadanie potrzeb kulturalnych mieszkańców (34,6%) oraz zwiększenie stałych środków tylko na projekty edukacji kulturalnej (34,1%). Dla osób ze średnich miast byłoby: zbadanie potrzeb kulturalnych mieszkańców (40,2%), wspólny kalendarz wydarzeń i projektów edukacji kulturalnej (38,6%) oraz organizacja cyklicznych spotkań połączona z wymianą doświadczeń (34,6%). Natomiast wśród badanych z dużych miast najpopularniejszymi formami działań były: wspólny kalendarz działań z obszaru edukacji kulturalnej (36%), stworzenie programów nauczania z godzinami edukacji kulturalnej realizowanej poza terenem szkoły (35,4%) oraz zwiększenie stałych środków na edukację kulturalną (34,3%). Warto też zauważyć, iż system nagród, certyfikacji, rekomendowania i premiowania najlepszych wydarzeń edukacji kulturalnej najbardziej spodobał się badanym z dużych miast (21,3%) - podczas gdy w małych i średnich zyskał kolejno 13,2% i 12,6%. Biorąc pod uwagę wiek badanych osób można zaobserwować, iż szkolenia i warsztaty największych zwolenników posiadają w grupie osób 30-39 lat (31,1%) a najmniej zwolenników w grupie do 29 lat i 50-59 lat (15,2%). Warto zauważyć również, że o zbadanie potrzeb kulturalnych w najmniejszym (choć i tak dużym) stopniu opowiadają się badani z najstarszej grupy wiekowej (60 lat i więcej) - 29,2%. Pozostałe grupy wiekowe ten wskaźnik mają od 32,3% (50-59 lat) do 36,4% (do 29 lat). Dla najmłodszej (42,4%) i najstarszej (44,6%) kategorii wiekowej najczęściej wybieranym wskazaniem jest wspólny kalendarz wydarzeń. Diagnoza potrzeb, która miałaby się odbyć przy pomocy badań jest najpopularniejszą odpowiedzią w grupie 30-39 lat (35%) i 40-49 (35,9%). Natomiast najwięcej osób w wieku 5059 lat (38,6%) dostrzega w wymianie doświadczeń podczas cyklicznych spotkań działanie, które najbardziej pomogłoby obszarowi edukacji kulturalnej. 45 6. Jakie podmioty najlepiej realizują edukację kulturalną w mieście? Zespół badawczy chciał sprawdzić kto w opinii badanych osób najlepiej realizuje działania związane z edukacja kulturalną w badanych miastach. Poproszono zatem respondentów o wskazanie jednej grupy która najlepiej w ich ocenie realizuje działania edukacji kulturalnej. Zaproponowano im pięć kategorii: „twórcy, artyści”; „instytucje kultury”; „instytucje oświatowe”; „organizacje pozarządowe”; „inicjatywy prywatne” oraz dano możliwość w szóstej kategorii „inna grupa - jaka?” dopisać nieujęte wyżej wskazanie. Największa ilość wskazań w przypadku tego pytania należała do instytucji kultury (62,2%). Na kolejnym miejscu znalazły się organizacje pozarządowe (17,6%) i instytucje oświatowe (11,1%). Twórcy i artyści zdobyli 6,5% wszystkich głosów a inicjatywy prywatne 1,4%. W dodatkowej kategorii inna grupa pojawiły się takie wskazania jak: szkoła muzyczna (dwa wskazania); szkoły artystyczne; nikt; osoby zaangażowane w realizacje sprofilowanego programu dla swojej społeczności; wydział w urzędzie miasta. Kto najlepiej realizuje działania edukacji kulturalnej w mieście? 70% 60% 50% 40% 30% 62,2% 20% 10% 17,6% 11,1% 0% Instytucje kultury Organizacje pozarządowe Instytucje oświatowe 6,5% 1,4% 1,2% Twórcy, artyści inicjatywy prywatne Inna grupa Kiedy weźmiemy pod uwagę wielkość badanych miast. We wszystkich grupach (małe/średnie/duże) najwięcej wskazań zyskały instytucje kultury (kolejno: 57,8%/66,4% /64%). Natomiast w przypadku wskazań instytucji oświatowych zauważyć należy, iż 16,6% osób z małych miast zaznaczyło właśnie tę grupę jako najlepiej realizująca działania edukacji kulturalnej. Dla porównania w dużym mieście ta grupa zyskała 9% a średnim - 5,5%. 46 Wskazanie organizacji pozarządowych największym odsetkiem odpowiedzi cieszyło się w średniej wielkości miastach (20,3%). W małych uzyskało 17,1% a dużych – 16,3%. Analiza wskazań badanych pod kątem przynależności do czterech badanych grup pozwoliła zaobserwować, iż osoby działające w III sektorze (jako jedyna badana grupa) najczęściej wskazywali (39%) organizacje pozarządowe jako grupę najlepiej realizującą edukacje kulturalną w mieście. Wśród tych osób na drugim miejscu znalazły się instytucje kultury (36,6%) a na kolejnym (z aż 12,2% w porównaniu do innych grup) twórcy i artyści. Kiedy weźmiemy pod uwagę osoby działające w instytucjach kultury to zauważymy, iż największy (aż 80,1%) odsetek osób również wskazał swoją grupę (kategoria „instytucje kultury”) jako najlepiej realizujących działania w edukacji kulturalnej w mieście. Na drugim miejscu znalazły się organizacje pozarządowe (9,2%) i ex aequo (3,5%) instytucje oświatowe i twórcy/artyści. Wśród badanych z instytucji oświatowych największą ilość wskazań zyskała kategoria „instytucje kultury” (63%) a na kolejnym miejscu „instytucje oświatowe” (24,4%). Dwóch na trzech (66,4%) badanych samorządowców uważa, że to instytucje kultury najlepiej działają w obszarze edukacji kulturalnej w mieście, 18% jest zdania, że tą grupą są organizacje pozarządowe, 9,8% instytucje oświatowe a 4,9% - twórcy i artyści. 7. Opinie badanych o wybranych elementach edukacji kulturalnej 7.1. Edukacja kulturalna nie spełnia swoich zadań i jest nieskuteczna Pierwszym z ośmiu twierdzeń o ustosunkowanie się do których poproszono badane osoby była teza: „edukacja kulturalna w obecnym kształcie organizacyjnym nie spełnia swoich zadań i jest nieskuteczna”. Tak postawione sformułowanie (wraz z kolejnymi dwoma, które w dalszej kolejności w tym raporcie będą analizowane) jest próbą skonfrontowania tez przedstawionych w raporcie dotyczącym edukacji kulturalnej autorstwa Barbary Fatygi „Jakiej kultury Polacy potrzebują i czy edukacja kulturalna im ją zapewnia?” (raport opracowany w 2009 roku na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako jeden z Raportów o Stanie Kultury) z opiniami osób, które realizują działania w ramach edukacji kulturalnej. Intencją zespołu badawczego było zatem przyjrzenie się czy osoby te podzielają czy też sprzeciwiają się takiemu obrazowi i tak postawionej diagnozie stanu edukacji kulturalnej w Polsce. Badanych poproszono o wyrażenie swojej opinii przy pomocy 47 pięciostopniowej skali Likerta od zdecydowanej aprobaty (wskazanie „zdecydowanie tak”) do stanowczej negacji (odpowiedź „zdecydowanie nie”). Zestawiając to stwierdzenie z opiniami wszystkich badanych osób możemy zauważyć, iż więcej jest przeciwników tezy o nieskuteczności edukacji kulturalnej w jej obecnym kształcie (46,1% wskazań „zdecydowanie nie” i „raczej nie”). Jest niemal trzy razy więcej zdecydowanych przeciwników tezy o niespełnieniu zadań przez edukacje kulturalną niż osób które w sposób zdecydowany popierają tak postawioną tezę (12,2% odpowiedzi „zdecydowanie nie” i 4,9% „zdecydowanie tak”). Warto zwrócić uwagę również na bardzo dużą ilość wskazań „trudno powiedzieć”, którą wskazał co czwarty respondent (25,6%). Edukacja kulturalna w obecnym kształcie nie spełnia swoich zadań i jest nieskuteczna 12,2% 4,9% 23,4% Zdecydowanie tak Raczej tak Trudno powiedzieć Raczej nie 33,9% Zdecydowanie nie 25,6% Kiedy przyjrzymy się wskazaniom poszczególnych badanych grup zauważyć możemy, iż z nieskutecznością i niespełnieniem swoich zadań przez edukacje kulturalną w obecnym kształcie zgadza się aż 41,7% osób działających w III sektorze. Przeciwników tak postawionej tezy jest w tej grupie 29,9%. Należy zauważyć, że aż 11,8% (w porównaniu do wskazań tej kategorii wśród innych badanych grup) z organizacji trzeciego sektora w najsilniejszy sposób („zdecydowanie tak”) aprobuje przekonanie o elementarnej przecież kwestii dla edukacji kulturalnej jaką jest jej skuteczność i wypełnianie swojej roli. Największymi przeciwnikami tezy o nieskuteczności edukacji kulturalnej w jej obecnym kształcie organizacyjnym są osoby związane z samorządem (59,5%). Mimo, iż badani działający w instytucjach kultury należą do grupy, która „jedynie” w 45,8% nie zgadza się z tak postawioną tezą to zwrócić uwagę należy, iż niemal co piąty respondent w tej grupie (18,3%) wskazuje kategorię „zdecydowanie nie”. 48 Edukacja kulturalna w obecnym kształcie organizacyjnym nie spełnia swoich zadań i jest nieskuteczna 100% 90% 11,0% 18,3% 5,5% 13,2% 24,4% 80% 70% 39,0% 27,5% 46,3% 60% 28,3% 50% 40% 28,9% 27,1% 17,4% 30% 29,9% 20% 10% 0% 21,8% 20,3% 21,5% 3,5% 2,5% 1,7% Instytucja kultury Instytucja oświaty Samorząd Zdecydowanie tak Raczej tak Trudno powiedzieć 11,8% Raczej nie III Sektor Zdecydowanie nie 7.2. Edukacja kulturalna zniechęca lub nawet jest szkodliwa Kolejne twierdzenie jest jeszcze ostrzejsze w swojej wymowie. Teza zaproponowana przez zespół badawczy brzmiała: „edukacja kulturalna w obecnym kształcie zniechęca lub nawet jest szkodliwa”. Jedynie 6,8% respondentów zgodziło się z tak postawionym stwierdzeniem. Największą popularnością cieszyły się wskazania „zdecydowanie nie” (aż 43,2%) oraz „raczej nie” (35,5%). Edukacja kulturalna w obecnym kształcie zniechęca lub nawet jest szkodliwa 1,2% 5,7% 14,5% Zdecydowanie tak Raczej tak 43,2% Trudno powiedzieć Raczej nie Zdecydowanie nie 35,5% Analiza tej tezy pod kątem grup do których należą badani pokazała, że nie było żadnej osoby działającej w instytucji kultury, która by w sposób zdecydowany opowiedziała się za tym, iż edukacja kulturalna w obecnym kształcie zniechęca lub jest szkodliwa. Natomiast aż 15% badanych działających w organizacjach pozarządowych zgadza się z tak postawiona 49 opinią. W tej grupie badanych jest też największy odsetek osób które nie potrafiły jednoznacznie udzielić swojej odpowiedzi (21,3% wskazań „trudno powiedzieć”) i najmniejszy procent osób, które dały odpowiedź „zdecydowanie nie” na tak postawioną tezę (28,3%). Edukacja kulturalna w obecnym kształcie zniechęca lub nawet jest szkodliwa 100% 90% 28,3% 80% 48,6% 43,7% 70% 51,6% 60% 35,4% 50% 40% 30% 34,7% 37,8% 34,4% 21,3% 20% 10% 0% 11,1% 5,6% 0,0% Instytucja kultury Zdecydowanie tak 14,3% 2,5% 1,7% Instytucja oświaty Raczej tak 11,5% 1,6% 0,8% Samorząd Trudno powiedzieć Raczej nie 12,6% 2,4% III Sektor Zdecydowanie nie 7.3. Organizacja działań edukacji kulturalnej potrzebuje wprowadzenia elementów dynamicznych: zespołów zadaniowych zamiast stałych „działów” i projektów zamiast długofalowych działań Z kolejnym twierdzeniem, które brzmiało: „organizacja działań edukacji kulturalnej potrzebuje wprowadzenia elementów dynamicznych: zespołów zadaniowych zamiast stałych „działów” i projektów zamiast długofalowych działań” większość badanych osób się zgodziła (54,6%). Niezdecydowany był niemal co czwarty respondent (24,8%) a co piąty (20,6%) uważa, że organizacja działań edukacji kulturalnej nie wymaga wprowadzenia elementów dynamicznych (zespołów zadaniowych i projektów). 50 Potrzeba zmiany organizacji działań edukacji kulturalnej wprowadzenia elementów dynamicznych (zespoły zadaniowe/projekty) 5,1% 17,7% 15,5% Zdecydowanie tak Raczej tak Trudno powiedzieć Raczej nie 24,8% Zdecydowanie nie 36,9% Największymi zwolennikami wprowadzenia elementów dynamicznych do obszaru związanego z edukacją kulturalną są osoby związane z III sektorem (58,1% odniosło się z aprobatą do tak postawionej tezy - z czego 23,4% w stopniu najbardziej zdecydowanym). Warto również zwrócić uwagę na fakt, iż zdecydowanymi przeciwnikami tego stwierdzenia było jedynie 0,8% badanych samorządowców. Organizacja działań edukacji kulturalnej potrzebuje wprowadzenia elementów dynamicznych: zespołów zadaniowych zamiast stałych "działów" i projektów zamiast długofalowych działań 100% 0,8% 6,3% 6,7% 18,8% 11,8% 20,8% 31,1% 90% 80% 70% 60% 6,5% 14,8% 16,1% 28,7% 19,4% 50% 40% 34,7% 36,9% 36,1% 40,3% 30% 20% 10% 18,1% 10,1% 18,9% 23,4% Samorząd III Sektor 0% Instytucja kultury Zdecydowanie tak Instytucja oświaty Raczej tak Trudno powiedzieć Raczej nie Zdecydowanie nie 51 7.4. Edukacja kulturalna wymaga przekazywania kanonu wartości i wzorców moralnych W kolejnym stwierdzeniu badani poproszeni zostali (również na pięciostopniowej skali Likerta od zdecydowanej aprobaty do zdecydowanej negacji) o ustosunkowanie się do opinii: „edukacja kulturalna wymaga przekazywania kanonu wartości i wzorców moralnych”. Z tak postawiona tezą zgodziła się nawiesza ilość badanych (biorąc pod uwagę wszystkie osiem tez w tym bloku pytań w ankiecie) - aż 82,2%. Niemal połowa (47%) w stopniu najbardziej zdecydowanym. Warto również zauważyć najmniejszą ilość odpowiedzi „trudno powiedzieć” (10,6%) ze wszystkich prezentowanych stwierdzeń dotyczących opinii badanych o edukacji kulturalnej. Edukacja kulturalna wymaga przekazywania kanonu wartości i wzorców moralnych 1,6% 5,5% 10,6% Zdecydowanie tak Raczej tak 47,0% Trudno powiedzieć Raczej nie Zdecydowanie nie 35,2% Analiza tezy o tym, że jedną z ról edukacji kulturalnej jest przekaz kanonu wartości i wzorców moralnych w aspekcie grup zawodowych pokazuje, że najmniej przekonani (choć i tak w 76,9%) do takiej roli edukacji kulturalnej są respondenci z organizacji pozarządowych. To właśnie wśród tej grupy osób odnaleźć możemy największy odsetek (10,3%) przeciwników tej tezy. Natomiast największymi zwolennikami takiego podejścia do edukacji kulturalnej są osoby z instytucji oświatowych (88,2% odpowiedzi „tak” z czego aż 52,1% „zdecydowanie tak”). 52 Edukacja kulturalna wymaga przekazywania kanonu wartości i wzorców moralnych 100% 90% 1,4% 5,7% 11,3% 0,0% 6,7% 5,0% 0,8% 3,3% 13,1% 6,3% 12,7% 80% 36,1% 70% 60% 4,0% 36,9% 36,2% 31,7% 50% 40% 30% 20% 52,1% 45,4% 45,9% 45,2% Samorząd III Sektor 10% 0% Instytucja kultury Zdecydowanie tak Instytucja oświaty Raczej tak Trudno powiedzieć Raczej nie Zdecydowanie nie 7.5. Edukacja kulturalna wymaga stosowania podziału na twórców i odbiorców, uczących i uczonych Zespół badawczy postawił przed badanymi osobami tezę: „edukacja kulturalna wymaga stosowania podziału na twórców i odbiorców, uczących i uczonych” gdyż ciekawy był opinii respondentów dotyczących elementarnej formy jaką przybrać ma owa „edukacja”. Okazało się, że w opinii większej części badanych (43,1%) edukacja kulturalna nie wymaga podziału na twórców i odbiorców czy też uczących-uczonych. Co trzeci badany (33,4%) dostrzega potrzebę stosowania tego podziału. Interesujące jest również to, iż jest dokładnie tyle samo zdecydowanych zwolenników co zdecydowanych przeciwników tak postawionej tezy (12,5%). Edukacja kulturalna wymaga stosowania podziału na twórców i odbiorców, uczących i uczonych 12,5% 12,5% Zdecydowanie tak 20,9% Raczej tak Trudno powiedzieć 30,6% Raczej nie Zdecydowanie nie 23,5% 53 Kiedy poddamy analizie wskazania badanych ze względu na grupę którą reprezentują zobaczy możemy, że największymi przeciwnikami stosowania podziału na uczących i uczonych oraz twórców i odbiorców są respondenci pracujący w placówkach oświatowych (46,6%). Jest to niezwykle ciekawy wynik gdyż to przecież w tych instytucjach budowany jest jasny podział: nauczyciel - uczeń. Edukacja kulturalna wymaga stosowania podziału na twórców i odbiorców, uczących i uczonych 100% 13,7% 10,2% 31,7% 36,4% 10,1% 15,7% 90% 80% 70% 27,7% 26,8% 60% 50% 18,7% 40% 30% 20,1% 20% 10% 26,9% 23,6% 25,4% 23,5% 18,1% 5,9% 11,8% 15,7% Instytucja oświaty Samorząd III Sektor 22,0% 15,8% 0% Instytucja kultury Zdecydowanie tak Raczej tak Trudno powiedzieć Raczej nie Zdecydowanie nie 7.6. Organizacje działające w sferze edukacji kulturalnej powinny robić badania społeczne badając potrzeby potencjalnych uczestników na różne formy edukacji Badani w kolejnym stwierdzeniu poproszeni zostali o wyrażenie swojego zdania w stosunku do tezy: „organizacje działające w sferze edukacji kulturalnej powinny robić badania społeczne badając potrzeby potencjalnych uczestników na różne formy edukacji”. Trzech na czterech (76,3%) badanych osób jest zwolennikami przeprowadzania badań społecznych które diagnozowałyby potrzeby osób na rożne formy edukacji. Natomiast 8,9% respondentów jest odmiennego zdania. 54 Organizacje działające w edukacji kulturalnej powinny robić badania społeczne badając potrzeby uczestników na różne formy edukacji 6,7% 2,2% 29,6% Zdecydowanie tak 14,8% Raczej tak Trudno powiedzieć Raczej nie Zdecydowanie nie 46,7% Największymi zwolennikami tezy, iż organizacje działające w obszarze edukacji kulturalnej powinny robić badania społeczne badając potrzeby potencjalnych uczestników jest wśród osób związanych ze sfera samorządową (81,7%). Największymi przeciwnikami robienia badań potrzeb uczestników edukacji kulturalnej są osoby działające w III sektorze (12,8% wskazań „raczej nie” i „zdecydowanie nie”). 100% Organizacje działające w sferze edukacji kulturalnej powinny robić badania społeczne badając potrzeby potencjalnych uczestników na różne formy 0,8% edukacji 1,4% 4,9% 7,5% 18,3% 17,5% 90% 80% 2,5% 5,8% 10,0% 4,0% 8,8% 12,8% 70% 60% 50% 43,7% 49,2% 46,4% 48,3% 40% 30% 20% 31,7% 25,8% Instytucja kultury Instytucja oświaty 10% 32,5% 28,0% Samorząd III Sektor 0% Zdecydowanie tak Raczej tak Trudno powiedzieć Raczej nie Zdecydowanie nie 7.7 Działaniami edukacji kulturalnej powinni zostać objęci seniorzy W kolejnym z pytań w ankiecie poproszono respondentów o ustosunkowanie się do stwierdzenia: „działaniami edukacji kulturalnej powinni zostać objęci seniorzy”. Niemal 3/4 badanych (71,9%) zgodziło się, że należy włączyć osoby starsze do działań związanych z 55 edukacją kulturalną (suma wskazań „zdecydowanie tak” oraz „raczej tak”). Przeciwników objęcia najstarszych osób działaniami edukacji kulturalnej było zaledwie 6,4% badanych (w tym odsetek osób zaznaczających wskazanie „zdecydowanie nie” wynosił 1,4%). Natomiast co piąta badana osoba (20,7%) nie potrafiła jednoznacznie opowiedzieć się za jedną ze stron wskazując opcje „trudno powiedzieć”. Działaniami edukacji kulturalnej powinni zostać objęci seniorzy 6,0% 1,4% Zdecydowanie tak 20,7% 46,1% Raczej tak Trudno powiedzieć Raczej nie Zdecydowanie nie 25,8% Najwięcej zwolenników tej tezy (76,6% wskazań zdecydowanie i raczej tak) było wśród badanych, którzy pracowali w instytucjach kultury. Warto również zauważyć, iż nie było w tej grupie żadnego respondenta, który wskazałby „zdecydowanie nie”. Najmniejszą (lecz nadal bardzo wysoką) zgodą na tak postawioną tezę cechowały się odpowiedzi osób związanych z organizacjami pozarządowymi (65,3% łącznych wskazań „tak”). Należy również zauważyć, że największy odsetek osób, które nie udzieliły jednoznacznej odpowiedzi był wśród osób związanych z obszarem samorządowym (24,4% wskazań „trudno powiedzieć) oraz osób z trzeciego sektora (25%). Dla porównania 15,6% badanych reprezentujących instytucje kultury wybrało takie wskazanie. 56 Działaniami edukacji kulturalnej powinni zostać objęci seniorzy 100% 0,0% 7,8% 1,7% 5,0% 1,7% 3,4% 15,6% 18,5% 24,4% 2,4% 7,3% 90% 80% 25,0% 70% 60% 27,0% 26,1% 27,7% 22,6% 50% 40% 30% 20% 49,6% 48,7% 42,9% 42,7% Instytucja kultury Instytucja oświaty Samorząd III Sektor 10% 0% Zdecydowanie tak Raczej tak Trudno powiedzieć Raczej nie Zdecydowanie nie 7.7.1. Dlaczego działaniami edukacji kulturalnej powinni zostać objęci seniorzy? Pytania zamknięte zastosowane w ankiecie dają badaczom pewną ogólną wiedzę o opiniach badanych osób (odpowiadają na pytanie: jak jest?) natomiast przez swoją formę nie mogą dać bardziej pogłębionych, szczegółowych wskazań (odpowiedzi na pytanie - dlaczego tak jest?). Mając tego świadomość zespół badawczy zdecydował, iż w przypadku tego pytania da możliwość umotywowania i pełniejszego wyrażenia swojej opinii. Badani poproszeni zostali o uzasadnienie swojego wskazania. Analiza tych odpowiedzi przyniosła niezwykle ciekawe wyniki, gdyż pokazała niezwykle szerokie spektrum różnych uzasadnień i poziomów w jakich osoby związane z edukacją kulturalną traktują osoby starsze w jej kontekście. W tym miejscu warto również zwrócić uwagę na trudności jakie w analizie niesie ze sobą otwarta i nieograniczona, narzuconą przez badaczy kafeterią, formuła pytania otwartego. Pytania, które dają możliwość bardzo różnorodnych odpowiedzi. Analizująca je osoba dokonuje zatem próby pogrupowania tych odpowiedzi w pewne wyróżniające się tematycznie i obszarowo kategorie. Trzeba mieć świadomość, że pewne odpowiedzi respondentów mieszczą się w kilku kategoriach. Niemniej jednak, by lepiej zobrazować daną kategorię obszarową wybrane zostało kilka/kilkanaście wskazań badanych - które dla wyróżnienia, zaznaczono kursywą. Różne odpowiedzi badanych pogrupowane zostały zatem w kilka dających się wyodrębnić kategorii. Najliczniejszą z nich była ta związaną z aspektem poczucia bycia 57 potrzebnym i wykorzystaniem doświadczenia osób starszych. Wskazało ją 52 badanych osób a zawierała takie uzasadnienia jak: wykorzystanie ich dorobku życiowego; doświadczenie życiowe; kontakt z młodzieżą wzbogaciłaby obie grupy; mają do przekazania swoją wiedzę; wiele doświadczenia, którym chcą się dzielić; będą czuć się potrzebni. Drugą pod względem ilości wskazań (48) była kategoria odpowiedzi związanych z cechą edukacji kulturalnej, która powinna być dla wszystkich nią zainteresowanych osób a zatem również dla seniorów: edukacja kulturalna powinna być dostępna dla każdego; kultura należy się każdemu w każdym wieku; są pełnoprawnymi członkami społeczeństwa; głupie pytanie; a dlaczego nie?; bo to też ludzie. Trzecią grupą uzasadnień, która zyskała 42 wskazania były opinie o tym, że osobom starszym trzeba pomóc (ze względu na różne czynniki tj. braki kompetencji, strach czy samotność): niska świadomość kultury i strach wynikający z niewiedzy, grupa do „zagospodarowania”; dla samotnych obcowanie z kulturą jest bezcenne; zrozumienie dynamiki zmian modelu kulturowego; widoczne braki w edukacji kulturalnej; potrzebują różnorodnych zajęć; wymagają zagospodarowania społeczno-kulturalnego; aktualizacja wiedzy o współczesne trendy kultury. Kolejna kategoria wskazań badanych osób związana była z opiniami respondentów o seniorach jako o grupie społecznej aktywnej i chętnej do podejmowania różnych działań (38 odpowiedzi): najbardziej chłonna grupa i bardzo tego świadomie chce; dysponują chęcią do działania; bardzo zmotywowana grupa społeczna; duża grupa o dużych chęciach, potencjale; mają ochotę do poznawania nowej rzeczywistości; grupa, która jest bardzo często aktywna; wykazują dużą aktywność w różnych dziedzinach; to kreatywni, chcący działać, aktywni ludzie; widać bardzo duże zainteresowanie seniorów sferą kultury. Badani zauważali również (a dokładnie 31 z nich) fakt, iż osoby starsze mają dużo czasu wolnego, który mogą spożytkować włączając się w działania edukacji kulturalnej: nie miały wcześniej możliwości na rozwijanie talentów, mogą jako seniorzy właśnie na to wykorzystać wolny czas; mają czas na kulturą; wypełnienie czasu wolnego. Dwudziestu sześciu badanych uzasadniło, iż włączenie seniorów w działania edukacji kulturalnej skutkować będzie przeciwdziałaniu ich wykluczeniu: zapobieganie wykluczeniu, by nie wyłączać ich z życia miasta; wybór na nie oznacza wykluczenie; przeciwdziałające wykluczeniu i wyobcowaniu. Natomiast dwudziestu trzech respondentów podkreśliło w swoich uzasadnieniach wymiar związany z aktywizacją: aktywizacja osób starszych jest bardzo ważnym elementem edukacji kulturalnej; aktywizuje to ludzi starszych; danie możliwości współdziałania; uaktywnienie seniorów; zmobilizowanie do aktywności i 58 uczestnictwa. Niemal tyle samo osób (22) co we wcześniejszej kategorii motywowało swoje wskazanie tym, że osoby starsze to coraz liczniejsza grupa społeczna: bardzo duża grupa społeczna, coraz większa; dynamicznie wzrasta ilość seniorów, starzejące się społeczeństwo; w Elblągu jest coraz więcej ludzi starych, młodzi wyjechali. Część badanych osób (17) wskazywała, iż seniorzy są już odbiorcami różnych działań kierowanych do nich w ramach edukacji kulturalnej i fakt ten należy kontynuować: są działania dla nich w MOK; wielu twórców ludowych to seniorzy; wystarczy zapytać seniorów. Ja pytałem; tak samo ważna grupa jak młodzież; są dobrymi odbiorcami wydarzeń. Ostatnią lecz jak się wydaje nie mniej istotną kategorią uzasadnień respondentów była kategoria wskazana przez 14 osób zwracających uwagę na to, iż włączenie osób starszych do działań edukacji kulturalnej polepszy jakość ich życia: wpłynie na polepszenie jakości życia i wydłużenie życia; wyzwala u nich kreatywność i integracje środowiska; powinni ujawnić swoje talenty; chcą się rozwijać; szansa na rozwój osobowości. Wszystkie wyżej wyodrębnione kategorie uzasadnień ukazują w jaki sposób o osobach starszych myślą badani kreujący obszar edukacji kulturalnej. Wyłania się z nich obraz seniorów jako coraz liczniejszej grupy osób, aktywnej, chętnej i zaangażowanej, której również przez działania edukacji kulturalnej można pomóc. Skutkiem włączenia ich w te działania będzie wzrost ich aktywności, przeciwdziałanie wykluczeniu, polepszenie jakości życia oraz sprawienie, że dzięki sięganiu po ich doświadczenia i wiedzę poczują się nadal potrzebni społeczeństwu. Biorąc pod uwagę różne uzasadnienia włączania seniorów należy zauważyć, że w zależności od tego jak będziemy postrzegać i myśleć o osobach starszych to w inny sposób będziemy traktować tę grupę i proponować im różne działania w samym procesie edukacji kulturalnej. Jeśli skłonni jesteśmy uważać seniorów za osoby, którym „należy pomóc” gdyż są zagubione w obecnej, otaczającej ich kulturowej rzeczywistości i nie orientują się w przemianach współczesnej kultury wtedy postawimy ich w roli uczniów i skierujemy wobec nich strumień wiedzy np. organizując im prelekcje ze specjalistą w dziedzinie sztuki współczesnej, który wyjaśni im jej główne i aktualne kierunki czy formy. Natomiast zupełnie w innej (również społecznie) roli w procesie edukacyjnym postawimy osoby starsze kiedy będziemy w nich widzieć potencjał do wykorzystania ich doświadczenia, wiedzy czy pamięci o przeszłości. Wtedy jednym z możliwych pomysłów byłoby zaoferowanie osobom starszym roli już nie osób uczonych lecz uczących, nauczycieli, edukatorów, którzy z innymi, młodszymi 59 pokoleniami mogliby się swoją wiedzą podzielić. W takim przypadku można programować projekty międzygeneracyjne, gdzie osoby starsze, ich doświadczenie życiowe czy pamięć o przeszłych wydarzeniach mogłyby się stać obrazową, „żywą” i przez to ciekawszą lekcją historii. 7.8. Kadry edukacji kulturalnej wymagają szkoleń Ostatnia z ośmiu tez zaproponowana badanym przez zespół badawczy w ankiecie brzmiała: „kadry edukacji kulturalnej wymagają szkoleń”. Dokładnie 60% respondentów zgodziło się z tak postawionym stwierdzeniem. Przeciwnego zdania było 8% z nich a aż niemal co trzeci (32,1% - największy odsetek z całego bloku pytań w ankiecie) badany nie udzielił jednoznacznej odpowiedzi zaznaczając kategorię „trudno powiedzieć”. Kadry edukacji kulturalnej wymagają szkoleń 6,5% 1,5% 30,6% Zdecydowanie tak Raczej tak Trudno powiedzieć 32,1% Raczej nie Zdecydowanie nie 29,4% Kiedy przyjrzymy się odpowiedziom badanych z perspektywy grup zawodowych zauważyć możemy, iż zdecydowanie największy odsetek osób niezdecydowanych (wskazujących „trudno powiedzieć”) jest wśród badanych z instytucji oświatowych - aż 44,7%. To wskazanie oraz największy procent osób w opinii których kadry te nie wymagają szkoleń (12,2% - wskazań raczej i zdecydowanie nie) sprawił, iż w tej grupie jest najmniejszy odsetek osób popierających tak przedstawioną tezę („zaledwie” 43%) . Najbardziej przekonaną o potrzebie szkoleń kadr edukacji kulturalnej są respondenci z instytucji kultury (70%) oraz III sektora (66,6%). 60 Kadry edukacji kulturalnej wymagają szkoleń 100% 2,3% 3,1% 90% 80% 0,9% 6,0% 2,6% 9,6% 0,0% 7,5% 24,6% 25,8% 34,5% 70% 44,7% 60% 50% 30,8% 28,3% 33,6% 40% 24,6% 30% 20% 39,2% 38,3% 10% 25,0% 18,4% 0% Instytucja oświaty Instytucja kultury Zdecydowanie tak Raczej tak Samorząd Trudno powiedzieć III Sektor Raczej nie Zdecydowanie nie 7.8.1. Jakiego obszaru mają dotyczyć szkolenia kadr edukacji kulturalnej? Podobnie jak podczas wcześniejszego wskazania badanych dotyczącego udziału osób starszych w edukacji kulturalnej tak i w przypadku tego pytania zespół zdecydował się pogłębić opinie badanych i poprosił w pytaniu otwartym (tych respondentów którzy wskazali na potrzebę organizowania szkoleń dla kadr sektora edukacji kulturalnej) o wskazanie obszaru, tematyki czy zakresu w którym te szkolenia miałyby się odbywać. Różnorodne wskazania badanych zostały podzielone na dających się wyodrębnić kilkanaście obszarów, które ułatwić mają czytelnikowi oczytanie tak znacznej ilości propozycji badanych osób. Najliczniejsza wyodrębniona kategoria (licząca 34 wskazania) związana jest aktualizacją wiedzy i nowościami jakie powinny znaleźć się w programach szkoleniowych w różnych dziedzinach powiązanych z edukacją kulturalną. Warto w tym miejscu zauważyć, że ta kategoria (przez swoją wielowymiarowość) w największy sposób łączy się z innymi wyodrębnionymi grupami wskazań badanych osób. Zawiera ona, między innymi, takie propozycje respondentów jak: bieżących szkoleń każdy potrzebuje; aktualnych zjawisk kulturalnych, świeżych; aktualizacja potrzeb kulturalnych środowiska; aktualizacja wiedzy; edukacji w zakresie sztuki współczesnej; współczesne metody nauczania; świeżość spojrzenia; nowatorskie i atrakcyjne rozwiązania; nowoczesne formy animacji, nowości w tej sferze; nowoczesne technologie; nowoczesnych form przekazu, komunikacji społecznej; innowacyjność w kulturze; nowoczesnych instrumentów edukacji; nowych metod pracy; 61 nowości; powinien szkolić się na bieżąco w swoich specjalnościach a nie bazować na tym co było dawniej; wyszkoleni fachowcy mogą przekazywać wiedzę i nowe trendy; stosowanie nowoczesnych i innowacyjnych metod w edukacji; aktualne trendy; wiedza uzupełniana na bieżąco; współczesnych zjawisk kultury; kultura się zmienia więc kadry też powinny poznawać te zmiany. Niemniej liczną kategorią wskazań (liczącą 30 propozycji badanych) obszarów szkoleń kadr sektora edukacji kulturalnej była sfera związana (szczególnie, choć nie tylko) z aspektem grantowym, projektowym szczególnie w obszarze jego finansowania i pozyskiwania środków zewnętrznych, ale również innych działań związanych z pracą przy projektach (pisania wniosków; pozyskiwania środków na nią [kulturę]; działań projektowych; finansowania kultury; możliwość pozyskiwania grantów; pozyskiwanie środków na działalność kulturalną; księgowych; pozyskiwanie środków zewnętrznych; pozyskiwanie funduszy unijnych; pozyskiwanie środków grantowych; umiejętność pisania projektów; szkolenia z zakresu pozyskiwania środków na realizację projektów). Kolejną ważną grupą wskazań badanych, która liczy 26 opinii, były te odpowiedzi, które obejmowały szkolenia z obszaru kompetencji komunikacyjnych i interpersonalnych: komunikacji interpersonalnej; komunikacja interpersonalna, umiejętność przemawiania do większej ilości osób, komunikacja połączona z programem kultury skierowana do osób o niższej sprawności fizycznej lub umysłowej; kontaktów z dana grupą; kontaktów ze środowiskami; metod dotarcia do młodego pokolenia; praca nad kreatywnością i komunikatywnością; nowoczesnych form przekazu, komunikacji społecznej; skutecznych form przekazu informacji; umiejętności interpersonalnych; rozwijanie kompetencji komunikacyjnych; kontaktu z ludźmi; trening interpersonalny. W tym miejscu zauważyć należy, że następna pod względem ilości propozycji (25 wskazań) respondentów kategoria jest ściśle połączona z wcześniejszą dotyczącą szkolenia kadr z zakresu komunikacji i relacji interpersonalnych, gdyż dotyczy metod edukacyjnych, które przecież muszą bazować na umiejętności „dotarcia” do drugiej osoby. W tej kategorii zawierającej wskazania badanych osób z obszaru metodyki w edukacji kulturalnej odnaleźć można takie głosy jak: metodyki pracy z grupą; dydaktyka, współczesne metody nauczania; form edukacji; nowoczesne metody kształcenia; metodyki; nowoczesnych technik edukacji; metod i form działania; nowych metod i form edukacji kulturalnej; merytoryczne kompetencje. Czternaście respondentów wskazało, iż szkolenia powinny dotyczyć sfery związanej z organizacją i zarządzaniem w kulturze: zarządzanie kulturą; instruktażowych - jak prowadzić działalność; organizacja imprez, eventów; organizacja 62 imprez edukacyjnych; planowanie i organizacja; planowanie i realizacja działań; sprawy organizacyjne; zarządzanie w zakresie organizacji. Kolejnym obszarem który możemy zaobserwować analizując wskazania badanych (13 osób) jest sfera związana z animacją kulturalną: animacja kultury; animacji; animacji kulturalnej; nowoczesne formy animacji; praca z seniorami, nowoczesne formy aktywizacji kulturalnej, zasady animacji kulturalnej i potrzeby związane z animacja kulturalną w społeczeństwie lokalnym. Niewiele mniej propozycji (12) badanych dotyczyło obszaru szkoleń związanego z promocją i marketingiem: PR; marketing; promocji; promocji własnego regionu; promocja działań; promocja wydarzeń. W opinii jedenastu badanych osób szkolenia kadr edukacji kulturalnej powinny zawierać również komponent związany ze współpracą i umiejętnościami budowania partnerstw: współpraca; współpraca z innymi regionami; tworzenia wspólnych działań przez różne grupy np. partnerstwa szkoła – twórca - instytucja kultury; współpracy międzyludzkiej; tworzenie wspólnych projektów, budowanie partnerstw. Dziewięciu respondentów wskazało odpowiedzi które można pogrupować w kategorię szkoleń związaną z nowymi technologiami i mediami: wykorzystania nowych mediów; nowoczesne technologie; obsługa Internetu, komputera; obsługa sprzętu elektronicznego i posługiwanie się programami komputerowymi; wykorzystanie nowych technologii; technik komputerowych; wykorzystanie technik IT. Natomiast ośmiu badanych chciałoby żeby szkolenia dotyczyły sfery rozwoju w kadrach umiejętności artystycznych: głównie kierunku artystycznego; artystycznych; merytorycznego - muzyka, wokalistyka, teatr, film; sfera muzyki; kompetencji artystycznych. Osiem wskazań zyskał też wyodrębniony w toku analizy obszar lepszego dostosowania i dotarcia do grup odbiorców: umiejętność dostosowania oferty do potrzeb i oczekiwań mieszkańców; umiejętność aktywizowania środowisk; uaktywnienie młodzieży, pobudzenie kreatywności bo spędzają czas przy komputerze; dostosowanie do typu prowadzonej działalności; jak upowszechniać kulturę w małych ośrodkach; docierania do odbiorców. Warto zauważyć, iż powyższe odpowiedzi łączą się bezpośrednio ze wskazaniami pięciu badanych osób, które są zwolennikami włączenia do tematyki szkoleń obszaru badań społecznych i technik diagnozy oczekiwań i potrzeb: badania potrzeb; potrzeb i oczekiwań odbiorców; w zależności od potrzeb wybadanych w diagnozie; prowadzenie badań. Wśród głosów respondentów pojawiły się również wskazania dotyczące tego jakie formy powinny przybierać szkolenia prowadzone dla kadr edukacji kulturalnej, czemu miałyby służyć i jakie cechy rozwijać: warsztaty tematyczne; szkolenia profilowane, tanie; szkolenia miękkie, umiejętności 63 praktyczne; zapraszanie znanych twórców, warsztaty; profesjonalne szkolenia; rozwijające umiejętności, przeciwwypaleniu; umiejętności praktycznych szkoleń warsztatowych; by wiedzieć jak skutecznie działać; kompetencji kluczowych, wiedzy; kreatywność, skuteczność; poszerzenia horyzontów w zakresie różnych kultur. Sześciu badanych chciałoby aby przyjęły one również formę wymiany doświadczeń. A czterech życzyłoby sobie by szkolenia kadr edukacji kulturalnej obejmowały swoim zakresem również aspekty prawne: bieżące przepisy prawa w zakresie kultury; realia prawa; zagadnienia prawne. 64 B. Lider w edukacji kulturalnej 1. Najważniejsze cechy lidera edukacji kulturalnej Pytania w drugiej części ankiety dotyczyły charakterystyki lidera w obszarze edukacji kulturalnej. Zespół badawczy chciał zobaczyć jak badani postrzegają osoby będące liderami edukacji kulturalnej. Jakimi kompetencjami i cechami powinien się on charakteryzować? Jaka jest rola zespołu i otoczenia lidera? Jaka jest rola lidera w zespole? Czy też jakie czynniki sprawiły, iż dana osoba została liderem? W związku z czym respondenci, na między innymi te pytania, udzielali swoich wskazań. Pierwszym, wydaje się elementarnym zagadnieniem kiedy myślimy o osobie lidera w każdej dziedzinie życia jest zestaw jego najważniejszych cech, charakterystyk, które wyróżniają go od innych osób i sprawiają, że dana osoba zostaje uznana na „lidera”. Respondentom zaproponowano kafeterię liczącą czternaście różnych cech, którymi charakteryzować może się lider edukacji kulturalnej i poproszono badanych by wskazali maksymalnie trzy, które są w ich ocenie najważniejsze. Dodatkowo każdy z respondentów mógł przy pomocy piętnastej kategorii „inne-jakie?” dopisać cechę, która nie została ujęta w zaproponowanym zestawieniu. Jednak w tym przypadku żadne z badanych nie zdecydował się tego uczynić. Zaproponowane badanym cechy wyglądały następująco: (1) dąży do ciągłego samorozwoju, poszerzania różnorodnych kompetencji i wiedzy (2) wyznacza kierunki, cele, strategie - jest wizjonerem (3) sam podejmuje decyzje i rozwiązuje problemy (4) jest otwarty na pomysły innych - konsultuje decyzje z zespołem (5) inicjuje przygotowanie wniosków grantowych, znajduje sponsorów i pozyskuje zewnętrze środki finansowe (6) myśli kategoriami biznesowymi i jest przedsiębiorczy (7) realizuje swoje pasje - aktywność kulturalna jest jego powołaniem (8) motywuje do działania współpracowników, zaraża energią, stymuluje aktywność innych osób (9) posiada liczne kontakty, zna ludzi i potrafi to wykorzystać (10) jest medialną twarzą organizacji/instytucji, którą reprezentuje i promuje (11) potrafi przekonać do pomysłu, zjednoczyć i zaangażować do współpracy różne środowiska i osoby 65 (12) trafnie dobiera zespół ludzi z którymi wspólnie realizuje zamierzone działania (13) osobiście realizuje działania animacyjne i edukacyjne (14) wykorzystuje i upowszechnia nowe metody i formy edukacji kulturalnej Analiza wskazań badanych pokazała, iż najczęściej wybieraną cechą badanych osób była otwartość lidera na pomysły innych osób oraz to, iż konsultuje swoje decyzje z zespołem (48,2%). Na drugim miejscu pod względem popularności odpowiedzi znalazła się umiejętność lidera do przekonania do swojego pomysłu, zjednoczenia i zaangażowania różnych środowisk (41,4%). Na trzecim miejscu badani wskazali, iż liderem jest osoba, która zaraża energią, motywuje inne osoby do działania i stymuluje ich aktywność (38,1%). Kolejnymi ważnymi cechami lidera jest to, iż uważany jest za osobę, która jest wizjonerem, gdyż wyznacza cele i kierunki działania (35%) oraz dąży do własnego rozwoju i ciągle chce poszerzać swoje kompetencje (32,6%). Jest to zestaw pięciu zdecydowanie najpopularniejszych cech osób, które uważane są dzięki nim za liderów edukacji kulturalnej. Na kolejnych miejscach z mniejszą popularnością wskazań badanych cieszyły się takie cechy lidera jak: inicjuje przygotowanie wniosków, znajduje sponsorów i pozyskuje zewnętrzne środki (23,6%), realizuje swoje pasje a aktywność kulturalna jest jego powołaniem (18,6%), potrafi trafnie dobrać zespół współpracowników (16,4%). W dalszej kolejności lider w opinii respondentów charakteryzuje się tym, iż posiada liczne kontakty, zna ludzi i potrafi to wykorzystać (11,9%) oraz wykorzystuje i upowszechnia nowe metody i formy edukacji kulturalnej (11,3%). W najmniejszym stopniu w opinii badanych lider cechuje się tym, że myśli kategoriami biznesowymi i jest przedsiębiorczy (7,8%), samodzielnie podejmuje decyzje i rozwiązuje problemy (4,7%), osobiście realizuje działania animacyjne i edukacyjne (3,3%) oraz jest medialną twarzą organizacji czy instytucji, którą reprezentuje i promuje (2,5%). Kolejność i popularność poszczególnych cech pokazuje, iż lider musi być przede wszystkim osobą otwartą, działającą z innymi i potrafiącą przekonać do swoich pomysłów (które zresztą wcześniej konsultuje) różne środowiska. Lidera w obszarze edukacji kulturalnej charakteryzuje zapałem, energią, którą „zaraża” współpracowników a także chęcią ustawicznego rozwoju i poszerzania swoich kompetencji. Dzięki temu inni traktują lidera jako wizjonera, który wyznacza strategie, kierunki i cele. W opinii badanych osób lider nie musi osobiście realizować działań edukacyjnych i animacyjnych, być przedsiębiorczy czy medialny. 66 Najważniejsze cechy lidera edukacji kulturalnej Otwarty na pomysły innych - konsultuje decyzje z zespołem 48,2% Potrafi przekonać do pomysłu, jednoczy i angażuje do współpracy różne środowiska 41,4% Motywuje do działania innych, zaraża energią, stymuluje aktywność innych 38,1% 35,0% Wizjoner - wyznacza kierunki, cele, strategie Dąży do samorozwoju, poszerza kompetencje i wiedzę 32,6% Inicjuje przygotowanie wniosków, znajduje sponsorów, pozyskuje zewnętrzne środki 23,6% Relizuje swoje pasje - aktywność kulturalna to powołanie 18,6% Trafnie dobiera zespół współpracowników 16,4% Posiada liczne kontakty, zna ludzi i potrafi to wykorzystać 11,9% Wykorzystuje i upowszechnia nowe metody i formy edukacji kulturalnej 11,3% Myśli kategoriami biznesowymi - jest przedsiębiorczy Samodzielnie podejmuje decyzje i rozwiązuje problemy 7,8% 4,7% Osobiście realizuje działania animacyjne i edukacyjne 3,3% Medialna twarz instytucji/organizacji, którą reprezentuje i promuje 2,5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% * Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%. Analiza wskazań badanych w zestawieniu z ich płcią pokazuje, że w niektórych obszarach cech lidera można zauważyć różnice między kobietami a mężczyznami. Najpopularniejszą cechą lidera w przekonaniu pań jest to, że potrafi on przekonać do własnego pomysłu i zjednoczyć różne środowiska (47,3%). W przypadku mężczyzn to wskazanie zyskało „zaledwie” 33%. Najpopularniejszą kategorią u mężczyzn jest odpowiedź, że lider jest osobą otwartą na pomysły innych i konsultującą swoje decyzje z zespołem (50%). Mężczyźni w większym stopniu niż kobiety skłonni są przypisać liderowi to, że realizuje swoje pasje (23,1% do 15,3%). Natomiast panie bardziej niż panowie wskazują na lidera jako osobę, która motywuje innych do działania przez swoją aktywność (41,3% do 33,5%). Kiedy to pytanie przeanalizujemy pod kątem czterech grup badanych zauważymy, że osoby związane z samorządem najbardziej ze wszystkich badanych grup widziałyby w liderze 67 osobę, która inicjuje przygotowanie wniosków i znajduje sponsorów (34,4%). Dla porównania wskazania osób z instytucji kultury w przypadku tej odpowiedzi wynoszą 18,2%. Wartą odnotowania obserwacją jest to, że kategoria „motywuje do działania innych, zaraża energią” zyskała procentowo najmniejszy wskaźnik wśród osób z instytucji kultury (29,9%) pozostałe grupy miały ponad 40% wskazań w tej kategorii. Za to respondenci z instytucji kultury posiadali największy wskaźnik (39,9%) ze wszystkich grup w kategorii „wizjoner wyznacza kierunki, cele, strategie”. Istotnym wydaje się również zauważenie wskazań badanych osób w aspekcie cech lidera, który myśli kategoriami biznesowymi, jest przedsiębiorczy. W tej kategorii obserwujemy największy odsetek respondentów z trzeciego sektora (11%) i jedynie 5% z instytucji oświatowych. Podobną sytuacje mamy w przypadku obszaru cech lidera związanych z jego pasją - najliczniejszy odsetek wskazań należy do badanych z III sektora (23,6%) i instytucji kultury (22,4%) a jedynie 9,8% wśród badanych z samorządu. W zależności od wielkości miasta w którym działa badany zauważyć możemy w niektórych zarysowanych obszarach różne sposoby patrzenia na cechy, którymi charakteryzować powinien się lider w edukacji kulturalnej. Postać lidera jako wizjonera jest bardziej popularna w dużym (40%) i średnim mieście (37,3%) niż małym (29,1%). Odwrotnie natomiast ma się aspekt związany z otwartością lidera i tym, że konsultuje on swoje decyzje z zespołem. W przypadku tej kategorii największy odsetek badanych był w małych ośrodkach miejskich (54,4%) i średniej wielkości miast (50,8%) a najmniejszy w dużych miastach (39,4%). Ciekawe różnice w sposobie charakteryzowania lidera edukacji kulturalnej przynosi analiza wieku respondentów. W najmniejszym stopniu otwartość na pomysły innych i konsultacje swoich decyzji wskazują najmłodsi badani (30,3%). Podczas gdy pozostałe grupy (poza 40-49 - 42,3%) tę kategorię wskazują w ponad 52%. Natomiast najmłodsza badana kategoria osób (do 29 lat) stanowi największy odsetek badanych wskazujących na to, iż lider powinien charakteryzować się pozyskiwaniem zewnętrznych środków, inicjowaniem pisania wniosków i znajdowaniem sponsorów (33,3%) oraz tym, że lider myśli kategoriami biznesowymi i jest przedsiębiorczy (aż 21,2% - biorąc pod uwagę pozostałe wskazania innych grup wiekowych – od 8,3% do 6,1%). 68 2. Przydatność wymienionych cech w pracy lidera edukacji kulturalnej. Badane osoby w kolejnym pytaniu dotyczącym cech liderów edukacji kulturalnej poproszone zostały o ocenę wybranych przez zespół badawczy cech lidera pod kątem tego jak przydatne są one w pracy lidera. Dziesięć wymienionych cech respondenci mogli ocenić w skali od 1 (zupełnie nieistotne) do 5 (bardzo istotne). W tabeli ze średnimi ocenami dodano również dwie kolumny z kategoriami „minimum” i „maksimum”. Pokazują one minimalne i maksymalne wskazania badanych. Kiedy zatem w danej kategorii „minimum” nie znajdziemy „1” oznacza to, że żaden z respondentów nie zdecydował się wskazać w tej kategorii najniższej oceny. Analiza średnich ocen poszczególnych cech pokazuje, iż w ocenie respondentów zdecydowanie najbardziej przydatną cechą w pracy lidera edukacji kulturalnej jest kreatywność i pomysłowość (śr. 4,8 i zdecydowanie najniższy wskaźnik odchylenia standardowego). Na kolejnych wysoko ocenianych miejscach znalazły się takie cechy jak: sprawność organizacyjna (śr. 4,62), pasja (śr. 4,6), umiejętności interpersonalne (śr. 4,54). Na kolejnych miejscach biorąc pod uwagę średnie wskazania istotności poszczególnych cech są: determinacja, skuteczność (śr. 4,46) i dbałość o stabilną i harmonijną współpracę (śr. 4,40). Średnią ocenę powyżej czterech uzyskały również charyzma (śr. 4,31) i przedsiębiorczość, elastyczność (śr. 4,25). W przypadku charyzmy warto zauważyć też jeden z najwyższych wartości odchylenia standardowego, który informuje o sporej rozbieżności ocen badanych. Najniżej ocenione (ale również z największymi wartościami odchylenia standardowego) zostały takie cechu jak przebojowość, medialność (śr. 3,74) i wszechstronne wykształcenie (śr. 3,57). Widać zatem, iż w oczach badanych osób lider posługuje się w swoich działaniach przede wszystkim pomysłowością i kreatywnością która w połączeniu z pasją, umiejętnościami interpersonalnymi i sprawnością organizacyjną zapewnia mu skuteczność. Po raz kolejny okazuje się, że lider edukacji kulturalnej nie zawsze musi być charyzmatyczny, przedsiębiorczy, przebojowy i … wszechstronnie wykształcony. 69 Przydatność wymienionych cech w pracy lidera edukacji kulturalnej Odchylenie N Minimum Maksimum Średnia Kreatywność, pomysłowość 512 2 5 4,80 0,493 Sprawność organizacyjna 500 2 5 4,62 0,613 Pasja 508 2 5 4,60 0,661 Umiejętności interpersonalne 506 1 5 4,54 0,626 Determinacja, skuteczność 499 2 5 4,46 0,680 Dbałość o stabilną i harmonijną współpracę 510 2 5 4,40 0,696 Charyzma 506 1 5 4,31 0,824 Przedsiębiorczość, elastyczność 495 1 5 4,25 0,764 Przebojowość, medialność 496 1 5 3,74 0,928 Wszechstronne wykształcenie 503 1 5 3,57 0,981 Skala od 1(zupełnie nieistotne) do 5 (bardzo istotne) standardowe Kiedy przyjrzymy się szczegółowo procentowym rozkładom poszczególnych ocen i cech zauważymy z jak wielką przewagą głosów „bardzo istotne” („5”) mamy do czynienia w przypadku oceny przydatności kreatywności, pomysłowości w pracy lidera edukacji kulturalnej (aż 83,8%). Kolejny pod względem ilości procentowego odsetka osób zaznaczających opcję „5” było w kategorii pasja, gdzie wynosił on 69,1%. Warto zauważyć, że o ile w przypadku charyzmy nieznacznie ponad połowa (50,3%) badanych wskazała kategorię „5” (najpopularniejsza ocena) to już przedsiębiorczość i elastyczność jako przydatna cecha lidera oceniona została częściej na „4” (43,6%) niż „5” (41,8%). Najpopularniejszą oceną wszechstronnego wykształcenia (34,8%) była trójka a aż 12,5% badanych zdecydowało się w przypadku tej cechy ocenić ją na „1” lub „2” – z czego 2% uznało wszechstronne wykształcenie jako cechę zupełnie nieistotną. 70 Ocena – kreatywność, pomysłowość 3,5% 12,5% Ocena – sprawność organizacyjna 0,2% 4,0% Ocena - pasja 1,0% 6,3% 1,2% 23,4% 26,8% 68,2% 69,1% 83,8% Ocena – umiejętności interpersonalne 5,3% 0,2% Ocena – determinacja, skuteczność 0,2% 7,6% Ocena – dbałość o stabilną i harmonijną współprace 1,0% 8,0% 1,4% 33,8% 39,6% 51,0% 55,9% 60,5% 35,5% Ocena – przedsiębiorczość, elastyczność Ocena - charyzma 0,6% 2,4% 1,6% Ocena – przebojowość, medialność 6,0% 0,4% 2,0% 21,2% 12,5% 12,5% 29,2% 41,8% 50,3% 43,6% 41,5% 34,2% Ocena – wszechstronne wykształcenie Legenda - oceny od 5 (bardzo istotne) do 1 (zupełnie nieistotne) 2,0% 10,5% 19,3% 34,8% 33,4% 71 Analiza poziomu istotności poszczególnych cech lidera pomocnych w realizowaniu przez niego działań edukacji kulturalnej pokazuje, że możemy wyróżnić kilka kategorii które różnicuje rodzaj grupy zawodowej badanych. W ocenie charyzmy w najmniejszą średnią (4,25) charakteryzowały się głosy respondentów z instytucji kultury i oświaty. Największą średnią (4,44) zdobyła ta kategoria wśród badanych działających w trzecim sektorze. Kiedy natomiast przyjrzymy się bardziej szczegółowo ocenom wystawionym wskazaniom „przebojowość, medialność” zauważymy, iż najmniejszą wagę do tego aspektu przejawiają badane osoby z III sektora (śr. 3,61) i instytucji kultury (śr. 3,68) a największą samorządowcy (śr. 3,89). Inny rozkład głosów obserwujemy gdy przeanalizujemy wskazania kategorii „dbałość o stabilną i harmonijną współpracę”. W tym przypadku najmniejsza średnia ocena należała do badanych z obszaru samorządu (śr. 4,33) a największa (śr. 4,45) do osób z organizacji pozarządowych. 3. Czynniki sukcesu w osiągnięciu pozycji lidera edukacji kulturalnej. Zespół badawczy przy pomocy ankiety poprosił badane osoby o wskazanie maksymalnie dwóch najważniejszych czynników, które decydują o sukcesie w osiągnięciu pozycji lidera edukacji kulturalnej. Badanym zaproponowano dziewięć możliwych odpowiedzi oraz otwartą kategorię „inne-jakie? By samodzielnie wpisać nieujęty w kafeterii czynnik. Do kategorii, które znalazły się w ankiecie należały: (1) nastawienie na współpracę (2) szerokie kontakty i znajomości (3) dobre kontakty z mediami i umiejętność promocji swoich działań (4) posiadanie wrodzonych cech przywódczych (5) ciężka praca, nauka oraz nabywanie wiedzy i kompetencji (6) sprzyjające otoczenie (7) dobry zespół i stworzenie korzystnej atmosfery (8) upór i wytrwałość (9) umiejętność pisania zwycięskich projektów oraz zdobywania środków finansowych 72 Zdecydowanie najpopularniejszym czynnikiem sukcesu w osiągnięciu pozycji lidera edukacji kulturalnej został wybrany przez respondentów „dobry zespół i stworzenie korzystnej atmosfery”(aż 54,9%). Na drugim miejscu również związany z tym obszar nastawienia lidera na współpracę (36,3%). Kolejnym wskazaniem, które zdobyło 26,2% była ciężka praca, nauka i nabywanie wiedzy i kompetencji. Mniej istotnymi czynnikami, które umożliwiają osiągnięcie pozycji lidera są: umiejętność pisania zwycięskich projektów i zdobywania środków finansowych (18,2%), dobre kontakty z mediami i umiejętność promocji swoich działań (16,8%), upór i wytrwałość (15,8%). W opinii badanych sukces może zapewnić ciężka praca, współpraca i dobry zespół a nie szerokie kontakty i znajomości (10,9%), posiadanie wrodzonych cech przywódczych (10,7%) czy sprzyjające otoczenie (8,8%). W kategorii „inne” znalazły się takie wskazania badanych jak: kreatywność; wiele różnych czynników; promocja celem zmaksymalizowania zainteresowań określonym zadaniem. Najważniejsze czynniki sukcesu w osiągnięciu pozycji lidera edukacji kulturalnej Dobry zespół i stworzenie korzystnej atmosfery 54,9% Nastawienie na współpacę 36,3% Ciężka praca, nauka i nabywanie wiedzy i kompetencji 26,2% Umiejetność pisania zwycięskich projektów i zdobywanie środków finansowych 18,2% Dobre kontakty z mediami i umijętność promocji swoich działań 16,8% Upór i wytrwałość 15,8% Szerokie kontakty i znajomości 10,9% Posiadanie wrodzonych cech przywódczych 10,7% Sprzyjające otoczenie Inne 8,8% 0,6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% * Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%. Analiza czynników sukcesu w osiągnięciu pozycji lidera obszarze edukacji kulturalnej pod kątem wyodrębnionych czterech grup badanych pokazuje ciekawe różnice. W aspekcie 73 związanym z szerokimi kontaktami i znajomościami zaobserwować możemy, iż grupą która w największym stopniu (15,1%) wskazała tę odpowiedź był III sektor. Najrzadziej spośród czterech grup respondentów skłonne do wskazania tego czynnika były osoby z samorządu (7,4%). Badani z obszaru samorządu najliczniej wskazywali kategorię „posiadanie cech przywódczych” (14,8%) podczas gdy w przypadku pozostałych grup odsetek odpowiedzi wynosił w granicach 9%. Respondenci z instytucji kultury są największymi orędownikami czynnika w postaci dobrego zespołu i stworzenia korzystnej atmosfery (63,2%) - wskaźnik w pozostałych grupach oscyluje wokół 50-52%. Warto również zauważyć, że wskazanie „umiejętność pisania zwycięskich projektów i zdobywanie środków finansowych” w największym stopniu było udziałem osób z samorządu (23%) i III sektora (20,6%) a w najmniejszym z instytucji kultury (12,5%). Kiedy przyjrzymy się czynnikom sukcesu z perspektywy płci badanej osoby w niektórych wskazaniach respondentów odnajdziemy interesujące różnice. Trzykrotnie częściej mężczyźni niż kobiety wskazywali, iż czynnikiem sukcesu są szerokie kontakty i znajomości (18% mężczyzn, 6% odpowiedzi kobiet). Panowie w większym stopniu niż panie uważają, że czynnikiem sukcesu jest ciężka praca, nauka i zdobywanie doświadczenia (30,3% do 23,3%). Natomiast kobiety częściej niż mężczyźni wskazują na aspekt związany z nastawieniem na współpracę (39,2% do 32,2%). Biorąc pod uwagę wielkość miasta w którym działa respondent zauważyć należy, iż czynnik związany z szerokimi kontaktami i znajomościami cieszy się największą popularnością wśród osób z dużych miast (15%). W małym i średnim mieście to wskazanie zyskało 8,7%. Czynnik związany z nastawieniem na współpracę największy procent głosów zdobył wśród badanych z małych miast (38,8%) a najmniejszy w dużych (32,8%). Odwrotną sytuację mamy w przypadku aspektu związanego z ciężką pracą, nauką i nabywaniem doświadczenia – tam najwięcej badanych zaznaczyło te odpowiedź z dużego miasta (28,3%) a najmniej z małego (23,3%). Analiza tego pytania pod względem grupy wiekowej badanych pokazuje, że czynnik związany z nastawieniem na współpracę zmniejsza się wraz z wiekiem. O ile wśród najmłodszej grupy wiekowej wynosiło on 42,4% to w przypadku osób w wieku 40-49 lat wynosił 37,2% a w kategorii osób powyżej 60 roku życia osiągnął 30,3%. Co ciekawe szerokie kontakty i znajomości jako czynnik sukcesu lidera w największym stopniu wskazały najmłodsze (18,2%) i najstarsze (15,2%) grupy badanych. W pozostałych grupach wiekowych 74 osiągnął on od 8,2% do 9,6%. Warto przyjrzeć się również kategorii „dobry zespół i stworzenie korzystnej atmosfery” gdyż taką odpowiedź wskazał „zaledwie” 33,3% osób do 29 roku życia – dla porównania odsetek wskazań wśród pozostałych grup wiekowych wyniósł od 54,5% do 58,9%. 4. Którym z obszarów w pracy z zespołem powinien zajmować się lider? Badani w kolejnym pytaniu mieli za zadanie wskazanie jednego najważniejszego obszaru, którym powinien zajmować się lider w pracy ze swoim zespołem. Biorąc pod uwagę wcześniejsze wskazania badanych, które ukazują niezwykle ważną relacje zespół-lider w obszarze edukacji kulturalnej pytanie to staje niezwykle istotne. Respondenci wyboru dokonywali spośród kategorii: „rozdziela i deleguje zadania”, „motywuje zespół do pracy”, „kontroluje”, „wyznacza cele i tworzy wizje”, „tworzy dobrą atmosferę w grupie”, „słucha opinii i sugestii innych - zgodnie z nimi modeluje działania”. Nie zabrakło również i w tym pytaniu dodatkowej otwartej kategorii „inne-jakie?”. Niemal połowa badanych (43,8%) widzi w liderze osobę, która zajmuje się w zespole wyznaczaniem celów i tworzeniem przyszłościowych planów. Niemal co piąty respondent (19,5%) uważa, że najważniejszym obszarem pracy lidera z zespołem jest słuchanie sugestii i opinii innych i postępowanie zgodnie z nimi. Niewiele mniej głosów (17,8%) zyskało przekonanie, iż lider powinien motywować zespół do pracy. Co dziesiąta badana osoba (11,6%) uważa, że najistotniejszym obszarem działań lidera w zespole jest rozdzielanie i delegowanie zadań. Natomiast tworzenie w grupie dobrej atmosfery wskazało 4,1% respondentów. Najmniej popularną kategorią (zaledwie 0,8%) obszaru pracy lidera z zespołem okazał się obszar kontroli działań zespołu przez lidera. W dodatkowej kategorii „inne” badani zwracali uwagę na: kontakt z ludźmi i dobra organizacja pracy; motywuje, słucha sugestii innych i rozlicza z przydzielonych zadań; zależy od grupy; współtworzy zespół i z nim pracuje; rozdziela i deleguje zadania oraz kontroluje ich realizację i efekty. Ponadto 7 osób wskazało, iż nie potrafią wybrać najistotniejszego obszaru, gdyż w ich ocenie wszystkie wymienione kategorie są w równym stopniu ważne (wszystkie powyższe; kompilacja od 1 do 6; powinien spełniać wszystkie wyżej wymienione zadania). 75 Najważniejszy obszar pracy lidera z zespołem 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 43,8% 19,5% Wyznacza Słucha opinii cele i tworzy innych wizje zgodnie z nimi modeluje działania 17,8% Motywuje zespół do pracy 11,6% 2,4% 0,8% Inny Kontroluje 4,1% Rozdziela i Tworzy dobrą deleguje atmosferę w zadania grupie Kiedy przyjrzymy się obszarom pracy lidera z perspektywy grup zawodowych badanych osób zauważyć możemy, że największy odsetek osób wskazujących, iż lider powinien przede wszystkim motywować zespół do pracy jest wśród badanych z instytucji kultury (20,3%) i samorządu (19,2%). Najmniejszy w grupie osób z III sektora - 14,5%. Największymi zwolennikami kategorii „słucha innych - zgodnie z nimi modeluje działania” są osoby z instytucji oświaty (26,7%) i III sektora (20,2%). W najmniejszym stopniu podziela to zdanie 15,8% samorządowców. Wskazanie „wyznacza cele i tworzy wizje” cieszyło się największą popularnością wśród respondentów z samorządu (51,7%) i instytucji kultury (46,9%) a najmniejszą wśród osób z instytucji oświaty („zaledwie” 34,2%). 5. Na ile dobra działalność w edukacji kulturalnej jest zasługą lidera a na ile zespołu? W kolejnym pytaniu dotyczącym relacji lidera z zespołem zadano pytanie badanym osobom na ile dobra działalność w edukacji kulturalnej może być zasługą lidera a na ile zespołu? Badanych poproszono, by określili procentowy udział „zasług” lidera w stosunku do zespołu. Najpopularniejszym wskazaniem respondentów (35,9%) była wartość 50% a zatem co trzeci badany uważa, że dobra działalność edukacji kulturalnej jest w równym stopniu zasługą i lidera i zespołu. Na kolejnym miejscu pod względem liczby wskazań (18,8%) znalazła się kategoria „40%” - przypisująca nieco większe zasługi zespołowi. Jednak niewiele mniej 76 głosów (17,1%) zyskała opcja „60%”, która z kolei w większym stopniu przypisywała liderowi nieco większy udział w realizacji dobrych działań edukacji kulturalnej. Co dziesiąty badany (10,2%) zaznaczył „30%”, ale niewiele mniej (9,6%) wskazało „70%”. Widzimy zatem, że wskazania badanych rozłożyły się bardzo równomiernie. O czym może świadczyć nawet fakt, że były po dwa wskazania badanych którzy przypisali liderowi zarówno „10%” jak i „100%” zasług. Podobny bardzo zbliżony do siebie rozkład głosów badanych możemy zaobserwować analizując średnie procenty wskazań poszczególnych badanych grup zawodowych. Wyniki te są bardzo do siebie zbliżone niemniej jednak w największym stopniu proporcję na korzyść lidera edukacji kulturalnej w stosunku do zespołu dostrzegają osoby z III sektora (śr. 51,07). Powyżej średniej dla wszystkich badanych, która wyniosła 50,45% znalazły się również średnie wskazania samorządowców (śr. 50,59). Niemal równo z ogólną średnią znalazły się odpowiedzi respondentów działających w instytucjach kultury (śr. 50,44). Natomiast w tym uśrednionym ujęciu proporcję zasług na korzyść zespołu a nie lidera prezentowali badani reprezentujący instytucje oświatowe (śr. 49,65) 51,5 Średnia - Procent zasług lidera edukacji kulturalnej w stosunku do jego zespołu Śr: 50,45% 51 50,5 50 51,07 49,5 50,59 50,44 49,65 49 48,5 Instytucje kultury Instytucje oświaty Samorząd III sektor Proporcje w relacji zasługi lidera a zespołu przeanalizowane pod katem wielkości miast badanych osób pokazały, iż w małych miastach badani skłonni są większą rolę przypisać liderowi (śr. 51,38). W średnich wielkości ośrodkach miejskich ta proporcja jest ustawiona dokładnie po połowie (śr. 50 zasług lidera w stosunku do zespołu) a w przypadku dużych miast wynosi ona śr. 49,71. O ile we wszystkich kategoriach wielkości miast najpopularniejszym wskazaniem było „50%” to w przypadku małych ośrodków miejskich 77 drugim pod względem wielkości wskazaniem było „60%”, którą wskazało 20,4% respondentów. Natomiast drugimi pod względem popularności wskazań kategoriami w przypadku badanych z większych miast były wskazania „40%”. 6. Jakiego rodzaju wiedza jest najbardziej potrzebna liderowi edukacji kulturalnej? Respondenci poproszeni zostali również o wskazanie rodzaju wiedzy, która jest najbardziej potrzebna liderowi edukacji kulturalnej. Wybierali oni jedną odpowiedź z kafeterii, która liczyła pięć możliwości: „o profilu kulturoznawczym”; „z zakresu zarządzania kulturą”; „o profilu artystycznym”; „z zakresu edukacji i animacji kulturalnej” oraz stosowanej przez zespół badawczy otwartej kategorii „inna - jaka?”. Zdecydowanie największy procent wskazań (43,7%) uzyskała odpowiedź z której wynika, iż najbardziej potrzebnym obszarem wiedzy dla lidera jest wiedza z zakresu edukacji i animacji kulturalnej. To ciekawe wskazanie, gdyż we wcześniejszych obszarach badawczych respondenci wskazali, że lider niekoniecznie musi osobiście prowadzić działania edukacyjne i animacyjne. Niemniej jednak wiedza w tym obszarze wydaje się niezbędna do odpowiedniego doboru (a potem oceny) zespołu i osób, które będą miały bezpośredni kontakt z edukowanymi. Niemal trzydzieści procent badanych (29,9%) za najważniejszy obszar wiedzy potrzebny liderowi uznała wiedzę z zakresu zarządzania kulturą. Ponad piętnaście procent (15,4%) respondentów uznała wiedzę o profilu kulturoznawczym za najistotniejszą dla lidera a 6,4% o profilu artystycznym. Relatywnie dużo wskazań (4,6%) zyskała w przypadku tego pytania kategoria „inne”. Pojawiły się tam zarówno bardziej szczegółowe obszary wiedzy takie jak: historia (3 wskazania); logika; zarządzanie i ekonomia; finansowanie działań z zakresu kultury (2 wskazania); przedsiębiorczości jak i mniej konkretne obszary: multikulti; humanistyczna; potrzeb intelektualnych człowieka; coś co kiedyś określano wiedzą humanistyczną lub też szlachetnym wykształceniem. Część badanych wskazała, iż obszar wiedzy potrzebny liderowi zależy od obszaru w którym będzie pracował: zależne od instytucji w której pracuje; zależne od kierowanej instytucji np. muzealnictwo. Inni respondenci (6 osób) podkreślali wszechstronność i interdyscyplinarność wiedzy, którą powinien posiadać lider: wszechstronnej; wszystkie po trochu; wszystkie wyżej wymienione; interdyscyplinarna. Respondenci zauważali również, iż 78 lider powinien posiadać wiedzę o otoczeniu, środowisku w którym działa: wiedzę na temat obszaru i struktury społecznej z którą będzie pracować; powinien znać środowisko lokalne i jego potrzeby; wiedzy o środowisku w którym działa. Rodzaj wiedzy najbardziej potrzebny liderowi edukacji kulturalnej 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 43,7% 29,9% 15,4% Z zakresu edukacji Z zakresu O profilu i animacji zarządzania kulturą kulturoznawczym kulturalnej 6,4% 4,6% O profilu artystycznym Inna Badani z samorządu w największym stopniu ze wszystkich czterech wyodrębnionych kategorii zawodowych uważają, iż liderowi w obszarze edukacji kulturalnej w największym stopniu potrzebna jest wiedza z zakresu zarządzania kulturą (42,5%). Najmniej przekonanych do tego zakresu wiedzy znajdziemy wśród osób z III sektora (22%). 79 III. Wyniki badania jakościowego – wywiady pogłębione z liderami A. Samoocema lidera 1. Dlaczego ja? Bardzo często, odpowiedź na pytanie o to dlaczego dana społeczność wskazała daną osobę jako lidera edukacji kulturalnej zaczyna się od słów: „Nie wiem”. Część osób, rozwija swoją wypowiedź powołując się na reprezentowaną przez siebie instytucję czy stowarzyszenie i jej rozpoznawalność, a co za tym idzie jakieś konkretne oddziaływanie na lokalną społeczność. „No nie wiem… widocznie uważają, że coś tam jest w tym stowarzyszeniu. (…) ale chyba jest jakiś szacunek do tego co robimy. I jak gdyby mamy dobrą markę w mieście i chyba dlatego”. Zdarza się, że jakaś instytucja jest jedyną w swoim rodzaju. „Muzeum Dobranocek jest jedyną tego typu placówką w Polsce, często biorę udział w różnorodnych projektach we współpracy z wieloma placówkami edukacyjnymi oraz instytucjami kultury, które cieszą się duża popularnością uczestników działań i mediów stąd zapewne pochlebna opinia kolegów”. Niektórzy rozmówcy odwoływali się do swoich osiągnięć, do ilości przeprowadzonych działań, do zmian, jakie udało im się wprowadzić. „Ja uważam, że zrobiłem z tej instytucji, przynajmniej w sensie programowym, instytucje nowoczesną. (…) Z drugiej strony jak się jest 30 lat w branży, jak się nie jest widocznym to znaczy, że się pomyliło powołanie”. „Więc sądzę, że ta ilość wykonanej pracy i pewna nadaktywność, którą mam po rodzicach, spowodowało to, że jestem kojarzona”. Wielu liderów mówiło o posiadanych cechach czy charakterystycznych dla siebie sposobach działania. Oprócz „nadaktywności” wskazywali otwartość, potrzebę dialogu, pracy z ludźmi, pracy w zespole, rozwoju osobistego. „Myślę, ze od początku swego działania jeszcze jako student i później, nie koncentruję się na jednej ideologii, staram się szeroko dyskutować o tym co robię z innymi ludźmi i współpracować z wieloma organizacjami. Chcę rozmawiać z różnymi osobami, bez względu na ich poglądy”. Jako wartość lidera przytaczano tu także różnorodne doświadczenie. „Nie wiem, być może ze względu na to, że mam zróżnicowane doświadczenie. Pracowałam w obszarze edukacji artystycznej, kulturalnej zarówno w jednostce samorządu terytorialnego, w sensie w placówce instytucjonalnej, jak też w 80 sektorze pozarządowym. To jest jednak ciągle edukacja nieformalna, ale instytucjonalna i poza instytucją”. 2. Czas i doświadczenie Wśród wybranych liderów znaleźli się tzw. starzy wyżeracze, związani w różny sposób z kulturą od kilkunastu czy kilkudziesięciu lat („Uuu, ja ponad 20 lat pracowałam w szkole i właściwie od początku takie działania podejmowałam”, „pracuję w animacji kultury 29 lat i interesuje mnie tylko ten świat. (...) Mnie zawsze interesowana edukacja”), jak i ludzie młodsi, zarówno wiekiem jak i stażem („Od 2007 roku w zasadzie chyba już”). Są wśród nich głównie pedagodzy i artyści. Wielu zaczynało swoją przygodę z edukacją kulturalną od bycia instruktorem, wychowawcą czy wolontariuszem. „Bo ja jestem osobą, która od 20 lat już współpracuje z Borussią i przeszłam wszystkie szczeble w tej organizacji począwszy od wolontariuszki, a skończywszy na zaszczytnej funkcji prezesa (…)”. Niektórzy z nich kierują dziś instytucjami, inni pracują w III sektorze, umożliwiającym własną, często niekonwencjonalną działalność. Ilość zrealizowanych przez lidera projektów, w potocznym tego słowa rozumieniu, zależy z oczywistych względów od ilości przepracowanych lat oraz od sposobu działania. Niektórzy skupiają się na jednym dużym projekcie rocznym. „Co roku robimy jeden, czyli co najmniej sześć. Ale zrobiliśmy czasem też z urzędu marszałkowskiego jakieś dwa albo trzy projekty, potem robiłem też różne projekty z urzędu miasta (…)”. Niektórzy podejmują współpracę z wieloma podmiotami na raz i realizują nienormowaną ilość projektów. „Projekt projektowi jest nierówny, więc nie wiem czy mam tutaj brać pod uwagę tygodniowe lub dwumiesięczne akcje? (…) Kilkadziesiąt, sto? Nie wiem, naprawdę”. „Rokrocznie organizowanych jest kilkanaście wystaw czasowych w siedzibie muzeum, plenerze oraz instytucjach kultury w całej Polsce. Wystawom organizowanym przez Muzeum Dobranocek towarzyszy tematyczna oferta edukacyjna lekcji muzealnych, warsztatów, imprez skierowanych do uczestników w różnym wieku”. 81 3. Rodzaje działań Wśród działań, o których opowiadali nam wybrani liderzy znaleźć można mnóstwo różnych form i pomysłów. Trudno o nich mówić bez próby stworzenia pewnych porządkujących je kategorii. Podzieliliśmy je na projekty (rozumiane jako przedsięwzięcia jednorazowe, a przynajmniej nie powtarzające się w identycznej formie, z natury rzeczy raczej niekonwencjonalne oraz interdyscyplinarne), warsztaty, wystawy, festiwale. Należy także wspomnieć tutaj o tym, że w trakcie wywiadów liderzy nie opisywali szczegółowo wszystkich swoich przedsięwzięć. Wspominali często te bieżące lub najciekawsze. Dlatego wymienione poniżej działania nie wyczerpią zapewne rodzajów i form pracy naszych rozmówców. Projekty: „Tożsamościowe”: poznawanie historii danej społeczności, miejsca, bądź obiektu. Np. „Korzenie Siekierek” (poznajemy historię swojej dzielnicy), „Wielka Szpera” (wystawa połączona z akcją edukacyjną dla szkół i tworzącym się w jej trakcie spektaklem teatralnym), Synagoga Wyobraźni (prowadzenie warsztatów archeologicznych w celu odnalezienia fundamentów zniszczonej i przykrytej kolejną warstwą miasta synagogi.) Integracyjne: dialog pomiędzy różnymi narodowościami, religiami, tradycjami; projekty aktywizujące osoby niepełnosprawne, seniorów, czy inne grupy defaworyzowane np. „Subiektywna mapa Torunia”, różne dźwiękowe akcje „Dźwiękowa mapa Torunia” też był taki projekt, „Kreatywnie na Bydgoskim”” (przykłady projektów włączających trudną młodzież); inicjatywy sąsiedzkie. Artystyczne: kreacja artystyczna jako nadrzędny cel działania: instalacje plenerowe, projekty teatralne, filmowe, muzyczne, plastyczne, audiobooki, publikacje, tworzenie miejsc spotkań i wymiany dla artystów np. Kontenerart. Szkolne: nauka z podziałem na bloki tematyczne, projekty edukacyjne będące uzupełnieniem oferty muzealnej. Warsztaty: dotyczące najrozmaitszych dziedzin sztuki, przygotowywane dla bardzo różnorodnych grup odbiorców, od matek w ciąży i niemowląt zaczynając, a na seniorach kończąc, często dające możliwość kontynuacji i rozwoju na kolejnych stopniach zaawansowania. Np. Dorożkarnia. 82 Wystawy: prezentujące eksponaty, dzieła sztuki, instalacje; poświęcone postaciom historycznym (Szyk, Bobkowski), zagadnieniom np. historii relacji polsko-żydowskich, historii getta łódzkiego; przygotowywane z myślą o dzieciach (można dotykać); niepełnosprawnych (wystawy dla osób niewidzących w Muzeum Dobranocek). Festiwale: dla dzieci, będące formą prezentacji twórczości np. Dziecięca Stolica, filmowe np. „Integracja Ty i Ja” poświęcony osobom niepełnosprawnym. 4. Motywacje Poczucie misji. Wiele osób mówiło potrzebie działania dla grup, które z różnych względów można by określić mianem defaforyzowanych. Chodzi tu głównie o młodzież z rodzin patologicznych, o seniorów, osoby chore, bezdomne. „Zawsze jakąś tam ofertę działań kierowaliśmy do tak zwanych grup defaworyzowanych. Tu domy dziecka, młodzież wykluczona. To wszystko wynika z jakiegoś takiego podłoża pierwszej pracy, bo pracowałam w Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka” z bezdomnymi i bezrobotnymi, ale też z ich dziećmi”. Inną grupę wykluczoną stanowią mieszkańcy wsi, czy terenów słabo rozwiniętych. „Zauważyłam jeżdżąc tam cyklicznie, dość często, że tam szczególnie jest mało takich zjawisk. Takich nowych form wprowadzania edukacji kulturalnej. Stwierdziłam, że tam jest nisza i że tam uderzymyz projektem. Zależało nam, żeby dotrzeć do takich malutkich ośrodków, gdzie nie ma infrastruktury kulturalnej, gdzie nie docierają pewne jakieś tendencje, formuły”. Proces wychowawczy. W naszych rozmowach pojawił się też bardzo wyraźnie kontekst wychowawczy. Liderzy często mówili o potrzebie pracy z dziećmi i młodzieżą, a więc z odbiorcami, którzy nie są jeszcze do końca ukształtowani, którym w tym procesie kształtowania się można, trzeba pomóc. „Nie odnajduję się w jakiś takich miejscach, obszarach, które są dość ograniczone i ograniczane, a tutaj jednak praca z dzieciakami i z młodzieżą jest dużym też polem inspiracji. Dużo jest w tym fantazji co bardzo szczególnie mi odpowiada. Jest dużo możliwości, bardzo dużo możliwości”. Pojawiają się też głosy o potrzebie zapewnienia uczestnikom oferowanych zajęć pewnej ciągłości edukacyjnej, która w różnych miejscach i środowiskach przybiera bardzo 83 różne formy. Np. w Sompolnie Krajeńskim, szefowa lokalnego ośrodka kultury stworzyła ofertę kulturalną dla matek w ciąży. Kiedy kobietom zaczęły rodzić się dzieci – dostosowywała ofertę w taki sposób, żeby była atrakcyjna dla matek z małymi dziećmi i, odpowiednio, dla coraz starszych dzieci. Obecnie mają one po sześć lat i nadal, już samodzielnie, uczestniczą w różnych działaniach edukacyjnych. „O Matko, czy nastąpi taki moment, że te dzieci pozostaną z nami, że to będzie ten efekt mierzalny, nie odejścia od instytucji. One ciągle z nami są, więc chyba jest im tu dobrze, mam taką nadzieję”. W dużych miastach ośrodki czy projekty artystyczne muszą być o wiele bardziej sprofilowane. Tam nie wystarczy podstawowa wiedza z danej dziedziny artystycznej. Liderka, która przez wiele lat prowadziła w Warszawie Teatr Pantera, mówi o systemie wychowania estetycznego, który stworzyła, w którym „działa do dzisiaj Dorożkarnia”, prowadzony przez nią ośrodek działań artystycznych dla dzieci i młodzieży. W ośrodku, oprócz najróżniejszych działań dla różnych grup wiekowych, w tym także całych rodzin, istnieje kilka grup teatralnych. Różnią się one nie tylko profilem, ale też stopniem wtajemniczenia. Młodzi aktorzy mają możliwość rozwijania swoich umiejętności na różnych poziomach zaawansowania. Poczucie spełnienia, rozwój osobisty Wiele osób, z którymi rozmawialiśmy mówiło o tym, że animowanie innych przynosi im zadowolenie i satysfakcję. Daje możliwość realizacji i rozwoju własnych zdolności, nabywania nowych kompetencji: organizacyjnych, artystycznych, pedagogicznych. Stanowi formę rozwoju osobistego. „Ale umówmy się, że robię to dla siebie. Olbrzymią radością i tzw. funem jest to, że widzi się radość ludzi, że jest się szczęśliwym, że coś się udało. Także stwarzanie pewnego poziomu profesjonalizmu. (...) Konkretne osoby przeżyły coś pozytywnego, albo trudne doświadczenie. To są wszystkie rzeczy na poziomie społeczności. Także robimy coś dla innych, ale też dla siebie. Niektórzy animatorzy mówią, że to zawsze dla innych i ja kompletnie w to nie wierzę”. Motywacja jest czynnikiem warunkującym podejmowanie różnego rodzaju działań, ale też realizowane działania mają wpływ na motywację. Zaangażowanie w projekt kształtuje i zmienia osobę lidera, jego postrzeganie świata, jego wrażliwość i doświadczenie, dzięki czemu, rodzą się kolejne, nowe, lepsze pomysły. „(…) lider musi się też rozwijać, bo inaczej traci motywację. (…) Pojawia się perspektywa rozwoju pewnych idei, bo tu nie chodzi o ambicję, tylko o rozwój pewnych idei, pewnych pomysłów, które w jakiejś skali mogą być 84 zrealizowane, w pewnej skali nie mogą być. Jak się ma już poczucie doświadczenia, siły, mocy sprawczych no to, to jak te wyzwania są to się szuka tych wyzwań coraz większych, to jest naturalne”. Stworzyć dzieło Liderzy wskazywali często na potrzebę tworzenia projektów, które miałyby wartość artystyczną. Spora część z nich to ludzie, którzy chcą się realizować jako twórcy. „Mam pięćdziesiąt osób na scenie i w trzy dni zmontować spektakl, który potem ogląda 250 osób. I to było niezwykłym rajcem i przeżyciem. Samo to, nie potrzebowałem tak naprawdę nic więcej. (…) Też szukam miejsca i ludzi, żeby poprzez stowarzyszenie i taką organizację robić sztukę jako artysta zawodowy”. Dzieło stwarza twórcy możliwość artystycznego wyrazu, ale to także pewna siła nośna. „Czyli, musi powstać dzieło, które zostanie wystawione na oczy ludzi, i które ich obejdzie. Nie pozwoli im być w stosunku do tego dzieła postronnymi. Nie pozwoli im się wykpić. I wtedy jak gdyby poprzez to oni mogą wejść w tą kulturę. Ale tylko poprzez to. Więc ja sobie wyobrażam, że tu chodzi tylko o dostarczenie samej sztuki, a poprzez tę sztukę ludzie zapragną kultury i zapragną tego, żeby więcej w tym uczestniczyć”. Odbiór społeczny Oczywiście niezwykle istotną kwestią motywacyjną jest pozytywny odbiór społeczny tego, co się robi. Wielu naszych rozmówców powoływało się właśnie na ten aspekt przy odpowiedzi na pytanie o to dlaczego ich zdaniem zostali wskazani przez lokalne społeczności. Chodzi tu o bezpośrednich odbiorców różnych konkretnych działań, jak i instytucje samorządowe wspierające działania liderów od strony finansowej. „Teraz, po tych paru latach, czuję jakąś taką odpowiedzialność społeczną, ale czuję też coś takiego, że nie mogę przestać tego kontynuować. Że to musi dalej iść, bo widzę w tym olbrzymi sens. I też dochodzą do mnie takie głosy z zewnątrz, że to jest ważne. Więc nie jestem w stanie tego zarzucić z takich powodów, nie jestem w stanie sobie na to pozwolić, żeby przestać teraz już, czuję jakieś takie brzemię tego”. „Jeździłam, żeby usłyszeć to pytanie: Kiedy znowu do nas przyjedziecie? „To było dla mnie w całym projekcie najważniejsze”. 85 Praca z ludźmi Jako czynnik motywujący, pojawił się także fenomen zespołu, praca z ludźmi, zachodzące między nimi interakcje. „- Motywuje mnie mój zespół; zwiększający się udział mieszkańców w wydarzeniach; wspólna praca zespołowa”. Jest to jeden z ważniejszych aspektów, który tak naprawdę pojawia się w każdej rozmowie, choć nie każdy powołuje się na niego mówiąc o swoich motywacjach. Większość liderów wskazuje na potrzebę wspólnej pracy, wspólnych działań rozwijając temat metody, sposobu na stworzenie dobrego projektu. Dlatego wrócimy do tego ważnego zagadnienia omawiając warsztat pracy badanych osób. Edukacja jako skutek uboczny Czasem edukacja staje się efektem ubocznym pewnych działań. Nie jest jasno sprecyzowanym celem, któremu podporządkowane są metody pracy. Jeden z liderów opowiadał nam o tym, że wybrał teatr jako formę zaangażowania w życie polityczne, jako pewną płaszczyzną wyrazu swoich poglądów politycznych. „To znaczy wie Pan [motywacje] to one były bardziej takie, że one by się wiązały nie z edukacją sensu stricte, tylko z sytuacją polityczną w Polsce. (…)Więc jakby to pójście do teatru było pójściem w zastępstwie, a jednocześnie też jakby z niezgody na instytucje, na teatr ten dramatyczny. A ta edukacja to przyszła przy okazji, bo ona przyszła dlatego, że uznaliśmy, że nie będziemy konkurować z zawodowym teatrem, bo przecież nie byliśmy zawodowcami, tylko że dla nas taką przestrzenią fantastyczną jest wszystko, co jest parateatrem, czyli właśnie warsztaty, czyli takie projekty interwencyjne, czyli takie społeczno-artystyczne rzeczy, no i jakby stąd się pojawiła ta kwestia edukacji”. 86 B. Warsztat pracy 1. Metody Brak metody „Ja właściwie nie wiem, jakimi metodami pracuję do końca, bo to jest wszystko tak spontanicznie i tak różne w każdej miejscowości i w każdym obszarze działań”. Bardzo często w odpowiedzi na pytanie o metodę, liderzy przyznają, że w ich działaniu nie ma żadnej konkretnej metody. Wskazują na pewne ponadczasowe wartości takie jak rozmowa, spotkanie, współdziałanie. „Moim zdaniem tu nie ma żadnej metody. Metodą jest spotkanie ludzkie. To znaczy ja wierzę w spotkanie. To znaczy nie wierzę, że da się multimedialnie edukować”. „Ja myślę, że takie dwa najprostsze rozwiązania to jest: rozmowa i przykład”. „Warsztaty, projekty, spotkania, teatr” Pewnie dlatego, mówiąc o metodzie, wielu liderów wskazuje takie formy jak warsztaty czy projekty, które z założenia moją raczej otwartą formułę, które umożliwiają swego rodzaju interakcję między osobami prowadzącymi a uczestnikami, które tak naprawdę bazują na włączeniu uczestników w realizację projektu, a często także stwarzają im możliwość wyboru formy działania. „Pozostawiam im w pewien sposób wolną rękę, że mogą decydować o składowych danych działań. Dostosowuję się na bieżąco, to też jest związane z ewaluacją, że oni mają w pewnym momencie możliwość wolnego wyboru, wybierania czy pójdziemy w tą stronę, czy w drugą. To zależy też od specyfiki warsztatu, ale zawsze staramy się gdzieś jakąś formę wyboru pozostawić, że mogą współdecydować w pewnych momentach nad dalszym przebiegiem działań”. Oczywiście w różnych miejscach metoda warsztatowo-projektowa przyjmuje bardzo różną formę. W dużej mierze zależy ona od zainteresowań i doświadczenia poszczególnych liderów. Czasami są to zajęcia wyraźnie sprofilowane – np. teatr, film, plastyka, taniec. Bardzo często jednak projekty, o których opowiadały badane przez nas osoby miały charakter interdyscyplinarny. „(…) cały czas tylko plastyka, muzyka, plastyka, muzyka. Sam ten podział jest już sztuczny teraz: na rzeźbę, na malarstwo, rysunek, to już jest nieaktualne. To już wszystko tak uległo już dawno temu zmianom, nie ma już takiego klasycznego podziału”. „Tutaj jednak, przez to, że są to zajęcia transdyscyplinarne, tak holistycznie trochę 87 podchodzimy do tych działań i czerpiemy z nowych technologii też. Współpracujemy z doktorantami informatyki, stawiamy na interaktywność, ale też przenikanie się pewnych sfer. Czyli różne dziedziny wiedzy tutaj się spotykają”. Prawie zawsze, punktem wyjścia przy doborze metody realizacji projektu jest wybór docelowej grupy odbiorców np. młodzież defaworyzowana, chorzy, bezrobotni, seniorzy itp. Szczegółowe metody pracy dopasowuje się wtedy do potrzeb i możliwości określonych grup. Młodzieży proponuje się zwykle inne działania niż dzieciom czy seniorom, bardziej niekonwencjonalne, oparte często na możliwościach związanych z rozwojem nowych technologii. Np. dźwiękospacery, dźwiękowe mapy miast, projekty filmowe itp. „(…) ważne jest to żeby najpierw zbadać zapotrzebowanie danego środowiska albo też zweryfikować czego brakuje, czym się dana grupa charakteryzuje, żeby wiedzieć z czym wyjść do grupy. (…) Poddawanie ciągłym procesom i możliwości reagowania na zmiany i zmieniające się potrzeby”. Bardzo wdzięczną formą pracy, nie tylko z młodymi, wydaje się teatr, który z natury rzeczy stwarza możliwości wszechstronnego rozwoju, jest bardzo pojemny, jeśli chodzi o towarzyszące mu formy artystycznego wyrazu. Pracuje w ten sposób znaczna część osób, z którymi udało nam się porozmawiać. Liderzy lubią projekty. Dają im one nie tylko dużą swobodę działania, ale też możliwość przejrzystej weryfikacji i oceny efektów pracy. „Metoda projektowa. Nawet warsztaty trzeba traktować jak projekty. To pozwala żeby spojrzeć z perspektywy czasu, zobaczyć cel, zasoby”. Nie sposób nie wspomnieć tu o potrzebie ewaluacji, na którą wskazują praktycznie wszystkie osoby osobiście zaangażowane w tworzenie projektów. Jest to na tyle ważne zagadnienie, że poświęcimy mu osobną część. Metoda integracji Wielu liderów, jako metodę pracy wskazywało próbę łączenia różnych środowisk. Jedna z osób nazwała ją „metodą integracji”. „Staram się łączyć ze sobą bardzo różnych ludzi, różne instytucje. Bo człowiek ma taką naturalną potrzebę rozmowy, przekazywania wiedzy o sobie innym. Przede wszystkim, żeby ta druga osoba ich słuchała”. Dość częstym przykładem jest łączenie grup dzieci i seniorów. W Koszalinie, w ramach festiwalu „Integracja. Ty i Ja” łączy się poprzez pracę nad filmem ludzi zdrowych z niepełnosprawnymi. Bardzo ciekawym przykładem jest zapraszanie paraolimpijczyków do zakładów karnych. „Ogromną wartością 88 jest to, że co rok odwiedzamy Zakład Karny. Paraolimpijczycy. To jest edukacja w 2 strony. Oni przychodzą do kogoś kto w życiu jest tak jak oni uwięzieni we własnym ciele. Jak to powiedział jeden z osadzonych, oni mają podobnie, tyle są uwięzieni za kratami. Zaczyna się przewartościowanie celów, wartości. Dobieram tak ludzi, żeby po prostu tym, którzy są po drugiej stronie tzw. walka upadła. Żeby to było silne i mocne. Później (…) prowadzimy wywiady i obserwację z osadzonymi. Oni się otwierają kompletnie. Przy takich bezpośrednich rozmowach wychodzi , boże co ja robiłem do tej pory z życiem”. Łączenie ludzi z różnych środowisk nie tylko sprzyja integracji, ale także rodzi pewną różnorodność, którą można w sposób twórczy wykorzystać, która może być inspiracją dla osoby tworzącej dany projekt. „Zrobiliśmy spektakl z Romami od początku do końca, była grupa muzyczna – cała grała. Zaczęli przychodzić od tobołów i od niewyłączania komórek, z dziećmi, z żonami, i krok po kroku udawało mi się dopasować te dwa światy do siebie, tak że stworzyliśmy fajny team”. Odbelfrzyć belfra Wielu liderów mówiło także o potrzebie łamania różnego rodzaju stereotypów. Chodzi o to, żeby działanie było wiarygodne; ale też żeby było ciekawe, w jakiś sposób inne, niż np. standardowe działania szkolne. Lider realizujący z młodzieżą projekty teatralne, mówi o sobie w następujący sposób: „(…) oczywiście, mam jakąś swoją formę i granicę, prywatność, ale próbuję szczerze gadać z tymi ludźmi. Czasami nawet specjalnie używam przekleństw, żeby odbelfrzyć moją postać. I jakby zdjąć z niej taką jakąś przegrodę, żeby pokazać im że też jestem pogubiony, że też do końca wszystkiego nie wiem. Żeby pokazać im, że nie różnią się niczym ode mnie, że musimy RAZEM nad tym pracować. Bo traktuję ich jako partnerów”. Innym przykładem może być krakowska „Łaźnia”, w której spektakle służą włączeniu widzów w działania artystyczne. „To jest główna rzecz, że ta edukacja jest rodzajem kreowania, nie jest tylko świadkiem pewnego procesu. Nie jest tak zwanym „odbiorcą”, który ma dobrą wolę wysłuchania propozycji narracyjnych jakichś, ale tak naprawdę rozbudza się w nim wiarę, że można współkreować pewne procesy, że jest podmiotowo potraktowany jako potencjalny – właściwie – głos w danej instytucji”. 89 Festiwale, duże imprezy cykliczne To formy o dużo większym zasięgu oddziaływania. Skierowane również, do biernych odbiorców, nie zaangażowanych w bezpośredni sposób w realizację działań czyli do widzów, swego rodzaju świadków zdarzenia. Festiwale dają możliwość oddziaływania na wielu różnych poziomach. Stają się dużą sceną, na której poszczególne grupy, ośrodki mogą prezentować swoje osiągnięcia. Przykładem może tu być „Dziecięca Stolica”, Warszawski Festiwal Edukacji Kulturalnej, który realizowany jest co roku z okazji dnia dziecka. Ideą p przewodnią tego festiwalu jest możliwość zaprezentowania swojej twórczości mieszkańcom miasta przez dzieci z wszystkich dzielnic Warszawy. Festiwale to formy bardzo medialne. To także sposób autopromocji, do czego wrócimy jeszcze omawiając temat preferowanych przez liderów działań promocyjnych. Wyjść „na zewnętrz” Niewielu liderów, z którymi rozmawialiśmy, zaangażowanych jest bezpośrednio w organizację festiwali. Spora grupa natomiast decyduje się na różnego rodzaju akcje „zewnętrzne”. Czasami związane jest to z brakiem własnej infrastruktury, jak było w przypadku nieistniejącego już dzisiaj Teatru Pantera. Zanim w Siekierkach pojawiła się prowadzona przez liderkę Pantery Dorożkarnia, w której obecnie działa wiele różnych grup teatralnych, Teatr Pantera borykał się z problemami lokalowymi. Próby, a także występy odbywały się więc w innych miejscach: szkołach, teatrach. „To był przykład działań partnerskich. W sąsiadujących szkołach i różnych zaprzyjaźnionych miejscach mieliśmy próby, graliśmy i to było takie fajne zbliżenie różnych środowisk”. Czasami liderzy świadomie wybierają tego typu działania. Przykładem mogą tutaj być legnickie „Zaczepki”, czyli próba wymuszenia przez aktorów jakiejś interakcji artystycznej na przypadkowych przechodniach. Innym przykładem działań zewnętrznych mogą być dynowskie spacery. „I się okazało, że te spacery, żeby zabrać człowieka na spacer po Dynowie, dać mu fotografa, który załapie aparatem atmosferę tego spotkania, pokaże tę jego opowieść, okazało się w ogóle niesamowitym odkryciem, dało inną perspektywę rozmowy ze sobą. Wróciliśmy potem do tych zdjęć. Oglądaliśmy je sobie nawzajem. Każdy był zdziwiony, że mamy takie miejsca. Że każdy autorski spacer okazał się taką niesamowitą jednorazową historią, którą ktoś chciał opowiedzieć. Przez te zdjęcia zobaczyliśmy też oczami tej osoby Dynów, dzięki tej perspektywie obrazu”. Liderzy opowiadali nam także o akcjach, 90 które można by nazwać „tożsamościowymi”. Jedną z nich były „Korzenie Siekierek”, projekt skierowany do młodzieży mieszkającej w tej dzielnicy Warszawy, która przed wojną miała status wsi. Akcja poległa na oblepieniu miejscowych słupów czarnobiałymi zdjęciami, na których uwiecznione były te same miejsca ale w różnym czasie. Kiedyś i teraz. Celem akcji było budowanie wspólnoty wśród mieszkańców niezbyt prężnie rozwijającej się dzielnicy. 2. Patent na projekt, patent na sukces Dobry projekt to dobry pomysł. „Na pewno musi być fajny pomysł i dobre metody do niego dobrane”. Wiele ciekawych projektów zaczyna się od dobrych pomysłów. Nie tylko na to co zrobić, ale też z kim i w jaki sposób. Co robimy? Coś co ma wartość artystyczną, edukacyjną, wychowawczą, emocjonalną. Tu warto się pewnie odwołać do różnorodności działań, o której mówiliśmy wcześniej. Z kim? Trzeba ustalić docelową grupę odbiorców. To bardzo ważny moment, o którym wspominaliśmy już przy metodzie, ponieważ od niego w dużej mierze zależy sposób działania. Wachlarz możliwości jest bardzo bogaty. Nasi rozmówcy wykazywali się dużą kreatywnością przy doborze odbiorców swoich działań. Poczynając od matek w ciąży i niemowląt, przez dzieci, młodzież, całe rodziny, najróżniejsze grupy wykluczone (czy to ze względu na status społeczny, na wiek, zdrowie, czy też miejsce zamieszkania), lokalne społeczności, aż do przypadkowych przechodniów… Jak? „[Metoda pracy] zawsze jest dostosowana do kontekstu, czyli do obszaru, w którym się znajdujemy i do grupy społecznej”. Ten kontekst trzeba w jakiś sposób ustalić. „Wiem, że to wymaga więcej pracy, ale bez tego, bez wiedzy czego oczekują te osoby, ja sobie nie wyobrażam tego. Pierwszą taką metodą to jest kontakt i rozmowa. Na tym to polega, żebyśmy się poznali, dowiedzieli czegoś o sobie”. Badanie zapotrzebowania danych grup 91 odbiorców jest na tyle istotną kwestią, że należy ją omówić bardziej szczegółowo w osobnym rozdziale. Należy działać profesjonalnie. „Sukces tego teatru polegał na tym, że z tymi młodymi ludźmi pracowali profesjonaliści. W latach 80-ątych kiedy teatr kojarzył się z jednym instruktorem, który kończył jakikolwiek kurs, to już udało się nam mieć profesjonalnego kompozytora, tancerza, aktora, wokalistę. Ta młodzież uczyła się od najlepszych. Graliśmy normalnie na zasadach repertuarowych. Współpracowały z nami markowe teatry np. Rozmaitości. Na nasze spektakle kupowało się bilety, więc od razu była weryfikacja”. Należy działać niekonwencjonalnie. „Bo o to też trochę chodzi, żeby na granicach przyzwoitości szokować i zaskakiwać. To, co jest utarte i to, co jest popularne jest też nudne dla odbiorcy. I on z reguły nie przyjdzie, bo nie będzie ciekawy tego naszego pomysłu”. Dzięki temu można w ludziach poruszyć emocje, które wpłyną na ich zaangażowanie w projekt. Dobrym przykładem może tutaj być „pogotowie kulturalne” jeżdżące po Sompolnie Krajeńskim i okolicznych wsiach. Autorka pomysłu przemalowała starą karetkę pogotowia na wyrazisty różowy kolor przenosząc pewne mentalne skojarzenia na grunt edukacji kulturalnej. Jedziemy na sygnale, żeby kogoś reanimować, przewozimy specjalistyczny sprzęt i fachowców, których w wiejskiej świetlicy często nie ma. Dobre skojarzenie budzi dobre emocje. Pogotowie może być czymś ożywczym. Na pogotowie się czeka. Te emocje są ważne i dla odbiorcy i dla ludzi zaangażowanych w projekt, bo mają wpływ na ich motywację. „Więc okazuje się, że starym autem można dotrzeć do tych świetlic i do tych odbiorców. I oni wszędzie tam byli, oni na nas czekali. A więc to już była od razu ta wartość taka bardzo pozytywna tego przedsięwzięcia. Bo fajnie jest do kogoś jechać, jak tam po drugiej stronie ktoś jest i czeka”. Zupełnie innym przykładem mogą być wspomniane już wcześniej „Zaczepki” czy spektakle organizowane przez Łaźnię krakowską. Tu szokowanie dokonuje się poprzez wciągnięcie w działanie teatralne widza, czy przechodnia, będącego z założenia biernym obserwatorem. Nagle zachęca się go, czy wręcz wywiera pewną presję, by wyszedł ze swojej dotychczasowej roli, żeby stał się aktywny, żeby wszedł w interakcję. „To znaczy projekty edukacji kulturalnej muszą wyjść poza sztampę i dlatego moim zdaniem to jest strasznie ważne, żeby one były takie… no używa się slangowo takiego terminu ‘odjechane’. Moim zdaniem im bardziej odjechane, tym lepsze. To znaczy dzisiaj, przy tej… przy pewnym… dostępie do wszystkiego… Jak robiliśmy w ’85 warsztaty, to rozumie Pan, to był inny świat. 92 Dzisiaj te takie klasyczne warsztaty już też przestają mieć rację bytu – dzisiaj uczestnik powie Ci ‘ale nudno jest’ i tak dalej. Dlatego moim zdaniem powinno się mocno wspierać, promować, finansować projekty odjechane, takie, które właśnie przekraczają granicę takiej poprawności, a jednocześnie, które mocno angażują ludzi (…).” Należy stworzyć więź. To jest proces, który wymaga czasu. Żeby stworzyć więź trzeba się dłużej ze sobą spotykać, trzeba wspólnie przeżyć różne sytuacje, trzeba coś wspólnie zrobić. „działanie jest kolejna konkretną metodą, bardzo fajną, naturalną. Czyli poznajemy się przez działanie. Nie wyciągamy od razu wniosków, zobaczymy, co wyjdzie z tej relacji. Bo to relacja jest najważniejsza i to ona wprowadza zmiany, i wiedzę nam daje”. Ważna jest więź między liderem i grupą. Ważna jest też więź między uczestnikami danych warsztatów czy projektów. „Tak, mówi się, opowiadam o sobie, jakichś swoich doświadczeniach, oni potem coś o sobie mówią. No i siłą rzeczy, ja mówię więcej od nich. Bo potrzebny jest jakiś czas. Ale potem dostają swoje działania, odchodzą na bok i wtedy już nie wiem o czym gadają. Ale potem dużo osób spotyka się poza stowarzyszeniem, nawiązują się przyjaźnie. I to wtedy zaczyna się tworzyć grupa”. Trzeba się zaangażować. Liderzy często pełnią w inicjowanych przez siebie projektach bardzo różne role. Są tacy, którzy głównie angażują się w działania organizacyjne, spinają najróżniejsze przedsięwzięcia, szukają źródeł dofinansowania, dbają o szeroko rozumiane zaplecze. Sami nie są już, rzadziej w ogóle, instruktorami. Ich zaangażowanie wyraża się często poprzez postawę czujności. „Oczywiście nie uczestniczyłam w całym projekcie, bo łącznie Pogotowie Kulturalne przejechało 720 km i tam było bardzo dużo tych godzin edukacyjnych. Ale tam przynajmniej w każdej wsi byłam na jednym z takich spotkań. I tylko czekałam na to pytanie Kiedy znowu do nas przyjedziecie? „To było dla mnie w całym projekcie najważniejsze”. Znaczna część liderów, to jednak ludzie osobiście zaangażowani w projekt, świadomi swoich mocy sprawczych, chcący kształtować pewne postawy, estetyczne, etyczne. Ich zaangażowanie przejawia się w postawie rozwoju, o czym wspominaliśmy już mówiąc o motywacjach. To osoby, które się zmieniają, które ciągle się kształtują, szukają, są otwarte na zmiany i eksperymenty. „Z roku na rok, jak piszę następny projekt to chcę spróbować czegoś nowego. Sprawdzić to od tej strony. Pewne elementy, które mi wyszły, biorę do tego przyszłego roku, a te które mi się nie podobały, to już ich nie piszę”. Ewaluacja. Nierozerwalnie związana z rozwojem i zaangażowaniem. Liderzy podkreślali często, że właściwie każdy projekt powinien podlegać wnikliwej analizie. „Trzeba 93 pogadać z tymi ludźmi, co uczestniczyli w projekcie. Pogadać, najlepiej o czymś innym, to wtedy opowiedzą o projekcie”. Pojawiały się tu także zarzuty, wobec braku refleksji i debaty związanej z edukacją kulturalną, powielające się w działaniach różnych podmiotów stereotypy. „Tak, są to szablony. Myślę, że tutaj w Toruniu szczególnie. Mamy większość projektów edukacyjnych właśnie kierowanych też do młodych. To jest przeważnie żaba, piernik, Kopernik. To jest bardzo smutne, że poruszamy się w bardzo wąskim polu stereotypów i dziwnych wyobrażeń na ten temat. Natomiast, no na pewno jest edukacja medialna do ruszenia, nowe technologie. To są ciągle niezagospodarowane szczególnie w Toruniu obszary myślę”. Komunikacja. Szeroko pojęta komunikacja, z zespołem, z odbiorcami w bezpośredni sposób uczestniczącymi w projekcie, ze światem zewnętrznym. „Więc to jest też ciekawe, że ta instytucja posługuje się tak zwanym – jak ta koleżanka moja kierowniczka powiedziała, że jej chodzi o ten zasięg docierania – i ten zasięg docierania jest gwarantowany przez pewien tryb komunikacji, który w gruncie rzeczy eliminuje jakiś wymiar ludzki, wpisuje się w taki nurt dosyć – bym powiedział – chłodnego komunikatu. I tu jest to pytanie jak to uzupełniać, jak budować ten… Stąd ten pomysł ambasadorów w tej chwili, czyli uruchomienia ludzi, którzy przeszli przez pewien proces w Łaźni, żeby też samodzielnie pewne rzeczy zaczęli robić, to jest jakiś element tego edukacyjnego projektu, który chcę przygotować”. Wiele osób mówiło także o potrzebie komunikacji z innymi podmiotami, które podejmują podobne działania, np. poprzez wspólny kalendarz wydarzeń. Takie inicjatywy stanowią pomoc logistyczną a także budują poczucie przynależności do wspólnoty. Baza dobrych praktyk. „Mam koleżankę, która jest z malutkiej miejscowości i jest dyrektorką małego domu kultury i teraz pisze do mnie, że chce wydać audiobooka, bo my teraz wydajemy audiobooka i ja jej opowiadałam o tym. I pyta, co ma zrobić, gdzie ma iść, do kogo, jakie są koszty, bo chce napisać projekt, [prosi] o takie abecadło. Taka baza projektów jest bardzo fajna. Ale chyba odeszłam od tematu”. Warto podpatrywać. „Ja też pojechałam do Wrocławia [na tę Żywą Bibliotekę] i słuchałam też o niej. I dziewczyny przyszły [z pytaniem] czy nie moglibyśmy tego zrobić. 94 Uważam, że jest to idealne dla nas działanie i będziemy [je robić] co najmniej raz w roku, tzn. na razie robimy pierwszy raz, ale nie ma wątpliwości, że to jest bardzo dobry projekt”. 3. Promocja Internet. Zdecydowanie wszyscy liderzy przyznali, że korzystają z internetu jako narzędzia promocji. Nie zawsze wynika to jednak z osobistych preferencji, czasem po prostu z przeświadczenia, że dzisiaj inaczej nie można. Najpopularniejsze są różne portale społecznościowe oraz strony internetowe. Ciekawym przykładem jest system internetowy, zarządzany ze strony Urzędu Miasta, który służy do stworzenia sieci kontaktów. W Warszawie jest w nią włączonych ponad 950 koordynatorów. „Tu jest bardzo precyzyjna siatka, bezpośrednich kontaktów. Jeśli chce sobie dotrzeć z projektem do wszystkich gimnazjów w Warszawie, to po prostu jedną listą dystrybucyjną wysyłam do wszystkich. Jeśli chce tylko na Mokotowie, to mam inną listę dystrybucyjną. Zostało to pomyślane w ten sposób, żeby nie zalewać informacjami. Ścieżka w edukacji jest taka, że ciekawa propozycja ginie w sekretariacie w zalewie podobnych i stąd w każdej szkole, instytucji koordynator, który potrafi wyłowić te ciekawe”. Wśród najpopularniejszych i najskuteczniejszych form promocji liderzy bardzo często wskazywali „marketing szeptany”. „(…)w takich miejscach jak Legnica bardzo ważne jest tak zwana ‘szeptanka’. To znaczy w mniejszych środowiskach – a Legnica nie jest dużym środowiskiem – nie trzeba wieszać dużych billboardów na blokach, tylko wystarczy dać pozytywną informację o projekcie. To znaczy jeden człowiek drugiemu, drugi trzeciemu, trzeci czwartemu”. Co ciekawe o takiej formie promocji mówiły także osoby z największych ośrodków, takich jak Warszawa. Liderzy mówili o tym, że korzystają także z tradycyjnej reklamy tj. ulotek, plakatów, gablot, gadżetów reklamowych. „Może to już jest forma nieco skompromitowana ale my uważamy że dobrze przygotowane, piękne plakaty też budują markę”. „Np. robimy zakładki do książek i pytamy się kto czyta. Dajemy tylko tym. Robimy także plany lekcji, estetyczny gadżet zamiast plakatów nastoletnich piosenkarzy”. Inną formą promocji są publikacje poświęcone zrealizowanym projektom. „Promocyjnym narzędziem jest też to, że z większości projektów powstaje jednak jakaś 95 publikacja. Czy jest to w formie elektronicznej jakiś PDF, czy też po prostu książka, płyta. To są też narzędzia promocyjne, które dystrybuujemy potem w różnych grupach”. Festiwale, happeningi oraz inne działania zewnętrzne to także rodzaj wizytówki. „Jeszcze jest jedna ważna rzecz. bardzo często jest tak, że społeczności miejskie nie wiedzą, że w ich okolicy jest dom kultury, czy bardzo ciekawe stowarzyszenie. I wtedy przychodzą na tą Dziecięca Stolicę i w jednym miejscu widzą, jakie miejsca w ogóle są i patrzą jakie jest najbliższe. To jest tez w maju z tego powodu, że potem wiedzą we wrześniu, gdzie zapisać się na zajęcia”. Do promocyjnych celów wykorzystuje się także współpracę między różnymi podmiotami. Jeden z liderów mówił o tym, że w esemesowym konkursie lokalnej gazety można wygrać bilety do kina znajdującego się na terenie prowadzonego przez niego domu kultury. Każdy na tym w jakiś sposób korzysta. Według jednej z rozmówczyń pewną siłę oddziaływania mają także kampanie społeczne. „(…) element, na który mamy najmniejszy wpływ, to duże kampanie społeczne. Była kampania Kultura Się Liczy, została zapamiętana”. 4. Współpraca z mediami Współpraca z mediami nie jest dla wszystkich liderów tak oczywistą formą promocji jak internet. Wynika to z różnych uwarunkowań. Jednym z nich jest wielkość i znaczenia miasta, na terenie którego dany lider podejmuje działania. W dużych miastach o wiele trudniej jest zwrócić uwagę mediów. Trzeba o nie zawalczyć, choć pojawiały się głosy, że w dobie internetu znaczenie takich przekaźników informacji jak prasa zdecydowanie zmalało. „Jedną z najtrudniejszych przeciwników była prasa. Była bardzo duża bariera między tym, jakie bariery były, a co prasa chciała napisać. Teraz nie możemy na to narzekać, bo prasy już prawie nie ma. Na szczęście mamy teraz internet, którym zarządzamy sami”. Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w miastach średniej wielkości. Liderzy z takich ośrodków jak np. Płock, Toruń, Legnica przyznawali, że media często „same przychodzą”. Nie odbywa się to jednak bez żadnego zaangażowanie ze strony osób podejmujących różne edukacyjne inicjatywy. Najczęściej wystarczą jednak standardowe działania, takie jak regularnie wysyłane zaproszenia i informacje na temat bieżących wydarzeń. „Przeważnie jest 96 tak, że media się same zgłaszają, tudzież my informujemy o bieżących ofertach lokalne media, w przypadku lokalnych jakichś ofert kulturalnych”. Oczywiście, niezależnie od miasta i rodzaju działalności istotna jest także marka: „Duże gazety w świetle tematu np. Dzień Dziecka zadzwonią do nas, aby powołać się na eksperta”. Ta marka, pewna rozpoznawalność wiąże się nie tylko z jakością i ilością przeprowadzonych projektów, ale także z poparciem lokalnych władz. „Prestiż, czyli wsparcie władz, czyli np. Prezydenta Miasta. (...) Jest bardzo dużo projektów tego typu, więc jeśli coś ma patronat to wiadomo, że to jest marka, znak jakości”. Niektóre działania zwracają na siebie uwagę mediów ze względu na to, że są inne, że robi się coś nowego, niestandardowego. Np. dźwiękospacery. Niektórzy, chcąc zwrócić na siebie uwagę mediów, uciekają się też do świadomej prowokacji. „Mariusz Wróbel z Domu Kultury w Bytomiu napisał tekst o seksie na samochodzie domokulturowym: "Kultura jest jak seks, wszyscy o niej mówią, niektórzy tylko uprawiają." Tam pojawił się nawet Teleexpress”. Najczęściej liderzy współpracują z lokalnymi mediami, choć zdarzały się też wyjątki: „(…) aczkolwiek w przypadku Kulturhauzu doszliśmy trochę właściwie na rynek ogólnopolski. Był ten artykuł w „Przekroju”, było parę wywiadów w ogólnopolskim radiu, gdzieś jest”. Pojawiły się też głosy świadczące o braku działań związanych z szukaniem kontaktu z mediami. „Mamy bardzo słabą promocję. Koncentrujemy się przede wszystkim na działaniu. Tę stronę zaniedbujemy. Jeżeli można tu mówić o sukcesie, to jest to sukces wszystkich uczestników i nowych instrumentów internetowych. Mamy kilku administratorów i twórców treści. Wiąże się to z pewnym ryzykiem, ale możemy sobie na nie pozwolić”. 97 C. Rozumienie pojęcia edukacja kulturalna. 1. Edukacja kulturalna? To jakby coś związanego z kulturą… Przewrotny tytuł niniejszego fragmentu tylko z pozoru jest ironiczny. Pod pojęciem edukacji kulturalnej kryje się cała masa rozpoznanych i nie rozpoznanych zjawisk, zatem odpowiedź na pytanie: „Co to jest edukacja kulturalna?” przysparza sporo trudności nie tylko osobom edukowanym, ale także cieszącym się społecznym uznaniem liderom. Zdefiniowanie edukacji kulturalnej w dużej mierze zależy od tego w jaki sposób pojmujemy kulturę. Zważywszy na fakt, iż w ogólnym dyskursie humanistycznym funkcjonują setki związanych z nią znaczeń i odniesień, próba systematycznych rozważań na ten temat zdecydowanie wykraczałaby poza ramy niniejszego opracowania. Co więcej, niektóre spośród osób badanych unikało prób zdefiniowania działalności edukacyjnej z różnych powodów, od tych które polegały na tym, że osoby badane „nie czują się na siłach, aby zdefiniować edukację kulturalną” po takie, dla których uzasadnieniem była obserwacja, iż: „(…) edukacja teraz odbywa się właściwie poza instytucjami edukacyjnymi. Edukujemy się w znacznym stopniu na własną rękę, poza szkołami, i tak zwanymi instytucjami oświaty. I edukujemy się pozasystemowo i całe życie. Nie zawsze świadomie”. (Cieszyn) I rzeczywiście definicje, które wiązały edukację kulturalną z systemem oświaty należały wśród zebranych wypowiedzi do rzadkości, niemniej jednak niektórzy badani liderzy z całą powagą usiłowali ujmować ją jako pewien system, dający możliwości nieograniczonego rozwoju dzięki działalności własnych instytucji lub organizacji, mający wciąż sztywny, hierarchiczny podział na osoby edukujące i edukowane. W myśl tego edukacja kulturalna to na przykład: „(…) ogół edukacji poza systemem oświaty, z różnych dziedzin, bo to może być kultura, sztuka, które uzupełniają ten państwowy system oświatowy”. (Elbląg) lub też w wersji dopuszczającej jej pozasystemowy wymiar: „(…) edukacja to inaczej poznawanie, nauka przez coś, a tutaj jakby zawężona jest do wymiaru kultury, sztuki i tego wszystkiego. (…) Edukacja może odbywać się w różnoraki sposób i to niekoniecznie trzeba kojarzyć ją ze szkołą, czyli z takim systemem lekcyjnym i przekazywaniem przez jednego słusznego wykładowcę. Edukacja kulturalna jest też samą edukacją.(…)” (Świecie) 98 Możliwe jest także włączenie omawianych zagadnień w inny system, niekoniecznie związany ze szkołą – system wychowania obywatelskiego. Jak stwierdził jeden z liderów: „Dla mnie edukacje kulturalna jest niezwykle ważnym elementem wychowania i kształtowania każdego człowieka. Trudno sobie wyobrazić przyszłego obywatela, a przez obywatelskość rozumiem odpowiednie postępowanie już dorosłego człowieka, bez znajomości podstaw kultury, bez znajomości podstaw kulturalnego zachowania się i bez znajomości wiedzy na ten temat. I stąd właśnie dla mnie bardzo istotnym elementem wychowania jest edukacja kulturalna. (…) Te poranki umuzykalniające temu służą (…), temu służy również film i teatr dla przedszkolaków i dla dzieci i młodzieży, temu służą zajęcie w domach kultury, które kształtują młodych ludzi”. (Trzebinia) W wypowiedziach badanych liderów edukacji kulturalnej zdecydowanie przeważają stanowiska, wedle których edukacja kulturalna nie stanowi systemu, jest czymś zdecydowanie rozproszonym, niemniej jednak mającym zdolność do skutecznego zaspokajania określonych potrzeb społecznych. Generalnie rzecz ujmując, wśród osób badanych dają się zauważyć dwa podstawowe paradygmaty pojęciowego ujmowania edukacji w zakresie kultury: 1) ukierunkowane na przyszłość, akcentujące funkcję rozwoju osobowości, dzięki czemu młody człowiek jest lepiej przygotowany do funkcjonowania w życiu, 2) ukierunkowane na teraźniejszość, akcentujące jej funkcję „uświadamiającą”, gdzie kultura umożliwia świadome funkcjonowanie w świecie, kształtuje wrażliwość na różnorakość ludzkich pragnień i podkreśla konieczność dialogu. Podkreślić należy, że dwóch powyższych stanowisk nie sposób jest traktować całkowicie rozłącznie. Wielu liderów akcentowało, że edukację kulturalną należy rozumieć jak najszerzej i mieści się w niej całe spectrum różnorodnych zjawisk. Jest ona zauważalna najpełniej w następujących wypowiedziach: „(…) to jest po prostu kontaktowanie ludzi ze sztuką w różnych wymiarach. Najważniejsze jest dla mnie to, żeby rozróżnić dwa pojęcia: upowszechniania kultury, czyli edukowania społeczeństwa o jej wartościach, o jej możliwościach, o możliwościach korzystania kultury, z animowaniem, czyli wychodzeniem do publiczności i pracą z publicznością (…)”. (Katowice) „(…) edukację kulturalną można realizować na różne sposoby. W taki tradycyjny sposób poprzez zajęcie instruktorskie, to jest taka edukacja kulturalna sensu stricto, kiedy uczestnicy zajęć są wyposażani w kompletną wiedzę, kompletne umiejętności, mamy zajęcia plastyczne i wokalne i instrumentalne i taneczne. Mamy też edukacje kulturalna pojmowaną w kategoriach animacji, kiedy my wychodzimy z ofertą do społeczeństwa, ale też staramy się społeczeństwo zaangażować w tworzenie tej oferty (…)”. (Lubniewice) 99 Wyróżnienie dwóch powyższych paradygmatów w pewnych punktach pokrywa się z cytowanymi rozróżnieniami na upowszechnianie kultury poprzez zajęcia instruktorskie oraz animację. Bardziej niż to, istotne wydaje się w wypowiedziach liderów samo ukierunkowanie działań edukacyjnych poprzez kulturę, stąd niniejszym opracowaniu przywoływane są różne czasowe ich perspektywy. 2. Edukacja kulturalna jako narzędzie rozwoju osobowości W myśl pierwszego z nakreślonych paradygmatów, edukacja kulturalna jest narzędziem służącym rozbudzaniu ludzkiej aktywności, przeciwdziałaniu pasywności, kształtowaniu współodpowiedzialności za otoczenie. Posiada ona także funkcję wzmacnianie poczucia tożsamości i więzów z miejscem, w którym się funkcjonuje. Liderzy nie zaniechali także mówienia o uczeniu odpowiedniego zachowywania się. Poniższe przykłady mówią o tym w sposób bardzo wyraźny: „Edukacja kulturalna jest to działalność która zmierza do przygotowania, do uczestnictwa w kulturze, uczestnictwa jako widz, a również uczestnictwa jako twórca, no może ona dotyczyć dzieci, młodzieży (…), a również może dotyczyć osób starszych (…)”. (Mrągowo) „(…) są to wszelkie działania, które powinny rozpoczynać się we wczesnym wieku, celem ich jest uwrażliwienie na piękno otaczającego świata i umiejętność szanowania tego piękna i poruszania się w obszarze właśnie kultury i sztuki (…).”(Sępólno Krajeńskie) „(…) edukacja kulturalna to jest także możliwość stwarzania uczestnictwa w wydarzeniach, pokazywanie jak bogata oferta kulturalna gdzieś tam istnieje. Ale też stwarzanie takiej potrzeby, kreowanie, rozbudzanie potrzeby uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych. I też myślę, że dzięki temu buduje się takie uczucie współodpowiedzialności za świat wokół, że my też możemy coś zrobić. To niweluje postawę pasywną bierności (…)”. (Bytom) „Uważam, że edukacja kulturalna to jest budowanie w ludziach różnego wieku pewnego poczucia tożsamości z miejscem, uczestniczenia w pewnym procesie, który się odbywa od wieków i cały czas ma miejsce w procesie rozwoju danej społeczności pod każdym względem. Bo ta kultura jest coś więcej niż tylko taka kultura i sztuka, ale generalnie to kim jesteśmy i jak jesteśmy”. (Radzyń Podlaski) „(…) (młodzież) będąc na wystawie uczy się nie tylko poznając prace, ale uczy się zachowania odpowiedniego”. (Uniejów) 3. Edukacja kulturalna jako nauka dialogu 100 W ramach drugiego spośród nakreślonych paradygmatów – edukacji kulturalnej nastawionej na teraźniejszość, akcentowana jest przede wszystkim codzienna aktywność człowieka, gdzie edukowanie polega przede wszystkim na jej zwiększeniu i ukierunkowaniu na działania społeczne. To na tym gruncie sytuuje się większość projektów animacyjnych, programów aktywizacji, czy projektów artystycznych, przyjmujących za swą zasadę szczery i uczciwy dialog z otaczającą rzeczywistością. Jedna z liderek, formułując swoją koncepcję edukacji kulturalnej, stwierdziła, że: „(…) to rodzaj aktywizacji. W ogóle kultura jest bardzo szerokim pojęciem. Tak naprawdę jest to jakiś przejaw aktywnego życia, zaangażowania w pewne kwestie społeczne właśnie. Danie wyrazu pewnym aspiracjom.” (Toruń) Inna z osób badanych podkreślała pozytywne zmiany, jakie niesie za sobą kontakt z kulturą: „Dla mnie jest to takie codzienne uczestniczenie w kulturze, jakieś świadomie. Tak najprościej mówiąc, to chyba jest dążenie do takiego zaszczepienia u odbiorców z którymi pracujemy, albo z którymi chcielibyśmy pracować, że coś takiego jak kultura istnieje, że to jest obok i że ja, czy każdy, mogę w tym uczestniczyć i że działanie może pozytywnie wpłynąć na moje życie”. (Tarnów) Zauważono także, że tak pojmowana edukacja kulturalna zmienia nie tylko ludzi, ale także instytucje kultury, pozostające w większości w kręgach myślenia, sytuującego się w obrębie upowszechniania kultury „wysokiej”. Jak stwierdził jeden z liderów: „Wydaje mi się, że nieustająco jesteśmy o krok do przodu, to znaczy edukacja kulturalna, to nie jest li tylko i wyłącznie tak zwane instrumentalne podnoszenie kompetencji ludzi, wiedzy na temat współczesnej sztuki, czy teatru. Raczej praca nad pewnymi kompetencjami o charakterze społecznym, żeby rzeczywiście przywrócić wiarę i chęć do traktowania instytucji kultury jako przestrzeni własnej. I tak naprawdę – można by powiedzieć – że to jest ocieplanie wizerunku, ale tak naprawdę to jest zmiana absolutnego paradygmatu rozumienia instytucji kultury. Na tym polega cały proces edukacyjny właśnie”. (Kraków) Ważnym elementem edukacji kulturalnej jest także poznawanie samego siebie, odkrywanie swojej osobowej tożsamości i danie wyrazu naturalnej (choć przecież kulturowej) twórczej ekspresji: „(…) edukacja jest narzędziem, daniem możliwości po to, żeby człowiek mógł coś w sobie odkryć i w tym kierunku się rozwijać. To jest dla mnie najważniejsze: stworzenie możliwości, przestrzeni, i także wybór metod - przede wszystkim tych, które są nieinwazyjne, najbardziej naturalne, przystępne dla ludzi. Żeby nie czuli się do czegoś zmuszeni. Ludzie myślą że to jest edukacja właśnie przez kulturę. Dla mnie to jest totalna bzdura. Oczywiście, to jest najpowszechniejsze działanie szkoły. Nie wyobrażam 101 sobie, żeby z kimkolwiek przejść do jakiegoś działania, zanim nie porozmawiamy. (…)Wiem, że to wymaga więcej pracy, ale bez tego, bez wiedzy czego oczekują te osoby, nie wyobrażam sobie edukacji. (Dynów) Wśród definicji sytuujących się w ramach omawianego paradygmatu, podkreślano też wzajemną zależność edukujących i edukowanych oraz zaangażowanie tych ostatnich w ustalanie zasad rządzących procesami edukacji. „Dla mnie edukacja kulturalna polega na wspólnym działaniu. Takim w dwie strony działaniu, gdzie realizuje się jakiś pomysł w sposób bardzo taki partycypacyjny. Czyli jakaś instytucja kultury, czy organizacja ma jakiś pomysł, uzgadnia go, konsultuje z osobami, do których ma ów pomysł trafić. (…) Edukacja kulturalna z jednej strony wypływa od nas, ale z drugiej strony my się też uczymy od tych ludzi. Czyli to jest taka edukacja jakby w dwie strony. Dajemy i bierzemy. Na pewno jest to takie wzajemne oddziaływanie, które ma na celu na pewno też pogłębianie wiedzy w zakresie kultury na różnych płaszczyznach (…). (Stalowa Wola) Ostatnim elementem, na który warto zwrócić uwagę mówiąc o edukacji kulturalnej w ramach drugiego z paradygmatów jest dialogiczność relacji edukacyjnych, co najpełniej obrazują następujące wypowiedzi liderów: „Wydaje mi się, że edukacja kulturalna jest to pewna rozmowa, dialog, czasami niekoniecznie słowny, z drugim człowiekiem i pokazanie mu, że może w różny sposób wyrażać swoją wrażliwość”. (Płock) „Edukacja kulturalna to jest umiejętność dialogu. Jeżeli będziemy monologować, to jakaś część wyciągnie z tego wnioski, poczuje się naładowana wiedzą, ale będzie miało to bardzo wąski zakres. Edukacja kulturalna to stworzenie jak najlepszych warunków do dialogu. Trzeba pamiętać, że w każdym społeczeństwie są osoby, które mają chociażby jakieś swoje hobby i potrzebę, aby swoje kompetencje w tym właśnie zakresie zwiększać. I wtedy istnieje potrzeba spotkania jakiegoś mistrza – edukatora. Ta wąska edukacja (monologiczna) jest także potrzebna”. (Poznań) 102 D. Najważniejsi adresaci działań edukacji kulturalnej Zespół badawczy chciał poznać opinie liderów na temat najważniejszych adresatów działań związanych z edukacją kulturalną. W związku z tym podczas pogłębionego wywiadu indywidualnego każdy lider poproszony został o odpowiedź na pytanie: jaka grupa społeczna powinna być najważniejszym adresatem działań związanych z edukacja kulturalną? Kolejna prośba badaczy terenowych przeprowadzających badanie związana była z umotywowaniem swojego wskazania. Mniej więcej co trzeci badany lider nie chciał wskazywać konkretnej grupy osób argumentujący tym, iż edukacja kulturalna powinna być kierowana do wszystkich czy też do różnych grup (społecznych i wiekowych). Badani liderzy nie chcieli przy tym wartościować czy faworyzować jednej z grup gdyż to oznaczałoby pomijanie innych kręgów osób. Warto zauważyć, że badani swój wybór argumentowali również tym, że na każdym etapie życia pojawiają się potrzebny edukacyjne dlatego też nie należy kategoryzować i zamykać się na wybraną grupę społeczną czy wiekową. „Ja nie defaworyzowałabym różnych grup. Każdemu jest potrzebna na pewnym szczeblu rozwojowym edukacja kulturalna”. „Wszyscy są ważni”. „My edukację prowadzimy bardzo szeroką, do różnych grup wiekowych. Absolutnie. (…) Docieramy do wszystkich, tylko nie kategoryzować. Absolutnie, nie kategoryzować”. „W naszym wypadku to powinien być każdy odbiorca. Tutaj nie możemy się zamykać, zarówno na tych najczęściej z nas korzystających [czy] pozostać na etapie przysłowiowo mówiąc przedszkola, szkoły podstawowej (…). Tutaj powinny być też te kolejne etapy edukacyjne, czyli gimnazjum, szkoła średnia, technikum, uniwersytet trzeciego wieku”. „Ja bym właśnie nie chciała tutaj jakoś wartościować kto ważniejszy, a kto mniej ważny (…)”. „My nie możemy nazywać żadnej grupy, że jest dla nas najważniejsza”. „Nie wyodrębniałbym tu żadnej grupy. Wszyscy mogą być, a kto najważniejszy? Nie, nie, nie wyodrębniałbym, każda grupa społeczna, każda grupa wiekowa również. Nie zamykam drogi, każdy ma jakieś potrzeby” (…). Niektóre odpowiedzi badanych na pozór wydają się wewnętrznie sprzeczne, gdyż z jednej strony liderzy wskazują, iż edukacja kulturalna powinna być kierowana szeroko i do każdej osoby/grupy a z drugiej wskazują konkretne, najważniejsze czy też najbardziej potrzebujące pomocy grupy adresatów. Zauważmy, iż takie rozumowanie nie jest jednak 103 pozbawione logiki ponieważ wskazane konkretnej grupy, która wymaga dodatkowej uwagi, nie wyklucza myślenia o adresatach czy odbiorcach edukacji kulturalnej w jej szerokim ujęciu. „Edukacja kulturalna jest kierowana ku całej naszej populacji, z tym, że główny akcent kierujemy na populację najmłodszą i w wieku szkolnym (…) odbiorcami są [również] ludzie dojrzali. To też jest pewna forma ich edukacji, tego społeczeństwa, ale mamy świadomość, że tak ukształtować naprawdę ich już nie możemy. Możemy uzupełnić jakąś ich wrażliwość, ich zdolność percepcji, ale tylko tyle. Natomiast naprawdę nakierować na prawdziwy odbiór to możemy jedynie tych najmłodszych. Ich uwrażliwić, ich nakierować i oni świadomie będą już naszymi odbiorcami”. „Broń Boże podziały. Każdy zasługuje na edukacje kulturalną, nad każdym powinniśmy się pochylać dodatkowo. Jednak najtrudniejsze grupy dla nas jako animatorów to grupy nieformalne i młodzież, która nie chce uczestniczyć, czyli np. spotykają się i nawet maja pieniądze, ale nie wejdą do domu kultury. (...) To jest młodzież, dla której powinny powstać specjalne programy”. Kiedy weźmiemy pod uwagę wszystkie opinie badanych liderów możemy zauważyć, że większość z nich wskazała na najmłodszych członków społeczeństwa (dzieci i młodzież) jako na grupę osób na których powinny w szczególności koncentrować się działania edukacji kulturalnej. „Dzieci i młodzież. Inne grupy nie powinny być oczywiście pomijane, ale ta jest z całą pewnością najważniejsza”. „Zdecydowanie dzieci i młodzież. Na to kładziemy główny nacisk”. „Dzieci i młodzież - są to obecni i przyszli odbiorcy oferty kulturalnej”. Oczywiście badani zauważyli, że im wcześniej włączy się osoby w działania edukacyjne tym lepiej, gdyż wtedy przynoszą one najlepsze skutki. Dzieci należą do grupy niezwykle otwartej i chłonnej nowej wiedzy. To właśnie w tym okresie najłatwiej i najefektywniej można kształtować człowieka. „Żeby uzyskać te wymarzone efekty i skutki, no to myślę, że edukacja kulturalna im się zacznie wcześniej, tym lepiej. Od najmłodszych lat”. „Po pierwsze, traktujemy dzieciaki, bo uważamy że to ma sens (…) to jest fajne, że buduje się coś takiego, że one już wtedy wiedzą, że ta sztuka może różnie wyglądać, że może mieć różną formę. To jest jakby naturalne, że one w tym wyrastają. [Wiedzą] że to nie jest tak, że musi być „złota rama na obrazie” i to wtedy jest wartościowe”. Młode osoby są na takim etapie rozwoju, który umożliwia wyrobienie nawyku uczestnictwa w życiu kulturalnym i wykreowanie potrzeby do odbioru i tworzenia kultury. Swoiste wychowanie przyszłego odbiorcy powinno w związku z tym w opinii liderów odbywać się już od najmłodszych lat. 104 „Na pewno młodzież powinna, bo jeśli nie będzie tego przyzwyczajenia uczenia się bycia z tą kulturą, to potem ciężko to nadrobić. A szkoła jest teraz w takiej sytuacji, że liczy się czas, czas i po prostu nie ma tam tego. Wydaje mi się, że wyjście poza szkołę z ofertą dla młodzieży jest ważne”. „Dla nas najważniejszą grupą są przedszkolaki, ponieważ zakładamy, że my wychowujemy sobie odbiorcę, to jest nasz przyszły odbiorca. Bo to chodzi o wyrobienie jakiegoś nawyku i w naszym społeczeństwie tego nawyku nie ma - uczestnictwa w edukacji kulturalnej, w wydarzeniu kulturalnym”. Młode osoby traktowane są przez wskazanych liderów jako potencjał, który potrzebuje wsparcia w działaniach edukacyjnych, by mógł w przyszłości zaprocentować. „(…) młodzież jest takim potencjałem, że może coś świeżego, nowego wnieść. Poza tym ważna jest o tyle, że młodzi jeżeli za młodu wejdą w to życie kulturalne, uczestniczą i tworzą je i przepuszczą przez siebie, to mogą zostać liderami w przyszłości już w swoim środowisku. Mogą wrócić do tego miasta i oto chyba chodzi, a to niestety jak na razie jeszcze nie działa”. Badani wskazując grupę „dzieci i młodzieży” podawali różne powody dla których należy skoncentrować się właśnie na tej grupie osób. Natomiast tendencją, którą można zaobserwować szczególnie wśród liderów działających w mniejszych miastach jest to, iż rolą edukacji kulturalnej jest również budowanie więzi, identyfikacji i pozytywnych relacji z miejscem w którym mieszkają. Zauważyć trzeba, że w małych miejscowościach jest to bardzo ważny problem związany z tym, iż najlepiej wykształcone młode osoby po studiach w dużych ośrodkach miejskich nie chcą wracać w rodzinne strony. Nawet jak pominiemy wątek powrotów to nie należy bagatelizować niezwykle istotnego obszaru związanego z poczuciem tożsamości, który budowany jest w oparciu o działania edukacji kulturalnej. „Oczywiście młodzież, dzieci i młodzież. To w nich trzeba zaszczepić taki związek z miejscem, w którym żyją, w którym się wychowali, urodzili. Niekoniecznie z konkretną miejscowością, ale takie przekonanie, że każdy ma miejscowość, która ma swoją specyfikę, coś co jest wartościowe, co trzeba znać, z czym trzeba się utożsamić i można wyjechać do innego miasta i tam się odnaleźć znowu, ale znając poczucie wartości taki miejsc, takich aspektów, wydających się nieważnymi.(…) Ale oni są zdecydowanie najważniejsi, bo oni będą dokonywać zmian”. Biorąc pod uwagę nie najlepiej oceniany przez badanych liderów napięty program edukacyjny prowadzony w szkołach to jedną z ważniejszych grup adresatów mogą być osoby w wieku gimnazjalnym i nieco starsze. To wyjątkowo trudny czas „przejścia” między światem dziecka a dorosłością w którym istotnym elementem wspierającym (czy też „odciągającym” od złych decyzji i pokus) może być obszar kultury. „Od początku, czyli od tych najmłodszych. A jeżeli chodzi o gimnazjum i szkołę średnią, to tu szczególnie. Niestety trzeba się odwołać do systemu oświaty, [który] nie jest najlepszy i (…) rzeczy 105 niepożądanych najwięcej pokazuje się w tym okresie gimnazjalnym. (…) Tu trzeba trzymać rękę na pulsie. Myślę, że kierowanie projektów w tą stronę byłoby niezmiernie zasadne”. Badani zauważyli również to, że często zainteresowanie wybranymi grupami społecznymi (będącymi adresatami projektów edukacji kulturalnej) jest podyktowane modą czy też zewnętrznymi funduszami, które można pozyskać w konkursach grantowych. „Fakt, że wszyscy dbają o dzieci, młodzież, następnie o seniorów - na to są fundusze. To oczywiście kwestia mody. O! Teraz pojawiła się moda na rodziny wielodzietne. A później chyba przyjdzie czas na osoby samotne. Nie wiem…” 106 E. Seniorzy w edukacji kulturalnej - trudności i potencjały Jednym z tematów zaproponowanych podczas rozmowy z liderami przez zespół badawczy był obszar związany z osobami starszymi w kontekście edukacji kulturalnej. Wyłonionych liderów zapytano wprost - czy w ich opinii działaniami edukacji kulturalnej powinni zostać objęci seniorzy? Poproszono ich również o uzasadnienie swojego zdania. Na samym początku należy podkreślić, że wśród badanych liderów z całej Polski nie znalazła się żadna osoba, która przecząco odpowiedziałaby na tak postawione pytanie. W większości pierwsze słowa liderów brzmiały podobnie: „To nie podlega dla mnie dyskusji, że oni powinny być. To na pewno. Bo jest to taki okres, gdzie łatwo się wykluczyć”. „Absolutnie. Uważam, że nie ma ograniczeń wiekowych”. „A nie są? Ja uważam, że są. W [jednym z badanych miast] bardzo”. Najbardziej ciekawe w dalszej analizie tego pytania są różnego rodzaju motywacje i opinie, które pojawiły u badanych liderów w obszarze edukacji kulturalnej. Podkreślano w nich zarówno wartości i korzyści jakie niesie ze sobą „włączenie” seniorów do edukacji kulturalnej, ale pojawiły się również głosy pokazujące trudności przed jakimi stają same osoby starsze i organizacje czy instytucje kulturalne działające w obszarze edukacji „dojrzałych” wiekiem osób. Oczywiście badani liderzy zauważają, iż liczba osób starszych w ich lokalnych społecznościach rośnie co jest wynikiem procesu starzenia społeczeństwa w naszym kraju. Lecz co istotniejsze dostrzegają wśród seniorów również coraz liczniej grupę uczestników i odbiorców swojej oferty kulturalnej. „Seniorzy są odbiorcami tej naszej oferty z czego się bardzo cieszę. To też jest poważna grupa populacji, mieszkańców miasta i gminy (…) charakterystyczne z roku na rok (prowadzimy już 8 lat UTW) liczba osób, która inauguruje owy rok akademicki na UTW systematycznie wzrasta. Czyli widać, że ta oferta im odpowiada. Nie jest to jakiś zanikający trend, a coś wręcz przeciwnego”. „To jest też szersze zjawisko, że w różnych działaniach kulturalnych na różnych wydarzeniach można właśnie spotkać osoby starsze. Jeszcze z 10 lat temu z trudem sobie przypominam. To były jakieś jednostki - osoby, które z racji swoich zainteresowań czy jakiś kontaktów brały udział w takich działaniach. Teraz jest to może nie powszechne, ale (…) seniorów jest coraz więcej”. Liderzy zauważyli, że w obecnym momencie mamy do czynienia z bardzo bogatą ofertą kierowaną do osób starszych. Ten sprzyjający i „dobry” okres dla działań angażujących 107 osoby starsze nie jest dziełem przypadku. Związany jest on ze znaczną ilością programów i środków finansowych (grantów) na projekty związane z seniorami. „(…) państwo widzi jakby taką potrzebę i pokazała się duża możliwość aplikacyjna. Właściwie jakby tak popatrzeć to niewiele jest stowarzyszeń, które nie aplikują w obrębie swoich zainteresowań w tę grupę wiekową”. „Nasze muzeum opracowało ofertę kulturalną w ramach programu „Kultura 60+” (…) ci odbiorcy mają więcej czasu i tym chętniej korzystają z oferty kulturalnej”. „To jest też moda trochę na trzeci wiek, na wszelkiego rodzaju projekty unijne”. „(…) oni po prostu przychodzą - sami z siebie przychodzą - chociaż też jest taka jakby ogólna polityka pro-seniorska”. „(…) „50+”, „60+” - uważam, że teraz już jest taka oferta, że tylko być seniorem”. Biorąc pod uwagę to, że seniorzy bardzo często są uczestnikami wydarzeń proponowanych przez liderów nie może nikogo dziwić, że są oni jedną ze szczególnie lubianych i docenianych grup: „To jest bardzo wdzięczna grupa (…) bardzo sympatyczna grupa i bierze udział w naszych działaniach”. „Mamy wspaniałych emerytów. Oni korzystają z tego. (…) To jest dosyć aktywna grupa”. Osoby starsze coraz częściej wybierają aktywne formy spędzania czasu. Przełamując tym samym stereotyp siedzącego w domu i biernego seniora. Jedną z form organizacji ich czasu są Uniwersytety Trzeciego Wieku (działające również przy instytucjach kultury), które w ramach swoich działań organizują im różne działania na polu kulturalnym. „Seniorzy (…) są bardzo aktywni. I to też jest fenomen. Są dwa uniwersytety [trzeciego wieku]. Oni są świetni, oni są bardzo fajni, ale powiedzmy, że aż tak bardzo ich nie zachęcamy, bo oni przychodzą po prostu. Oni mają czas, oni mają potrzebę i oni przychodzą”. „(…) niby nasuwałoby, że starsze osoby są zamknięte w domu, ale to już się zmieniło i to super, tutaj [w badanym mieście] świetnie działa Uniwersytet Trzeciego Wieku. Każdy czwartek jest pełen starszych osób (…) potańcówki sobie robią, bawią się świetnie. Ich muzyka tam leci, taka stara, ale i wyjeżdżają do teatru. Świetnie działa ten uniwersytet także to już nieaktualne, że starsze osoby nie uczestniczą”. Część badanych liderów podkreślała ogromy potencjał i chęci, które posiadają osoby starsze, które chcą aktywnie zaangażować się w życie kulturalne swoich miast. „Seniorzy chcą się pokazać wystawiając swoje prace, swoje robótki (…) Jak najbardziej, oni są chętni, chcą. Chcą się dzielić tym co zgromadzili albo szukać nowych bodźców. Wspólne uczestnictwo, nie mogą siedzieć w domu - senior ma czas”. To jest ważne żeby senior także uczestniczył. „W starszym pokoleniu też jest ogromny potencjał tak naprawdę (…) oni mają potencjalnie bardzo duże zainteresowanie różnymi działaniami czy udziałem w różnych działaniach (…) oni rzeczywiście uczestniczą w tym życiu kulturalnym”. 108 Edukacja kulturalna kierowana do osób starszych nie powinna zamykać się jedynie na traktowaniu seniorów jako odbiorców oferty kulturalnej, biernych widzach czy słuchaczach. Bardzo duża ilość liderów podkreślała, iż seniorzy powinni stać się uczestnikami a nie tylko odbiorcami oferty. Uczestnikami, którzy partycypującą w kreowaniu a także samodzielnie tworzą ofertę edukacji kulturalnej. Osoby starsze należy zatem aktywnie zaangażować w proces edukacyjny a nie tylko kierować do tej grupy społecznej strumień edukacji. „[Należy] po prostu ich bardziej angażować, niż do nich tylko adresować właśnie. Oferta skierowana dla osób 60+? Nie. Już nie. Bardziej wciąganie, bardziej społecznie, bardziej jeśli senior to i dziecko i tak dalej. Niech przyjdzie ten senior. Świetnie opowiada bajki? Niech opowie tym dzieciom bajki, a może niech coś wspólnie zrobią i tak dalej, na takiej zasadzie”. „To są osoby, które do tej pory nie miały czasu na edukację kulturalną a teraz koniecznie powinni być objęci, ale jako osoby uczestniczące w procesie. Wiele osób patrzy na nich tylko jako odbiorców. (…) nowym wyzwaniem jest współpraca z aktywną grupą seniorów, którzy po prostu chcą w czymś uczestniczyć. Negatywne podejście to takie, że oni będą odbiorcą a my zrobimy dla nich koncert. (…) W jednym z domów kultury zobaczyłam, że tam nie ma kursów komputerowych tylko projekty robienia grafiki, czy gazety, czyli od razu kreatywności”. Badani dostrzegali w osobach starszych niezbędny element, ogniwo, bez którego edukacja kulturalna może napotkać poważne przeszkody. Chodzi o rolę seniorów jako transmiterów wartości i postaw. Jako osób, które przekazują dobre wzorce, wychowują. Budują więź emocjonalną z młodszymi pokoleniami i przekazują im swoje doświadczenie i zdobytą mądrość życiową. „Nie może być edukacji kulturalnej bez wsparcia rodziców, bez wsparcia młodzieży i bez wsparcia dziadków. To musi iść wszystko w parze. Skądś te dobre wzorce trzeba czerpać. Nie da się ich czerpać z książek czy z jakichś tam wybujałych opowieści czy fantazji. Musi być (…) ten kontakt człowieka z człowiekiem. A, że są różne pokolenia - o to właśnie w tym chodzi”. Wiedza i zaangażowanie osób starszych może stać się również dużym zasobem instytucji czy organizacji kulturalnych: „(…) warto korzystać z doświadczeń tych ludzi. One są przecież niesamowite. Raz, im dawać, ale też i wyciągać z nich i korzystać z tego. To też są nieraz doskonali pomocnicy, wolontariusze, do wydarzeń”. „(…) mówimy o działaniach związanych z tą tożsamością lokalną, jest to szalenie istotne, bo bardzo często te osoby mogą nam pomóc, bo mają atut pamięci”. 109 Wśród badanych osób pojawiły się również opinie w myśl których jeszcze zbyt słabo wykorzystywany jest potencjał jaki drzemie w seniorach: w ich wiedzy, doświadczeniu, chęciach i zaangażowaniu. „My też w ogóle nie doceniamy tego zasobu, a to są ludzie, którzy mają niesamowity potencjał. A największą wartość w tych działaniach dla seniorów widzę w tym, że oni sami kreują tą rzeczywistość edukacji kulturalnej. To znaczy oni są wdrożeni w projekt i potem za niego odpowiedzialni. (…) Przecież ci ludzie mają ogromne doświadczenie (…) to są specjaliści w różnych dziedzinach. My się możemy od nich tyle nauczyć, a tak naprawdę nie korzystamy z tego, ani w potencjale społecznym. Czasami ktoś albo nie ma wnuka, albo ma go daleko z powodu emigracji dzieci i nie jest w żaden sposób wykorzystywany jego potencjał. I myślę, że my tutaj bardziej powinniśmy im pewne rzeczy powiedzieć, niż kazać robić i pokazywać”. Jak duże korzyści (i to dla wszystkich stron) przynoszą projekty edukacyjne włączające osoby starsze w działania edukacji kulturalnej może pokazać relacja lidera z projektu włączonych seniorów w działania związane z pamięcią historyczną: „(…) podchodzili harcerze w wieku sześćdziesięciu paru lat i dziękowali, że oni mogli znowu się poczuć harcerzami. Że oni byli potrzebni, że to co przeżyli było, potrzebne dla kogoś. (…) żadna historia przeczytana w książce, w Internecie nie będzie tak ciekawa dla młodego człowiek jak opowiedziana przez osobę, która to przeżyła. Ona opowiada, ma łzy w oczach, pokazuje zdjęcia jak wyglądała jak była dzieckiem, co się tutaj działo, dlaczego tak się stało i tak dalej i często ona opowiada kawał historii tego miasta (…). [Projekt] się bardzo nam udał. On nas bardzo dużo uczy, a tym ludziom daje ten moment [poczucia], że oni są potrzebni, że oni mogą jeszcze coś nam przekazać, opowiedzieć. Z tego wyjdą fajne rzeczy, bo wyjdą wystawy, z tego wyjdą publikacje (…)”. Obszar edukacji kulturalnej w kontekście osób starszych związany jest nie tylko z pozytywnymi aspektami. Jak każda sfera życia społecznego posiada również swoje problemy i trudności, które utrudniają lub nawet uniemożliwiają realizację szczytnych idei i planów. Jedną z trudności w procesie „włączenia” seniorów do działań edukacji kulturalnej może być mała potrzeba uczestnictwa w tych działaniach wśród samych osób starszych, która swoje przyczyny może mieć w strukturze społecznej danego miasta. „W idealnym świecie z zainteresowaniem z obu stron to rzeczywiście nie powinno być [problemu], co widzimy, że w wielu miastach, (…) ośrodkach oferta skierowana dla seniorów (uniwersytet trzeciego wieku czy działania w placówkach muzealnych) ma rację bytu, przyciąga wielu odbiorców. Natomiast w naszym [przypadku] pewne próby były podejmowane, jednak nie spotkały się z zainteresowaniem. Tak sobie próbujemy tłumaczyć, że może jest to związane ze specyfiką tego miasta gdzie nie ma wykształconej warstwy społecznej, ośrodka akademickiego, miasta intelektualnie rozwiniętego”. 110 Trudności w obszarze edukacji kulturalnej mogą pojawić się w kwestii elementarnej dla procesu edukacyjnego a zatem w samym kontakcie edukatorów z osobami starszymi związanym z obszarem mentalnościowym (obu stron). Osobom o różnych bagażach doświadczeń i żyjących w odmiennych czasach historycznych może sprawić niemałe trudności odnalezienie wspólnego języka. Wartości, postawy i przyzwyczajenia gruntują się przez całe życie i trudno jest je (zwłaszcza na starość) zmieniać. „Zdecydowanie powinni być objęci, ale to jest dosyć trudne ze względów mentalnościowych. (…) to nie jest takie proste, siedemdziesiąt lat, całe życie wmawiano, że sztuka to jest bukiet kwiatów w wazonie albo konie na pastwisku - to jest trudno przełamać. Można być otwartym, ale nawet wtedy to jest strasznie trudne, ale możliwe”. Trudną do pokonania barierą w uczestnictwie osób starszych w procesie edukacji kulturalnej są również rzeczy zupełnie przyziemne. Należą do nich chociażby bariery architektoniczne, które utrudniają lub uniemożliwiając mniej sprawnym fizycznie seniorom uczestnictwo w miejscach, które nie zostały wcześniej do ich ograniczeń odpowiednio przystosowane. „My akurat mamy tak zbudowany obiekt, że są pewne bariery architektoniczne i nie mamy pomieszczeń na dole, w których moglibyśmy tego typu ofertę tworzyć. (…) mieliśmy taką informację zwrotną, że jesteśmy niedostępni”. Nie należy również zapominać o niezwykle istotnym problemie jakim jest niewielki zasób portfela osób starszych. W związku należy mieć na uwadze, kreując działania dla seniorów, ważny z tego punktu widzenia aspekt finansowy. „Natomiast jest to jednak kłopot. Ci starsi ludzie nie mają na tyle wysokich emerytur, żeby móc sobie pozwolić na zbyt dużo. Często tak bywa, że muszą też pomagać własnym dzieciom, wnukom”. Ponadto nie wszyscy liderzy (i z pewnością nie jest to opinia w społeczeństwie polskim odosobniona) dostrzegają tak duży potencjał w osobach starszych. Pojawił się wśród badanych liderów również głos „studzący” możliwości wpływu osób starszych na społeczeństwo czy same chęci osób starszych do zaangażowania się w działania dla innych osób. „(…) dla seniorów, którzy mają dużo więcej czasu i też dosyć świadomie korzystają z tej oferty (…) aczkolwiek nie ma to zbyt wielkiego wpływu na całą społeczność, bo 55+ już zmiany społecznej nie uczynią, bo zmiany robią ludzie, którzy mają 20, 30 lat. (…) Seniorzy mają więcej czasu i oczywiście ten czas musi zostać zorganizowany. Albo sobie go zorganizują na działkach, przed radiem, z gazetą w ręku, albo wspólnie na różnych rodzaju zajęciach, chórach, spotkaniach z rękodziełem, ze sztuką czy wykładzie na UTW. Poza wpływem jaki oni mają na młodzież, to oni zbyt konkretnych zmian nie 111 dokonają, bo ci ludzie nie chcą się też jakoś tak specjalnie angażować. Oni chcą się angażować tak, aby swój czas mile spędzić, ale niekoniecznie angażować się dla innych poza własną, najbliższą rodziną”. Pamiętać należy również o tym (trochę również w kontekście ostatniego, ale i wcześniejszych opinii liderów), iż osoby starsze tworzą ogromnie niejednorodną grupę. Ta różnorodność sprawia, iż jest to poznawczo niezwykle ciekawa grupa, której specyficzne potrzeby w każdym przypadku trzeba poznać, gdyż niekoniecznie zawsze muszą być takie same jak wcześniej poznanych osób starszych. Bowiem, kolokwialnie - nie można wrzucać wszystkich seniorów do jednego worka i zamykać całą grupę w stałych i sztywnych ramach. Receptą na skuteczne działanie edukacji kulturalnej podjęte z tą grupą może być poznanie różnych motywacji seniorów a czasami również (gdy zdiagnozujemy takie chęci i potrzeby) zdecydowanie się na tworzenie projektów łączących pokolenia, międzygeneracyjnych. „Seniorzy to bardzo ciekawa grupa. (…) są ludzie, którzy próbują jakoś uczestniczyć w kulturze. Ona jakoś się zamyka pomiędzy ciastkiem a pomiędzy tym, żeby się ładnie ubrać, a tym żeby po prostu podpisać listę. Ale to nie szkodzi. Bo oni uczestniczą, oglądają, zawsze dwa, trzy słowa powiedzą. Ci ludzie już sporo rzeczy w życiu widzieli. I też rzeczy z innej epoki, z czasów zaraz powojennych, niektórzy i wojnę widzieli. To jest strasznie ciekawa grupa i ci, którzy chcą uczestniczyć w tej kulturze, oni to robią. Czasem kameralnie, czasem tak, ale widać, że tego potrzebują”. „(…) wszystkich wrzucamy do jednego wora, zapominamy, że seniorzy to są bardzo często ludzie wykształceni, ludzie, którzy nie muszą korzystać tylko i wyłącznie z takiej bardzo komercyjnej oferty”. „Starać się nie kategoryzować właśnie. Nie tworzyć specjalnych ofert, bo to teraz bardzo modne: dla seniorów, nie seniorów i tak dalej. Tworzyć programy, które będą łączyć ludzi. I wzajemnie, żeby ta interakcja była, żeby dzieci oddziaływały na tych starszych ludzi i ci starsi na te dzieci”. Truizmem jest dostrzeżenie, iż swoista „przewaga” osób starszych nad resztą społeczeństwa związana jest z tym, że ich czas nie jest zajęty przez pracę zawodową. We wcześniej umieszczonych opiniach liderów dosyć często pojawiły się stwierdzenia, iż osoby starsze dysponują czasem. Nawet (można by dodać) nadmiarem tego czasu, biorąc pod uwagę jak wielką jego ilość w poprzednich etapach życia przeznaczamy na pracę. Oczywiście to od indywidualnych cech i potrzeb poszczególnych osób zależy w jaki sposób będą chciały wykorzystać swój wolny czas. Nie ulega jednak wątpliwości, iż obszar związany z kulturą może być traktowany jako sfera pomagająca zachować dobrą sprawność psychiczną w okresie „jesieni życia”. „Ten okres takiego pędu, związanego z codziennym życiem kończy się w momencie zakończenia pracy i przejścia na emeryturę. Nagle się pojawia tego czasu zbyt dużo. Albo ci starsi ludzie zamykają się w sobie i we własnym mieszkaniu i tak właściwie kończą swoje życie. Albo stać ich na tą odwagę, żeby 112 wyjść jednak poza dom i spotkać się z ludźmi. Fajnie, jak takie wyjście rzeczywiście zakończy się nowymi znajomościami i podtrzymaniem tego wspólnego uczestnictwa w tak zwanym klubie seniora (…) Faktycznie ta oferta dla zachowania zdrowia psychicznego, oferta kulturalna, myślę, że jest bardzo potrzebna”. „Grupa [osób pracujących - przed osiągnięciem wieku emerytalnego] jest dla nas stracona. Musimy czekać aż staną się seniorami i na powrót staną się aktywni”. Dobrym podsumowaniem tego fragmentu raportu wydają się być słowa jednego z liderów, które pokazują, że pojęcie wieku jest tak naprawdę pojęciem względnym biorąc pod uwagę to, że coraz częściej mamy do czynienia z pełnymi energii i pasji życiowej seniorami, którzy „niszczą” stereotypowe obrazy biernych starszych ludzi. „(…) prowadzę w domu kultury amatorski teatr dla dorosłych. Ja nie powiem o nikim stamtąd, że to są seniorzy, chociaż są to panie po 60-tce, ale nie uważam, że są seniorkami, bo my byśmy tu razem odpadli. To co potrafi robić np. moja ukochana Basia, jest tak aktywna, jest emerytowaną nauczycielką (…), która prowadzi tak szaleńczo intensywny, interesujący mnie tryb życia, że po prostu wymiękam. Więc ja nie mam problemu z seniorami, bo widzę, że to się dzieje bardzo aktywnie. (…) Nie uważam, żeby seniorzy byli opuszczeni, bardziej są opuszczeni przez siebie, przez taką bierność, niewiedzę, niechęć, trochę wstyd, trochę wychowanie w takich a nie innych czasach, które były takie konkretne, zabraniające. W takim [przykład miasta 70 tysięcznego] naprawdę wystarczy się rozejrzeć i mamy nawet nie wiem, czy nie większą ofertę dla dorosłych, seniorów niż dla np. młodzieży studenckiej”. 113 IV. Jaki jest lider edukacji kulturalnej? Raport z obserwacji uczestniczącej 1.Sposób realizacji zadania Raport powstał w oparciu o dane zebrane metodą obserwacji uczestniczącej jawnej (na potrzeby raportu nazywanej shadowingiem, oznaczającej bycie cieniem osoby badanej), odbywającej się podczas dnia roboczego lidera. Dzień oraz miejsce obserwacji ustalone zostały na drodze negocjacji pomiędzy badaczem, a osobą badaną. W zdecydowanej większości obserwacja został przeprowadzona w miejscu (lub miejscach) pracy lidera. Liderzy wybrani do tego etapu badania zostali wskazani przez członków swoich środowisk (samorządowców, nauczycieli, pracowników instytucji kultury itp.), którzy brali udział w innym etapie badania. Ze wszystkich wskazanych osób utworzono ranking, a osoba z największą liczbą wskazań została poproszona o wrażenie zgody na badanie typu shadowing. Wskazanie lidera przez członków jego środowiska jest już istotną informacją – wskazuje bowiem na fakt, iż działania lidera, jego osoba i projekty przez niego realizowane są zauważalne w środowisku i w pewien sposób doceniane, uznawane za godne wskazania, wyróżnienia, pochwalenia. Świadczy to także o sil przebicia wskazanego lidera i o skuteczności jego działań. W sumie w każdym z województw dokonano 3 obserwacji (na 3 liderach), w tym w stolicy województwa oraz w 2 mniejszych ośrodkach miejskich. Przede wszystkim są to kobiety (60%), mężczyźni stanowią 40% ogółu badanych. Liderzy pracują w instytucjach kultury – ośrodki kultury, galerie sztuki, teatry (73%) oraz w III sektorze (27%), w tym w dużych miastach w przeważającej części są to kobiety (73%). W przeważającej części badani liderzy zajmują stanowiska kierownicze – całej instytucji lub ważnego działu merytorycznego / organizacyjnego odpowiadającego np. za kluczowe decyzje w zakresie edukacji kulturalnej. Zważywszy na fakt, że były to osoby wskazywane przez innych, taki wynik pokazuje, w jaki sposób potocznie jest rozumiane (definiowane) samo pojęcie lidera. Za takiego jest uznawana osoba, które nie tylko aktywie działa, ale także zajmuje stanowisko kierownicze, będące rolą sformalizowaną, wynikającą z zakresu obowiązków. Trudnością w przeprowadzeniu badania była słaba znajomość zastosowanej techniki badawczej, mocno ingerującej w rytm pracy lidera. Do pojedynczych przypadków zaliczyć można te, kiedy lider okazywał niechęć wobec takiej formy, długo nie chciał się umówić na 114 spotkanie lub podczas badania zmieniał zdanie. Zdecydowana większość wskazanych do badań liderów bardzo chętnie na nie przystała, na początku okazując pewnie skrępowanie. W wielu przypadkach badacz podkreślał wysoki poziom umiejętności komunikacyjnych, zarówno w kontaktach z pracownikami, jak i interesantami. W zdecydowanej większości lider chętnie opowiadał o swojej pracy, przedstawiał pracowników, zezwalał badaczowi na udział w spotkaniach i działaniach zaplanowanych na dzień badania. 2. Wygląd lidera i sposób zachowania Lider jest osobą w przedziale wiekowym 30-50 lat, jest osobą zadbaną, nie wyróżniającą się jednak specjalnie swoim wyglądem. Styl ubierania najczęściej wygodny, z lekką nutą elegancji (żakiet, marynarka), jednak często sam lider podkreślał że do pracy ubiera się wygodnie, a bardziej elegancko ubiera się tylko w sytuacjach tego wymagających (wernisaże, zebrania, wizyty w urzędzie, uroczystości). Sposób ubierania się jest dostosowany do dni pracy, który zazwyczaj składa się z wielu działań, wymagających także od lidera częstego przemieszczania się. Sami o sobie liderzy mówili, że muszą się ubierać wygodnie, i że nie przywiązują dużej uwagi do wyglądu. Często pojawiającym się przymiotnikiem opisującym wygląd oraz sposób zachowania to „skromność”. Nieco inaczej o swoim wyglądzie mówili tez liderzy, którzy zajmują stanowisk kierownicze (a wcześniej byli szeregowymi pracownikami instytucji). W momencie awansu poczuli się reprezentantami swojej instytucji, co postanowili (zwłaszcza na początku pracy) podkreślać bardziej oficjalnym (eleganckim) ubiorem. Z czasem jednak zrezygnowali z tego, jako powód podając wygodę. W zakresie cech, charakteru i kompetencji lider jest przede wszystkim osobą skromną, choć świadomą swojej wiedzy i umiejętności. Nowych wyzwań podejmuje się w zakresie tylko swoich kompetencji, rzadko ryzykując – co dotyczy zwłaszcza pracowników instytucji kultury, w mniejszych ośrodkach. Skłonność do ryzykowania i próbowania nowych rozwiązań, sięgania po nowe tematy i formy pracy dotyczy bardziej ośrodków wielkomiejskich, instytucji bardziej artystycznych (teatr, galerie sztuki) oraz osób związanych z III sektorem. Liderzy są uważnymi obserwatorami otaczającej ich, najbliższej rzeczywistości, co pozwala im w miarę szybko reagować na pojawiające się potrzeby. Jest osoba kompetentną w wielu zazwyczaj dziedzinach, poza wykształceniem kierunkowym (studia, w tym podyplomowe; kursy), posiada szereg umiejętności „nabytych przy okazji”, zdobytych podczas pracy, często wymuszonych okolicznościami. Kompetencje 115 lidera znacznie wykraczają ponad zakres obowiązków określonych np. w umowie o prace, czy koniecznych do pełnienia określonego stanowiska. Tutaj jest wyraźna różnica pomiędzy liderami pracującymi w: - domach kultury – multikompetencyjność, będąca efektem konieczności radzenia sobie samemu w wielu sytuacjach, oraz brakiem wystarczających środków finansowych na zatrudnienie specjalistów) - instytucjach artystycznych typu galerie, teatry – kompetencje artystyczne pogłębiane i zdobywane zgodnie z pierwszym wykształceniem, czy odpowiadające charakterowi pracy - III sektorze – często umiejętności oraz indywidualne zainteresowania doprowadziły do założenia organizacji i są w pierwszej kolejności związane z realizowaniem własnych potrzeb. Wszyscy liderzy natomiast są osobami z pasją i zainteresowaniami, także sami o sobie mówili, że gdyby nie ich indywidualne zainteresowania, nie byliby w stanie dobrze wykonywać swojej pracy, ani bez reszty się jej poświęcać. 3. Styl pracy lidera i jego relacje z zespołem W zdecydowanej większości styl pracy lidera można określić jako demokratyczny, starający się wsłuchiwać w potrzeby swojego zespołu oraz odbiorców działań. Styl ten ulega zakłóceniu w sytuacjach formalnych, kiedy liderowi istotne wydaje się zaznaczenie swojego innego statusu (w przypadku dyrektorów/kierowników) lub w przypadku wydarzeń określanych jako reprezentacyjne czy sztandarowe. Bywają jednak częste sytuacje, kiedy trzeba podejmować trudne decyzje (personalne, finansowe), wtedy decyzja należy do lidera. W przypadku części obserwacji widoczna jest różnica pomiędzy liderem – kobietą, a liderem – mężczyzną, a zwłaszcza mężczyzna zajmującym stanowisko kierownicze (dyrektor, kierownik założyciel organizacji lub członek jej zarządu). Kobiety maja wyraźną tendencje do wprowadzania atmosfery familiarności, mówienia do pracowników po imieniu (zarówno w relacji obustronnej, jak i jednostronnej), co bywa przeszkodą w egzekwowaniu od pracowników/współpracowników ich obowiązków. W kontaktach z organem prowadzącym (samorząd) liderki często nie potrafią zachowywać się asertywnie, z czego same nie są zadowolone (zwłaszcza na linii mężczyzna-przełożony/samorządowiec, a kobieta-liderka). 116 W sferze deklaracji lider sam siebie często określa mianem „autorytarnego”, co jednak nie do końca znajduje odzwierciedlenie w sposobach budowania więzi z pracownikami. Autorytarność dotyczy raczej pomysłów i sposobów ich realizacji, niż twardego zarządzania zespołem ludzi. Lider ceni sobie sytuację, w której może mieć realny wpływ na budowanie zespołu, dobieranie jego członków zarówno pod katem umiejętności i wiedzy, jak i cech osobowości. Dużo trudniej pracuje się liderowi zajmującemu stanowisko kierownicze w środowisku, którego sam był częścią. Pojawiały się głosy dotyczące tego, iż podczas sukcesów zespół lidera wspiera, podczas porażek trudniej o takie wsparcie i zrozumienie. Pracy w zespole zwłaszcza w środowiskach lokalnych nie sprzyjają także układy rodzinne i sąsiedzkie, ale także upolitycznienie stanowiska lub uzależnienie wysokości finansowania od stopnia angażowania się lidera w politykę na szczeblu lokalnym i regionalnym. W kontaktach z zespołem brakuje liderowi zdecydowania – czy raczej wyboru stylu pracy z zespołem i konsekwentnego się trzymania obranej linii. 4. Obowiązki lidera Lider jest osobą zajętą, którego zakres wykonywanych czynności znacznie przewyższa te wynikające z umowy o pracę / stanowiska / dobrowolnie przyjętego zobowiązania na początku pracy. Rytm i tempo pracy mają charakter cykliczny, nasilający się w momentach kulminacji wydarzeń (koncertów, warsztatów, innych imprez), a także w okresie kiedy należy przygotować sprawozdanie, rozliczenie lub aplikację nowego wniosku. Często lider pozostaje w pracy dłużej niż ma określone w umowie, czego efektem jest także nieumiejętność w delegowaniu zadań. Nawet jeśli lider zleca pracownikowi / współpracownikowi wykonanie zadania, to lubi wiedzieć (sprawdzać, kontrolować) przebieg tego zadania. Około połowa liderów ma wyznaczony czas zarezerwowany na spotkania z zespołem, który wykorzystuje na omówienie zadań zrealizowanych, ale także na przygotowanie się do następnych działań. Czas w pracy jest przeznaczany nie tylko na bieżąca działalność instytucji / organizacji, ale także na spotkania poza miejscem pracy, w tym z organami prowadzącymi. Skutkuje to bardzo napiętym grafikiem, dużą ilością spotkań, utrzymywaniem kontaktów z dużą grupą osób. W większości przypadków lider w ciągu dnia kilkukrotnie zmienia plany – dopisuje spotkania, przekłada, modyfikuje kalendarz zgodnie z bieżącym wydarzeniami w instytucji / 117 organizacji. Zdecydowani bardziej zajętymi liderami są kobiety, zwłaszcza te zajmujące stanowisk kierownicze lub odpowiadające za kluczowe projekty. Często wydłużony dzień pracy lub nieustabilizowany godzinowo tydzień pracy skutkuje także załatwianiem spraw rodzinnych (kontakt telefoniczny z rodziną, koordynacja na odległość życia rodzinnego). Ze wszystkich czynności wykonywanych przez lidera 1/3 stanowi właściwi prace o charakterze wolontariackim – poza godzinami pracy i poza wyznaczonymi obowiązkami. 5. Organizacja pracy lidera Zespół lidera składa się z kilku (zdecydowana większość) lub kilkunastu osób (mniejszość), mniej więcej połowa liderów korzysta z pracy wolontariuszy. Praca w ramach wolontariatu najczęściej dotyczy pomocy przy organizowaniu konkretnych imprez czy większych wydarzeń, w tym działań edukacyjnych na większą skalę. Są to zespoły interdyscyplinarne, a kiedy sytuacja wymaga wielu rak do pracy, to włączają się w nią wszyscy, często na równych zasadach (także lider). Lider rzadko korzysta z pomocy sekretarki, jeśli już istnieje takie stanowisko w miejscu pracy, to nie nosi ono znamion „asystentki” dyrektora/kierownika, a raczej osoby wspierającej lidera w działalności organizacyjnej, przede wszystkim w kwestiach administracyjnych. Odbieranie telefonów i poczty elektronicznej lider także nie zleca innym osobom. Rzadko korzysta z komputera osobistego, który jest przeznaczony tylko i wyłącznie dla jego potrzeb. Załatwiając sprawy służbowe korzysta często z telefonu prywatnego, w którym ma zapisanych średnio 150-200 kontaktów. Są one zarówno prywatne, jak i zawodowe. Podobnie z udzielaniem się na serwisach społecznościowych (w których prym wiedzie Facebook). Kontakty prywatne i zawodowe są przemieszane, traktowane na równi, lider nie przywiązuje dużej uwagi do kreowania swojego wizerunku zawodowego w sieci. Prywatny profil służy także do załatwiania spraw zawodowych, m.in. poprzez udostępnianie informacji o wydarzeniach organizowanych przez instytucję / organizacje, w której lider działa. Liczba znajomych w serwisie FB waha się od kilkudziesięciu to ponad dwustu. Kontakty utrzymywane telefonicznie oraz za pośrednictwem Internetu nie są wyraźnie posegregowane na prywatne i zawodowe. Lider funkcjonuje w sieci ludzi zaangażowanych w organizowanie kultury, jej uczestników i często stałej grupy odbiorców. Zdecydowana większość badanych posiada doświadczenie w zdobywaniu środków 118 zewnętrznych na realizację projektów, średnio ok. 5-10 projektów, pozyskiwanych z różnych źródeł i na różne cele. W większości sytuacji zdobywanie dodatkowych funduszy jest koniecznością – zwłaszcza w instytucjach finansowanych z poziomu gminy lub powiatu. Bez dodatkowych funduszy lider nie byłby w stanie często prowadzić nawet działalności statutowej – podstawowej. Doświadczenie w ubieganiu się o środki zewnętrzne lider zdobywał sam, rzadko mając możliwość korzystania z pomocy profesjonalisty. 6. Warunki pracy lidera Miejsce pracy lidera jest bardzo zróżnicowane. Spośród tych zaobserwowanych podczas badan można wyróżnić dwa typy, z których każdy ma odmienny charakter i inaczej wpływa na warunki pracy lidera oraz na stopień identyfikowania się z miejscem pracy. Nadrzędną kwestią uzasadniającą poniższy podział jest kwestia finansowa, wpływająca na sposób zorganizowania przestrzeni oraz jej jakość i atrakcyjność. Jest to także związane ze sprawnością samorządu lokalnego i umiejętnościami aplikowania o środki unijne. Można poczynić założenie, że poniżej przedstawiona typologia jest sytuacją dynamiczną, która w najbliższych latach ulegnie zmianie w związku z nowymi programami unijnymi oraz większym doświadczeniem w aplikowaniu o te środki. Do pierwszej grupy zaliczane są obiekty świeżo wyremontowane w ostatnich kilku latach, remonty często były kapitalne i w sposób znaczny ingerowały w układ pomieszczeń, co miało tez wpływ na reorganizację pracowników i umożliwienie im korzystania z nowych pomieszczeń. Są to miejsca dobrze wyposażone, w nowe meble i sprzęt biurowy, jednak o stosunkowo niskim stopniu spersonalizowania. Czyni to z tych przestrzeni miejsca mało przyjazne, co nie do końca odpowiada samym liderom, którzy sami czują się nimi nieco onieśmieleni. Druga część obiektów to te od lat nie remontowane, często w złym stanie technicznym, o niskim stopniu funkcjonalności, często wpisane do rejestru zabytków i o dużej kubaturze. Najczęściej są to ośrodki kultury finansowane z poziomu gminy i powiatu. Budynki są niedogrzane, wymagające także rearanżacji przestrzeni. Wpływa to na komfort pracy, ale też na poczucie braku reprezentacyjności jedynej często instytucji kultury w miejscowości. W opinii liderów zaniedbany budynek odstrasza potencjalnych odbiorców działań i nie sprzyja budowaniu pozytywnego wizerunku działań z zakresu edukacji kulturalnej. W podobnej sytuacji są niektórzy działacze związani z III sektorem, którzy ni 119 omega liczyć na wsparcie z budżetu samorządu lokalnego i podnajmują przestrzenie w nikłym stopniu przystosowane do charakteru ich działalności. Warunki pracy liderów są także uwarunkowane charakterem ich działalności, w tym przypadku wydzielić można trzy grupy. Do pierwszej zaliczyć można miejsca pracy liderów będących pracownikami / działaczami III sektora, którzy nie przywiązują dużej wagi do posiadania osobnego pomieszczenia do pracy. Areną ich działań jest przestrzeń często wynajmowana, udostępniania przez zaprzyjaźnione instytucje lub przestrzeń publiczna, a wpływ na jej wybór i charakter ma konkretny projekt oraz przebieg jego realizacji. Jeśli organizacja posiada własny lokal, to pełni on wiele funkcji, rzadko jest w nim wydzielone osobne pomieszczenie dla lidera. W kilku przypadkach była to także przestrzeń własnego mieszkania lub przestrzeń będącą zarazem przestrzenią ogólnie dostępną (kawiarnia, świetlica). Druga grupa to przestrzenie zajmowane przez liderów zajmujących kierownicze stanowiska, często dyrektorskie. W tych instytucjach funkcjonuje osobne pomieszczenie, przeznaczone na tzw. gabinet dyrektora. To w dużej mierze pomieszczenia skromnie wyposażone, w niewielkim stopniu spersonalizowane, a często pełniące funkcje pomieszczeń służących na spotkania z pracownikami. W zdecydowanej większości gabinet dyrektorski jest miejscem otwartym, do którego pracownicy mają swobodny dostęp i mają możliwość z korzystania ze znajdującego się w nim sprzętu. W takim pomieszczeniu często znajdują się różnego rodzaju plakaty, pamiątki, dyplomy i wyróżnienia będące odzwierciedleniem działalności instytucji. Trzecia grupa to miejsce pracy lidera nie zajmującego stanowiska kierowniczego. W takiej sytuacji lider korzysta z pomieszczenia zajmowanego jednocześnie przez inne osoby. Pomieszczenie pełni to zazwyczaj wiele funkcji, odbywa się w nim wiele różnego rodzaju spotkań, narad, a także działań edukacyjnych. Liderzy wraz z pracownikami swobodnie przemieszczają się po całym budynku, korzystając ze sprzętów ulokowanych także w obrębie gabinetów dyrektorskich. Nie sprzyja to jednak organizowaniu własnej, prywatnej przestrzeni w miejscu pracy i często związane jest z poczuciem braku posiadania własnego miejsca do spokojnej pracy. Co ciekawe większość miejsc pracy liderów jest wyposażona w podstawowy sprzęt biurowy, często kupowany za środki zewnętrzne tzw. projektowe. Każdy ma do dyspozycji komputer, telefon z faxem oraz ksero. Sprzęty te zazwyczaj są usytuowane w ogólnie 120 dostępnym dla wszystkich pracowników pomieszczeniu, a jeśli znajdują się gabinecie dyrektora / kierownika, to nie ma problemu w dostępie do nich. 7. Sylwetka lidera Edukacja kulturalna jest zapracowaną i zajętą kobietą, pracującą w instytucji kultury, jako dyrektor lub zajmującą kierownicze stanowisko w dziale merytorycznym. Jeśli pracuje w III sektorze, to jest jego założycielką, prezeską lub członkinią zarządu. W pracy skraca dystans z pracownikami, często nie potrafi być asertywna i bierze na siebie zbyt dużo obowiązków. Zarządza niewielkim zespołem ludzi, zanim zajęła stanowisko kierownicze była częścią tego zespołu, co czasem bywa przyczyną nieporozumień. Pracuje w instytucji kultury, która zwłaszcza na szczeblu gminnym i powiatowym, jest niedofinansowana i wymaga zdobywania środków zewnętrznych, w ubieganiu o które liderka często zostaje pozostawiona sama sobie. Liderka jest osobą kompetentną, samokształcącą się, licząca się ze zdaniem zespołu, ale też zanadto skromną i nie wierząca do końca w swoje siły i możliwości. Nie radzi sobie w spotkaniach z samorządowcami. 121 DOBRE PRAKTYKI – BAZA PROJEKTÓW EDUKACJI KULTURALNEJ I PROJEKT 1. Tytuł projektu: „STACJA KREATYWNA – DRUGA” 2. Miejsce realizacji: Zamość, Zamojski Dom Kultury 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): od 11 marca 2013r. do 13 grudnia 2013r. 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): W realizację projektu oprócz Zamojskiego Domu Kultury – głównego organizatora zostały zaangażowane placówki oświatowe, instytucje kultury, młodzieżowe organizacje pozarządowe i grupy nieformalne z terenu Zamościa. Zadanie realizowane przez zespół doświadczonych instruktorów Zamojskiego Domu Kultury /6 osób/ oraz zatrudnionych instruktorów specjalistów do prowadzenia zajęć warsztatowych /8 osób/. Projekt realizowany ze środków M. Zamość. 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Projekt adresowany jest do dzieci i młodzieży zamojskich szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych oraz studentów z uwzględnieniem środowisk zagrożonych wszelkiego typu uzależnieniami. 6. Liczba uczestników: Liczba stałych uczestników warsztatów artystycznych - 75 osób Liczba osób zaangażowanych w realizację przedsięwzięć artystycznych – 100 osób 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Głównym celem projektu jest ograniczenie i zapobieganie zjawiskom patologicznym wśród dzieci, młodzieży poprzez promocję zdrowego stylu życia, wolnego od środków uzależniających. Realizacja zadania pozwoli na wykorzystanie całego zakresu możliwości, jaki dają zajęcia warsztatowe z różnych dziedzin sztuki - zwiększanie dostępności do alternatywnych form spędzania wolnego czasu poprzez aktywne uczestnictwo w zajęciach, warsztatach twórczych, interdyscyplinarnych działaniach artystycznych. Różnorodność proponowanych form artystycznych ma za zadanie stymulowanie uczestników do twórczego działania, rozwijania talentów i pasji, rozbudzenie różnych form ich aktywności, odkrywania nowych umiejętności, kreatywności, fantazji, pomysłowości. Cele szczegółowe: - animowanie aktywności kulturalnej dzieci i młodzieży, kształtowanie postaw prospołecznych, - inspirowanie, wspieranie i pomoc w realizacji pomysłów, twórczych inicjatyw młodzieży na rzecz środowiska rówieśniczego i społeczności miasta, - zmniejszenie stopnia zachowań ryzykownych dzieci i młodzieży poprzez konstruktywne, atrakcyjne alternatywy promujące zdrowy styl życia, - aktywizacja do twórczego spędzania wolnego czasu poprzez działania artystyczne, edukacyjne. Realizacja programu ograniczy liczbę dzieci i młodzieży, która wpadła w złe towarzystwo poprzez brak wiedzy na temat konstruktywnego spożytkowania wolnego czasu. 7.2. Opis działań: „Stacja Kreatywna - Druga” jest kontynuacją ubiegłorocznego zadania artystyczno – edukacyjnego organizowanego w formie cyklicznych zajęć pozaszkolnych. Kontynuowane są formy, które cieszyły się dużym zainteresowaniem w roku ubiegłym oraz nowe, wprowadzone na życzenie samej młodzieży - warsztaty artystyczne, angażowanie w różnego rodzaju aktywność kulturalną. 122 1/ Warsztaty z zakresu rysunku i malarstwa dla młodzieży /10 osób/. Zajęcia raz w tygodniu pod kierunkiem instruktora ZDK. Uczestnicy warsztatów będą również realizatorami 2 przedsięwzięć: - stritart tj. instalacja artystyczna w przestrzeni miasta /maj 2013r/, - wystawa prac uczestników podsumowująca zajęcia / grudzień 2013r./. 2/ Warsztaty taneczne - polskie tańce narodowe w formie towarzyskiej. Cykl warsztatów dla 30 osobowej grupy młodzieży pod kierunkiem instruktora ZDK i zatrudnionych specjalistów. W ramach programu udział grupy w plenerowym przedsięwzięciu „Polonez na Rynku Wielkim” – zaproszenie do tańca jak największej liczby mieszkańców Zamościa, głównie dzieci i młodzieży (3 maja 2013r.). 3/ Warsztaty wokalne w Studiu Piosenki Autorskiej. Zajęcia wokalne dla 10 – osobowej grupy młodzieży szkół ponadgimnazjalnych, gimnazjalnych pod kierunkiem instruktora ZDK. W ramach warsztatów młodzież będzie również realizatorem dwu przedsięwzięć: Dzień Dziecka i Mikołajki. 4/ Warsztaty muzyczne – kurs gry na instrumentach muzycznych i zajęcia wokalne. Zajęcia dla 10-osobowej grupy pod kierunkiem zatrudnionego specjalisty. Uczestnicy warsztatów kontynuować będą swoją pracę w Zespole Muzyki Dawnej „Capella all’ Antico”. 5/ Warsztaty interdyscyplinarne z dominacją literacką dla 15 – osobowej grupy młodzieży w wieku gimnazjalnym, pochodzącej w większości z rodzin trudnych, rekrutowana na podstawie konsultacji z nauczycielami i dyrekcją szkół. W programie zajęcia o charakterze ogólnorozwojowym. Efektem warsztatów literackich będzie wydanie dziennika w formie książkowej. Poza tym grupa skorzysta z zajęć teatralnych – warsztaty teatralne, wokalnych, muzycznych, plastycznych. W programie zaplanowano również wyjście do kina, na spektakl teatralny, wystawy, do kręgielni i inne. Spotkania pod kierunkiem instruktora ZDK i zajęcia warsztatowe /teatralne, literackie / prowadzonych przez zatrudnionych specjalistów. 6/ Punkt wsparcia młodzieżowych grup nieformalnych „SOS dla młodzieżowych inicjatyw”, celem którego jest pomoc młodym, kreatywnym animatorom kultury, którzy chcą coś zrobić dla swoich rówieśników. Zgłoszone projekty kulturalne realizowane na terenie Zamościa otrzymają wsparcie merytoryczne, organizacyjne oraz finansowe /m.in. na wynagrodzenia, zakup materiałów i usług niezbędnych do organizacji danego wydarzenia/. Grupa nieformalna może zgłosić swój projekt i uzyskać pomoc w realizacji inicjatywy. Preferowane są projekty plenerowe, a o ich wyborze zadecyduje komisja w skład której wejdą instruktorzy ZDK i przedstawiciele grup młodzieżowych. Zakładamy wsparcie finansowe 4 przedsięwzięć kulturalnych. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: - zajęcia warsztatowe grupowe i indywidualne, - imprezy kulturalne, pokazy, wystawy - doradztwo, konsultacje 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Projekt dofinansowany ze środków Miejskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w 2013 roku Przy realizacji zadania zostanie wykorzystana baza lokalowa Zamojskiego Domu Kultury /pomieszczenia na zajęcia, warsztaty/ oraz niezbędny sprzęt: komputerowy, poligraficzny, muzyczny, aparatura nagłośniająca i oświetleniowa. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Rezultaty twarde: - liczba stałych uczestników zadania (cyklicznych zajęć, warsztatów) - 75 osób, - liczba osób zaangażowanych w realizację przedsięwzięć artystycznych – 100 osób - organizacja i współorganizacja min. 8 miejskich przedsięwzięć kulturalnych, - liczba odbiorców (widzów) przedsięwzięć ok. 3 tys. osób. - zakup sprzętu: pianino Korg 250 Rezultaty miękkie: 123 Rezultatem zadania będzie wzrost aktywności i zaangażowania młodych ludzi przy organizacji wspólnych działań kulturalnych. Zintegrowanie nieformalnych grup młodzieżowych oraz wzmocnienie potencjału liderów tych grup. Nabycie w trakcje realizacji projektu nowych umiejętności i kompetencji w zakresie animacji kulturalnej. Stworzenie dla grupy docelowej miejsca do twórczego rozwoju, realizacji pasji i zainteresowań. Zmniejszenie zachowań patologicznych wśród dzieci i młodzieży. II PROJEKT 1. Tytuł projektu: MIKOŁAJKOWY AUTOBUS 2. Miejsce realizacji: Jarszewo, Górki, Wrzosowo, 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 14.12.2012 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Kamieński Dom Kultury, Tomasz Kubik, Wolontariusze Kamieńskiego Domu Kultury, Komenda Powiatowa Policji w Kamieniu Pomorskim, GZOO Kamień Pomorski. Sponsorzy: Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Kamieniu Pomorskim, Gmina Kamień Pomorski. Partnerzy: Szkoła Podstawowa w Jarszewie, Szkoła Podstawowa w Górkach, Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej we Wrzosowie, 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Dzieci ze szkół wiejskich Gminy Kamień Pomorski. 6. Liczba uczestników: 300 7.1. Cel/e projektu: Wprowadzenie dzieci w klimat świąteczny, dostarczenie rozrywki poprzez spotkanie z mikołajem i bałwankiem. Celem było to, aby każde dziecko po naszej wizycie było szczęśliwsze przez kolejne spotkanie z mikołajem. 7.2. Opis działań: Pracownicy Kamieńskiego Domu Kultury wspólnie z wolontariuszami, Tomaszem Kubikiem i delegacją kamieńskiej policji odwiedzili dzieci ze szkół wiejskich Gminy Kamień Pomorski. W trakcie odwiedzin dzieci mogły rozmawiać z mikołajem, odbywało się też wspólne śpiewanie oraz tańce. Kamieńska policja przeprowadziła w każdej placówce wykłady na temat bezpieczeństwa jakie powinny zachować wszystkie dzieci w trakcie zimy, a zwłaszcza ferii zimowych, gdzie mają dużo wolnego czasu na zabawę. Wszyscy razem mogliśmy robić sobie wspólne zdjęcie, a finałem spotkania było obdarowanie dzieci przez mikołaja paczką słodyczy ufundowaną przez sponsorów tego wydarzenia. Radość dzieci jaką dało im to spotkanie jest niemierzalna. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Rozmowa mikołaja z dziećmi o tradycjach bożonarodzeniowych, wspólne śpiewanie i tańczenie w klimacie świątecznym. Barwny korowód powitalny dla mikołaja z gośćmi. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Dzięki sponsorom zakupiliśmy słodycze do paczek dla dzieci szkół wiejskich. PKP Kamień Pomorski udostępniło autokar, którym mogliśmy dotrzeć do wszystkich partnerów akcji „Mikołajkowy Autobus”. Tomasz Kubik udostępnił stroje świąteczne dla wolontariuszy oraz sam był mikołajem. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): 124 III PROJEKT 1. Tytuł projektu: „PAPIERNIA” – AKADEMIA PAPIEROWYCH MOŻLIWOŚCI 2. Miejsce realizacji: Świecie, dział OKSiR - Centrum Działań Plastycznych „Akademia” 3. Okres realizacji: 10.03.2012 r. – 21.11.2012 r. 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści partnerzy, sponsorzy itp. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w kwocie 36200 zł. Koordynator projektu/pomysłodawca: Anna Tomasik ukończyła Akademię Jana Długosza w Częstochowie na kierunku grafika warsztatowa oraz muzealnictwo na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Studentka arteterapii na Akademii Humanistyczno – Ekonomicznej w Łódzi. Organizator wielu wystaw z zakresu sztuk wizualnych, wydarzeń muzycznych, animatorka warsztatów plastycznych i arteterapeutycznych, autorka projektu "PAPIERNIA", "ORANŻADA jest kobietą", "Babie Lato". Prof. Eugeniusz Józefowski, ukończył Uniwersytet Marii Cure - Skłodowskiej w Lublinie. W 1996 przeprowadził przewód kwalifikacyjny I stopnia w dyscyplinie malarstwo, a następnie w 2000 roku przewód II stopnia w dyscyplinie grafika na Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu. W 2004 roku otrzymał tytuł profesora sztuk plastycznych. Jest profesorem zwyczajnym na dwóch uczelniach wyższych. Uprawia malarstwo, grafikę, fotografię. Zajmuje się również książką artystyczną. Jest autorem ponad setki książek unikatowych. Laureat wielu prestiżowych nagród. Miał kilkadziesiąt wystaw indywidualnych w Polsce i za granicą. Uczestniczył w wielu wystawach ogólnopolskich i międzynarodowych. Przeprowadził w latach 1978-2009 około 300 warsztatów twórczych w Polsce, Niemczech, Holandii . Od 1983 roku jest członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków. Mieszka pod Wrocławiem we wsi Krępice. Prowadzący warsztaty: Edyta Cieślik-Moczek absolwentka PLSP w Kielcach, studia w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Częstochowie na kierunku Wychowanie Plastyczne - dyplom 1993. Asystentka w Zakładzie Wychowania przez Sztukę w Instytucie Plastyki Akademii im. J. Długosza w Częstochowie, prowadzi zajęcia z metodyki plastyki i warsztatów arteterapii. Jest instruktorem hathajogi. Realizuje projekty artystyczno-edukacyjne, warsztaty, plenery dla dzieci i młodzieży. Uprawia rysunek, malarstwo i rzeźbę. Barbara Wilińska absolwentka psychologii na UAM w Poznaniu i otrzymała dyplom ukończenia PSM II stopnia. Od wielu lat śpiewa tradycyjne pieśni polskie i pieśni innych tradycji słowiańskich. Akompaniuje sobie na dawnych instrumentach, m.in. na lirze korbowej, suce biłgorajskiej, tamburze. Współtworzy zespoły wykonujące muzykę średniowieczną i tradycyjną różnych krajów. Od 13 lat prowadzi warsztaty głosowe dla dorosłych, zespoły śpiewacze oraz zajęcia muzyczne związane z kulturą tradycyjną dla dzieci. Od wielu lat zajmuje się kaligrafią łacińską i edukacją w tym zakresie. Jest stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2005 roku. Marcin Sudziński z zawodu pszczelarz, studia licencjackie na kierunku animator i menadżer kultury UMCS w Lublinie, studia magisterskie na kulturoznawstwie UMCS zakończone pracą z zakresu twórczości Pietera Brueghela starszego. Muzyk gitarzysta, autor piosenek, współtwórca zespołu rockowego Stodoła i Janowiecki Band, fotograf (Akademia Fotografii w Warszawie). Bartosz Frączek ukończył studia w instytucie plastyki WSP w Częstochowie,(obecnie Akademia im. Jana Długosza). Dyplom z malarstwa z wyróżnieniem w pracowni prof. Wincentego Maszkowskiego. Doktorat na wydziale Malarstwa ASP w Krakowie 2009.Adiunkt na Wydziale Wychowania Artystycznego AJD w Częstochowie. Czterokrotnie uhonorowany stypendium prezydenta miasta Częstochowy. Otrzymał na konkursach malarskich wiele nagród i wyróżnień. Jest pomysłodawcą i 125 kuratorem Międzynarodowego Biennale Miniatury. Jego prace znajdują się w kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą. Zajmuje się malarstwem i rysunkiem. Partnerzy: 1. Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie, współpraca merytoryczna (materiały dotyczące czerpania papieru), promocja projektu 2. Miejski Ośrodek Kultury w Bydgoszczy, współpraca merytoryczna, (pomoc w rekrutacji), promocja projektu Etap III, II,I 3. Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, ulotki, 1000 szt x 0,28, razem: 280 zł., promocja projektu 4. Akademia Jana Długosza w Częstochowie, promocja Etapu III, II 5. Ośrodek Oświaty i Wychowania w Świeciu, promocja Etapu I, wolontariusze 6 osób Partnerzy medialni: Telewizja Bydgoszcz, Gazeta Pomorska, Przegląd Papierniczy – gazeta branżowa, Biuletyn wewnętrzny Mondi Świecie S.A. "Wstęga", Telewizja Kablowa, Radio Pik Sponsorzy: Mondi Świecie S.A. wsparcie finansowe Elzan Sport Poznań wsparcie finansowe Armar wsparcie finansowe 5. Do kogo był adresowany – opis uczestników: Etap I - dzieci od 6 - 10 lat, (cykl: czerpanie papieru), planowana liczba uczestników: 200 osób młodzież gimnazjalna, (cykl: czerpanie papieru, książka artystyczna), planowana liczba uczestników: 80 osób; młodzież licealna, (cykl: papier w fotografii, papier mache, kaligrafia łacińska), planowana liczba uczestników: 45 osób; dorośli: (cykl: decoupage, kaligrafia łacińska), planowana liczba uczestników: 70 osób Etap II - dorośli, zainteresowani konkursem, planowana liczba uczestników: 70 osób, mieszkańcy miasta i zwiedzający, planowana liczba uczestników: 2500 osób Etap III - mieszkańcy miasta, planowana liczba odbiorców: 2000 osób; środowiska artystyczne, planowana liczba odbiorców: 100 osób Etap IV- zakończenie, osoby zaproszone, partnerzy projektu, sponsorzy, przedstawiciele środowisk twórczych, przedstawiciele szkół, planowana liczba uczestników: 200 osób 6. Liczba uczestników: 261 osób 7. Opis projektu: 7.1. Cele projektu: 1. Przedstawienie papieru jako szlachetnego medium, ponadczasowego, wielofunkcyjnego, którego wartości nie doceniamy na codzień. 2. Przeprowadzenie wartościowych, kreatywnych warsztatów (ogólnodostępnych) z dziedzin unikatowych i zanikającego rzemiosła. 3. Promocja recyclingu wśród młodzieży szkolnej za pośrednictwem warsztatów "Papier Mache" przy wtórnym wykorzystaniu gazet. 4. Zachęcenie dzieci, młodzieży i mieszkańców miasta do aktywnego uczestnictwa w życiu kulturalnym i społecznym miasta oraz do ingerencji w przestrzeń społeczną za pośrednictwem powstałych efektów rzeczowych warsztatów. 5. Zwiększenie tożsamości mieszkańców miasta i identyfikacja z miejscem, w którym od lat produkowany jest papier (istnieje w Świeciu Zakłady Celulozy i Papieru (obecnie Mondi Świecie S.A.) od ponad 40 lat gdzie ok. 800 osób ze Świecia jest zatrudnionych w firmie, często pracują tam rodziny z pokolenia na pokolenie). 7.2. Opis działań: Projekt "PAPIERNIA" – Akademia Papierowych Możliwości był projektem o charakterze interdyscyplinarnym, przedstawiał artystyczne przedsięwzięcia z obszaru edukacji i animacji 126 plastycznej, w których głównym medium był papier. Projekt oparty był o działania warsztatowe rozwijające kreatywność przy jednoczesnym zdobywaniu umiejętności. Działania podzielone zostały na etapy takie jak: Etap I Edukacyjny -składał się z warsztatów i pokazów edukacyjnych, Etap II konkursowy, ogólnopolski, KONKURS na niesamowity decoupage, Etap III plenerowy składa się z trzech elementów: wystawy: książka artystyczna - happeningu papierowe graffiti oraz Festiwalu Papieru "Papierowa Jurta". Etap IV zakończenie projektu. Wstęp na wszystkie działania jest bezpłatny. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Etapy podzielone zostały na 9 cykli (warsztaty): 1.Niesamowity Decoupage TRWAJĄCE od 23 - 27 marca 2012 2. Warsztaty kaligrafii TRWAJĄCE 21 - 22 i 28 kwietnia 2012 3. Niesamowity Decoupage TRWAJACE 24 i 26 - 27 kwietnia 2012 4. Niesamowity Decoupage TRWAJĄCE 15 i 17-18 maja 2012 5. Warsztaty czerpania papieru: 23 czerwca 2012 6. Warsztaty papier mache TRWAJĄCE 2 - 6 lipca 2012 7. Warsztaty papier w fotografii 16 – 20 lipca 8. Ksiażka Artystyczna od 6 – 10 sierpnia 2012 9. Wystawa książki artystycznej: 10 sierpnia 2012 a także konkurs ogólnopolski na najlepszy Decupage, Spektakl Ptasie Wesele. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbył się projekt: Wolontariusze 6 osób, pomieszczenia, materiały niezbędne do prowadzenia zajęć, samochód do przewożenia materiałów, scena, nagłośnienie, aparat. 8. Rezultaty, skutki wyniki projektu: Rezultaty zadania: - zaznajomienie dzieci i młodzieży z techniką czerpania papieru - przybliżenie historii papiernictwa - wykorzystanie papieru w zabawie - zaznajomienie dorosłych i młodzieży z kaligrafią łacińską - ćwiczenia manualne z zakresu pisania piórem, stalówką - nabycie umiejętności kaligrafowania łacińskiej czcionki UNCJAŁY - zapoznanie z technikami naświetleń papieru fotograficznego - zapoznanie z możliwościami efektów specjalnych podczas wywoływania naświetlonych papierów - zapoznanie z różnorodnością form książek w tym książek artystycznych - kształcenie umiejętności wyrażania swojej ekspresji w ćwiczeniach z papierem fotograficznym - kształcenie umiejętności związanych z ozdabianem i dekoratorstwem z użyciem papieru (decoupage) - kształcenie umiejętności młodzieży w rozwiązaniach przestrzennych, rzeźba z papieru - zapoznanie z techniką papier mache - zaktywizowanie do samodzielnych działań w dziedzinie kreacji z medium jakim jest papier - zapoznanie z technikami wykonywania książek - rozwinięcie umiejętności myślenia kreatywnego o formie - rozwinięcie umiejętności projektowania - zwiększenie poczucia tożsamości i identyfikacji z miastem, którego jednym z ważnych elementów jest papier http://www.papiernia.oksir.eu/ 127 IV PROJEKT 1. Tytuł projektu: „FAMILIJNA ZABAWA TO ŚWIETNA SPRAWA”!. KREATYWNE WAKACJE NA WYSPIE SKARBÓW 2. Miejsce realizacji: Świecie, dział OKSiR - Wyspa Skarbów, Parking OKSiR 3. Okres realizacji: 01.07 – 30.08.2013 r. 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści partnerzy, sponsorzy itp. Dofinansowano przez Mondi Świecie S.A. w kwocie 15500 zł. Koordynator projektu: Agnieszka Piątkowska – animator Wyspy Skarbów 5. Grupa odbiorców: Poniedziałek - Piątek - Od 9:30 do 15:30 działania skierowane są do dzieci w wieku od 3 do 10 lat POPOŁUDNIOWE Piątki - Od 16:30 do 18:30 działania skierowane są do dzieci w wieku od 2 do 10 lat z rodzicami, dziadkami, opiekunami 6. Cel zadania: 6.1.Krótki opis zadania: Zajęcia dla dzieci odbywać się będą od poniedziałku do piątku w godzinach dopołudniowych oraz w piątki w godzinach popołudniowych każdego tygodnia lipca i sierpnia pod opieką wykwalifikowanych animatorów. Działania podzielone zostaną na tematyczne tygodnie. I. Od poniedziałku do piątku dopołudniowe działania dla dzieci. Celem działań jest zagospodarowanie czasu wolnego dzieci niezależnie od ich sytuacji materialnej, przy pomocy tematycznych działań zgodnie z poniższym harmonogramem. W każde piątki dodatkowo działania popołudniowe dla dzieci z rodzicami, dziadkami, opiekunami – celem działań jest umocnienie rodzinnych relacji, łączenie pokoleń, wymiana doświadczeń i umiejętności oraz ukazanie aktywnych form spędzania wolnego czasu w sposób kreatywny dla dzieci niezależnie od ich sytuacji materialnej ( działania z wykorzystaniem różnych dziedzin i technik kultury, sztuki i sportu tj. taniec, muzyka, plastyka, sport). Projekt ma na celu zagospodarowanie wakacyjnego czasu wolnego poprzez dostarczenie niecodziennej rozrywki, w sposób bezpieczny, pożyteczny i kreatywny. Ponadto bardzo ważnym zadaniem jest tworzenie sytuacji do zaciskania rodzinnych więzi podczas wspólnej zabawy bez konieczności wyjeżdżania za miasto oraz niezależnie od statusu społecznego. Cele szczegółowe : wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień i zainteresowań wspieranie ogólnego rozwoju dzieci uczenie zdrowego stylu życia, aktywnego spędzania czasu wolnego wspieranie dziecięcych talentów kształtowanie pozytywnych postaw społecznych rozbudzenie wśród dzieci chęci uczestniczenia w życiu kulturalnym i wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych, rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne szerokie oddziaływanie na wyobraźnię, łączenie pokoleń i budowanie więzi, wymiana doświadczeń i umiejętności pomiędzy uczestnikami zajęć Harmonogram planowanych działań Etap przygotowawczy/działania promocyjne: Przygotowanie treści i grafiki ulotek, roznoszenie ulotek do szkół, przedszkoli i sklepów dziecięcych, rozwieszenie plakatów na słupach ogłoszeniowych, zamieszczenie informacji w telewizji oraz na 128 stronie internetowej, przygotowanie materiałów służących do realizacji zajęć, udekorowanie sali zgodnie z tematyką zajęć. Tydzień I: „Skrzynia pomysłów” 1.07 - 05.07. 2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30 Zajęcia podczas których dzieci będą samodzielnie tworzyć pomysły, kreować swoje działania spontanicznie i i według własnego pomysłu. Np. działania typu: co robi ślady, gdzie mieszka jeż, z czego powstaje burza, dlaczego mama się złości itp. Zajęcia prowadzone będą w sposób nie narzucający konkretnych działań, a jedynie ukazujący wachlarz propozycji, z którego dziecko będzie mogło samo wybrać to, co sprawia mu największą przyjemność. Na czas przebywania dziecka na Wyspie Skarbów zapewnione będą czas na drugie śniadanie i podwieczorek oraz opieka animatorek z Wyspy Skarbów. Tydzień II: „Teatranki” 08.07. - 12.07.2013 r. działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30 Cykl zajęć teatralnych kształtujących odmienną wrażliwość od tej, która proponują nam media. Mają one na celu przygotować dziecko do tego, aby w przyszłości stało się dojrzałym odbiorcą sztuki teatralnej. Ponadto zabawa w teatr pozwoli rozwinąć pamięć wzrokowo- słuchową, wyobraźnię, piękną i poprawną wymowę. Na zajęciach dzieci min. będą mogli odegrać rolę swoich ulubionych bohaterów, zrelaksują się od codziennych obowiązków i na „chwilę” poczują się jak Alicja w krainie czarów lub jak Ben Ten. Na koniec tygodnia dzieci razem z panią z wyspy skarbów odegrają swoja sztukę, której autorami scenariusza, scenografii i ubioru będą dzieci. Tydzień III: „Kino to też fajna zabawa” 15.07 - 19.07.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30 Podczas tego tygodnia dzieci będą uczyły się obcowania z kinem, z ciemnością jaka panuje na sali oraz z tym jak wysiedzieć tyle czasu na fotelu. Kino WRZOS w tym czasie będzie prowadziło nietypowe seanse filmowe w godzinach od 10:00 do 11:30 puszczając bajki, na które głównie zaproszeni będą rodzice z dziećmi od 3 do 5 roku życia. Sala będzie przygotowana specjalnie na potrzeby klientów, co umożliwi animatorce z wyspy przeprowadzić z dziećmi „obcowanie z kinem”. W sali rozłożone będą materace, koce i wygodne poduszki, każde dziecko otrzyma maskotkę, którą później będzie mogło zabrać do domu. Sala będzie jedynie przyciemniona a nie całkowicie zaciemniona jak to zwykle bywa, dźwięk będzie odpowiednio ściszony tak by nie drażnił pociechy. Natomiast w godzinach od 12:30 do 14:00 w kinie puszczany będzie film przygodowy w jakości 3D, na który zaproszone będą dzieci od 6 do 10 roku życia . Oprócz tego pracownik kina zapozna dzieci z kabiną projekcyjną oraz z całą „drogą” jaką musi pokonać film abyśmy mogli go obejrzeć. Dzieci dowiedzą się na czym polega produkcja filmu, a animatorki wyspy skarbów przebrane za postacie z bajek będą przeprowadzać konkursy z dziedziny filmu. Tydzień IV: „Zdrowie rzecz najważniejsza” 22.07 - 26.07.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30 W tym czasie animatorki wyspy skarbów będą poruszać zagadnienia zdrowego stylu życia. Dzieci zaproponują jaki owoc, warzywo itp. chcieli by mieć na zajęciach, animatorki wyspy wybiorą te najczęściej się powtarzające i w każdym dniu tego tygodnia dzieci razem z panią będą przygotowywać posiłki z danym produktem, zrobią ekologiczny strój dla swojego „warzywa” oraz narysują swoją ulubioną potrawę. W tym czasie dzieci będą spędzać dużo czasu na świeżym powietrzu uprawiając różne sporty, gry i zabawy usprawniające kondycje fizyczną. Oprócz tego panie z wyspy skarbów będą uczyć dzieci pierwszej pomocy. Tydzień V: „Plastyczny ogród - budujemy farmę” 29.07- 02.08.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30 Cykl działań plastycznych prowadzonych w plenerze i w pomieszczeniach wyspy skarbów z wykorzystaniem różnych odcieni szarego papieru, kolorowych piórek, różnych szablonów oraz kształtów geometrycznych. Dzieci w tym czasie pod okiem animatorów stworzą zwierzątka mieszkające na farmie, zbudują różne pomieszczenia znajdujące się na farmie, które zostaną 129 pomalowane z wykorzystaniem trzech podstawowych kolorów, dzieci naucza się jak połączyć kolory ażeby powstała cała paleta. W wybrany dzień dogodny dla wszystkich, dzieci będą mogły przyprowadzić swoje małe zwierzątko domowe i opowiedzieć o jego zwyczajach, co je jak się nim opiekuje itp. Tydzień VI: „Magikomania” 05.08. - 09.08.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30 Ten tydzień przeniesie dzieci do zaczarowanego świata magii oraz poznają one tajniki zabaw cyrkowych. Dzieci doświadczą min. takich wydarzeń jak: znikające i latające przedmioty, żonglerka piłeczkami i chusteczkami oraz wirowania magicznymi talerzykami i utrzymanie równowagi na balansie. Każdy z uczestników będzie ćwiczyć tajniki magii, jak układać ręce żeby utrzymać całą talię kart, dowiedzą się na czym polega iluzja oraz spróbują swoich sztuczek. Tydzień VII: „Stacja plastyczna” 12.08. - 16.08.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30 Tego tygodnia dzieci będą uczestniczyć na zajęciach pod nazwą maskarada. Dzieci zapoznają się z takimi technikami jak : papier mache i malowanie oraz stworzą maskę afrykańską. Dzieci będą mogły zrobić sobie profesjonalne zdjęcie w kolorowych maskach. Podczas wykonywanych prac będzie puszczana muzyka klasyczna, która pozwoli dzieciom skupić się oraz ich zrelaksuje. Tydzień VIII: „ Profesor Ciekawski „ 19.08 - 23.08.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30 W tym tygodniu na Wyspie Skarbów zawita zabawa pełna wiedzy, ale też dobrego humoru Profesor Ciekawski będzie przedstawiał dzieciom sekrety wody, powietrza, elektryczności, światła, ruchu ciał i ludzkich zmysłów. Podczas wspólnej zabawy zapozna je z niezwykłymi eksperymentami naukowymi, często przeczącymi prawom logiki, dzieci zostaną zamykane w ogromnych bańkach mydlanych, będą produkowały niewidzialny płyn, pianową fontannę i dowiedzą się w jaki sposób zrobić suchy lód. Uczestnicy będą przyglądać się zaskakującym eksperymentom i zapoznawać się z naukowym wyjaśnieniem zjawisk oraz samodzielnie dochodzić do wiedzy i próbować swoich sił w eksperymentowaniu pod okiem wykwalifikowanych edukatorów. Tydzień IX: „Roztańczone nutki ” 26.08. - 30.08.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30 W tym tygodniu dzieci będą miały okazję uczestniczyć w zajęciach muzycznych, na których zaprezentowany zostanie warsztat pracy z ciałem oparty na metodach improwizacji tanecznej: proste układy taneczne, oparte o krótkie historie i łatwe do zapamiętania sekwencje ruchów. Nie zabraknie również tańca z rekwizytami i wspólnego śpiewania przyjemnych i zabawnych piosenek. Zajęcia mają na celu przedstawić taniec i śpiew jako doskonałe, aktywne formy zabawy oraz pokazać dzieciom, że muzyka łączy, uczy wyrażać swoje emocje a tworzenie jej to ogromna radość. Po zakończeniu każdego tygodnia wyspa skarbów planu podsumowanie działań, które zostaną przeprowadzone razem z rodzicami dziadkami lub opiekunami w zabawach popołudniowych, odbywających w każdy piątek w godzinach od 16.30 do 18.30. Będą to min. takie imprezy jak: Przypadki Doktora Bonifacego Trąbki, Zaczarowany świat, Zdrowo żyj, Plastyka dla dużego i małego, itp. 5. Prowadzący zajęcia Zajęcia będą prowadzone przede wszystkim przez animatorki wyspy skarbów oraz pracowników OKSiR, oprócz tego pragniemy zaprosić Teatr Frajda i Mistrza Łukasza, oraz specjalistów z dziedziny zdrowego żywienia, z dziedziny chemii i fizyki. 130 V PROJEKT 1. Tytuł projektu: WOLNOŚĆ ŚWIEŻO MALOWANA 2. Miejsce realizacji: Gdańsk-Brzeźno 3. Okres realizacji od: 1-07-2013 do: 30-08-2013 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Europejskie Centrum Solidarności (ECS) – organizator projektu „Zrozumieć Sierpień”, w ramach którego odbyła się „Wolność świeżo malowana”, ECS przekazał środki na realizację projektu. Gdański Archipelag Kultury Projektornia – partner projektu – na jego terenie realizowany był projekt. Anna Miler – pomysłodawczyni, pracownica Projektorni GAK Jarosław Kucharski, Marta Dziedzic – streetworkerzy z Gdańskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień Dacjan, Kmer – artyści graffiti Muzycy hiphopowi: 2YA, Falanga, Dyh/Jankes, Kaz, OdNowa Crew, Edzio, Somal, Chmiela, Michał Zamek, Dj Długi, Dj Polan 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Grupą bezpośrednich odbiorców była młodzież mieszkająca w Brzeźnie, spędzająca czas wolny na Placu Sąsiedzkim znajdującym się przy Projektorni GAK. W zdecydowanej większości to chłopacy w wieku 13-19 lat. W Brzeźnie jest niewielka oferta kulturalna dla młodzieży w wieku gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym. Chłopacy, z którymi pracowaliśmy nad projektem, interesują się kulturą hiphopową. Cześć z nich samodzielnie pisze teksty i nagrywa utwory. Do tej pory nie mieli jednak możliwości zaprezentować się publicznie. 6. Liczba uczestników: 20 osób zaangażowanych w tworzenie projektu graffiti i organizację koncertu, około 300 odbiorców koncertu oraz dzieciaków i młodzieży, która sporadycznie uczestniczyła w tworzeniu projektu graffiti i jego malowaniu. 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Głównym celem projektu było zaktywizowanie młodzieży do działania na rzecz lokalnego środowiska i zwiększenie jej zaangażowania w decydowanie o najbliższym otoczeniu poprzez przygotowanie projektu i wykonanie graffiti. Dzięki udziałowi w warsztatach młodzież poznała idee towarzyszące ruchowi Solidarność. Realizacja projektu zwiększyła także ofertę spędzania czasu wolnego w okresie letnim i pozwoliła poznać potrzeby kulturalne młodych ludzi, co obecnie przekłada się na próby stworzenia dla nich oferty w domu kultury. W trakcie realizacji projektu okazało się, że najważniejszym z punktu widzenia młodzieży działaniem jest zorganizowanie koncertu hip-hopowego. W związku z tym przeformułowaliśmy cele i najważniejszym stało się zorganizowanie przez młodzież koncertu, a w efekcie zwiększenie ich umiejętności w zakresie realizowania działań projektowych. 7.2. Opis działań: Projekt rozpoczął się od konsultacji ze streetworkerem i streetworkerką, którzy pracują z młodzieżą w Brzeźnie od kilku lat. Stworzyliśmy trzyosobowy zespół odpowiedzialny za realizację działań. Wybraliśmy artystę graffiti odpowiedzialnego za stworzenie projektu z pomysłów zgłoszonych przez młodzież. Zaprosiliśmy także młodzież na pierwsze spotkanie w budynku Projektorni, gdzie wyjaśniliśmy, jakie mamy plany i że chcemy, aby stworzyli projekt graffiti i następnie wykonali je samodzielnie na płocie. Następnie w porozumieniu z młodzieżą planowaliśmy kolejne spotkania, które odbywały się na dworze, pod płotem. Zbieraliśmy pomysły na projekt, które Dacjan następnie złożył w całość. Równocześnie koordynatorka rozmawiała z właścicielem płotu i uzyskała zgodę na jego pomalowanie. Zaczęliśmy czyścić płot ze starej farby oraz przygotowywać koncert. Malowanie płotu 131 rozpoczęło się w ostatni tygodniu sierpnia, towarzyszyły im freestyle – rozgrzewki przed koncertami. Zdobyliśmy materiały promocyjne z Urzędu Miasta w Gdańsku, które służyły jako nagrody w konkursach 30 sierpnia. 30 sierpnia o godzinie 13:30 rozpoczęły się mecze streetballa, który towarzyszyły freestyle oraz grill. O godzinie 17:00 rozpoczął się koncert. Prowadził go Dawid Chmielewski - jeden z chłopaków zaangażowanych w projekt od samego początku. Równocześnie trwało malowanie płotu – ten proces zakończył się dopiero tydzień później. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Młodzież była aktywnie zaangażowana we wszystkie działania - tworzyła projekt graffiti, czyściła płot, malowała jego poszczególne elementy. Koncert był ich pomysłem, który zrealizowali od zaproponowania listy artystów, po ustalenie, jaki sprzęt jest potrzebny do jego realizacji, po jego poprowadzenie. Prowadzili także działania promocyjne, uczestniczyli w montażu sceny i nagłośnienia. Naszym pomysłem było przekazanie im pola do działania i wspieranie w kwestiach organizacyjnych. Nie udało się przeprowadzić warsztatów dotyczących haseł związanych z Solidarnością, ale uznaliśmy, że będzie to zbyt zamknięta formuła i konsultacje treści graffiti odbywały się podczas wspólnych rozmów. Daliśmy chłopakom możliwość decydowania, w jakie działania chcą się zaangażować, kiedy chcą przyjść. Wiele z zastosowanych rozwiązań pochodziło z metodologii pracy streetworkerskiej. 7.4. Wskazanie zasobów i środków, przy pomocy których odbywał się projekt: dofinansowanie w ramach projektu “Zrozumieć Sierpień”, koszulki, lniane torby i poczęstunek od Europejskiego Centrum Solidarności; scena wypożyczona od ECSu; wsparcie i obecność koordynatorki projektu wiedza, umiejętności i kontakty streetworkerów z Brzeźna zasoby Projektorni GAK: nagłośnienie, lokal Zasoby kadrowe Projektorni GAK 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): - graffiti inspirowane hasłami „Solidarności” - koncert hip-hopowy - współpraca Projektorni GAK ze streetworkerami z Gdańskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień pracującymi w Brzeźnie - regularne spotkania, rozmowy o możliwych wspólnych projektach - raperzy organizują próby przed swoimi koncertami w Projektorni GAK - mniej lub bardziej regularne spotkania z raperami - w siedzibie GCPU, budynku Projektorni - informowanie się na fb o kolejnych hiphopowych inicjatywach w Trójmieście - chłopacy przychodzą do Projektorni i przynoszą pomysł na wspólne działania - spotkanie z młodzieżą na temat ich potrzeb związanych z uczestnictwem w kulturze, który odbędzie się 13 grudnia VI PROJEKT 1. Tytuł projektu: STOCZNIA JEST KOBIETĄ. OPOWIEŚCI KOBIET ZE STOCZNI GDAŃSKIEJ 2. Miejsce realizacji: Gdańsk i Trójmiasto 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 21.01.2013-24.01.2014 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Stowarzyszenie Arteria - organizacja, która otrzymała dotację na projekt Anna Miler - pomysłodawczyni, członkini Stowarzyszenia Arteria i Marta Tymińska - koordynatorki projektu Anna Miler, Marta Tymińska, Katarzyna Gumowska, Agata Włodarczyk, Barbara Borowiak, Łukasz Tymiński - grupa inicjatywna 132 Instytut Kultury Miejskiej i grupa Metropolitanka - partnerzy projektu Program Młodzież w Działaniu - grantodawca Sławomira Walczewska, Olga Rodak, Agnieszka Zarzyńska - prowadzące warsztaty Maciej Tęgi - reżyser dźwięku Patroni medialni: Platforma Kutlury, iBedeker, Radio MORS Patronat honorowy: Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania Matronat: Feminoteka 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Osoby w wieku 18 - 30 lat, głównie studentki lub studenci kierunków: etnologia, kulturoznawstwo, socjologia, historia, krajoznawstwo, dziennikarstwo czy pokrewnych, czyli osoby, które pracują lub po studiach będą pracować z ludźmi w różnym zakresie; osoby zainteresowane historią Gdańska oraz historią codzienności. w założeniu: pracownice dawnej Stoczni Gdańskiej oraz zakładów obsługujących Stocznię (np. lekarki i pielęgniarki), uczestniczki strajków w Stoczni oraz inne kobiety związane ze Stocznia (np. matki, żony, córki stoczniowców), a także z mężczyźni związane ze stocznią a mającymi wiedzę i informacje na temat kobiet. W praktyce rozmawiałyśmy i rozmawialiśmy z dawnymi pracownicami i dawnymi pracownikami Stoczni i zakładów ją obsługujących. 6. Liczba uczestników: 16 uczestniczek i uczestników warsztatów, 15 byłych pracownic i pracowników Stoczni 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: (z wniosku) - dotarcie, poprzez osoby uczestniczące w projekcie, do informatorów i informatorek znających zapomniane historie kobiet z terenu Stoczni Gdańskiej; - wyposażenie uczestniczek i uczestników warsztatów w umiejętności przygotowania, prowadzenia i dokumentowania wywiadów; - przeprowadzenie narracyjnych wywiadów z osobami będącymi świadkiniami i świadkami historii Stoczni Gdańskiej ze szczególnym uwzględnieniem historii kobiet; - zebranie ustnych opowieści pracowniczek i pracowników Stoczni w celu stworzenia archiwum audiowizualnego; - stworzenie materiałów do publicznej dystrybucji i dalszego wykorzystania np. w postaci wpisów na blogu; - poszerzanie wiedzy osób uczestniczących w projekcie i korzystających z przygotowanych materiałów z zakresu najnowszej historii Polski, przemian demokratycznych; - zwiększenie obecności kobiet w historii lokalnej; - popularyzacja wiedzy o dawnej Stoczni Gdańskiej; - nawiązanie dialogu między młodzieżą˛ a osobami starszymi o co najmniej jedno pokolenie, obejmujące doświadczenia przemian politycznych i społecznych; - wzbudzenie zainteresowania losami kobiet na tle przemian społeczno-politycznych; - wypracowanie modelu działania - scenariuszy tworzenia zbioru historii mówionych; - wypracowanie odpowiedniego warsztatu etnograficznego i dziennikarskiego u osób uczestniczących, który pozwoli im na dalszą pracę badawczą z ludźmi; - rozwój kompetencji społecznych osób uczestniczących; - promocja edukacji pozaformalnej i równościowej; - popularyzacja zagadnień herstorii (historii kobiecej). 7.2. Opis działań: Zdobycie patronatów i matronatów, stworzenie identyfikacji graficznej, rekrutacja uczestniczek i uczestników 13-14 kwietnia (sobota-niedziela): dwudniowe darmowe warsztaty historii mówionej (oral history).. Podczas warsztatów dowiedzieliśmy się, dlaczego historia mówiona jest ważna, jak przygotować się do rozmowy, na co zwracać uwagę w trakcie wywiadu, jak zbudować atmosferę zaufania między rozmówcami/rozmówczyniami. Warsztat poprowadziła Sławomira Walczewska. 20 kwietnia: spotkanie z Maciejem Tęgim, realizatorem dźwięku, na temat technicznych aspektów nagrywania wywiadów. Po spotkaniu wspólny spacer po terenach postoczniowych w celu lepszego ich 133 poznania. Oprowadzały przewodniczki z grupy Metropolitanka i jednocześnie uczestniczki projektu “Stocznia jest kobietą...”. 19 maja: warsztat antropologiczny prowadzony przez Olgę Rodak i Agnieszkę Zarzyńską.Warsztat poświęcony był wiedzy i umiejętnościom, jakie antropologia społeczna i kulturowa może wnieść do pracy uczestników i uczestniczek projektu „Stocznia jest kobietą”. Szczególną uwagę zwrócona była na sztukę prowadzenia wywiadu pogłębionego oraz wiążące się z nim wyzwania: zrozumienie wpływu badacza/ki na przebieg wywiadu czy budowanie relacji z rozmówcami. Osoby uczestniczące uczyły się, jak dostrzegać i problematyzować zjawiska, które wydają się nam naturalne i oczywiste – umiejętność przydatna, gdy prowadzi się badania wśród osób funkcjonujących w tym samym kontekście kulturowym, co badacz/ka. Czerwiec - październik: przeprowadzenie wywiadów z pracownicami dawnej Stoczni Gdańskiej oraz zakładów obsługujących Stocznię (np. lekarkami i pielęgniarkami), uczestniczkami strajków w Stoczni, a także z mężczyznami związanymi ze stocznią a mającymi wiedzę i informacje na temat kobiet. W tym okresie pozostawaliśmy w regularnym kontakcie za pośrednictwem listy mailingowej projektu oraz zamkniętej grupy na facebooku. Omawialiśmy tam kwestie merytoryczne i techniczne. Informowaliśmy się o postępach projektu, spotykaliśmy na spacerach po terenach postoczniowych. Październik-styczeń: montaż audioprzewodnika na podstawie wybranych fragmentów wywiadów. Za scenariusz i reżyserię odpowiedzialne były: Anna Miler, Marty Tymińska, Joanna Ilczyszyn. Realizacją dźwięku (montażem i udźwiękowieniem) zajął się Maciej Tęgi. 10 grudnia - spotkanie promujące audioprzewodnik, prapremiera w Instytucie Kultury Miejskiej. Na spotkaniu obecne były rozmówczynie i jeden rozmówca. Przedstawiłyśmy przebieg prac nad audioprzewodnikiem, zaprezentowałyśmy jego dłuższy fragment, po którym nastąpiła dyskusja na temat pamięci, tworzenia mitów o stoczni. Audioprzewodnik zostanie opublikowany do 17 stycznia. W styczniu odbędzie się dwudniowy warsztat ewaluacyjny projektu. Organizatorki planują kontynuację projektu - dalsze zbieranie wywiadów oraz tworzenie słuchowisk o Stoczni. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Podczas warsztatu z historii mówionej wspólnie wypracowaliśmy metodologię zbierania wywiadów. Uczestniczki i uczestnicy otrzymali dużą swobodę w zakresie organizowania swojej pracy przy prowadzeniu wywiadów - otrzymali bazę kontaktów od grupy Metropolitanka, ale szukali także samodzielnie wśród rodziny i znajomych. Część osób w ten sposób dotarła do dawnych pracowni i pracowników Stoczni. Projekt nastawiony był na zdobywanie umiejętności wchodzenia w dialog między pokoleniami poprzez spotkanie i rozmowę. Spotkanie promujące projekt było także zaplanowane i zor ganizowane przez uczestniczki i uczestników projektu. Zebranie wywiadów i opublikowanie wspomnień pracownic i pracowników przyczyny się do zwiększenia wiedzy na temat kultury codziennej życia w Stoczni Gdańskiej. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: dyktafon, mikrofon i dysk twardy (2 TB) zakupione w ramach projektu. przestrzeń udostępniana na spotkania przez Instytut Kultury Miejskiej i Stowarzyszenie Waga komputer i drukarka będące w posiadaniu Stowarzyszenia. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Rezultaty twarde: 65 minutowy audioprzewodnik 15 wywiadów z dawnymi pracownicami i pracownikami byłej Stoczni reportaż przygotowany przez Hannę Bogotuję-Zakrzewską i wyemitowany w Programie Trzecim Polskiego Radia reportaż w studenckim Radiu MORS tekst w “Wysokich Obcasach” - planowana data publikacji: 28 grudnia 2013 teksty prasowe na temat projektu spotkanie promujące audioprzewodnik 134 film animowany promujący audioprzewodnik baza kontaktów do osób historycznie związanymi ze Stocznią Gdańską przygotowanie i opublikowanie w internecie dobrych praktyk z projektu dotyczącego zbierania i opracowywanie historii mówionej. Rezultaty miękkie większe umiejętności uczestniczek i uczestników w zakresie prowadzenia wywiadów narracyjnych większe kompetencje interpersonalne uczestniczek i uczestników zawiązanie relacji międzypokoleniowych między osobami, które przeprowadzały wywiady a rozmówcami i rozmówczyniami. wypracowanie modelu prowadzenia wywiadów; wzmocnienie zainteresowania społecznego rolą kobiet w historii współczesnej; zawiązanie sieci współpracy z grupą młodych badaczek i badaczy lokalnej historii; zaistnienie herstorycznego aspektu Stoczni Gdańskiej w ogólnym dyskursie na temat Stoczni Gdańskiej; spopularyzowanie Stoczni Gdańskiej i jej historii; zbudowanie relacji i współpracy pomiędzy uczestniczkami i uczestnikami a informatorkami oraz informatorami; stworzenie możliwości do samodzielnego poznawania herstorii Stoczni Gdańskiej osobom zainteresowanym poprzez audioprzewodnik. VII PROJEKT 1. Tytuł projektu: WĘDRUJĄCA ESTRADA 2013 2. Miejsce realizacji: Projekt został zrealizowany w Zamościu na czterech zamojskich osiedlach: - Zamoyskiego - Orzeszkowej - Słoneczny Stok - Promyk 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): Od 10.07.1013 do 14.08.2013 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Pomysłodawcą i realizatorem projektu był zespół doświadczonych instruktorów Zamojskiego Domu Kultury, posiadających kwalifikacje i wieloletnie doświadczenie oraz zatrudnionych animatorów Kultury: plastyków, muzyków. W organizację imprez włączyły się: Spółdzielnia Mieszkaniowa im. Jana Zamoyskiego, Spółdzielnia Mieszkaniowa im. Waleriana Łukasińskiego oraz Zarządy Osiedli Słoneczny Stok i Promyk. Do współpracy zaprosiliśmy również animatorów kultury, grupy nieformalne /Grupa Teatralna Utopia/, organizacje pozarządowe: Zamojskie Stowarzyszenie Czerwony Smok, Zamojskie Stowarzyszenie Dziennikarzy, Stowarzyszenie „Projekt Europa”, Stowarzyszenie „Drukarnia Wyobraźni”, Stowarzyszenie Abrakadabra, Zamojskie Centrum Wolontariatu, PCK, Uniwersytet Dziecięcy ”Unikids”, Diecezjalny Klub Sportowy „Gaudium” w Zamościu oraz instytucje społeczne i miejskie: Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Zamościu, MPCR, Piecza Zastępcza, Policja Miejska, Państwowa Straż Pożarna i Straż Miejska w Zamościu. 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Zadanie adresowane było do mieszkańców Zamościa – całych rodzin zamieszkujących cztery zamojskie osiedla o największym skupisku ludności: Zamojskiego, Orzeszkowej, Słoneczny Stok i Promyk. 135 Osiedla te nie zostały wybrane przypadkowo – to tutaj mieszkańcy mają niedostateczny dostęp do Kultury, zamieszkiwane też są licznie przez rodziny borykające się z wieloma dysfunkcjami. 6. Liczba uczestników: Szacunkowa liczba odbiorców wszystkich przedsięwzięć kulturalnych przeszło 1200 osób. 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Celem projektu było wypełnienie pustej przestrzeni w życiu społeczności, angażowanie dzieci i młodzieży oraz ich rodzin do aktywnego uczestnictwa w projektach artystycznych - łączących edukację kulturalną i wychowanie przez sztukę ze wspólną zabawą. Zamojski Dom Kultury poprzez stworzenie cyklicznej imprezy interdyscyplinarnej zaktywizował do działania nie tylko mieszkańców, ale również zamojskie organizacje pozarządowe i inne jednostki zależne miasta. Wakacje są specyficznym okresem kiedy rodziny mają więcej czasu dla siebie, a wielu nie stać na wczasy i wyjazdy. Swoimi działaniami Zamojski Dom Kultury wypełnił powstałą pustkę – zachęcił do czynnego wypoczynku na świeżym powietrzu mieszkańców Zamościa i pokazał, że całe rodziny w sytuacjach zabawowo – zadaniowych mogą współdziałać, integrować się i relaksować. Wśród celów szczegółowych przedsięwzięcia, które zostały osiągnięte, należy wymienić: - wzrost świadomości społecznej i kulturalnej uczestników, - aktywizacja mieszkańców do współdziałania z organizacjami pozarządowymi i w ich obszarze, - zagospodarowanie i efektywne wykorzystanie czasu wolnego, poprawa samopoczucia i zdrowia, - wzmocnienie wiary we własne siły, umiejętności i doświadczenie, - usuwanie barier społecznych, - zmniejszenie skali zachowań destrukcyjnych wśród dzieci, młodzieży i osób dorosłych. 7.2. Opis działań: „Wędrująca Estrada” była propozycją relaksowo-zabawowego zagospodarowania czasu wolnego, adresowaną do mieszkańców czterech zamojskich osiedli z wykorzystaniem idei pikniku trzech pokoleń - w ramach kampanii „Postaw na rodzinę”. Informacje o projekcie ukazały się w lokalnej prasie oraz portalach internetowych, rozniesione zostały afisze i ulotki. Godzinę przed rozpoczęciem - po Zamościu kursowało kolorowo pomalowane auto zapraszając całe rodziny do uczestnictwa w imprezie. Na danym osiedlu rozstawiona została scena, namioty do prowadzenia warsztatów. Pojawiły się place zabaw dla dzieci z dmuchanymi atrakcjami i stoiska gastronomiczne. Przez całą imprezę otwarty był punkt „SOS Potrzeb Społecznych” gdzie Radni Miasta Zamość, przedstawiciele instytucji publicznych, Zarządu Osiedla udzielali porad i odpowiadali na nurtujące mieszkańców pytania. Równocześnie w wybranej przestrzeni osiedla odbywały się zajęcia warsztatowe ze specjalistami różnych dziedzin sztuki: muzyka, plastyka, teatr, pedagogika cyrku: - warsztaty teatralne – przygotowanie etiud, humorystycznych scenek rodzajowych, zakończone prezentacją zgromadzonej publiczności, - warsztaty cyrkowe – poznanie tajników żonglerki, ekwilibrystyki, akrobatyki oraz sztuki chodzenia na szczudłach, - warsztaty muzyczne – udowodniliśmy, że muzykę można dotknąć, zobaczyć, smakować; wspólne muzykowanie zakończyło ułożenie piosenki o osiedlu i zaprezentowanie jej na scenie. - warsztaty plastyczne - poznanie technik wykonywania „papierowych cudów” m.in. kwiat lotosu metodą orgiami, pudełka na prezenty ozdabiane metodą quilingu, róże z krepiny, koszyczki, tekturowe kurki oraz zdobienie filiżanek plasteliną i lakierem. Przez całą imprezę funkcjonował kącik ekologiczno - artystyczny, gdzie uczyliśmy jak segregować śmieci, dbać o przyrodę i robić cuda z niczego – czyli z materiałów, papieru, pustych opakowań i mieć przy tym mnóstwo zabawy. Niemałym zainteresowaniem cieszył się również kącik gier planszowych 136 zapewniający dobra rozrywkę całym rodzinom. Dużą atrakcją dla dzieci było malowanie twarzy przez animatorki, które przy użyciu farbek z atestem wyczarowały na dziecięcych buziach miłe i śmieszne wizerunki. Nad całością przedsięwzięcia czuwali animatorzy, zapraszając do udziału w warsztatach, grach sportowych, pokazach. Mieszkańcy korzystali z konsultacji w poszczególnych punktach m.in. udzielania pierwszej pomocy, rozwiązywania problemów społecznych, znakowania rowerów, pokazie tresury psów, eksperymentów naukowych. Każdą osiedlową imprezę kończyła „biesiada rodzinna”, mająca na celu integrację osiedlowej społeczności poprzez wspólna zabawę przy muzyce, tańcach integracyjnych i konkursach z nagrodami. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Projekt ZDK był multidyscyplinarny, stąd składało się na niego: - angażowanie dzieci i młodzieży oraz ich rodzin do aktywnego uczestnictwa w projektach artystycznych - łączących wychowanie przez sztukę ze wspólną zabawą. - zapewnienie rodzinom ze środowisk zagrożonych patologią możliwości uczestnictwa w kulturze - kształcenie umiejętności odbioru sztuki - stwarzanie warunków do indywidualnego rozwoju osobowości, do konfrontacji, oceny i wymiany doświadczeń, ujawnianie talentów - kształcenie umiejętności związanych z aktywnością twórczą w wybranym rodzaju sztuki - edukacja wielo i miedzykulturowa - kształcenie potrzeb kulturalnych - pielęgnowanie dziedzictwa kulturowego - rozwój osobowości w aspekcie kreatywności, odpowiedzialności, wrażliwości, tolerancji - pomoc w szukaniu własnych dróg ekspresji - nawiązywanie kontaktów i budowa więzi opartych na zrozumieniu, tolerancji, otwartości - poznawanie kultury własnego narodu - promocja miasta i osiedla na terenie kraju 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Projekt sfinansowany został z budżetu Miasta Zamość. Realizacja projektu była możliwa dzięki zaangażowaniu wielu ludzi i instytucji. Imprezy odbywały się na terenach należących do SM im. Waleriana Łukasińskiego w Zamościu, SM im. J. Zamoyskiego oraz Zarządu Osiedla Słoneczny Stok i Osiedla Promyk. Sprzęt niezbędny do realizacji projektu (nagłośnienie, oświetlenie, scena, namioty, krzesła, stoły) należał do Zamojskiego Domu Kultury. Również osoby zatrudnione w Zamojskim Domu Kultury zajmowały się animacją, prowadziły zajęcia warsztatowe, były odpowiedzialne za sprawy finansowe, techniczne oraz porządkowe. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): ZDK udało się połączyć edukacje kulturalną, dobrą zabawę i rekreację z możliwością rozwiązywania różnych problemów społecznych mieszkańców Zamościa. Projekt stworzył przestrzeń do spotkania z Radnymi Miasta, Zarządami Osiedli, przedstawicielami instytucji państwowych i pozarządowych – umożliwiło to poszukiwanie wspólnych rozwiązań istniejących problemów i wypracowanie dobrych praktyk. ZDK zaktywizował do współpracy zamojskie NGO’s, które w atrakcyjny sposób zaprezentowały swoją działalność statutową i zachęcały do angażowania się w życie organizacji pozarządowych. Mieszkańcy aktywnie uczestniczyli w projekcie ucząc się pracy w grupie, rozwijając swoje umiejętności i dobrze się bawiąc. Rezultatem zadania było również odbudowanie funkcji opiekuńczych i wychowawczych rodziny wobec dzieci, integracja rodziny ze środowiskiem. Mieszkańcy uzupełnili wiedzę dotyczącą wpływu aktywnego wypoczynku na życie i zdrowie człowieka, zmiany stylu życia. 137 Projekt ”Wędrująca Estrada” był dobrym przykładem budowania społeczeństwa obywatelskiego poprzez działania kulturalne i zabawę. Spotkał się z pozytywną opinią mieszkańców i przedstawicieli władz. Postanowiono na stałe wpisać ją w kalendarz imprez kulturalnych miasta Zamość, rozszerzając zasięg na pozostałe zamojskie osiedla. Skutki zrealizowanego przez Zamojski Dom Kultury projektu będą niewątpliwie długofalowe. Budowanie więzi rodzinnych, wzmacnianie ich trwałości są działaniami nadrzędnymi wspierającymi dobre funkcjonowanie społeczeństwa. Jest to dobrą podstawą do dalszego budowania społeczeństwa obywatelskiego, społeczeństwa zaangażowanego, walczącego o swoje lepsze jutro poprzez stawianie może i pozornie małych kroków w kierunku poprawy swojego bytu i zadowolenia z życia. Wymiernym skutkiem potwierdzonym statystykami strony www.zamosc.naprawmyto.pl jest zwiększona liczba zgłoszonych alertów dotyczących usterek miasta (dziur w ulicach, krzywych chodników, zwalonych drzew itp.), jak i komentarzy zamieszczanych w serwisie. Ponadto mieszkańcy w czasie „Wędrującej Estrady” nawiązali bliższy kontakt z radnymi ze swoich okręgów oraz przewodniczącymi osiedli. Niejednokrotnie po prostu ich poznali. W ramach prowadzonej przez członków Stowarzyszenia „Projekt-Europa” kampanii informacyjnej dot. inicjatywy lokalnej mieszkańcy za pośrednictwem stowarzyszenia złożyli wniosek o podjęcie inicjatywy lokalnej dot. obsadzenia donic kwiatowych znajdujących się w centrum miasta. Dzięki środkom finansowym przyznanym przez Miasto Zamość na realizację projektu, zakupiono sprzęt nagłośnieniowy, sceniczny, poziomice, kratownice i pary ledowe. VIII PROJEKT 1. Tytuł projektu: UNIEJOWSKI TYGIEL KULTURY 2. Miejsce realizacji: Uniejów- Izba Regionalna prowadzona przez Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Miejsko Gminny Ośrodek Kultury w Uniejowie, Kolegiata w Uniejowie 3. Okres realizacji: 07 maja 2012 do 31 grudnia 2012 roku 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa (pomysłodawca i wykonawca), Urząd Miasta W Uniejowie, PGK "Termy Uniejów", Komenda ZHP w Uniejowie 5. Do kogo był adresowany: Projekt adresowany do grup zróżnicowanych wiekowo z terenu Miasta i Gminy Uniejów( dzieci i młodzieży, osób dorosłych- w tym seniorów), a także do turystów coraz liczniej odwiedzających Uniejów- miasto ze statusem Uzdrowiska Termalnego, szukających atrakcji kulturalnych. 6. Liczba uczestników: Każdorazowo w wydarzeniach od 70- 100 osób. 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: głównymi celami realizowanego projektu było pokazanie naszej kultury i tradycji, podniesienie poziomu wiedzy o historii regionu, promowanie uzdolnionej młodzieży i twórców lokalnych, pobudzanie ich do rozwijania talentów i pasji. Projekt realizowano również w celu aktywizacji dzieci i młodzieży oraz osób starszych do działań na rzecz krzewienia kultury, pielęgnowania tradycji i dorobku pokoleń, budowania integracji międzypokoleniowej. 7.2. Opis działań: Maj Spotkanie z partnerami w celu ustalenia warunków współpracy Akcja promocyjna poprzez plakaty, ulotki i na stronach www. 138 "Spacerkiem po Uniejowie i okolicy"-wycieczki Opracowanie graficzne folderu o historii Uniejowa i jego druk Czerwiec Promocja folderu połączona z projekcją archiwalnego filmu o Uniejowie. Lipiec - Spotkania z cyklu "Ludzie z pasją" Wernisaż prac malarskich uniejowskiego artysty Koncert muzyki organowej i kameralnej Wystawa fotograficzna z cyklu "Moje podróże małe i duże" w formie wystawy fotografii i prezentacji multimedialnej, uświetniona występem indianistów z zespołu "Ranores" Sierpień "Uniejoviana"- wystawa czasopism lokalnych i o regionie oraz promocja widokówek z fraszką. Wrzesień - Historia w ujęciu rocznicowym Wystawa historyczna pt. "Militaria II wojny światowej". Prelekcja "Wojna i okupacja w Uniejowie" Spotkanie ze świadkami wojennych wydarzeń Październik - Ocalone od zapomnienia Promocja broszury "Szkoły, których nie ma" połączona ze spotkaniem nauczycieli Seniorów z terenu gminy Uniejów i zlikwidowanych w wyniku reformy oświaty szkół Listopad- Historia w ujęciu rocznicowym Udział uczestników projektu w radosnym Święcie Niepodległości Koncert muzyczny w wykonaniu uczniów miejscowej Szkoły Muzycznej I stopnia oraz recytacje uczniów miejscowych szkół podstawowych i gimnazjum Prelekcja pt. "Uniejów w czasie zaborów" Grudzień Kiermasz ozdób świątecznych połączony z tradycją bożonarodzeniową w naszej okolicy Koncert kolęd w wykonaniu uczniów Podsumowanie projektu w obecności partnerów 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: angażowanie i aktywne uczestnictwo (poprzez występy, przygotowywanie wystaw, dokumentowanie fotograficzne, przygotowywanie prezentacji multimedialnych, notatek prasowych) głównie dzieci i młodzieży z terenu gminy Uniejów w organizowanych spotkaniach i koncertach, wycieczkach. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Zasoby kadrowe: nauczyciele - regionaliści, pedagog, fotograf, nauczyciel- historyk, artysta plastykgrafik, muzyk-organista i klawesynista, dyrektor szkoły muzycznej i miejscowych szkół podstawowych i gimnazjum, proboszcz parafii, osoba obsługująca sprzęt nagłaśniający, harcerze, uczniowie. Ogólny koszt projektu: 16 730 zł, w tym: dotacje 14 620 zł, środki własne 2310 zł. Wszystkie sprawy organizacyjne wykonane w ramach wolontariatu. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): W wyniku realizacji zadania (poprzez prelekcje, filmy, wydawnictwa) została rozpowszechniona wiedza o historii i tradycjach Uniejowa i okolicy. Młodzież z Uniejowa i okolicy (30 osób) bliżej poznała historie ciekawych miejsc w najbliższej okolicy. Mieszkańcy miasta i gminy Uniejów wzięli udział w różnorodnych wydarzeniach kulturalnych. Miejscowi artyści zaprezentowali swój dorobek, talent i pasje. Do istniejących już zasobów wydawniczych Towarzystwa Przyjaciół Uniejowa dołączono folder, broszurę, tomik wierszy, kolejna seria widokówek. Pozostały prezentacje multimedialne. 139 IX PROJEKT 1. Tytuł projektu: EUROPEJSKI FESTIWAL FILMOWY INTEGRACJA TY I JA 2. Miejsce realizacji: Koszalin i 40 miejscowości w kraju – Małe Festiwale Ty i Ja i kina studyjne 3. Okres realizacji: jeden rok kalendarzowy od stycznia do grudnia, projekt cykliczny- realizowany od 2003 roku 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Pomysłodawca – Barbara Bielińska – Jaroszyk; Wykonawca – Koszalińskie Towarzystwo Społeczno – Kulturalne; Edukatorzy – Politechnika Koszalińska, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, UAM Poznań, Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, Międzynarodowa Organizacja Edukacja dla Pokoju przy ONZ, Joanna Skrzydlewska, posłanka do Parlamentu Europejskiego w Brukseli; Animatorzy – Pałac Młodzieży w Koszalinie, Instytut Polityki Społecznej i Stosunków Międzynarodowych Politechniki Koszalińskiej, Instytut Neofilologii o Komunikacji Społecznej Politechniki Koszalińskiej, Studio Miniatur Filmowych w Warszawie, Fundacja Fabryka UTU w Toruniu. Artyści – twórcy i odtwórcy filmowi, wokaliści, plastycy, fotograficy, rzeźbiarze, uznani artyści sprawni i niepełnosprawni. Sponsorzy – Lotto, Energa, Mercedes Benz – Dealer Mojsiuk, Uzdrowisko Połczyn Zdrój; Patroni honorowi: Kanclerz Krajowy Międzynarodowej Organizacji Edukacja dla Pokoju przy ONZ, Posłanka do Parlamentu Europejskiego Joanna Skrzydlewska, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, Rzecznik Praw Obywatelskich, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego, Filmoteka Narodowa, Prezydent Miasta Koszalina; Partnerzy – Kiwanis International Klub Koszalin, Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych Ikar, Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych, Ich Rodzin i Przyjaciół Opoka 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Środowiska zorganizowane i nigdzie nie przynależne, skupiające osoby niepełnosprawne, młodzież szkół średnich, studenci, mieszkańcy miasta Koszalina i okolic, seniorzy, wczasowicze i kuracjusze, widzowie kin studyjnych. 6. Liczba uczestników: ok. 5000 7. Opis projektu: Europejski Festiwal Filmowy Integracja Ty i Ja jest jednym z nielicznych wydarzeń filmowych poświęconych problemom osób niepełnosprawnych w Europie. Jego celem jest popularyzacja i rozpowszechnienie najnowszego dorobku polskiej i światowej kinematografii, podejmującej różnorodne aspekty problematyki niepełnosprawności. Prezentacja rozmaitych form i treści zgłębiających tę tematykę w połączeniu z szeregiem interdyscyplinarnych imprez towarzyszących pozwala w pełni realizować ideę wielopłaszczyznowej integracji społecznej. Podczas festiwalu tworzymy warunki do publicznej debaty na temat niepełnosprawności, przedstawiamy i rozwijamy nowe formy rehabilitacji i integracji społecznej poprzez sztukę filmową. 7.1. Cel/e projektu: - Promowanie wiedzy na temat osiągnięć kinematografii polskiej i zagranicznej w wielopłaszczyznowym aspekcie problematyki niepełnosprawności. - Integracja osób niepełnosprawnych z pozostałą częścią społeczeństwa poprzez sztukę filmową, - Podkreślenie roli filmu, jako narzędzia do budowania integracji społecznej, która powinna być nieodzownym elementem współczesnej kultury 140 - Poszukiwanie i prezentacja nowych obszarów rehabilitacji społecznej niwelujących wykluczenie - Inspirowanie twórców do rozwoju kultury filmowej poprzez stworzenie możliwości do bezpośredniego zetknięcia z potencjalnymi bohaterami i ich problemami. - Upowszechnianie ambitnego, niekomercyjnego repertuaru filmowego związanego z problematyką niepełnosprawności - Przedstawienie roli filmu jako oryginalnej formy terapii - Promowanie kinematografii polskiej w kraju i za granicą jako kinematografii "przyjaznej osobom niepełnosprawnym" - Wzrost zainteresowania problematyką niepełnosprawności organizacji i instytucji, mediów i osób prywatnych (a w szczególności młodzieży) - Dobór i prezentacja takiego materiału filmowego, który poprzez dramaturgię, komizm i ciekawą fabułę trafi do zróżnicowanego grona odbiorców - Wzrost aktywności kulturalnej lokalnej społeczności 7.2. Opis działań: Założenia merytoryczne i organizacyjne naszego festiwalu oparte będą są koncepcji uwzględniającej oryginalność i wysoki, niekomercyjny poziom artystyczny filmów i imprez towarzyszących. Każda projekcja festiwalowa i inne aktywności kulturalne są elementami społecznej integracji. Dzięki równolegle odbywającym się Małym Festiwalom "Ty i Ja" w mniejszych miejscowościach naszego kraju (o ograniczonym dostępie do dóbr kultury), dzięki projekcjom filmowym w kinach studyjnych (w największych miastach w Polsce) upowszechniamy kino ambitne i nietuzinkową problematykę. W koncepcji upowszechniania kina ambitnego; w szczególności wśród młodzieży, znajdują się takie obszary jak Filmowa Akademia Integracji, pokazy specjalne filmów o niepełnosprawności, spotkania z filmowcami, którzy mają za zadanie poszerzyć wiedzę o filmie. Aby zmotywować i zainspirować młodych twórców do podejmowania ważkich i nietuzinkowych tematów, wyróżniamy i promujemy ich sylwetki i dokonania w środkach masowego przekazu, przedstawiamy ich jako osoby wrażliwe i odpowiadające swoją twórczością na zapotrzebowania społeczne. Aby zrealizować tę koncepcję z roku na rok poszerzamy współpracę ze szkołami filmowymi. Program filmowy budujemy tak aby w ciągu 5 dni festiwalowych można było obejrzeć jak najwięcej jak najlepszych produkcji z różnych kinematografii światowych, a szczególnie z Polski z ostatnich 3 lat. Wszystkie filmy muszą zawierać aspekt niepełnosprawności. Ocenia je międzynarodowe jury a konkurs odbywa się w kategorii film fabularny, dokumentalny, film amatorski (tworzony przez osoby niepełnosprawne lub ze znacznym ich udziałem) oraz etiuda studencka. Każdego roku pokazujemy ok. 40 takich obrazów. Spotkania widzów z twórcami i bohaterami ich filmów są tak skonstruowane i dobrane tematycznie aby niewymuszony dialog pomiędzy widzem a twórcą w sposób naturalny i interesujący pogłębiał integrację społeczną. Każda edycja festiwalu jest inna, poświęcona różnym aspektom niepełnosprawności (np. rodzicielstwu, seksualności, nowinkom technicznym, pasji i miłości, dokonaniom sportowym) ale zawsze najważniejszy jest film, jako narzędzie do budowania integracji społecznej poprzez sztukę filmową. Zapraszamy do Koszalina ośrodki i osoby prywatne które podczas festiwalu zgłębiają wiedzę na temat oryginalnej i skutecznej formy rehabilitacji przez film. Filmoterapia wyróżnia nasz festiwal jako wydarzenie, w którym sztuka filmowa ma niebagatelne znaczenie w procesie terapeutycznym. Organizacja warsztatów filmowych pozwala uczestnikom poszerzać wiedzę na temat terapii filmem. Dzięki organizowanym spotkaniom z cyklu „Najlepsi z najlepszych” zaznajamiamy z problematyką niepełnosprawności koszalińską młodzież. Bezpośrednie spotkania z niepełnosprawnymi twórcami, podróżnikami i sportowcami, prezentacja ich pasji i dokonań oraz otwarte dyskusje przybliżają ich sylwetki i niosą ze sobą wielką wartość edukacyjną i wychowawczą. Poprzez organizację szeregu interdyscyplinarnych imprez towarzyszących takich jak koncerty, wystawy, happeningi, filmowe pokazy specjalne, warsztaty, spotkania z twórcami i masową, otwarte imprezy masowe zapraszamy do aktywnego uczestnictwa w wydarzeniach mieszkańców Koszalina a także turystów i kuracjuszy przebywających w regionie. Organizowane już w 30 miejscowościach w kraju Małe Festiwale „Ty i Ja” oraz projekcje w 15 kinach studyjnych dużych, polskich miast umożliwiają zapoznanie się z dorobkiem kinematografii polskiej i zagranicznej poruszającej temat niepełnosprawności. Angażują placówki szkolno – wychowawcze, domy kultury, świetlice, biblioteki, fundacje i stowarzyszenia działające na rzecz osób niepełnosprawnych do działania na rzecz swoich lokalnych społeczności. Wszystkie działania przyczyniają się do budowania pozytywnego wizerunku naszego miasta, w kontekście miasta przyjaznego, tolerancyjnego i otwartego na potrzeby wszystkich grup społecznych. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: całoroczna Filmowa Akademia Integracji, warsztaty filmowe, fotograficzne, plastyczne, edukacyjne poranki filmowe, konfrerencje, debaty publiczne, „żywe lekcje wychowawcze” - spotkania z młodzieżą, 141 resocjalizacyjne spotkanie paraolimpijczyków, podróżników itp. z osadzonymi, spotkania z twórcami filmowymi i autorami wystaw, integracyjne imprezy masowe (np. Drift Niepokonanych w Moto Parku w Koszalinie) 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: sponsorzy prywatni, FIO, PFRON, MKiDN, PISF, Gmina Miasta Koszalina, Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Dzięki organizacji 10 Edycji Europejskiego Festiwalu Filmowego Integracja Ty i Ja osiągnięto następujące rezultaty: zwiększono liczbę instytucji i osób działających na rzecz integracji społecznej „żywe lekcje wychowawcze” w szkołach przybliżają osiągnięcia i sylwetki wyjątkowych os. niepełnosprawnych co przyczyniło się do większej tolerancji i przełamało stereotypy związane z niepełnosprawnością po prezentacji ok. 400 filmów widzowie mogli ocenić jak postrzegany jest problem niepełnosprawności w krajach zróżnicowanych cywilizacyjnie, mentalnie i kulturowo zainspirowaliśmy twórców do tworzenia kina niekomercyjnego; wyczulonego na sprawy społeczne osobom niepełnosprawnym wskazaliśmy obszary do samorealizacji i podniesienia swojej samooceny rozwinęliśmy współpracę z wolontariuszami stworzyliśmy forum do wymiany poglądów i myśli, na wielu płaszczyznach i różnych kontekstach zainteresowaliśmy ośrodki medialne problematyką niepełnosprawności zbudowaliśmy drogę do rozwoju festiwalu w Europie poprzez wizytę studyjną w Parlamencie Europejskim w Brukseli i organizację Małego Festiwalu „Ty i Ja” w Polskim Ośrodku Społeczno – Kulturalnym wszystkie działania edukacji kulturalnej w zakresie problematyki niepełnosprawności umocniły ideę integracji społecznej X PROJEKT 1. Tytuł projektu: PARTYCYPACJE 2. Miejsce realizacji: Nowa Huta, Babice 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): luty 2013-maj 2014 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Łaźnia Nowa, Bartosz Szydłowski, Matylda Stanowska /Lodołamacz/ 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: to projekt międzygeneracyjny, wzmacniający kompetencje społecznych relacji, adresatem byli i seniorzy i młodzi, mieszkańcy Nowej Huty, Babic i Wygiełzowa, ale również wszyscy, którzy wyrazili chęć uczestniczenia w nim nawet spoza ośrodków, gdzie były realizowane poszczególne części projektu 6. Liczba uczestników: aktywnych , czyli współtworzących projekt 80, biernych, czyli obserwatorów efektów, uczestników dyskusji, widzów 4000, czytelników Lodołamacza-kilkanaście tysięcy /projekt jest w trakcie realizacji – przed nami odsłona na zamku Lipowiec w Babicach/ 7. Opis projektu: 142 7.1. Cel/e projektu: celem większości działań edukacyjnych w Łaźni Nowej jest tworzenie naturalnego środowisko wokół teatru, wzmocnienie więzi wspólnotowych i nadanie tym samym instytucji kultury szczególnej roli w strukturze społecznej dzielnicy. Zatem celem jest wypracowywanie kompetencji wspólnotowych, obywatelskich, które stanowią fundamentalny warunek uczestnictwa w kulturze. Aktywizacja i rozbudzenie identyfikacji z działaniami kulturotwórczymi. 7.2. Opis działań: praca nad spektaklem Klub miłośników filmu Misja, przygotowanie cyklu TEATR ZGROMADZENIE, druk lokalnego dwutygodnika LODOŁAMACZ, spektakl LIPOWIEC 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: praktyczne uczestnictwo w procesie tworzenia spektaklu, oraz dwutygodnika, wymiana kompetencji, wzmacnianie podmiotowości i wspólnotowych relacji, warsztaty aktorskich improwizacji, warsztaty dziennikarskie. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: środki europejskie /mrpo/ i zaplecze teatru Łaźnia Nowa. Budżet całości 700 000 zł 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): - XI PROJEKT 1. Tytuł projektu: KLUB GOŃCA TEATRALNEGO 2. Miejsce realizacji: Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr):od 30-09-1991, aktualnie działania w toku 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych z Legnicy, Fundacja Teatr AVATAR z Legnicy, teatry alternatywne i młodzieżowe z całej Polski, legniccy aktorzy i aktorzy współpracujący z teatrem z całej Polski 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: działania są adresowane do wszystkich grup wiekowych: dzieci, młodzież, dorośli i seniorzy oraz dorosłe osoby chore psychicznie i ich rodziny. Przyjmujemy każdego, nie organizujemy castingów, zależy nam na wszystkich, którzy chcą rozwijać się poprzez teatr. 6. Liczba uczestników: około 200 osób każdego roku uczestniczy w stałych warsztatach teatralnych i twórczych. 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Rozwijanie aktywności twórczej i wyobraźni uczestników poprzez aktywne działania teatralne, integracja międzypokoleniowa, zwiększenie zainteresowania teatrem, szansa na rozwój osobisty, umiejętność współpracy w grupie, terapia przez teatr. 7.2. Opis działań: Każda grupa wiekowa uczestniczy w warsztatach twórczych raz w tygodniu, organizujemy także warsztaty dla wszystkich grup szczególnie przed wspólnymi prezentacjami scenicznymi. Uczestnicy występują w happeningach, spektaklach, akcjach plenerowych. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: warsztaty twórcze, spektakle, eventy, happeningi, performance. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: działania są finansowane z budżetu teatru oraz doraźnie z dotacji zewnętrznych w ramach programów: Narodowego Centrum Kultury w Warszawie, Fundacja POLSKA MIEDŹ. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): wzrost kreatywności i asertywności uczestników, rozwój kompetencji artystycznych, chęć współpracy z teatrem na zasadzie wolontariatu: 143 pomoc w zajęciach dla dzieci oraz promocji teatru, poszerzenie wiedzy o teatrze, w szczególności legnickim. XII PROJEKT 1.Tytuł projektu: OŚRODEK NOWY ŚWIAT 2. Miejsce realizacji: Stary teatr przy ul. Nowy Świat 19, Legnica 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): . Od 2 stycznia 2010 do chwili obecnej 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Pomysłodawcy: Jacek Głomb Magdalena Pietrewicz Fundatorzy (w różnych latach) : Fundacja Polska Miedź MKiDN Fundacja Rosa Partnerzy (przy różnych projektach): - Miesięcznik „Słowo Żydowskie” (Warszawa) - Stowarzyszenie „Teatr Brama” (Goleniów) w ramach Akademii Teatru Alternatywnego, - Stowarzyszenie „Teatr Kana” (Szczecin), - Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Wrocławski (Wrocław), - Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu, - SIT – Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych, LCK – Legnickim Centrum Kultury, - KMF – Klub Miłośników Filmu, - Fundacja „Avatar” – Teatrem Tancerzy Ognia. - Stowarzyszenie „Tylko Miedź”. Prowadzący: Różni instruktorzy 6. Liczba uczestników: około 800 osób rocznie l.p. rodzaj usługi 1. warsztaty ilość osób ogółem 310 osób 2. kino 190 osób 3. ogniska 210 osób 4. projekty 80 osób ogółem: 790 osób kobiet y mężczy źni wiek 5-13 wiek 13-25 wiek 26-50 wiek 50+ narodowość 110 osób 115 osób 200 osób 75 osób 260 osób 20 osób 30 osób Polacy: 310 40 osób 60 osób 70 osób 0 osób 20 osób 90 osób 0 osób 120 osób 0 osób 70 osób 50 osób 80 osób 0 osób 40 osób 40 osób 315 osób 395 osób 370 osób 170 osób 220 osób 10 osób 0 osób Polacy: 178 osób Niemcy: 7 osób Łemkowie: 5 Polacy: 210 Polacy: osób Rosjanie: osób 30 osób 144 78 2 7. Opis projektu: Ogólną koncepcją Ośrodka „Nowy Świat” jest stworzenie miejsca spotkań. To nawiązujący do nazwy jednego ze zdegradowanych obiektów cykl eventów, happeningów i zdarzeń społeczno – artystycznych, które mają ożywić to i inne podobne miejsca w Legnicy, a także przyczynić się do rewitalizacji jednego z najpiękniejszych miejsc na Dolnym Śląsku. W swoich założeniach wpisujemy się w koncepcję „kultury głębokiej” jako część Laboratorium Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Legnica jest miastem z zawiłą, wielokulturową historią. Wynika z niej ciekawa i wartościowa różnorodność etniczna. Ale jak potwierdziły jakościowe badania socjologiczno –etnograficzne (prowadzone od stycznia 2010 przez etnologa mgr Magdalenę Pietrewicz) powoduje to też wiele napięć i problemów społecznych, jak uprzedzenia, stereotypy, konflikty. Wynikają one z niewiedzy oraz trudnych przeżyć jednostek. Uprzedzenia te często przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Ponadto badania naświetliły jeszcze jedną kwestię sytuację życiową i materialną mieszkańców okolicy ulicy Nowy Świat. Oto ogólne nakreślenie sytuacji: kamienice w okolicy Ośrodka są c zęsto zamieszkałe przez rodziny osób przesiedlonych z tzw. byłych „kresów wschodnich” na ziemie Dolnego Śląska. Często mieszkają tam od czasów przesiedleń. Mimo upływu lat jest to przestrzeń jeszcze nie do końca oswojona, gdzie problemy tożsamościowe dają o sobie znać. Przestrzeń publiczna jest zaniedbana czego przykładem są klatki schodowe i podwórka. W tej okolicy bardziej niż w sąsiednich nasila się problem wykluczenia społecznego szczególnie w przypadku ubogich rodzin wielodzietnych, w przypadku rodzin z problemami alkoholowymi oraz w przypadku osób samotnych w wieku 25 – 50 lat (są to najczęściej rozwodnicy). Ogółem nie mają oni alternatyw spędzania wolnego czasu. Na ogół spędzają go na podwórku. Dorośli często w bramach spożywając alkohol. Dzieci natomiast bawią się na podwórzu bez opieki, często do zabaw wykorzystując niebezpieczne przedmioty. 7.1. Cel/e projektu Przeprowadzone badania naświetliły potrzeby mieszkańców, z czego wynikają poniższe cele, jakie sobie założyliśmy: -Animacja i rewitalizacja społeczna okolicy ulicy Nowy Świat oraz całego miasta, -aktywizacja społeczna mieszkańców okolicy Nowy Świat poprzez czynne angażowanie ich w przygotowania i uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych, -umożliwianie dostępu do kultury, zainteresowanie i zachęcenie do udziału w wydarzeniach kulturalnych (na wszystkie wydarzenia wstęp jest darmowy), -edukację o lokalnej historii, co pogłębi poczucie tożsamości, -edukacja o wieloetniczności tak okolicy ulicy Nowy Świat jak i całego miasta, co pomoże w uniknięciu uprzedzeń i stereotypów, pozwoli na tolerancję i akceptację dla inności, -zmiana sposobu myślenia, przełamywanie barier w myśleniu, burzenie stereotypów, inspirowanie, zachęcanie do pracy twórczej dzieci, młodzież i dorosłych, -dawanie możliwości wyrażenia siebie, -kształtowanie świadomego odbiorcy kultury i sztuki. Ponadto naszymi ważnymi celami są także: -Tworzenie miejsca spotkań, w którym mają miejsce wydarzenia kulturalne w dwóch wymiarach: lokalnym i międzynarodowym, -tworzenie miejsca integrującego różne środowiska, grup wiekowych, ekologia kultury (dbanie o środowisko, działanie według zasad ekologii i promowanie jej poprzez dawanie przykładu), -organizowanie wydarzeń na możliwie wysokim poziome artystycznym, -dokumentowanie i utrwalanie rzeczywistości, historii miasta i jego mieszkańców, -popularyzacja materiałów – wyników działań twórczych oraz dokumentacji tak by mogły być przydatne innym -umieszczanie wyników badań etnograficznych, zdjęć, filmów w internecie m.in. na naszej stronie: www.osrodeknowyswiat.pl, blogu legnicanowyswiat.blogspot.com , youtube, facebooku. - istotnym celem jest wspólna rewitalizacja wnętrz, nadająca każdemu z pomieszczeń właściwą poszczególnym narodom estetykę, 7.2. Opis działań: 145 Opis obecnie prowadzonych działań: Ośrodek Nowy Świat w swojej działalności w 2013 roku skupił się na działaniach, których celem jest wzmacnianie integracji wśród społeczności lokalnej. Działania warsztatowe skierowane są głównie do dzieci i młodzieży oraz ich opiekunów. Oprócz rozwoju osobistego, mają na celu zawężanie więzi koleżeńskich pomiędzy dziećmi zamieszkującymi pobliskie podwórka a także więzi rodzicielskich pomiędzy dziećmi i rodzicami. Mają także zaktywizować społeczność lokalną - większość działań jest organizowana przy pomocy mieszkańców okolicy. Część z działań nawiązuje do innych projektów dziejących się równolegle na Nowym Świecie a część zgodnie z profilem Ośrodka Nowy Świat nawiązuje do tematyki mniejszości etnicznych a część nawiązuje do tematyki artystycznej. Innym rodzajem działań animacyjno – integracyjnych Ośrodka Nowy Świat są sobotnie spotkania mieszkańców okolicy przy wspólnym stole. Do dyspozycji uczestników udostępniony jest grill a także gry planszowe i gry stołowe. Spotkania te skierowane są do wszystkich grup wiekowych, także dla osób starszych i wykluczonych społecznie. Poza tym organizowane są pokazy filmów dla dzieci, młodzieży i osób dorosłych W okolicy Ośrodka Nowy Świat mieszka wielu kibiców Klubu Piłkarskiego MKS Miedz Legnica. Dlatego właśnie piłka nożna była głównym tematem projektu „Miedzianka”, czyli projektu stworzenia filmu dokumentalnego o Nowym Świecie. Poprzez piłkę nożną nią chcieliśmy wprowadzić okolicznych kibiców w świat sztuki. Na działania te składa się szukanie opowieści, czyli badania etnograficzne wśród kibiców a następnie warsztaty filmowe prowadzone przez antropologów i doświadczonych filmowców. Podczas warsztatów uczestnicy zapoznali się z filmami dokumentalnymi o tematyce związanej z piłką nożną oraz podstawowymi zasadami realizacji filmu. Dało to możliwość przyjrzenia się z bliska życiu ludzi, dla których dopingowanie lokalnej drużynie bywa jedną z niewielu rzeczy, które angażują ich i pozwalają czerpać siłę do zmagań z codziennością. W efekcie powstanie obraz filmowy łączący pracę bohaterów z profesjonalną realizacją, zbiorowy portret ludzi w różnym wieku połączonych wspólną pasją. Odwołując się do historii Legnicy chcemy także odbudować Nowy Świat w równie wielokulturowym duchu. Skoro ma to być miejsce spotkań ludzi o różnym pochodzeniu, niech zawiera elementy ich kultur, tak by przestrzeń ta wychodziła poza jeden krąg kulturowy. Dlatego, począwszy od wiosny 2013 w Ośrodku Nowy Świat odbyły się kilkudniowe warsztaty plenerowe kilkudziesięciu studentów Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. Ich zadaniem jest zaprojektować poszczególne pomieszczenia lub elementy przestrzeni w międzykulturowym duchu podczas kilku spotkań warsztatowych a następnie konsultowanie projektu z mieszkańcami okolicy ulicy Nowy Świat. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Metody: etnografia performatywna, antropologia wizualna praca u podstaw kreowanie społeczeństwa obywatelskiego antropologia społeczna Formy: warsztaty teatralne lub filmowe, spotkania, debaty, warsztaty dla dzieci rozwijające ich kreatywność i samodzielność. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Środki własne oraz dofinansowania zewnętrze 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Rezultaty naszych działań: -Ciągły proces rewitalizowania okolicy pod względem społecznym, kulturowym oraz materialnym (w przyszłości remont podwórza i siedziby Ośrodka „Nowy Świat”), -czynne zaangażowanie mieszkańców w kreatywne organizowanie sobie czasu wolnego, 146 -zaangażowanie mieszkańców w pracę na rzecz „własnego podwórka”, -umożliwienie dostępu do kultury szczególnie tym, którzy na ogół nie biorą w niej udziału, poprzez uczestnictwo w wydarzeniach i warsztatach -wykształtowanie świadomego odbiorcy kultury i sztuki, -pogłębienie poczucia tożsamości z miejscem zamieszkania, -pogłębienie wiedzy o lokalnej historii i wieloetniczności Legnicy, -łamanie barier, stereotypów, -tolerancja i akceptacja „inności”, -współpraca ze środowiskami zagrożonymi wykluczeniem społecznym, -wolny dostęp do materiałów i dokumentacji działań w Internecie. -spotkania, warsztaty, projekcje, różnego rodzaju prezentacje (np. obiektów artystycznych). XIII PROJEKT 1. Tytuł projektu: PARK TYSIĄCLECIA, MILLENIUM PARK 2. Miejsce realizacji: Zielona Góra, Park Tysiąclecia, przestrzeń miejska, BWA, Fundacja „Salony” 3. Okres realizacji (od: 01-01-2010 do: 01-01-2015): 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Projekt Fundacji Salony i BWA Zielona Góra we współpracy z Urzędem Miasta Zielona Góra Marta Gendera – kuratorka, koordynacja projektu /Fundacja Salony/ Romuald Demidenko – kurator /BWA Zielona Góra/ Wojciech Kozłowski – kurator, opieka merytoryczna /BWA Zielona Góra/ Grzegorz Kowalczyk – asystent techniczny / Fundacja Salony/ Marcin Kubiak – asystent techniczny /BWA Zielona Góra/ Nora Markiewicz – asystentka projektu /BWA Zielona Góra, Fundacja Salony/ Michał Rogoziński – finanse, tłumaczenia /Fundacja Salony/ Karolina Spiak – współpraca merytoryczna /BWA Zielona Góra/ Marek Lalko – dokumentacja fotograficzna Rafał Wilk – dokumentacja filmowa Magdalena Heliasz – identyfikacja wizualna Noviki.net – strona internetowa Feliks Marciniak – strona internetowa 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: mieszkańcy Zielonej Góry 6. Liczba uczestników: W różnych działaniach (konferencje, dyskusje, działania w terenie, badania ankietowe) uczestniczyły różne grupy Zielonogórzan. Ogółem do tej pory w różnych działaniach wzięło udział kilkaset osób. 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Przygotowanie społecznej koncepcji rewitalizacji Parku Tysiąclecia w Zielonej Górze 7.2. Opis działań: Przygotowanie diagnozy dotyczącej stanu obecnego i oczekiwań mieszkańców wobec parku. Przygotowanie projektu architektonicznego rewitalizacji, uwzględniającego opinie i potrzeby mieszkańców i wdrożenie go. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Dyskusje, spotkania, warsztaty, happeningi, wystawy, prezentacje, konferencje prasowe, itp. 147 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: W projekt zaangażowana jest fundacja „Salony”, Biuro Wystaw Artystycznych i Urząd Miasta Zielona Góra. Zapraszano do współpracy mieszkańców a także specjalistów architektów, artystów, działaczy społecznych. Finansowany jest ze środków miasta 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Projekt trwa nadal, dotychczas udało się ustalić potrzeby i możliwe funkcje, które park powinien pełnić w przyszłości. Przy pomocy specjalistów stworzono projekty nowych aranżacji przestrzeni parku i poddano je społecznej konsultacji. Kolejny etap będzie polegał na wdrażaniu ustaleń będących wynikiem prac specjalistów i pomysłów mieszkańców. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): przygotowanie koncepcji ożywienia „umierającej” starówki zielonogórskiej. ZIELONA GÓRA-CENTRUM-REAKTYWACJA [1626.10.11] Szanowni Państwo, zwracam się z prośbą do wszystkich, którym leży na sercu sprawa przywrócenia do życia centrum Zielonej Góry. Dyskusja na temat przesuwania się centrum naszego Miasta do centrów handlowych, toczy się w mediach i prywatnych rozmowach. Proces, którego jesteśmy świadkami, jest trendem ogólnoświatowym, trudnym do zatrzymania, ponieważ wynikającym z kształtu współczesnej ekonomii i przemian społeczeństwa. Wydaje mi się jednak, że skala Zielonej Góry, potencjalnie możliwe, wspólne zaangażowanie członków społeczności miasta, to czynniki, które pozwalają na podjęcie próby przeciwstawienia się pozornie nieuniknionemu rozwojowi zdarzeń. Warto przy tym sięgnąć do doświadczeń i myśli ludzi, którzy profesjonalnie zajmują się kwestiami nowoczesnej urbanizacji. Pozwoliłem sobie przedstawić nasze problemy jednemu z najciekawszych obecnie naukowców badających przestrzeń miejską - Krzysztof Nawratek jest autorem głośnej książki „Miasto jako idea polityczna", wykładowcą architektury na Uniwersytecie w Plymouth, fachowcem zarówno w obszarze teorii jak i praktyki urbanistycznej. Uzyskałem od niego obietnicę współpracy w kwestii pomysłów na nowy kształt centrum naszego miasta. W październiku 2011 roku Krzysztof Nawratek i 20 studentów, przyjadą do Zielonej Góry na 10 dni, aby zapoznać się z przestrzenią miasta, jego problemami urbanistycznymi i społecznymi, istniejącymi projektami zagospodarowania. Na podstawie wszystkich pozyskanych danych będą projektować rozwiązania, mogące ożywić deptak i całe centrum. Przez cały rok akademicki będą pracować nad projektami i książką, która będzie zbiorem projektów dla Zielonej Góry. Planujemy także wystawę podsumowującą prace studentów z Plymouth, w trakcie Winobrania 2012. Gorąco wierzę, że to przedsięwzięcie pokaże nam, co możemy zrobić, aby uczynić nasze miasto lepszym. Proszę wszystkich o pomoc, szczególnie w trakcie pobytu gości z Plymouth, który planujemy na czas od 16. do 26.10.2011. Każda uwaga, chęć spotkania, podzielenia się swoimi spostrzeżeniami i potrzebami, będą w tym projekcie cenne i ważne. Efekt może być nieocenionym sukcesem wspólnego działania zielonogórzan i młodych urbanistów. Dajmy sobie szansę perspektywicznego myślenia, uwzględniającego to, co najciekawsze w dzisiejszej refleksji nad miastem jako przestrzenią wspólnoty mieszkańców. Będzie to też możliwość do pokazania Zielonej Góry jako miasta aktywnego podejścia do powszechnie istniejącego problemu deurbanizacji centrów miast. Liczę na to, że stworzymy naszym gościom możliwość i przestrzeń do satysfakcjonującej twórczości i bardzo proszę o pomoc i współpracę. Wojciech Kozłowski Obcy w Obcym Mieście Dr Krzysztof Nawratek, University of Plymouth, Wielka Brytania "Co oni mogą wiedzieć o naszym mieście?" jest zapewne pytaniem, które wielu z mieszkańców 148 Zielonej Góry zadało sobie, gdy usłyszeli, że jacyś studenci z Wielkiej Brytanii przylatują i będą zastanawiali się nad przyszłością ich miasta. Zabawne, że podobne głosy niektórzy nasi studenci usłyszeli w zeszłym roku gdy pracowali nad projektem dotyczącym przyszłości centrum Plymouth, miasta w którym znajduje się nasz uniwersytet. Wątpliwości mieli lokalni naukowcy i politycy, a brały się one stąd, że nie wszyscy nasi studenci z Wielkiej Brytanii pochodzą. I nie chodziło tu o rasistowskie uprzedzenia (a w każdym razie, chcę wierzyć, że nie taka była przyczyna), lecz o zwykłą nieufność wobec obcych i przekonanie, że tylko lokalni mieszkańcy posiadają wiedzę o swoim miejscu zamieszkiwania. Bo my jesteśmy obcy - kierujący programem studiów magisterskich (którego studenci ostatniego roku przylatują do Zielonej Góry) pochodzi z Polski, z doświadczeniem pracy na Łotwie, w Irlandii, w Chinach (króciutkim, ale jednak); szef Szkoły pochodzi ze okolic Chicago, a doświadczenie zbierał w Afryce, wschodnim Londynie i Indiach, nasi studenci pochodzą z Malezji, Grecji, Sri Lanki... a ci, którzy są Brytyjczykami, zanim wrócili na studia zdążyli popracować we Francji, Niemczech czy Chinach... Jesteśmy obcy w Plymouth i będziemy obcy w Zielonej Górze. Nie przyjeżdżamy z „cywilizowanego Zachodu" by pouczać „młodszych braci ze Wschodniej Europy", nie przyjeżdżamy by się wymądrzać, nie przywozimy gotowych rozwiązań w teczkach. Przywozimy nasze różnorodne doświadczenia, umiejętności, bagaż kultury, wiedzę, ale przede wszystkim przywozimy naszą obcość, ciekawość świata, chęć zrozumienia i nauki. Jaką wartość ma obcość? Fundamentalną. To oczywiste, że mieszkańcy Zielonej Góry znają swoje miasto, że politycy, urzędnicy, aktywiści i naukowcy wiedzą o swoim mieście tyle ile my nie mamy szansy się dowiedzieć. A jednak, to właśnie nasz brak wiedzy jest tym, co pozwoli nam spojrzeć na Zieloną Górę i jej problemy w inny sposób, pod innym kątem niż potrafią zrobić to ludzie, którzy znają miasto na wylot. Nie twierdzę, że nasze spojrzenie będzie lepsze, że my dostrzeżemy coś, czego nikt do tej pory nie dostrzegł. Być może tak się stanie, ale nie to jest najważniejsze. Nasi studenci co roku jadą za granicę i co roku stawiają się w pozycji obcych w obcym kraju. Gdy kilka lat temu byli w San Sebastian w Hiszpanii, byli pierwszymi, którzy zapytali mieszkańców tego miasta, czego ci mieszkańcy tak naprawdę chcą, gdy dwa lata temu byli w Rydze zadawali pytania o relacje pomiędzy mieszkającymi tam Rosjanami i Łotyszami, bez obawy, że ktoś ich po którejś stronie barykady ustawi. Nasza obcość i brak wiedzy o miejscu do którego przybywamy jest rodzajem próżni, która odsłania to co nie do końca jest oczywiste dla mieszkańców. Jesteśmy jak odkurzacz, który spod warstw oczywistości wydobywa istotne, a dziś niedostrzegane sprawy. Nasi studenci spędzą w Zielonej Górze niecałe dwa tygodnie, będą starali się zrozumieć to miasto, będą rozmawiali z ludźmi, urzędnikami, politykami, działaczami społecznymi... z każdym, kto będzie chciał z nimi porozmawiać. Potem wrócą do Plymouth, gdzie przez następne siedem miesięcy będą pracowali nad propozycjami dla miasta. Efekty ich pracy, zostaną przedstawione mieszkańcom Zielonej Góry. I tak naprawdę, wtedy rozpocznie się najważniejszy proces. To od mieszkańców miasta będzie zależało, co stanie się dalej, jaki sens będzie miała nasza praca. Dostaną oni około dwudziestu różnych pomysłów, strategii, wizji. Żadna z tych wizji nie będzie rościć sobie pretensji do bycia ostateczną, najlepszą, jedyną. Każda z nich będzie widziała Zieloną Górę z określonej, wybranej, jednostkowej perspektywy. Każda z nich, i wszystkie one mogą stać się podstawą dyskusji i decyzji, których nie będą podejmowali obcy, lecz tylko i wyłącznie mieszkańcy Zielonej Góry. To od nich zależy, czy będą chcieli - choćby na chwilę - spojrzeć na swoje miasto oczami Innych, i tylko od mieszkańców Zielonej Góry zależy czego się z tego spojrzenia o swoim mieście dowiedzą. 149 XIV PROJEKT 1. Tytuł projektu: CUDZE CHWALICIE, SWEGO NIE ZNACIE 2. Miejsce realizacji: Powiat kostrzyński 3. Okres realizacji (od: 01-04-2013 do: 31-10-2013): 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Urząd Marszałkowski woj. Lubuskiego, Koło Regionalistów Rzepin, Damian Utracki 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: W ramach projektu realizowane były bardzo różne działania, miedzy innymi konkurs fotograficzny, wycieczki piesze, wycieczki rowerowe. Uczestnikami byli mieszkańcy powiatu rzepińskiego, którzy zainteresowali się ofertą imprez promujących czy pokazujących w różnej formie uroki „małej ojczyzny”. 6. Liczba uczestników:150 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Celem projektu było promowanie urokliwych miejsc i wydarzeń w powiecie rzepińskim. 7.2. Opis działań: Działania miały charakter wycieczek pieszych i rowerowych, zwiedzanie interesujących obiektów architektonicznych i ciekawym miejsc pod względem przyrodniczym. Każda impreza miała swoją specyfikę i klimat, zawsze było miejsce na wspólny odpoczynek, ognisko, pieczenie kiełbasek czy ziemniaków. Między innymi podjęto następujące działania „Rowerowe grzybobranie”, „Szlakiem zaginionych osad”, Nocny Rzepin”, Polowanie na grzyby”, Festiwal kultury łowieckiej:, Konkurs fotograficzny co w puszczy piszczy” i wiele innych. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: wycieczki, spotkania, konkursy 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Projekt był finansowany z funduszy europejskich, przy udziale UM woj. Lubuskiego 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Poznanie urokliwych przyrodniczo i architektonicznie miejsc powiatu rzepińskiego. Aktywizacja mieszkańców (wiele działań miało charakter wycieczek pieszych i rowerowych. Poznanie zwyczajów i kultur różnych grup społecznych. Opis niektórych działań Rzepińskie Koło Regionalistów zaprasza wszystkich chętnych na sobotnią wycieczkę do Dobrosułowa. Celem wyjazdu jest udział w święcie pieczonego ziemniaka oraz mistrzostwach powiatu krośnieńskiego w grzybobraniu. Miejski Dom Kultury w Rzepinie realizujący projekt pn. „Cudze chwalicie … SWEGO nie znacie” ogłasza konkurs fotograficzny pn. „Zobacz co w Puszczy piszczy...”. Celem konkursu jest przedstawienie własnej, indywidualnej interpretacji nazwy konkursu "Zobacz co w puszczy piszczy...”. Uczestnicy konkursu mają za zadanie ukazać piękno oraz różnorodność Puszczy Rzepińskiej. Fotografie mogą przekazywać walory przyrodnicze, kulturowe, krajobrazowe czy historyczne szeroko rozumianej Puszczy Rzepińskiej. W ujęciach fotograficznych może być przedstawione zarówno piękno otaczającej Nas przyrody, krajobrazy, interesujące obiekty i zabytki, wszelkiego rodzaju inwestycje, jak i wydarzenia, imprezy, inne ciekawe miejsca czy ludzie. Każdy uczestnik zgłasza do konkursu maksymalnie 3 fotografie. Powinny być one wykonane na papierze fotograficznym (format A4) lub w postaci elektronicznej: na płycie CD lub przesłane emailem, zapisane w jak największej rozdzielczości. Termin nadsyłania prac mija 10 października 2013 r. (decyduje data wpływu). 150 Koło Regionalistów i Miejski Dom Kultury w Rzepinie zapraszają na podsumowanie siódmego sezonu działalności miłośników wycieczek po okolicy. Okazją będzie rowerowa wycieczka "Szlakiem zaginionych osad", w sobotę 28 września o godz. 14.00. Na zakończenie rowerowego sezonu przewidziano krótką trasę, prowadzącą głównie drogami leśnymi. Regionaliści udadzą się do Nowego Młyna. Na miejscu organizatorzy przewidzieli ognisko wraz z kiełbaskami. Będzie to ostatnia z plenerowych imprez projektu "Cudze chwalicie... SWEGO nie znacie" realizowanego przez rzepiński dom kultury. XV PROJEKT 1. Tytuł projektu: GO!spodynie 2. Miejsce realizacji: Świetlica we wsi Gajec, MDK Rzepin 3. Okres realizacji (od: 15-07-2011 do: 15-11-2011): 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): „Go!spodynie” to projekt który uzyskał dofinansowanie (w kwocie 4 080 zł) w ramach programu „Działaj Lokalnie” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Fundacji na rzecz Collegium Polonicum. 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Projekt skierowany był do mieszkanek Gajca: zarówno tych młodych w wieku 13+, uczących się lub pozostających obecnie w domu, pracujących oraz tych bez pracy, ale także tych starszych w wieku 45-80 lat przebywających na rencie lub emeryturze. Chcemy ponadto, aby projekt-warsztaty otwarte były dla wszystkich kobiet z Gajca, także dla tych pracujących, które będą miały ochotę wziąć w nich udział. 6. Liczba uczestników: 30 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Aktywizacja i zainspirowanie kobiet ze wsi Gajec do podjęcia działań na rzecz swojego własnego rozwoju poprzez udział w zajęciach dopasowanych do ich zainteresowań. 7.2. Opis działań: Warsztaty rękodzielnicze – 8 spotkań po 2-3 godziny- w ramach warsztatów kobiety rozwiną swoje zdolności manualne, nauczą się jak wykonać samodzielnie biżuterię (np. kolczyki, agrafki, naszyjniki), poznają nowe metody ozdabiania (decoupage).Efektem prac będzie wspólnie zrobiony wieniec dożynkowy oraz własnoręcznie przygotowany wystrój stoiska np. samodzielnie wykonane kwiaty, ozdoby i wystawione podczas tegorocznych dożynek gminnych. Spotkania kulinarne – 10 spotkań (1 × w tyg.) – Cotygodniowe spotkania będą okazją do wymiany przepisów, przede wszystkim doświadczeń kulinarnych oraz „dobrych praktyk” w kuchni. W ramach spotkań zorganizowane zostanie spotkanie z Piotrem Kiewrą – byłym nauczycielem, obecnie propagatorem zdrowego stylu życia. Dożynki gminne- Podczas corocznych dożynek uczestniczki projektu zaprezentują swoje prace: wypieki kulinarne oraz wyroby ręcznie robione (kolczyki, wisiorki itp.). Dochód ze sprzedaży zostanie przeznaczony na zakup kijków do nordic walkingu. Warsztaty aktywności fizycznej – 12 spotkań (5 z aerobiku oraz 7 z nordic walkingu). Zajęcia z aerobiku odbywać się będą na świetlicy, zaś nordic walking na świeżym powietrzu. Filmowe wieczory – proponujemy matkom, córkom i babciom wspólne filmowe wieczory na świetlicy przy herbacie i uprzednio upieczonym cieście. Repertuar filmowy zostanie wspólnie uzgodniony przez uczestniczki. 151 Dla osób najbardziej zaangażowanych (uczestniczek projektu) zorganizowany zostanie wyjazd do gorzowskiego teatru. Wyjazd ten (oraz obiad na mieście) będzie pośrednio nagrodą za wkład i zaangażowanie w projekt oraz w intensywne przygotowanie do dożynek gminnych. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Spotkania, warsztaty, dyskusje, wyjazdy na imprezy kulturalne 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Polsko Amerykańska Fundacja Wolności, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Collegium Pollonicum Słubice 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Projekt zaktywizuje kobiety, ale także dzieci i młodzież, zintegruje wszystkich mieszkańców, pobudzi ich do działania oraz zainteresuje rozwojem osobistym oraz wsi. Mamy nadzieję, iż wspólne spotkania zaowocują nowymi pomysłami na rozwój wsi. XVI PROJEKT 1. Tytuł projektu: „STOP KLATKA” WARSZTATY FILMOWE 2. Miejsce realizacji: Gminny Ośrodek Kultury 3. Okres realizacji (od: 01-08-2011 do: 31-12-2011) 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): GOK Lubniewice, Wojciech Tomczyk (filmowiec, fotograf) 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Projekt był adresowany do młodzieży gimnazjalnej 6. Liczba uczestników: W sumie w projekcie brało udział około 200 uczestników 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Zapoznanie młodzieży z warsztatem filmowym i fotograficznym 7.2. Opis działań: W trakcie projektu realizowano szereg działań, miedzy innymi warsztaty obsługi sprzętu filmowego i fotograficznego (zorganizowano wystawę prac uczestników). Pojawiły się także elementy języka filmu (plany, kadrowanie, praca z aktorem, elementy montażu, itp.). Uczestnicy nakręcali własne filmy, odbywały się pokazy i dyskusje. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Warsztaty, wykłady, zajęcia terenowe. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Projekt był realizowany dzięki wsparciu finansowemu NCK i środkom GOK Lubniewice. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Zwiększenie wiedzy teoretycznej i praktycznej uczestników z zakresu sztuki filmowej i fotograficznej. Powstały także prace młodzieży (fotografie, filmy), które były prezentowane publicznie. 152 XVII PROJEKT 1. Tytuł projektu: LUBNIEWICE W OBIEKTYWIE 2. Miejsce realizacji: GOK Lubniewice, miasto Lubniewice 3. Okres realizacji (od: 01-06-2012 do: 30-08-2012): 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): GOK Lubniewice, Przemysław Warden 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Projekt objął wsparciem 20 osób, które brały udział w seminarium i warsztatach (przedstawiciele ważnych instytucji działających w gminie, organizacji pozarządowych, sektorach biznesu, oraz młodzież szkół gimnazjalnych) zamieszkujących w Gminie Lubniewice. 6. Liczba uczestników: 20 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Projekt stanowi oddolną inicjatywę edukacyjną, przyczyniającą się do poprawy warunków rozwoju edukacji w Gminie Lubniewice i jest odpowiedzią na konkretne potrzeby społeczne, wyartykułowane aktywnością tej społeczności. Projekt w całości jest odpowiedzią na potrzeby osób, które zgłaszały do GOK-u swoje zapytania i oczekiwania, przygotowany jest zatem zgodnie z sugestiami i oczekiwaniami grupy docelowej. 7.2. Opis działań: Realizacja projektu rozpoczęła się od dwudniowego seminarium, które odbyło się w dniach 16-17 czerwca. Do udziału w seminarium zaproszono przedstawicieli jednostek gminnych oraz gimnazjalistów. W trakcie realizacji projektu prowadzono zajęcia warsztatowe dotyczące technik fotografowania, poszerzano wiedzę uczestników z tego zakresu. Bardzo ważnym elementem było prezentowanie i analizowanie wykonanych fotografii. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: seminaria, warsztaty, zajęcia praktyczne, terenowe. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Projekt współfinansowany ze środków EFS 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Uczestnicy poszerzyli swoje wiedzę i umiejętności z zakresu fotografii. Wykonali szereg zdjęć, zorganizowali wystawę. XVIII PROJEKT 1. Tytuł projektu: POGOTOWIE KULTURALNE 2013 2. Miejsce realizacji: Świetlice wiejskie w Gminie Sępólno Krajeńskie – 18 miejscowości. 3. Okres realizacji od 01.01.2013 r. – 02.06.2013 r. 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): E- krajna (portal internetowy obejmujący swoim zasięgiem takie miasta z Pojezierza Krajeńskiego jak Sępólno Krajeńskiego, Kamień Krajeński, Sośno, Więcbork, Łobżenica, Złotów. Firma Kubi (firma 153 doświadczona w organizacji plenerów fotograficznych, wystaw fotograficznych, cyfrowej obróbki zdjęć). Wiadomości Krajeńskie (promocja projektu, informowanie o aktualnie realizowanych eventach. Firma Voice Design (agencja doświadczona w organizacji koncertów, eventów, przedsięwzięć edukacyjnych) 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: projekt adresowany był głównie do dzieci i młodzieży z terenów wiejskich. Z miejscowości dotkniętych bezrobociem i biedą strukturalną z miejscowości popegeerowski. 6. Liczba uczestników: 350 osób 7. Opis projektu: CKiS dysponuje samochodem sanitarnym ,,starą karetką pogotowia” z napisem Pogotowie Kulturalne, wyposażone w głośnik do nadawania treści propagandowo-promocyjnych. Auto zostało wykorzystane w projekcie w celu dostarczenia treści i wartości kulturalnych do małych miejscowości w gminie. Do każdej z 18 miejscowości pogotowie kulturalne zawitało 6 razy w ciągu trwania projektu, za każdym razem promowało inną dziedzinę artystyczną poprzez realizację 6-godzinnego eventu: - Operuje głosem-śpiew, opera, operetka, musical, - Świat w obiektywie – fotografia moja pasja, - Instrumentologia, - Sztuka zapomniana – rękodzielnictwo, - Moje małe Hollywood, - Tańczyć każdy może. Wraz z moderatorami pogotowie kulturalne dostarczyło do świetlic akcesoria: nagrania muzyczne, odtwarzacze muzyczne, instrumenty muzyczne, sprzęt fotograficzny, urządzenia video itp. Niezbędne do przeprowadzenia eventów. Ze względu na różna formę zajęć do eventu można było dołączyć w każdym momencie jego trwania. 7.1. Cel/e projektu: Głównym celem projektu było zorganizowanie swoistego turnee ,,pogotowia kulturalnego ”po 18 miejscowościach Gminy Sępólno Krajeńskie oraz zaangażowanie dzieci i młodzieży w eventy kulturalne, przy wykorzystaniu mediów kultury z różnych dziedzin artystycznych : śpiew, fotografia, instrumenty muzyczne, rękodzielnictwo, taniec, film. Celem projektu było także otwarcie przez młodych ludzi nowych przestrzeni do działania pozaszkolnego w sferze kultury, takich, które najbardziej odpowiadały ich zainteresowaniom, predyspozycjom, oczekiwaniom. Działania w projekcie miały pokazać młodym ludziom, że działania artystyczne mogą być znakomitym narzędziem nie tylko do zdobywania wiedzy i nowych umiejętności, ale także odkrywania świata i spełniania marzeń. 7.2. Opis działań: Działania projektowe rozpoczęto od szczegółowego opracowania trasy tournee, scenariuszy eventów, podpisania stosownych umów oraz spotkań roboczych z wykonawcami projektu. Po opracowaniu i dystrybucji materiałów promocyjnych, utworzeniu podstrony internetowej i promocji na portalach przystąpiono do realizacji projektu. Ogółem odbyło się 6 tematycznych podróży. Podróż pierwsza – Operuję głosem - śpiew, opera, operetka, w ramach którego odbyły się ćwiczenia oddechowe, ćwiczenie dykcji, próby śpiewu, próbne nagrania w formie zabawy, mini konkursy wokalne. Podróż druga – Świat w obiektywie, fotografia moja pasja. W ramach tej podróży zaproponowaliśmy zajęcia z historii fotografii, obsługę sprzętu fotograficznego, wykonanie i obróbkę komputerową zdjęć, tworzenie albumów. Podróż trzecia – Instrumentologia poświęcona była instrumentom muzycznym: budowie instrumentów, kategoriom, zasadom gry, ćwiczeniom, próbom stworzenia małej orkiestry. Podróż czwarta – Sztuka zapomniana rękodzielnictwo poświęcona była rękodzielnictwu, przędzeniu na kołowrotku i wrzecionie, tkaniu na krosnach, filcowaniu, obróbce wełny, Podróż V Moje małe Hollywood to event poświęcony filmowi: historii filmu, budowie scenariuszy i próbach własnych nagrań. Podróż ostatnia Tańczyć każdy może poświęcona była sztuce tanecznej. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Poprzez zaprezentowanie różnych metod, form i dziedzin artystycznych chcieliśmy zaproponować uczestnikom bogactwo mediów kultury i stworzyć przestrzeń decyzyjności, w ten sposób, by sami mogli określić co jest ich pasją, w czym dobrze się czują, jakie umiejętności i talenty chcieliby 154 rozwijać. Innowacyjny charakter projektu wynikał także z przeniesienia punktu ciężkości z instruktora na uczestnika. Instruktor dobierał metody i formy , ale w projekcie był tylko moderatorem pomysłów, idei, pytań, doświadczeń płynących od uczestników w tematycznym obszarze eventu. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: środki na realizację projektu pochodziły z dotacji Akademii Orange i środków własnych Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Pogotowie kulturalne w ciągu trwania projektu przebyło trasę 720 km. Zorganizowanych zostało 108 eventów z 6 obszarów tematycznych. Ogólnie zrealizowano 648 h edukacyjnych. Przeprowadzona była ponadto 1 impreza plenerowa w ramach Tygodnia Akademii Orange z 6 konkursami: 1 wystawą prac fotograficznych, 1 konkursem tematycznym, 18 etiud filmowych, 1 konkursem piosenki. XIX PROJEKT 1. Tytuł projektu: SĘPOLEŃSKI UNIWERSYTET DZIECKA 2. Miejsce realizacji: Sala widowiskowo-kinowa Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim 3. Okres realizacji od września 2011 r. 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Pomysłodawcą projekt jest Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim. Do realizacji projektu zaangażowani byli aktorzy, dziennikarze, piosenkarze, ludzie znani ze świata mediów. Wykładowcami na uniwersytecie byli m.in. Magda Steczkowska, Tomasz Sekielski, Mirosław Hermaszewski, Grażyna Nita, Jolanta Garyłkiewicz, Dorota Zawadzka, misjonarz Ryszard Pełech, Józef Broda. 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Projekt był adresowany do dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. 6. Liczba uczestników: ogółem w projekcie uczestniczyło ok. 3000 uczestników. 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Głównym celem projektu było wdrażanie wartości moralnych z małego kompasu moralnego opracowanego przez Fundację ABC XXI z Warszawy. Osoby dorosłe wcielające się w rolę wykładowców próbowały wytłumaczyć trudną definicję poszczególnych wartości. Przybliżono dzieciom 12 wartości moralnych: mądrość, przyjaźń i miłość, piękno, solidarność, sprawiedliwość, szczęście, humor i optymizm, pokojowość, samodyscyplinę, odwagę, odpowiedzialność, uczciwość, szacunek. 7.2. Opis działań: Podczas każdego wykładu (jeden raz w miesiącu) przybliżano dzieciom kolejną wartość. I tak dla przykładu w miesiącu marcu 2013 r. przybliżaliśmy dzieciom wartość moralną jaką jest pokojowość. W rolę osoby wprowadzającej i przybliżającej definicję wartości wcieliła się ciocia Klara, która mówiła o unikaniu przemocy, osiąganiu celu poprzez rozum i refleksje, szanowaniu innych, spokoju, cierpliwości i łagodności, poszukiwaniu rozwiązań uwzględniających interesy wszystkich. Tłumaczyła, że na pokojowość składa się m.in. dojrzałe radzenie sobie ze złością, zgoda, kompromis, strategia wygranawygrany, kontrola impulsów. Przystępność tychże niezwykle trudnych zagadnień przybliżono dzieciom podczas inscenizacji ,,Dolina spokoju”. Wielki ptak, kurka Helenka i królik Franio, którzy zamieszkiwali Dolinę spokoju. Po okresie kłótni, burz zapanowała pomiędzy mieszkańcami doliny zgoda. Nad ich pokojowymi obliczami pojawiło się słońce. Nieco inny charakter miał wykład z panem generałem Mirosławem Hermaszewskim, który pomagał dzieciom zrozumieć termin odwagi. Gośćmi spotkania byli również przedstawiciele służb mundurowych w osobach komendantów policji i straży. 155 Rozmawiano z dziećmi o tym: jak być odważnym/, czy są różnice pomiędzy odwagą a brawurą i o tym co skłania nas do niebezpiecznych czynów? 7.3. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Projekt realizowany był ze środków Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim oraz ze środków Gminy Sępólno Krajeńskie. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Rezultatami projektu mają być opanowanie przez dziecko systemu wartości moralnych. Próby zrozumienia zagadnień, identyfikowania ich i umiejętność zastosowania w życiu wartościowych rozwiązań. XX PROJEKT 1. Tytuł projektu: UTWORZENIE W WIEJSKIM DOM KULTURY W LGOCIE PRACOWNI I GALERII RĘKODZIEŁA ARTYSTYCZNEGO ORAZ POMIESZCZENIA ŚWIETLICOWEGO POPRZEZ ODNOWIENIE SAL I ICH WYPOSAŻENIE. PROWADZENIE WARSZTATÓW ARTYSTYCZNYCH NA BAZIE NOWO UTWORZONEJ PRACOWNI ORAZ SEKCJI TENISA STOŁOWEGO I BILARDOWEJ W ODNOWIONEJ I WYPOSAŻONEJ SALI ŚWIETLICOWEJ. 2. Miejsce realizacji: Wiejski Dom Kultury w Lgocie. 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 01.06.2012 – 21.08.2013 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Trzebińskie Centrum Kultury w Trzebini, animatorzy kultury zatrudnieni w WDK w Lgocie, członkowie Stowarzyszenia „ANIMA” 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Dzieci i młodzież ze środowisk wiejskich. 6. Liczba uczestników: 250 osób 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Rozwijanie aktywności społeczności lokalnej poprzez poszerzenie oferty kulturalnej oraz podniesienie standardów świadczonych usług kulturalnych przez Wiejski Dom Kultury w Lgocie. 7.2. Opis działań: Głównymi celami zadania publicznego było rozwijanie aktywności społeczności lokalnej poprzez poszerzenie oferty kulturalnej oraz podniesienie standardu świadczonych usług kulturalnych przez Wiejski Dom Kultury w Lgocie. Cele te zostały zrealizowane. Odnowienie, doposażenie pomieszczeń oraz zorganizowanie warsztatów artystycznych pozwoliło dzieciom i młodzieży w sposób twórczy spędzać czas wolny, zdobyły nową wiedzę , nabyły nowe umiejętności. Kolejnym bardzo ważnym elementem było wspieranie niezależnych inicjatyw artystycznych, twórczych i obywatelskich mieszkańców gminy Trzebinia w dziedzinie kultury i sztuki. Poszerzona oferta kulturalna zainteresowała i przyciągnęła nie tylko mieszkańców Lgoty, lecz także sąsiednich miejscowości. Poprzez zabawę i naukę nastąpiła integracja mieszkańców z poszczególnych sołectw, w tym - międzypokoleniowa. Zaangażowanie społeczeństwa w szereg wspólnie realizowanych różnorodnych działań nauczyło nas mądrego korzystania z czasu wolnego. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Nowatorskie metody pracy edukacyjnej z dziećmi i młodzieżą. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Zasoby kadrowe i materiały niezbędne do zrealizowania warsztatów. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): 156 a) Rozbudzenie potencjału twórczego wśród uczestników warsztatów. b) Przeprowadzenie warsztatów tematycznych – odbyło się 12 warsztatów plastycznych, 12 - sekcji bilarda, 12 - sekcji tenisa, 3 wystawy prac powstałych na zajęciach plastycznych. XXI PROJEKT 1. Tytuł projektu: DZIADKI-DZIATKOM. PAMIĘTNIK ZE STAREGO RADZYNIA 2. Miejsce realizacji: Radzyń Podlaski 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 2009-2010 i są zbierane materiały do kontynuacji 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Pomysłodawca: Jakub Jakubowski; Wykonawcy: wolontariusze Stowarzyszenia Stuk-Puk (około 10 osób). Instytucje i organizacje: przede wszystkim Stowarzyszenie Stuk-Puk, ale także Filia Lubelskiego Uniwersytetu III wieku działająca w Radzyniu, Miejska Biblioteka Publiczna w Radzyniu Podlaskim. Sponsorzy: Towarzystwo Inicjatyw Twórczych Ę, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności oraz pomocy finansowa Miasta Radzyń Podlaski oraz Powiatu Radzyńskiego 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: do osób, które już się interesują lokalną historią oraz różnymi ciekawostkami z nią związanymi 6. Liczba uczestników: do dziś szacuje się, że film, który powstał, zobaczyły tysiące osób. 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: zainteresowanie lokalną historią, podaną w interesujący sposób 7.2. Opis działań: Opowieści najstarszych mieszkańców, przedstawione w formie filmu; opowieści z dzieciństwa, obrazujące charakter życia w mieście. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: film, spacer po Radzyniu, z prezentacją ciekawostek, wydanie pocztówek 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: sprzęt należący do Stowarzyszenia, wsparcie finansowe sponsorów 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): 1000 kompletów DVD, które się rozeszły, materiał historyczny, który wszedł do nieoficjalnego kanonu radzyńskich źródeł historycznych, wiedza na temat historii miasta, ciekawostek z nim związanych, a tym samym większe zainteresowanie historią lokalną. XXII PROJEKT 1. Tytuł projektu: KAWIARNIA ARTYSTYCZNA KOFI&TI. 2. Miejsce realizacji: Radzyń Podlaski 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): od lipca 2011 a 157 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Justyna I Jakub Jakubowscy, 50 wolontariuszy. W miarę potrzeb zgłaszają się zainteresowane osoby i instytucje, które chcą współpracować, na przykład finał konkursu literackiego, zorganizowanego przez Miejską Bibliotekę Publiczną, odbył się w Kawiarni itp. 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Pierwotnie adresowany do osób starszych, ale obecnie beneficjentem jest głównie młodzież 6. Liczba uczestników: około 50 osób dziennie, którzy są nie tylko klientami Kawiarni, ale uczestniczą w organizowanych tam wydarzeniach 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: stworzenie miejsca, gdzie ludzie mogliby się dobrze czuć, inspirować, uczyć, poznawać ciekawe aspekty z życia miasta, jego historii, ciekawe osoby. Czasami spotkanie jest zamierzone, ale często jest to przypadkowe spotkanie. 7.2. Opis działań: Prowadzenie kawiarni, w której poza kawę i herbatą odbywa się dużo kulturalnych wydarzeń. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: ogólnie: metodą i formą jest prowadzenie działalności gospodarczej, wspieranej przez działania kulturalne. Szczegółowo zaś to wystawy, warsztaty itp. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Lepsze ocena własnego miasta i lepsze poczucie bycia we własnym mieście XXIII PROJEKT 1. Tytuł projektu: DO KULTURY + INICJATYWY LOKALNE (DIAGNOZA POTRZEB SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ ORAZ REALIZACJA 7 INICJATYW MIESZKAŃCÓW) 2. Miejsce: Dynów 3. Okres realizacji (od: 02.05. 2013 – 1.08.2013 – diagnoza; 16.09. – 30.11.2013 – 7 inicjatyw mieszkańców) 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Miejski Ośrodek Kultury – Organizator, koordynacja: Aneta Pepaś 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: mieszkańcy Dynowa (seniorzy, młodzież, kobiety 50+, artyści i animatorzy kultury, bezrobotni, pracownicy instytucji) 6. Liczba uczestników: ponad 200 osób 7. Opis projektu: Miejski Dom Kultury w Dynowie bierze udział w programie Dom Kultury +, wspieranym przez Narodowe Centrum Kultury. MOK przygotował projekt, który zakłada, że w ciągu kilku miesięcy mieszkańcy najpierw opowiedzą, jak żyje im się w Dynowie, jakie są ich marzenia, a potem podejmą kilka różnorodnych inicjatyw społeczno-kulturalnych ze wsparciem MOK. W efekcie przysłuży się to integracji mieszkańców wokół domu kultury. Diagnoza: I etap W ramach Dom Kultury + inicjatywy lokalne Miejski Ośrodek Kultury przygotował pomysł na to, jak w krótkim czasie uzyskać wiedzę na temat potrzeb różnych grup mieszkańców, ich marzeń związanych 158 z Dynowem, problemów utrudniających podejmowanie inicjatyw. Pomysł był prosty: zaprosić mieszkańców do rozmowy w kilku grupach reprezentatywnych dla sześciotysięcznego, podkarpackiego miasteczka, a mianowicie: kobiet, pracowników instytucji, seniorów, młodzieży, bezrobotnych oraz organizacji pozarządowych. Tę ostatnią grupę nazwaliśmy ekspertami, gdyż ich wiedza na temat w/w grup wynika z podejmowania różnych inicjatyw z nimi i dla nich. II etap diagnozy: W II etapie naszych działań poszukiwaliśmy pomysłów na inicjatywy poprzez badania w działaniu – „wprawiliśmy się w ruch” i wyruszyliśmy pieszo na odkrywanie naszego miasteczka i jego okolic. Przedsięwzięcie było proste z założenia i w praktyce: zaprosić mieszkańców na fotograficzne spacery po Dynowie po hasłem „Pokaż mi Dynów, a w nim siebie”. Inicjatywa okazała się interesująca dla wszystkich, czyli dla nas jako partnerów w działaniu i dla tych, którzy poświęcili swój czas i opowiedzieli swoje historie trzem fotografikom, w tym dwom z poza naszej miejscowości. Nagle fala pomysłów na działania osiągnęła punkt kulminacyjny. Spotkaliśmy ponownie „przy stole” i z wypiekami na twarzy oglądaliśmy zdjęcia z „osobistymi historiami” w tle, które wybrzmiały jakby na nowe dzięki wrażliwemu spojrzeniu fotografów oraz ich relacjom przelanym na papier. A efektem owych fotograficznych spacerów jest folder, który możecie Państwo obejrzeć i sami ocenić (http://issuu.com/bartekkedzierski/docs/katalog_mok). Chcielibyśmy, aby prowokował do kolejnych rozmów o naszym mieście, o jego mieszkańcach i o pomysłach na ciekawe inicjatywy, które można wspólnie przeprowadzić w Dynowie. Zdjęcia pozwalają odnieść rozmowę do konkretnego „obrazu”, który być może sprawi, że inni będą mogli zobaczyć daną sprawę z innej perspektywy. Spacery fotograficzne po Dynowie stały się również okazją do przyjrzenia się naszemu miastu na nowo, do spojrzenia jak na własny dom – i choć czasem wymaga remontu „tu i tam”, to jednak przekonaliśmy się, że warto o niego dbać. Działania mieszkańców wynikające z diagnozy: Konkurs na inicjatywy mieszkańców został ogłoszony w dniu 18 lipca 2013 r. Mieszkańcy miasta i gminy Dynów mogli składać swoje pomysły na działania w formie projektów do dnia 25 lipca, godz. 15.00 Komisja konkursowa w składzie: Renata Jurasińska, Kinga Bielec, Bartosz Motyka, Barbara Porzuczek, Anna Baran, Ewa Hadam obradowała w terminie 25.07.- 29.07. 2013 r. Inicjatywy: 1. „Żywa altana” – kwota dofinansowania: 3 335 zł Opis: warsztaty wikliniarskie dla mieszkańców Dynowa, których efektem będzie żywa altana ustawiona w pobliżu rzeki San. Warsztaty zostaną poprowadzone przez Bernarda Borzeckiego. Inicjatorami projektu jest Sylwester Sadurski, Ewa Woźniak, Janusz Miklasz, Mateusz Mikoś http://mok.dynow.pl/aktualnosc/283/warsztaty-wikliniarskie-zywa-altana-plener.html 2. „Pozostaniemy młodymi, dokąd będziemy uczyć się” - kwota dofinansowania: 2135 zł Opis: projekt aktywizacji słuchaczy Uniwersytetu Złotej Jesieni i emerytów niezrzeszonych zakładający przeprowadzenie cyklu spotkań i wykładów dla grupy 40 osób. Inicjatorami projektu są słuchacze Uniwersytetu Złotej Jesieni http://mok.dynow.pl/aktualnosc/276/jestesmy-mlodzi-dopoki-uczymy-sie.html 3. „Dynowianie – ich pasje i otoczenie” – kwota dofinansowania: 2 535 zł Opis: serwis internetowy gromadzący informacje o ciekawych ludziach i ich pasjach oraz otoczeniu Dynowa. Celem projektu jest wdrażanie nowych rozwiązań medialnych w miasteczku oraz aktywizacja młodzieży do dalszego tworzenia serwisu i pogłębiania jego zawartości poprzez video reportaże, reportaże dziennikarskie, fotografie i inne media. Inicjatorami projektu są Bartosz Kędzierski i Mateusz Martyna. http://mok.dynow.pl/aktualnosc/285/filmy-o-pasjach-mieszkancow-dynowa.html 4. „Dynów i okolice w starych fotografiach i współczesnych odsłonach” – kwota dofinansowania: 3 335 zł 159 Opis: projekt zakłada powstanie dwóch witryn internetowych (podstron) przeznaczonych do publikacji na stronach Urzędu Miasta w Dynowie oraz MOK w Dynowie i innych. Witryny: „Pogórze Travel” – zbiór fotografii dokumentującej najatrakcyjniejsze turystycznie miejsca Pogórza Dynowskiego z naniesiona na mapę lokalizacją oraz „Miejsca zapomniane – historie odzyskane”, czyli Dynów na starych fotografiach. Inicjatorami projektu są: Wojciech Skowron, Daniel Gąsecki, Maciej Wyskiel 5. „Teatralna garderoba dostępna dla wszystkich” – kwota dofinansowania: 3 335 zł Opis: zespół teatralny Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Dynowie przez ostanie 10 lat działalności artystycznej zgromadził ponad 100 kostiumów teatralnych i rekwizytów. W związku z tym powstał pomysł, aby stworzyć wypożyczalnie, która służyłaby wszystkim pasjonatom sztuki teatralnej, w tym szkołom. Inicjatorami projektu jest Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Dynowie kierowane przez Panią Krystynę Dżułę http://mok.dynow.pl/aktualnosc/275/inicjatywa-t-g-quotsokolquot-w-dynowie.html 6. „Biżuteria witrażowa metodą Tiffany’ego” - kwota dofinansowania: 3335 zł Opis: Celem projektu jest przeprowadzenie warsztatów biżuterii witrażowej metodą Tiffaniego. Zajęcia prowadzone będą w małych grupach, a poprowadzi je Pan Jacek Pyś. Inicjatorkami projektu są: Magdalena Pantoł i Katarzyna Mol http://mok.dynow.pl/aktualnosc/274/ruszyly-warsztaty-witrazu.html 7. „Kochamy Dynowinkę” – kwota dofinansowania: 2 985 zł Opis: „Dynowinka” jest miesięcznikiem wydawanym społecznie przez grupę entuzjastów od ponad dwudziestu lat. Aby uatrakcyjnić jej formułę dla mieszkańców Dynowa redaktorzy – społecznicy wpadli na pomysł zorganizować warsztaty dziennikarskie dla młodzieży szkolnej w Dynowie. Równolegle spotkania będą również odbywały się w gronie członków redakcji miesięcznika. http://mok.dynow.pl/aktualnosc/280/warsztaty-dziennikarskie.html 7.1. Cel/e projektu: powyżej w opisie 7.2. Opis działań: powyżej w opisie 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: powyżej w opisie 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Działania są finansowane przez Narodowe Centrum Kultury, Miejski Ośrodek Kultury w Dynowie 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): - powstały 3 nowe strony internetowe: (można wejść na nie przez stronę MOK) - 3 filmy o ludziach z pasją - biżuteria witrażowa - Żywa altana na polu namiotowym „Błękitny San” - 4 wycieczki seniorów - 6 warsztatów dziennikarskich - 4 wykłady dla seniorów - wspaniała atmosfera spotkań i rozmowy - integracja mieszkańców wokół miejskiego ośrodka kultury Więcej: www.mok.dynow.pl. Zakładka „projekty” XXIV PROJEKT 1. Tytuł projektu: ARTYSTYCZNY KULTUROBUS 2. Miejsce realizacji: Wrzosowo , Jarszewo , Górki Pomorskie , Trzebieszewo (miejscowości wiejskie gminy Kamień Pomorski ) 160 3. Okres realizacji:(od: październik 2012 do: listopad 2012) 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.) -Rada Sołecka Trzebieszewo Partnerzy: -Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bolesława Chrobrego w Kamieniu Pomorskim -Szkoła Podstawowa nr 2 im. Leonida Teligi w Kamieniu Pomorskim -Szkoła Podstawowa w Górkach -Szkoła Podstawowa w Jarszewie -Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej we Wrzosowie -wolontariusze Kamieńskiego Domu Kultury -wolontariusze „Teatru A”, „Nie Ma” oraz „Krzywa Scena” -Spółdzielnia Socjalna Starej Szkoły w Prostkach Sponsorzy: -A. Tetela, M. Tetela Ertel -SK MEBEL Animatorzy: -Tatiana Malinowska-Tyszkiewicz (warsztaty teatralne) -Jolanta Trojan (warsztaty taneczne) -Stanisław Motyka (warsztaty plastyczne) 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Projekt skierowany do wszystkich grup szkół podstawowych w gminie Kamień Pomorski, młodzieży i emerytów, gdzie mieszkańcy mają ograniczony dostęp do jakiejkolwiek oferty edukacyjnej wychodzącej poza ramy szkolnego nauczania. 6. Liczba uczestników: 300 uczestników 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Celem projektu było umożliwienie edukacji kulturalnej mieszkańców miejscowości wiejskich Gminy Kamień Pomorski. W ramach projektu animatorzy kultury i instruktorzy odwiedzali sołectwa i organizowali warsztaty edukacyjno-plastyczne, muzyczne, teatralne i taneczne. 7.2. Opis działań: W poszczególnych szkołach np. w Szkole Podstawowej w Górkach, liczba chętnych uczestników przekroczyła liczbę miejsc na warsztaty. Zakres wiekowy dzieci kwalifikowanych do udziału w warsztatach był rozszerzony w szkołach wiejskich ze względu na małą liczbę dzieci uczęszczających do tych placówek. Niesamowicie ciekawe i inspirujące okazały się spotkania z regionalnym zespołem ludowym „Stawnianki”. Uczestnicy spotkań mogli zobaczyć charakterystyczne stroje ludowe z wyszytym mikołajkiem nadmorskim, przedmioty codziennego użytku dawnych gospodyń oraz posłuchać pieśni ludowych w wykonaniu zespołu. Spotkania oparte były na dialogu z uczestnikami. Po spotkaniach do Kamieńskiego Domu Kultury zgłaszali się dyrektorzy innych placówek zainteresowani przeprowadzeniem takich warsztatów w swojej szkole. Warsztaty plastyczne były inspirowane charakterystycznymi elementami kultury ludowej regionu oraz krajobrazu Gminy i uczyły podejmowania samodzielnych praktyk artystycznych. Każdy uczestnik miał znaleźć i wybrać element, który chciałby umieścić w swojej pracy. Zajęcia nie tylko rozszerzyły kompetencje z zakresu ekspresji przez sztukę, ucząc wyrażania swoich emocji, ale także podnoszenia i doskonalenia umiejętności plastycznych, kompozycji i komponowania. Warsztaty taneczne skupiały się na ekspresji przez naukę jednej wspólnej choreografii. Jednostka uczyła się współpracy i współodpowiedzialności za grupę. Bardzo ważnym elementem tych zajęć była sama prezentacja osiągnięć grupy. Układ był trudny i wymagał od uczestników skupienia oraz dużego wysiłku. Warsztaty teatralne były najbardziej skomplikowane do zrealizowania dlatego też uległy niewielkiej modyfikacji polegającej na wprowadzeniu uczniów w gotowy już spektakl a nie przygotowanie od 161 początku. Zajęcia prowadziła reżyser teatru Polskiego w Szczecinie Pani Tatiana MalinowskaTyszkiewicz oraz wolontariusze – aktorzy Teatru „A” z Kamienia Pomorskiego, „Krzywa Scena”, „Nie Ma”. Uczestnicy warsztatów mieli zajęcia dotyczące gry aktorskiej, , interpretacji tekstu literackiego oraz improwizacji i ćwiczeń z dykcją. Na koniec warsztatów dzieci wzięły udział w spektaklu, w którym głównym zadaniem było pokazanie obrazów wyświetlanych z projektora na białym tle. Elementami kultury ludowej były nie tylko same sceny pokazywane przez uczestników ale także kolorowe wianki i wstążki. Warsztaty okazały się być integrujące i mocno nastawione na ekspresję przez sztukę. Podsumowania „Artystycznego Kulturobusu”, które odbyły się 17 listopada w partnerskich szkołach przyciągnęły większą ilość rodziców/opiekunów i nauczycieli niż same warsztaty. Każdy mógł zobaczyć osiągnięcia uczestników warsztatów – wystawę prac plastycznych, występy taneczne i teatralne. Oficjalne zakończenie projektu odbyło się 25 listopada na Hali Widowiskowo-Sportowej w Kamieniu Pomorskim. Przed budynkiem stał zaparkowany tytułowy artystyczny kulturobus (bus oklejony plakatami promocyjnymi projekt). Na korytarzu głównym zostały zawieszone zdjęcia ze wszystkich warsztatów projektu ( 100 szt ) formatu A3. Impreza rozpoczęła się oficjalnym otwarciem wystawy prac plastycznych uczestników warsztatów ( ponad 200 prac ). Wszyscy zgromadzeni mieszkańcy Gminy Kamień Pomorski mogli podziwiać występy taneczne, twórczość plastyczną swoich dzieci oraz spektakl teatralny. Największą atrakcją zakończenia projektu było wielkie budowanie z ponad 80 tysięcy drewnianych klocków. Całe rodziny chętnie włączyły się w tę integrującą zabawę. Powstawały przeróżne konstrukcje bardzo często sięgające kilku metrów wysokości. Podczas imprezy został pobity także rekord Polski na najwyższą budowle z klocków, która osiągnęła prawie 10 m ! Była to zasługa pracowników i Dyrektora Spółdzielni Socjalnej Starej Szkoły w Prostkach, która dostarczyła na zakończenie „Artystycznego Kulturobusu” wszystkie klocki. Na koniec odbył się spektakl z udziałem uczestników warsztatów teatralnych. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Warsztaty teatralne, taneczne i instruktorów/animatorów plastyczne prowadzone przez profesjonalnych 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Całkowity koszt: 41993,14zł w tym: koszty pokryte z dofinansowania (program NCK „Domy Kultury+. Edukacja artystyczna”): 33500,00zł własne środki finansowe: 8493,14 zł 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Rezultaty twarde: -Liczba spotkań, warsztatów, dyskusji, lekcji, zajęć i innych form aktywności w ramach zadania: 18 -Liczba godzin spotkań, warsztatów, dyskusji, lekcji, zajęć i innych form aktywności w ramach zadania (godzina zajęciowa 45 minut): 110 -Liczba uczestników spotkań, warsztatów, dyskusji, lekcji, zajęć i innych form aktywności w ramach zadania: 300 -Liczba powstałych scenariuszy zajęć: 3 Rezultaty miękkie: -Zwiększenie zapotrzebowania przez uczestników projektu na następne edycję tego przedsięwzięcia, -Stworzenie nowych zespołów muzycznych, teatralnych i tanecznych, -Nowe wydarzenia kulturalne, -Zwiększenie liczby odbiorców dóbr kultury. 162 XXV PROJEKT 1. Tytuł projektu: ZAJĘCIA TANECZNE GR. PARADOX 2. Miejsce realizacji: Ośrodek Promocji Aktywności Kulturalnej w Sandomierzu 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 16.09.2013 – 29.06.2014 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Monika Magda - instruktor tańca Justyna Duszkiewicz – instruktor tańca Grupa taneczna PROLOGOS z Sokolnik Małgorzata Chmielowiec – pedagog i instruktor tańca Marcin Wąsik – scenografia Marian Zych – muzyka Sandomierskie Studio Piosenki 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Zespoły grup tanecznych PARADOX działające przy Sandomierskim Centrum Kultury, gromadzą w swoich szeregach dzieci i młodzież pasjonującą się tańcem. Uczestnictwo w zajęciach to doskonały sposób na rozwijanie pasji tanecznej oraz wrażliwości estetycznej poprzez kontakt z tańcem. Na co dzień tancerze ćwiczą w 4 grupach wiekowych: PARADOX IV – gr. przedszkolna PARADOX III – gr. dziecięca w wieku 7-9 lat PARADOX II – gr. dziecięca w wieku 10-12 lat PARADOX I – młodzież gimnazjalna i ponadgimnazjalna 6. Liczba uczestników: 96 osób 7. Opis projektu: Na zajęciach grup PARADOX dzieci młodzież poznają techniki tańca nowoczesnego z elementami: klasyki, jazz, modern jazz. Zajęcia odbywają się w IV grupach wiekowych (4-20 lat), każda z grup ma spotkania 2 razy w tygodniu. 7.1. Cel/e projektu: Zajęcia taneczne mają na celu: rozwijać zainteresowania młodych tancerzy; przygotować nowe układy taneczne oraz skorygować istniejące; pomóc w doborze odpowiedniego podkładu muzycznego; doskonalić poczucie rytmu oraz wrażliwości na muzykę; kształtować sprawność planowania i organizowania czasu na próbach; rozwijać u młodych tancerzy odpowiedzialność i systematyczność; polepszenie współpracy w grupie. 7.2. Opis działań: W roku szkolnym grupy PARADOX mają systematyczne zajęcia taneczne (2 razy w tygodniu). Na zajęciach dzieci i młodzież wytrwale ćwiczy istniejące i nowe układy. W celu poznania nowych technik, uczestnicy z najstarszej grupy, ma możliwość doszkolenia się na warsztatach tanecznych organizowanych przez Kielecki Teatr Tańca. Swoją wiedzę wykorzystują później na zajęciach tanecznych. Poza tym, młode tancerki same organizują czas prób. Mają za zadanie poprowadzić rozgrzewki, przećwiczyć klasyczne układy oraz zaprezentować własne układy (pomysł na własne choreografie rozwija kreatywne myślenie oraz pobudza wyobraźnię). 163 Każdy uczestnik zajęć ma możliwość zaprezentowania swoich pomysłów, wspólnie z instruktorem dopracowywano układy. Wspólne pomysły powstają podczas dyskusji, pogadanek. Zajęcia praktyczne udoskonalają każdy etap projektu. Osoby aktywne na zajęciach i próbach są typowane do prowadzenia rozgrzewek, niesienia pomocy osobom słabszym i przede wszystkim prowadzenia solowych partii w układach. Takie wyróżnienie motywuje pozostałe jednostki do pracy nad swoimi zdolnościami. Współpraca w grupie rozwijała w uczestnikach zdolności organizacyjne, odpowiedzialność, otwartość oraz pomysłowość. Zajęcia efektywnie wpływają na czas wolny, rozwijają zainteresowania, wrażliwość na muzykę i ruch. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: zajęcia pozalekcyjne - zajęcia mają formę pracy grupowej oraz indywidualnej. Każdy uczestnik zajęć ma możliwość zaprezentowania swoich pomysłów, które są wspólnie z instruktorem realizowane i dopracowywane na zajęciach. Wspólne pomysły powstają podczas dyskusji, pogadanek; udział w okolicznych imprezach i wydarzeniach miejskich: Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Dzień Dziecka, Dni Sandomierza, Jarmark Jagielloński, Pożegnanie Wakacji; udział w przeglądach i konkursach tanecznych organizowanych w kraju - w zeszłym sezonie najstarsza grupa taneczna PARADOX I zdobyła II miejsce w na Festiwalu Tańca POWIEW w Tarnobrzegu; warsztaty taneczne organizowane z instruktorami spoza Sandomierza; dofinansowanie warsztatów organizowanych przez Kielecki Teatr Tańca; wymiana młodzieży: warsztaty i występy grupy PARADOX I w Emmendingen; współpraca z zespołem PROLOGOS z Sokolnik; organizowanie wakacyjnych pozamiejscowych obozów tanecznych. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: dofinansowanie z Urzędu Miasta Sandomierz; wkład własny Sandomierskiego Centrum Kultury; opłaty za zajęcia; nagroda finansowana za zdobycie II miejsca na Festiwalu Tańca POWIEW 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): zwiększenie zainteresowania zajęciami tanecznymi wśród mieszkańców miasta i okolic; rozwijanie pasji tanecznych wśród uczestniczek, m.in. udział w kursach na instruktorów tańca; reprezentacja miasta na terenie kraju i poza jej granicami; uzyskanie nowych umiejętności i doświadczeń; rozwijanie zdolności artystycznych; zwiększenie zdolności komunikacyjnych. XXVI PROJEKT 1. Tytuł projektu: ZAJĘCIA TEATRALNE – MAŁE FORMY TEATRALNE ORAZ GRUPA TEATRALNA METAFORA 2. Miejsce realizacji: Ośrodek Promocji Aktywności Kulturalnej w Sandomierzu 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 06.09.2013 – czerwiec 2014 r. 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Magdalena Gach – główny instruktor teatralny Marcin Wąsik – plastyk, Marta Szpyra 164 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Zajęcia teatralne są skierowane do dzieci oraz młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej. Zadaniem spotkań jest wychowanie i kształcenie młodych jednostek przez kulturę oraz dla kultury. Spotkania odbywają się w Ośrodku Promocji Aktywności Kulturalnej, gdzie organizowane są zajęcia dla 3 grup wiekowych: Małe Formy Teatralne III – dzieci 5-6 lat Małe Formy Teatralne II – dzieci 7-9 lat Grupa Teatralna METAFORA – dzieci z klas V-VI sz. podstawowej, młodzież gimnazjalna i ponadgimnazjalna 6. Liczba uczestników: 31 uczestników 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Zajęcia teatralne mają za zadanie: propagować idee zajęć teatralnych wśród młodzieży szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych; pracę nad głosem i ciałem; nauczyć używać swoich emocji; wykształcić umiejętność interpretacji tekstu; przełamywać swoją wstydliwość i zwalczać tremę; współpracę w grupie; rozwijać kreatywne myślenie; aktywny udział w przygotowywaniu scenariusza, rekwizytów, dekoracji; zdobywanie nowych umiejętności i wiadomości z dziedziny wiedzy o teatrze, scenografii, technik scenicznych. 7.2. Opis działań: Zajęcia rozpoczynają się od ćwiczeń emisji głosu, dykcji mające na celu wyćwiczyć poprane i wyraźne wypowiadanie słów. Tematyka zajęć obejmuje: ruch sceniczny, pracę nad ciałem (gesty, mimika, postawa); środki wyrazu aktora, praca nad wyobraźnią, ćwiczenia orientacji przestrzennej. Ważną rolę w zajęciach odgrywają różnego rodzaju inscenizacje. W trakcie zajęć młodzieżowa grupa ćwiczy elementarne zadania z działania scenicznego, odgrywanie scen aktorskich bez tekstu. Poza tym grupa METAFORA na zajęciach zajmuje się głownie wspólnym tworzeniem scenariuszy. Wynikiem spotkań są autorskie scenariusze m.in. „Eskejp”, „Szkoła Morderców”, „Upupieni”, „Przystanek” czy najnowszy spektakl „Żmigród”. Intensywne próby przygotowują młodzież do prezentacji przedstawień szerszej publiczności. Korzystając z różnych metod (np. burzy mózgów, banku pomysłów, inscenizacji) grupa opracowuje scenariusze o wszelkiej tematyce, odbywają się liczne próby, odgrywanie inscenizacji. Przygotowanie przedstawienia wymaga zaangażowania wszystkich członków grupy. Młodzież samodzielnie przygotowuje scenografię, dekorację, kostiumy, rekwizyty, podkłady muzyczne oraz plakaty na premierę danego przedstawienia. Takie zaangażowanie podnosi samoocenę, daje poczucie swojej wartości oraz motywuje do dalszej pracy, a także uczy współpracy w zespole, odpowiedzialności, rozwija kreatywność oraz umacnia więzi emocjonalne między członkami. Oprócz standardowych zajęć w roku szkolnym, w miesiącach lipiec – sierpień grupa Metafora ma możliwość przygotowania bloku artystycznego podczas imprez plenerowych organizowanych w Sandomierzu, tj. Dzień Dziecka, Jarmark Jagielloński i Festyn Rycerski, Dookoła Wody Festival, Pożegnanie Wakacji. Ich zadaniem jest odegranie krótkich inscenizacji, w których udział biorą również widzowie. Dzięki umiejętnej improwizacji w krótkich przedstawieniach licznie biorą udział dzieci z widowni, a stosowanie dramy pozwala na wykorzystanie spontanicznej ekspresji aktorskiej. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: zajęcia pozalekcyjne - zajęcia mają formę pracy grupowej oraz indywidualnej. Każdy uczestnik zajęć ma możliwość zaprezentowania swoich pomysłów, które są wspólnie z instruktorem 165 realizowane i dopracowywane na zajęciach. Wspólne pomysły powstają podczas dyskusji, pogadanek; udział w okolicznych imprezach i wydarzeniach miejskich: Dzień Dziecka, Dni Sandomierza, Jarmark Jagielloński, Dookoła Wody Festival, Pożegnanie Wakacji; udział w przeglądach i konkursach teatralnych organizowanych w kraju - w zeszłym sezonie grupa METAFORA wzięła udział w XIX Zamkowych Spotkaniach Teatralnych o laur „Złotego Gargulca” w Szydłowcu, na których otrzymała wyróżnienie za przedstawienie pt. „Upupieni”. Natomiast w czerwcu br. grupa zdobyła I miejsce w kategorii scena teatralna za przedstawienie „Przystanek” podczas Festiwalu Miasto Młodych Artystów w Sandomierzu; organizowanie premier autorskich spektakli oraz przedstawienie ich szerszej publiczności; zachęcenie do korzystania z instytucji kulturalnych i uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych na terenie miasta; uczestnictwo w przedsięwzięciach kulturalnych organizowanych na terenie Miasta poprzez przygotowanie animacji dla dzieci na Rynku Starego Miasta w ramach akcji „Lato w mieście”. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: wkład własny Sandomierskiego Centrum Kultury; dofinansowanie zajęć przez Urząd Miasta Sandomierz; nagroda pieniężna zdobyta podczas Festiwalu Miasto Młodych Artystów została przeznaczona na realizację 10 września br. premiery autorskiego spektaklu „Żmigród”. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Zaangażowanie dzieci i młodzieży w tworzenie amatorskiego ruchu teatralnego to dobry sposób na odpowiednie zagospodarowanie czasu wolnego, a przede wszystkim podnosi samoocenę, daje poczucie swojej wartości oraz motywuje do dalszej pracy, a także uczy współpracy w zespole, odpowiedzialności, rozwija kreatywność oraz umacnia więzi emocjonalne między członkami. Działania grupy METAFORA rozwijają i uczą uczestników aktywnego udziału w życiu kultury, animacji kultury, improwizacji oraz rozwija umiejętność twórczego i kreatywnego myślenia czy działania. Spotkania przygotowują do uczestnictwa w kulturze, do duchowego i materialnego korzystania z dóbr kultury oraz edukacji poprzez twórczość kulturalną. XXVII PROJEKT 1. Tytuł projektu: SANDOMIERSKIE STUDIO PIOSENKI 2. Miejsce realizacji: Pracownia artystyczna, Rynek 25/27 w Sandomierzu 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 02.09.2013 – czerwiec 2014 r. 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Martyna Puszka-Maziarz – główny instruktor wokalny Rafał Panek – instruktor nauki gry na gitarze 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Zajęcia teatralne są skierowane do dzieci oraz młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej. Zadaniem spotkań jest wychowanie i kształcenie młodych jednostek przez kulturę zdolności artystycznych, w tym - pracy w zespołach muzycznych, kształtowania gustu muzycznego. W tym celu młodzi muzycy mogą brać udział w zajęciach wokalnych studia piosenki. 6. Liczba uczestników: 25 uczestników 7. Opis projektu: 166 Sandomierskie Studio Piosenki to zajęcia wokalne dla dzieci i młodzieży. Na zajęciach uczestnicy poznają zasady: emisji głosu i prawidłowego oddechu; interpretacji piosenek i wyrażania emocji; ruchu scenicznego i pracy z mikrofonem; kształcenia słuchu i podstawowej wiedzy muzycznej. 7.1. Cel/e projektu: pobudzenie oraz rozwój u dzieci i młodzieży aktywności i wrażliwości muzycznej, poszerzanie zainteresowań związanych z muzyką; rozwijanie umiejętności refleksyjnego słuchania muzyki; stwarzanie sytuacji dających możliwość przeżyć wewnętrznych, kontemplacji a także autorefleksji; rozbudzania, rozwijania oraz prezentowania (uświadamiania, wykorzystania) uzdolnień muzycznych uczniów; świadomego korzystania z dorobku kultury muzycznej, jak i aktywnego uczestnictwa w życiu muzycznym; kształcenie głosu i umiejętności posługiwania się nim; wyposażenie uczniów w podstawowe umiejętności wokalne; kształcenie właściwych i pożądanych nawyków w czasie śpiewu; kształcenie nawyków związanych z obecnością na estradzie; kształtowanie postawy szacunku i tolerancji dla różnorodności gatunków i stylów muzycznych; kształcenie umiejętności pracy w grupie, postawy odpowiedzialności za jakość wykonania utworu, systematyczności. 7.2. Opis działań: Zajęcia studia piosenki obejmują m.in. ćwiczenia emisji głosu, dykcji mające na celu wyćwiczyć poprane i wyraźne wypowiadanie słów. Program jest dostosowany do indywidualnych potrzeb każdego uczestnika. Tematyka zajęć obejmuje: kształcenie głosu i umiejętności posługiwania się nim; wyposażenie uczestników w podstawowe umiejętności wokalne, dykcji i barwy głosu; ćwiczenia emisyjne, kształtujące prawidłowy oddech i poszerzające skalę głosu (ćwiczenia oddechowe, dykcji, intonacyjne); nauka prawidłowej interpretacji tekstu i pracy z mikrofonem; odpowiedni dobór piosenek dla każdego uczestnika odpowiednio dla jego wieku i umiejętności; praca nad prawidłowym tonem oddechowym; ćwiczenia rozluźniające mięśnie twarzy, krtani, przygotowujące do śpiewu praca nad problemami głosowymi: śpiew wysiłkowy, nadmierne napięcie strun głosowych i krtani, przepowietrzenie głosu,; praca nad pełnym pasmem brzmienia, prawidłową rezonacją; nauka bądź poprawa zdolności muzyczne, tj.: słuch muzyczny, poczucie rytmu; kształcenie właściwych i pożądanych nawyków w czasie śpiewu; przygotowanie uczniów do występów przed publicznością; praca nad ruchem scenicznym, praca nad ciałem (gesty, mimika, postawa); opracowywanie materiału wokalnego pod kątem imprez wynikających z potrzeb środowiska lokalnego. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Metody: analiza dźwiękowa i wokalna utworów; śpiew grupowy i solowy; nowe aranżacje istniejących utworów; występy na forum środowiska lokalnego; ćwiczenia doskonalące; śpiew indywidualny i zbiorowy z akompaniamentem instrumentów, z wykorzystaniem podkładów muzycznych; ekspresja – np. wysłuchanie fragmentów opracowywanego utworu w innym wykonaniu; 167 organizowania i rozwijania działalności muzycznej ucznia np. próby wykonawcze, własne propozycje interpretacji utworów muzycznych, prezentowanie osiągnięć i dokonań, występy muzyczne, nagrania utworów, integracja różnych form działań muzycznych uczniów. Formy: udział w konkursach, przeglądach i festiwalach wokalnych, m.in. Festiwalu Miasto Młodych Artystów – zdobycie nagrody głównej przez Patrycję Szubstarską w kategorii scena muzyczna; wyróżnienie dla Gabrieli Klocek z kategorii wiekowej 10-13 lat oraz wyróżnienie dla Patrycji Klocek w kategorii wiekowej 17-20 lat w V Ogólnopolskim Konkursie Wokalnym „Ocalić od zapomnienia 2013” w Ćmielowie; udział w okolicznych imprezach i wydarzeniach miejskich: Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Dzień Dziecka, Dni Sandomierza, Jarmark Jagielloński, Dookoła Wody Festival, Pożegnanie Wakacji, Kolęda Świąteczna; organizowanie koncertów tematycznych; zachęcenie do korzystania z instytucji kulturalnych i uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych na terenie miasta; warsztaty wokalne organizowane z instruktorami spoza Sandomierza: 15-16/22-23.01.2013 r. „Warsztaty muzyczno-wokalne” z Konradem Mastyko, 30-31.08.2013 warsztaty wokalne z Sonią Lachowolską; uczestnictwo w warsztatach wokalnych organizowanych na terenie kraju 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: wkład własny Sandomierskiego Centrum Kultury; opłata za zajęcia; dofinansowanie zajęć przez Urząd Miasta Sandomierz 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Program daje możliwość świadomego i aktywnego uczestnictwa w kulturze muzycznej, rozwijania wrażliwości na świat dźwięków, co jest ważnym aspektem wychowawczym w rozbudzaniu odpowiedzialnej i twórczej postawy dzieci i młodzieży. Zajęcia wokalne pozwalają włączenie się w życie artystyczne miasta. Spotkania przygotowują do uczestnictwa w kulturze, do duchowego i materialnego korzystania z dóbr kultury oraz edukacji poprzez twórczość kulturalną. Pozostałe atuty zajęć pozalekcyjnych: pozytywne zagospodarowanie czasu wolnego; radość i zadowolenie wynikające z twórczej działalności (samorealizacja), dowartościowanie, wiara we własne siły; wyzbycie się wstydu, pokonanie nieśmiałości; uatrakcyjnianie imprez i uroczystości lokalnych; reprezentowanie miasta na różnego rodzaju konkursach; XXVIII PROJEKT 1. Tytuł projektu: KLUB KURIERA 2. Miejsce realizacji: Łódź i region Łódki 3. Okres realizacji od: 01-03-2013 do: 30-11-2013 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Pomysłodawca i edukator: Szymon Pawlak 9pracownik Centrum Dialogu im. Marka Edelmana) Sponsor: Orange Property Group Partnerzy: Szkoły ponadgimnazjalne, w których przeprowadzono zajęcia 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: młodzież ponadgimnazjalna. 168 6. Liczba uczestników: 1000 osób 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Celem zadania jest popularyzacja postaci Jana Karskiego i Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata oraz upowszechnienie postawy życzliwości, otwartości na innego, odwagi osobistej i cywilnej wśród młodzieży szkół ponadgimnazjalnych z Łodzi i regionu łódzkiego. Zadanie jest podzielone na dwa etapy. W ramach I etapu w 5 łódzkich liceach powstanie "Klub Kuriera", grupujący uczniów zainteresowanych historią i przyciągający pozostałych atrakcyjnymi zajęciami, wycieczkami i dopasowaną do profilu grupy docelowej komunikacją. Młodzież zostanie zaangażowana w tworzenie baz danych o Janie Karskim (wykorzystując materiały przygotowane przez MHP w ramach zadania "Jan Karski. Niedokończona Misja") i innych polskich Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata z województwa łódzkiego oraz Ocałałych posiadających drzewka w Parku Ocalałych w Łodzi. Weźmie udział w 4 wyjazdach na "szlak kuriera" do miejsc związanych z postacią Karskiego i przygotowaniem materiałów na wspólnie tworzoną stronę internetową. Równolegle odbywać się będą zajęcia edukacyjne w liceach, o nazwie "Karski. Jan Karski". Etap II to rozszerzenie działalności "Klubu Kuriera" na inne szkoły z regionu łódzkiego, również gimnazjalne, oraz dalsza rozbudowa wspólnie tworzonych baz danych o Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata i Ocalałych. 7.2. Opis działań: ETAP I (Marzec - Lipiec 2013) a) Stworzenie i początek działalności Klubu Kuriera b) Budowa strony internetowej Klubu Kuriera c) Budowa bazy informacji o Janie Karskim i innych polskich d) Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata z województwa łódzkiego e) Budowa bazy informacji o Ocalonych posiadających drzewka w Parku f) Ocalałych w Łodzi g) Organizacja 4 wycieczek do miejsc związanych z Janem Karskim i jego h) szlakiem kuriera: do Warszawy, Krakowa, Izbicy Lubelskiej-Bełżca oraz Nowego SączaZakopanego-Piwnicznej-Eliaszówki i) Organizacja zamkniętego pokazu filmów o Janie Karskim dla członków Klubu Kuriera w Muzeum Miasta Łodzi. j) Zajęcia edukacyjne "Karski. Jan Karski" dla uczniów szkół biorących udział w zadaniu. k) Poszerzenie kręgu członków Klubu Kuriera. ETAP II Drugi etap zadania skierowany był do młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej uczącej się w szkołach na terenie województwa łódzkiego oraz do młodzieży skupionej w kołach i stowarzyszeniach historycznych naszego województwa. a) Nawiązanie kontaktów ze szkołami gimnazjalnymi i ponadgimnazjalnymi z województwa łódzkiego oraz umówienie terminów zajęć edukacyjnych. b) Powoływanie nowych oddziałów Klubu Kuriera poza Łodzią c) Zajęcia edukacyjne „Karski. Jan Karski” w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych województwa łódzkiego, d) Publikacja na stronie i profilu Klubu relacji z zajęć prowadzonych przez członków Klubu Kuriera w trakcie etapu e) Rozbudowa baz informacji o polskich Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata z województwa łódzkiego oraz Ocalałych f) posiadających drzewka w Parku Ocalałych w Łodzi. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: ETAP I: a) Lekcje w szkołach uczestniczących w projekcie, prowadzone przez pracownika Centrum Dialogu im. Marka Edelmana – Szymona Pawlaka. b) Utworzenie Klubu Kuriera, którego członkowie zostali przygotowani przez Szymona Pawlaka do poprowadzenia lekcji w szkołach w regionie łódzkim ETAP II: a) Lekcje w regionie prowadzone przez członków Klubu Kuriera po nadzorem Szymona Pawlaka. 169 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Muzeum Historii Polski w ramach programu „Patriotyzm Jutra” – 80% funduszy Centrum Dialogu im. Marka Edelmana – 20 % funduszy Orange Property Group – wkład rzeczowy 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): - powstanie Klubu Kuriera w Łodzi i oddziałów w woj. łódzkim; - ponad 1 000 uczniów wzięło udział w zajęciach edukacyjnych i działaniach Klubu; - 1 pokaz filmów; - 4 wycieczki do miejsc związanych z Janem Karskim; - 2 multimedialne bazy danych; - 1 strona internetowa Klubu (w formie podstrony na stronie www.centrumdialogu.com). Rezultaty miękkie: Uczniowie biorący udział w zajęciach i działaniach Klubu m.in. poznali informacje w obszarach: 1) Daty – 1914–2000(daty życia Jana Karskiego), 09.1935 (wprowadzenie ustaw norymberskich w Niemczech), 01.1940 (pierwsza misja kurierska Jana Karskiego), 06.1940 (aresztowanie, przesłuchania i odbicie Karskiego z rąk Gestapo), 01.1942 (konferencja w Waansee), 09.1942 – (spotkanie Karskiego z przedstawicielami organizacji Żydowskich, wizyty w getcie warszawskim i Izbicy Lubelskiej), 11.1942 (ostatnia misja Karskiego do Londynu), 1943 (wyjazd Karskiego do USA), 1944 (opublikowanie w USA – "Tajnego Państwa"), 1982, 1995, 2012 (przyznanie Karskiemu kolejnych odznaczeń i orderów); 2) Postacie – Jan Kozielewski (Jan Karski), Marian Kozielewski, Stefan Grot-Rowecki, Władysław Sikorski, Zofia Kossak-Szczucka, Irena Sendlerowa, Cyryl Ratajski, Adam Czerniaków, Winston Churchill, Anthony Eden, Franklin Delano Roosevelt, Feliks Frankfurter; 3)Pojęcia – getto ławkowe, shoah, getto, eksterminacja, ośrodki zagłady, Polskie Państwo Podziemne, Rząd Emigracyjny, Delegatura Rządu na Kraj, Armia Krajowa, Żegota. XXIX PROJEKT 1. Tytuł projektu: ORKIESTRA CZTERECH KULTUR 2. Miejsce realizacji: Łódź – Poznań – Warszawa 3. Okres realizacji od 01-05-2013 do: 31-10-2013 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Pomysłodawca – Joanna Podolska i Lech Dzierżanowski Tutorzy: Maciej Łabecki, Max Simon, Zvi Carmeli, Konstantin Manaev Dyrygent: Daniel Raiskin 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Odbiorcami zadania są: publiczność w Łodzi, Poznaniu i Warszawie (w sumie 650 osób), słuchacze 2 Programu Polskiego Radia sami muzycy Orkiestry, w szczególności 20 młodych muzyków, dla których udział w projekcie może stanowić wstęp do profesjonalnej kariery. 6. Liczba uczestników: 1 dyrygent, 4 tutorów, 20 młodych muzyków i 650 słuchaczy 7. Opis projektu: 170 "Orkiestra Czterech Kultur" jest projektem artystycznym łączącym kultury muzyczne Polski, Niemiec, Rosji i Izraela. 24 osobowa Orkiestra, złożona ze studentów wyższych szkół muzycznych pochodzących z czterech wymienionych krajów (łącznie 20 osób) oraz czterech doświadczonych muzyków tutorów, pod batutą Daniela Raiskina, głównego dyrygenta Staatsorchester Rheinische Philharmonie w Koblencji oraz Filharmonii Łódzkiej, w salach koncertowych Łodzi, Poznania i Warszawy zagrali utwory kompozytorów : Grażyny Bacewicz, Wolfganga Rihma, Aleksandra Tansmana oraz Dymitra Szostakowicza. Kultywując tradycję Rzeczpospolitej wielu narodów, otwartej na obecność i wpływy innych kultur, Orkiestra Czterech Kultur ma stanowić artystyczne uosobienie idei tolerancji i różnorodności, ukazujących jedność kultury europejskiej przy wszystkich różnicach między zaangażowanymi w zadanie artystami. 7.1. Cel/e projektu: Głównym celem zadania była kultywacja tradycji wielokulturowej Polski i polskiej kultury muzycznej. Cele pośrednie zadania: 1) Zawiązanie Orkiestry łączącej młodych muzyków z czterech nacji w przeszłości zamieszkujących tereny dzisiejszej Polski; 2) Wymiana doświadczeń między muzykami młodego i średniego pokolenia; 3) Promocja wybitnej twórczości kompozytorskiej Grażyny Bacewicz, Wolfganga Rihma, Aleksandra Tansmana i Dymitra Szostakowicza; 4) Upowszechnienie idei tolerancji i różnorodności, obecnych w wspólnym idiomie kultury muzycznej Polski i Europy 7.2. Opis działań: 1) Rekrutacja do Orkiestry 4 Kultur (V VIII 2013) Łącznie wyłoniono 20 osób z 4 krajów: Niemiec, Polski, Rosji i Izraela. Skład Orkiestry został uzupełniony muzykami Kwartetu Czterech Kultur, którzy sprawowali opiekę artystyczną nad młodymi muzykami. 2) Zawiązanie Orkiestry 4 Kultur (IX 2013) Zaproszeni muzycy oraz dyrygent spotkali się w Łodzi gdzie odbyły się próby. 3) Trasa koncertowa Orkiestry 4 Kultur (IX 2013) Łódź, Poznań, Warszawa 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Młodzi muzycy zostali podzieleni na cztery grupy (w zależności od tego na jakim instrumencie grali). Każda z grup – skrzypce (2 grupy), altówki i wiolonczele została przydzielona konkretnemu tutorowi. Przez dni muzycy ćwiczyli pod okiem tutorów zaplanowany repertuar. Łódzki koncert (premierowy) był pierwszym sprawdzianem nowoutworzonego zespołu przed publicznością. W każdym z kolejnych miast (Poznań i Warszawa) orkiestra szlifowała wykonanie. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - 70% budżetu Ambasada Republiki Federalnej Niemiec – 3,7% budżetu Dotacja celowa UMŁ – 7% budżetu Mała Wielka Czekolada – 0,7% budżetu Dalkia – 1,7 % budżetu Amcor – 1,4% budżetu 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Rezultaty zadania: a) Utworzenie Orkiestry Czterech Kultur złożonej z czterech profesjonalnych muzyków i 20 studentów szkół muzycznych z czterech krajów: Polski, Niemiec, Izraela i Rosji. b) Trzy koncerty 24 osobowej Orkiestry w Łodzi, Poznaniu i Warszawie dla 650 osób łącznie c) Transmisja na żywo koncertu w Warszawie przez Program 2 Polskiego Radia 171 XXX PROJEKT 1. Tytuł projektu: RODZINNA I SZKOLNA AKADEMIA POMYSŁÓW 2. Miejsce realizacji: ŻOK, Żuławski Bank Spółdzielczy, Żuławski Park Historyczny 3. Okres realizacji: od: 01-09-2012 do: 30-06-2013 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): ŻOK, Fundacja Kreatywna Edukacja, nauczyciele z Nowego Dworu Gdańskiego 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: dzieci 3-5 wraz z rodzicami, klasy 1-3 szkół podstawowych. 6. Liczba uczestników: 130 7. Opis projektu: Projekt prowadzony był dwutorowo: wg programu dla uczestniczących w projekcie dwóch klas ze szkół podstawowych i wg programu dla dzieci z towarzyszeniem rodziców. Programy w wielu punktach się pokrywały, są jednak przygotowane zgodnie z metodyką pracy z mniejszą i większą grupą, a także z rodzicami. Ważną grupą uczestniczącą w projekcie byli nauczyciele, pedagodzy, artyści, specjaliści prowadzący zajęcia. Dotychczas angażowali się na własnych „podwórkach” i byli trochę samotnymi żaglami, teraz tworzą małą flotę żeglującą do wyspy skarbów. Brzmi to zabawnie, ale prawdziwie i prawdziwie cieszy, ponieważ już na etapie przygotowywania projektu, idea „Akademii Pomysłów” znajdowała coraz to nowych zwolenników i pomocników. Zajęcia Akademii Pomysłów odbywały się przez cały rok szkolny. Każdy mały student już na początku otrzymał swój indeks, do którego wpisywaliśmy każde zajęcia. Program zajęć obejmował nauki ścisłe i humanistyczne. 7.1. Cel/e projektu: Rozbudzenie pasji i zainteresowań wśród dzieci. 7.2. Opis działań: 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: warsztaty, wykłady 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Fundacja PZU, środki ŻOK i Fundacji Kreatywna Edukacja 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): 130 uczestników, ok 140 godzin zajęć. http://kreatywnaedukacja.org.pl/images/stories/album/index.html XXXI PROJEKT 1. Tytuł projektu: ROBOTY W KULTURZE 2. Miejsce realizacji: ŻOK 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 2011 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):ŻOK, pracownia kreatywna, robotyki amatorskiej, plastyczna 172 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: dzieci i młodzież skupiona wokół pracowni w ŻOK 6. Liczba uczestników: 30 + uczestnicy wystawy ok 100 7. Opis projektu: Projekt realizowany w trzech pracowniach. W dwóch z nich powstały prace inspirowane robotami (plastyczne, instalacje i rzeźby), a w trzeciej autentyczne roboty autonomiczne. Efekty można było podziwiać na wystawie łączącej dwa wydarzenia: zakończenie projektu i 60. rocznicę wydania pierwszej książki Stanisława Lema „Astronauci”. 7.1. Cel/e projektu: integracja pracowni, inspiracja robotami i ich miejsce w domu kultury, powstanie pierwszego robota animatora 7.2. Opis działań: 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: warsztaty. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Narodowe Centrum Kultury, środki własne ŻOK 8.Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): http://www.platformakultury.pl/artykuly/101771-roboty-w-kulturze.html http://www.stara.zok-ndg.pl/photogallery.php?album_id=105 XXXII PROJEKT 1. Tytuł projektu: BOŻE NARODZENIE 2. Miejsce realizacji: Fabryka Sztuk, ul. 30 stycznia 4, 83 – 110 Tczew 3. Okres realizacji: od 01 do 21.12.2013 r. 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): pracownicy Fabryki Sztuk: Kamila Gillmeister, Klaudia Lasota, Radosław Wiecki 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: uczniowie wszystkich etapów edukacji szkolnej. 6. Liczba uczestników: 1582 os. 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: zapoznanie uczestników z tradycjami bożonarodzeniowymi, zapoznanie z tradycją darowania prezentów różnych krajach europejskich, nauczenie szacunku do innych kultur, nabycie umiejętności wykonywania własnoręcznych ozdób choinkowych, rozwijanie kreatywności, zdolności plastycznych i manualnych, integracja wewnątrzgrupowa – umiejętności pracy w grupie, wyrażanie siebie poprzez działania plastyczne, pobudzanie wrażliwości. 7.2. Opis działań: projekt bożonarodzeniowy jest powtarzany co roku. W ramach projektu uczestnicy mogą uczestniczyć w dwóch lekcjach z prezentacją multimedialną nt. „Boże Narodzenie na Pomorzu” i „Nie tylko św. Mikołaj przynosi prezenty. O tradycji darowania prezentów w okresie bożonarodzeniowym” oraz w trzech warsztatach: „Kartki bożonarodzeniowe”, „Wykonywanie ozdób choinowych”, „Ozdabianie 173 bombek” . Lekcje są prowadzone w zabytkowym budynku „poniatówce”, w której są zgromadzone eksponaty etnograficzne. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: wykład z dyskusją, warsztaty. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: prezentacja multimedialna, burza mózgów, różnorodne materiały plastyczne (m.im. brokat sypki, filc, folie brokatowe, elementy z pianki, naklejki, stempelki…) 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): wzmacnianie poczucia tożsamości regionalnej, nauczanie szacunku do tradycji, umocnienie więzi międzypokoleniowej – lepsze zrozumienie środowiska kulturowego, w którym wychowali się dziadkowie uczniów, rozwinięcie i poszarzenie wyobrazi, kreatywności, sprawności manualnych, zwiększenie szans edukacyjnych, rozwój zainteresowań plastycznych i antropologicznych. XXXIII PROJEKT 1. Tytuł projektu: DOSTĘPNE NIEPEŁNOSPRAWNYCH MUZEUM. ZINTEGROWANY PROGRAM DLA OSÓB 2. Miejsce realizacji: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): IV 2007 - VI 2008 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Autor programu: Lucyna Mizera, autor warsztatów: Edyta Lisek-Lubaś. Partnerzy projektu: Metropolitan University of Leeds Lwowska Narodowa Akademia Sztuk Pięknych Lwowskie Muzeum Historyczne Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku UMCS w Lublinie Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie Polski Związek Niewidomych Polski Związek Głuchych Polski Zwiazek Głuchoniewidomych Polski Związek Niewidomych oddział w Stalowej Woli Polski Związek Głuchych oddział w Stalowej Woli Polski Związek Głuchych oddział w Rzeszowie 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Osoby z dysfunkcją narządu ruchu, wzroku, słuchu i osoby niepełnosprawne intelektualnie; Edukatorzy muzeów polskich i ukraińskich 6. Liczba uczestników: Trudne do oszacowania, projekt trwa nadal 7. Opis projektu: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli od roku 2006 realizuje program DOSTĘPNE MUZEUM – GOŚĆ NIEPEŁNOSPRAWNY W MUZEUM. W jego ramach powstała rzeźbiarska Galeria przez Dotyk, pakiet edukacyjny, a także przewodnik dla muzealników. Przygotowany został ponadto cykl specjalnych warsztatów i lekcji muzealnych. 174 Sukcesywnie zlikwidowane zostały bariery architektoniczne w zabytkowej siedzibie Muzeum, dostosowano podpisy, m.in. wprowadzając opisy w alfabecie Braille’a. Także w tym alfabecie powstał specjalny przewodnik po stałej, regionalnej wystawie Muzeum „Z dziejów regionu nadsańskiego”. Aby nieco zlikwidować pewne bariery mentalne oraz podzielić się zdobytą wiedzą Muzeum zorganizowało także szkolenia dla muzealników w zakresie obsługi gości niepełnosprawnych. Galeria przesz dotyk „Galeria przez Dotyk” to stała, plenerowa ekspozycja rzeźb, zlokalizowana na dziedzińcu Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli. Są to w sumie 24 kamienne rzeźby z przeznaczeniem do percepcji dotykowej. Rzeźby powstały podczas dwóch ukraińsko-polskich plenerów rzeźbiarskich zorganizowanych w latach 2007-2008. Specjalny program edukacyjny dla osób z dysfunkcją wzroku „Galeria przez Dotyk”, otrzymał wyróżnienie w konkursie Wydarzenie Muzealne 2007 roku Sybilla. Do każdej z edycji Galerii powstał katalog rzeźb, w którym znalazły się zdjęcia oraz opisy w językach: polskim, ukraiński i angielskim, a także w alfabecie Braille’a. Szkolenia Szkolenie „Gość niepełnosprawny w Muzeum” odbyło się kwietniu 2009 roku i było pierwszym ogólnopolskim szkoleniem dla muzealników poświęconym w całości problematyce obsługi gości niepełnosprawnych w placówkach kultury. Zostało ono poprzedzone badaniem ankietowym na temat dostępności polskich muzeów (wyniki badań okazały się niereprezentatywne, na ankietę odpowiedziało jedynie 39 instytucji spośród 740, do których została wysłana). Zajęcia prowadzili eksperci z Polski i Wielkiej Brytanii. Prelegentami były także osoby z fizyczną niepełnosprawnością, które postrzegają bariery i ich wpływ z perspektywy własnych codziennych doświadczeń. Program szkolenia przygotowano w oparciu o przeprowadzone wśród polskich muzealników badania ankietowe. W ramach dwudniowego cyklu wykładów i warsztatów, odbyły się panele teoretyczne i praktyczne prowadzone przez polskich i zagranicznych ekspertów. Wśród prelegentów byli specjaliści w zakresie pracy z osobami o różnych dysfunkcjach, ale też osoby takimi dysfunkcjami dotknięte. Z wielką uwagą słuchali uczestnicy wystąpienia pani prezes Polskiego Związku Niewidomych, Anny Woźniak-Szymańskiej. Poruszający się na wózku inwalidzkim Tomasz Wasielewski „na żywo” testował przestrzeń stalowowolskiego Muzeum.Wielkie zainteresowanie wzbudziły warsztaty prowadzone przez szkockiego naukowca, Gavina Fairbairna, który aktywizował uczestników do wspólnego rozważania problematyki odbioru sztuki przez osoby niepełnosprawne intelektualnie. Swoimi doświadczeniami z pracy z głuchoniewidomymi dzielił się z uczestnikami Ryszard Stryjecki, prowadzący od lat plenery w Orońsku dla tych osób. Janusz Padziński z Lublina omawiał kwestie aktywności twórczej osób z dysfunkcją intelektualną, Teresa Cwalina z Lasek przekazywała swoją wiedzę na temat osób niewidomych i autystycznych, a Robert Gdela z Lublina - głuchych. Szkolenie uświadomiło uczestnikom pracującym w placówkach kulturalnych, jak ważne są zrozumienie i wiedza na temat poszczególnych dysfunkcji. Pozwoliło poczuć problemy osób niepełnosprawnych, powstały idee wprowadzania zmian w instytucjach kultury. W materiałach poszkoleniowych, które są do pobrania, zostały zawarte wszystkie wystąpienia prelegentów. http://muzeum.stalowawola.pl/_ext/niepelnosprawni/gfx/biuletyn_poszkoleniowy.pdf Drugie szkolenie, które odbyło się w z końcem listopada 2010 roku, dotyczyło tematyki osób z dysfunkcją intelektualną pn. „Gość niepełnosprawny intelektualnie w muzeum”. Dwudniowy warsztat obejmował zarówno wykłady jak i przede wszystkim praktyczne ćwiczenia. Głównym prowadzącymi byli prof. Gavin Fairbairn oraz Denis Rowley z Wielkiej Brytanii, wspierani przez Janusza Padzińskiego. Uczestnikami byli muzealnicy pragnący nabyć wiedzę jak przyjmować, edukować i przede wszystkim rozumieć gości z dysfunkcjami intelektualnymi (learning disability). To wciąż trudny temat, wymagający niezwykłej empatii, wiedzy i delikatności. Pakiet edukacyjny W odpowiedzi na zapotrzebowanie specjalne formuły warsztatów powstał specjalny pakiet edukacyjny, w którego powstaniu pomogli eksperci z danych dziedzin niepełnosprawności. Pakiet zawiera 175 warsztaty dla osób niesłyszących opracowane przez surdopedagoga Edytę Lisek-Lubaś, przy konsultacjach prof. Kazimiery Krakowiak. Przy warsztatach dla osób niewidomych konsultacji udzieliła Teresa Cwalina, wieloletni pedagog ze szkoły w Laskach, zaś program edukacyjny dla osób z dysfunkcjami intelektualnymi opracował Michał Stanowski, na co dzień twórca „Nieprzetartego Szlaku”. Dodatkowym elementem w pakiecie są warsztaty integracyjne warsztaty plastyczne. Wystawy Idąc w ślad idei pełnego dostępu do kultury oraz czynnego w niej uczestnictwa Muzeum rozpoczęło cykl wystaw twórczości osób niepełnosprawnych. Muzeum, na indywidualnych wystawach, gościło takich artystów jak Jacek Gałczyński (niesłyszący malarz, tworzący wspaniałe krajobrazy), czy Jarosław Kamiński (podopieczny Domu Pomocy Społecznej im. Matki Teresy z Kalkuty w Lublinie), który urzekł publiczność swoimi malarskimi żyrafami. Swoje stałe miejsce mają wystawy prac z Warsztatów Terapii Zajęciowej. 7.1. Cel/e projektu: Głównym celem projektu jest wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych w dostępie do kultury poprzez likwidację barier edukacyjnych i architektonicznych. Cele szczegółowe: Poprawa jakości edukacji osób niepełnosprawnych Poszerzenie dostępu osób niepełnosprawnych do różnorodnych form edukacji muzealnej Osiągnięcie możliwie najpełniejszej integracji społecznej osób niepełnosprawnych Promowanie twórczości artystycznej osób niepełnosprawnych Podnoszenie kwalifikacji osób działających w sferze edukacji muzealnej w obsłudze gości niepełnosprawnych Usprawnienie komunikacji i wymiany doświadczeń w działaniach na rzecz osób niepełnosprawnych 7.2. Opis działań: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli od kilku lat realizuje program, mający na celu ułatwienie uczestnictwa w kulturze osobom dotkniętym różnymi dysfunkcjami. „Dostępne Muzeum” to nowatorski, pierwszy w Polsce zintegrowany program edukacyjny dla osób niepełnosprawnych, który poprzez likwidację barier architektonicznych i mentalnych umożliwia odbiór sztuki osobom z dysfunkcją narządu ruchu, wzroku, słuchu, a także niepełnosprawnym intelektualnie. W związku z tym, że każda niepełnosprawność jest odmienna i wymaga różnych rozwiązań, program uwzględnia rozmaite potrzeby, zainteresowania, zdolności i ograniczenia. Osoby z dysfunkcją narządu ruchu w Muzeum (likwidacja barier architektonicznych) Budynek Muzeum to neoklasyczny „Zamek Lubomirskich” z drugiej połowy XVIII wieku, otoczony ogrodem urządzonym zgodnie z historyczną kompozycją z przełomu XIX i XX wieku. Dzięki likwidacji barier architektonicznych obiekt stał się dostępny dla osób o różnej niepełnosprawności, szczególnie dla osób z dysfunkcją narządu ruchu. Przestrzeń zewnętrzna Muzeum została dostosowana do potrzeb publiczności niepełnosprawnej: Zorganizowano i oznakowano dwa miejsca parkingowe Utworzono podjazd dla osób niepełnosprawnych w części frontowej przed budynkiem Utworzono nowe, bądź dostosowano już istniejące, ciągi komunikacyjne do poruszania się na wózkach inwalidzkich Wykonano ekspozytory, na których zamieszczane są informacje wielką czcionką o wydarzeniach muzealnych i dostępności Muzeum do osób niepełnosprawnych. Budynek Muzeum został zmodernizowany i dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. W ramach projektu pomieszczeniom zlokalizowanym w strefie wejściowej na parterze budynku Muzeum nadano nowe funkcje użytkowe: Wyposażono w artefakty dla osób niepełnosprawnych salę edukacyjną Urządzono toaletę dla osób niepełnosprawnych Utworzono sklepik samoobsługowy, po którym bez ograniczeń mogą poruszać się wózki inwalidzkie 176 Zainstalowano platformę samobieżną i zakupiono schodołaz Zamontowano kompleksowy system informacji z myślą o osobach słabowidzących Zlikwidowano progi w salach ekspozycyjnych i edukacyjnych Położono antypoślizgowe posadzki w strefie wejściowej, w holu i na klatce schodowej Zamontowano poręcze na klatce schodowej, I i II piętrze - prowadnice dla osób niepełnosprawnych Zainstalowano przy drzwiach wejściowych dzwonek elektryczny z przyciskiem podświetlanym dla osób słabowidzących Osoby niewidome i słabowidzące w Muzeum: Dla osób z dysfunkcją wzroku Muzeum udostępnia: „Galerię przez Dotyk”, plenerową wystawę 25 rzeźb z granitu wykonanych przez artystów z Polski i Ukrainy z myślą o percepcji dotykowej. W ramach projektu „Dostępne Muzeum” został zorganizowany plener rzeźbiarski, w wyniku którego powstało 13 nowych rzeźb z granitu, które utworzyły II część Galerii. Została zlokalizowana na dziedzińcu Muzeum i wyposażona w infrastrukturę: w ciągi komunikacyjne dla zwiedzających na wózkach inwalidzkich oraz w oświetlenie umożliwiające odbywanie warsztatów także w godzinach wieczornych. Osoby niewidome i słabowidzące mogą zwiedzać Galerię, dotykając podpisów wykonanych w brajlu, umieszczonych na aluminiowych tabliczkach, bądź korzystając z mówionych opisów rzeźb przygotowanych w formacie mp3. Po wycieczce dotykowej uczestniczą w warsztatach plastycznych, mając do dyspozycji artefakty wykonane specjalnie z myślą o osobach niewidomych, pokazujące różne formy i możliwości rzeźbiarskie, oraz makiety, np. budynku Muzeum oraz jego najbliższego otoczenia - jako rodzaju trójwymiarowej mapy, ale i z możliwością poznania kształtu XVIII-wiecznego pałacu, czy też neogotyckiego kościoła. Wystawy stałe Muzeum dostosowane do zwiedzania dotykowego. Ekspozycja „Z dziejów regionu nadsańskiego” (eksponaty archeologiczne, etnograficzne, z zakresu historii i sztuki) została uzupełniona o zbiór artefaktów do percepcji dotykowej. Zwiedzający mogą korzystać z palmptopów z tekstem dostosowanym do odbioru przez osoby niewidome i słabowidzące oraz z opisów wystawy w brajlu. Wystawa „Narodziny Stalowej Woli 1938 r.” (eksponaty w stylistyce art déco) także została rozszerzona o zbiór artefaktów do percepcji dotykowej. Opracowano i wydrukowano publikacje w brajlu i wielkim drukiem Program Edukacyjny, Edyta Lisek, dr hab. Kazimiera Krakowiak, Teresa Cwalina, Anna Szlązak, Michał Stanowski, Stalowa Wola, 2008 W skład programu edukacyjnego weszły opracowania ekspertów z poszczególnych rodzajów niepełnosprawności. W ramach pakietu opracowano „Warsztaty dla osób niewidomych i niedowidzących” (warsztaty artystyczne oraz wycieczki dotykowe) oraz Program Edukacyjny „Muzeum bez granic”. Program Edukacyjny warsztatów artystycznych pn. „Powiedz mi, co widzę” został skierowany do osób niesłyszących i słabosłyszących. Galeria przez dotyk. Edycja II. Katalog poplenerowej wystawy rzeźby, w brajlu, j. polskim, angielskim, ukraińskim, Stalowa Wola 2008. Przewodniki Wystawa stała Z dziejów regionu nadsańskiego, w j. polskim, Stalowa Wola 2008 Wystawa stała Z dziejów regionu nadsańskiego, j. angielskim, Stalowa Wola 2008 Wystawa stała Z dziejów regionu nadsańskiego, j. ukraińskim, Stalowa Wola 2008 Wystawa stała Z dziejów regionu nadsańskiego, w brajlu, Stalowa Wola 2008 Folder informacyjny Muzeum, 2008, wielką czcionka w j. polskim, angielskim, Stalowa Wola 2008 Osoby niesłyszące i słabosłyszące w Muzeum 177 W ramach programu „Dostępne Muzeum” prowadzona jest obsługa gości w języku migowym: wycieczki edukacyjne, oprowadzanie, warsztaty, lekcje muzealne. Także Internet staje się sposobem na poznawanie, edukację i dostarczanie informacji dla osób z dysfunkcją słuchu. Na przystępnej i przejrzyście prowadzonej stronie pod adresem www.muzeum.stalowawola.pl znajdują się filmy z ekspozycji stałych z tłumaczem w języku migowym. Na ekspozycji stałej „Z dziejów regionu nadsańskiego” zwiedzający mogą korzystać z palmptopów z tekstem dostosowanym do odbioru przez osoby niesłyszące i słabosłyszące. Osoby niepełnosprawne intelektualnie w Muzeum. Znaczącą grupę publiczności stalowowolskiego Muzeum stanowią osoby niepełnosprawne intelektualnie. Sztuka pełni bardzo ważną funkcję w ich życiu. Program „Dostępne Muzeum” pozwala nie tylko na bezpośrednie obcowanie z dziełami sztuki, ale także na własny proces twórczy. Osoby z dysfunkcją intelektualną są aktywnymi uczestnikami zindywidualizowanych zajęć zespołowych: lekcji muzealnych i warsztatów artystycznych. Twórczość niepełnosprawnych intelektualnie stawia nas wobec fenomenu ich talentu, dlatego regułą stały się prezentacje prac na wystawach autorskich i zbiorowych w naszym Muzeum. Działania edukacyjne Programy edukacyjne opracowują specjaliści w poszczególnych rodzajach niepełnosprawności, wraz z pracownikami merytorycznymi Centrum Edukacji Artystycznej działającym w Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli. W ramach programu „Dostępne Muzeum” odbywają się warsztaty z zakresu plastyki, etnografii, historii, historii sztuki: Program Edukacyjny warsztatów artystycznych dla osób niesłyszących i słabo słyszących „ POWIEDZ MI, CO WIDZĘ...” Program edukacyjny dla osób niepełnosprawnych intelektualnie Warsztaty dla osób niewidomych i słabowidzących Integracyjne warsztaty plastyczne Integracyjne warsztaty objazdowe W latach 2007-2009 odbyły się 142 warsztaty dla osób o różnej niepełnosprawności. Od 2008 r. realizowany jest cykl zajęć poza siedzibą Muzeum, w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej – „Terapia przez sztukę. Podróż do świata barw i dźwięków”, a od 2009 r. prowadzone są zajęcia plastyczne w siedzibie PZG i PZN w ramach tzw. „Laboratorium Sztuki”. Warsztaty prowadzą edukatorzy muzealni, którzy ukończyli specjalistyczne studia podyplomowe o kierunkach: arteterapia, surdopedagogika, tyflopedagogika i dwu-stopniowy kurs metody fonogestów. Personel Muzeum został przeszkolony w zakresie: Obsługi osób niewidomych i słabowidzących Obsługi osób niesłyszących i słabo słyszących Obsługi osób niepełnosprawnych intelektualnie III- stopniowy kurs języka migowego (2 os) W Muzeum został powołany koordynator ds. gości niepełnosprawnych, który zapewnia sprawną obsługę zwiedzających, komunikację społeczną, informację i promocję programu. Działania integracyjne. Wszystkie działania podejmowane w stalowowolskim Muzeum zmierzają do minimalizowania tradycyjnego podziału na świat ludzi pełnosprawnych i „sprawnych inaczej”. Muzeum zapewnia uczestnictwo osób niepełnosprawnych na równych prawach we wszystkich wydarzeniach: wernisażach, 178 wystawach, spotkaniach, koncertach. Osoby niepełnosprawne są autorami wystaw i gwiazdami koncertów. Co roku przestrzeń Muzeum zostaje udostępniona twórcom niepełnosprawnym. W ramach programu „Dostępne Muzeum” odbyły się następujące wystawy, którym towarzyszą katalogi: 1. Rzeźba Bogdana Markowskiego (osoba niepełnosprawna fizycznie)-2008 2. Malarstwo Jacka Gałczyńskiego (osoba niesłysząca)- 2008 3. Żyrafy Jarosława Kamińskiego (osoba niepełnosprawna intelektualnie)- 2008 4. Wystawa Warsztatów Terapii Zajęciowej (osoby niepełnosprawne intelektualnie)-2008 5. Rzeźba głuchoniewidomych, plenerowa wystawa -2009 Działania wspierające Przy Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli działa Rada ds. Gości Niepełnosprawnych złożona z osób o różnej niepełnosprawności, fachowców z poszczególnych dziedzin i pracowników Muzeum. Wspólnie planowane są działania merytoryczne (warsztaty, wystawy, spotkania, publikacje) oraz inwestycyjne (likwidacja barier architektonicznych). Zasięg Wydarzenie ma zasięg międzynarodowy, adresowany jest w pierwszej kolejności do osób niepełnosprawnych województwa podkarpackiego i obwodu lwowskiego. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Projekt zrealizowany ze środków Programu Sąsiedztwa Polska – Białoruś – Ukraina INTERREG III A/ TACIS CBC 2004 – 2006 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Projekt otrzymał w 2010 r. I nagrodę w konkursie „Polska Pięknieje – 7 Cudów Funduszy Europejskich" oraz w 2009 r. nominację w konkursie Wydarzenie Muzealne Roku – Sybilla, w kategorii Edukacja. Liczba osób niepełnosprawnych korzystająca z usług doradczych- 260 os. Liczba osób, które ukończyły szkolenia - 20 os. Liczba instytucji uczestniczących w inicjatywach poświęconym osobom niepełnosprawnym - 9 szt. Liczba wind dla niepełnosprawnych-1 szt. Liczba zdemontowanych progów - 17 szt. Liczba schodołazów - 1 szt Liczba miejsc parkingowych dla osób niepełnosprawnych - 2 szt. Liczba uczestników szkoleń w zakresie języka migowego - 2 os. Liczba publikacji adresowanych do niepełnosprawnych - 4 szt. XXXIV PROJEKT 1. Tytuł projektu: TURYSTYCZNY SZLAK GNIAZD RODOWYCH LUBOMIRSKICH. 2. Miejsce realizacji: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): W latach: 2005-2006 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): 179 Autor programu: Lucyna Mizera, autorzy opracowań merytorycznych: Marek Wiatrowicz, Miroslav Števik, dr Krzysztof Kałamucki, , prof. Mieczysław Sirko,. dr hab. Sławomir Jacek Żurek Instytucje: Muzea: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, Muzeum Zamek w Starej Lubowli, Muzeum Historyczne we Lwowie; uczelnie: UMCS w Lublinie, KUL, WSE w Stalowej Woli, Akademia Komercyjna we Lwowie 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: dzieci, młodzież, dorośli, rodziny, seniorzy turyści z Polski i zagranicy 6. Liczba uczestników: trudna do oszacowania, 7. Opis projektu: Wytyczenie Turystycznego Szlaku Gniazd Rodowych Lubomirskich http://www.szlaklubomirskich.stalowawola.pl/ stało się podstawą do zbudowania szerokiego, nowatorskiego programu edukacyjnego. Wokół Szlaku powstały wycieczki edukacyjne, multimedialne lekcje muzealne, szkolenia dla nauczycieli, konkursy dla uczniów i nauczycieli, wydawnictwa książkowe, elektroniczne, a nawet puzzle dla dzieci a sam szlak obecny jest w szkolnej edukacji regionalnej Ten sposób zapoznawania uczniów z historią lokalną pozwala w atrakcyjnej formie przekazać informacje o przeszłości, kulturze, wybitnych postaciach związanych z miejscem zamieszkania. Trasa Szlaku pomaga powiązać dzieje stron rodzinnych z dziejami Polski i Europy Środkowej. Publikacja przewodników w trzech językach ma na celu upowszechnić tę inicjatywę wśród jak najszerszego kręgu zainteresowanych, wpisując się w ten sposób w ogólną tendencję turystyki kulturalnej. Udział w programie edukacyjnym Szlaku naukowców specjalizujących się w pedagogice, pozwolił przygotować w sposób profesjonalny pakiet edukacyjny. Dzięki temu Szlak obudowany został inicjatywami pedagogicznymi, wydawniczymi, multumedialnymi i artystycznymi, stanowiąc pole kompleksowego oddziaływania edukacyjnego. Program otrzymał I miejsce w konkursie Wydarzenie muzealne roku – Sybilla 2006 w kategorii: programy edukacyjne, oświatowo-wychowawcze i promocyjne. 7.1. Cel/e projektu: Popularyzacja wiedzy historycznej i zasobów kulturowych regionów objętych szlakiem oraz poszerzenie oferty edukacyjnej dla nauczycieli 7.2. Opis działań: Wytyczenie i opracowanie Turystycznego Szlaku Gniazd Rodowych Lubomirskich Opracowanie merytoryczne i wydanie publikacji promocyjnych w j. polskim, słowackim i angielskim: mapa, folder, ulotka Opracowanie i wykonanie tablic informacyjnych o obiektach gniazd rodowych Lubomirskich i ich montaż w terenie Uruchomienie strony internetowej Szlaku wraz z mapą interaktywną (w języku polskim, słowackim i angielskim): www.szlak-lubomirskich.stalowawola.pl Szkolenie pn. Kultura i turystyka dynamizują rozwój gospodarczy regionów Wystawa fotograficzna „Gniazda rodowe Lubomirskich” Opracowanie Pakietu Edukacyjnego szlaku gniazd rodowych Lubomirskich Rajd promocyjny szlakiem gniazd rodowych Lubomirskich II ETAP: Wytyczenie Szlaku Gniazd Rodowych Lubomirskich na Ukrainie Druk przewodnika, map, folderów i ulotek szlaku w j. polskim, ukraińskim, słowackim i angielskim Organizacja wystawy pn. „Lubomirscy w zbiorach lwowskich” Konkurs dla nauczycieli na autorski scenariusz lekcji do szlaku Konkurs plastyczny dla dzieci do szlaku Uruchomienie strony internetowej Szlaku z wirtualną mapą w j. ukraińskim, słowackim, polskim, angielskim 180 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Narodowy Program dla Polski 2003 Fundusz Małych Projektów Linia budżetowa PL2003/005 – 710.06.02 (PHARE) Narodowy Program dla Polski 2002 Fundusz Małych Projektów(PHARE) 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Utworzenie i uruchomienie międzynarodowego szlaku kulturowego, Opracowanie i wydanie Pakietu edukacyjnego dla nauczycieli, Uruchomienie strony internetowej upowszechniającej wiedze historyczną i kulturową na temat Rodu Lubomirskich i miejscowości z nimi związanych w języku polskim, słowackim i angielskim i ukraińskim z bogatą galeria zdjęć i mapą interaktywną: www.szlaklubomirskich.stalowawola.pl, Wydanie płyty CD ze szlakiem Lubomirskich, Wydawnictwa Druk nagrodzonych scenariuszy lekcji do Szlaku Lubomirskich w konkursie dla nauczycieli oraz prac plastycznych dzieci i młodzieży Turystyczny Szlak Gniazd Rodowych Lubomirskich. Przewodnik. Zawiera opisy wszystkich miejscowości na szlaku, ich historię, zabytki i związki z rodem Lubomirskich. Ponadto zostały wymienione i opisane inne atrakcyjne miejscowości, położone na trasie. Tourist Route of the Lubomirski Family Seats. Guide-Book Angielska wersja przewodnika po szlaku Туристичний шлях родових гнізд Любомирських. Путівник Ukraińska wersja przewodnika po szlaku Mapa do Turystycznego Szlaku Gniazd Rodowych Lubomirskich. Zawiera pełną trasę, przebiegającą przez Polskę, Ukrainę i Słowację. Na odwrocie fotografie i opisy miejscowości położonych na szlaku. Mapa w skali 1:400 000, składana, format po rozłożeniu 47 x 66 cm, złożona: 23,5 x11 cm Mapy, ulotki, foldery w języku polskim , angielskim i słowackim Wystawiennictwo Wystawa pokonkursowa prac plastycznych: Gniazda Rodowe Lubomirskich Wystawa fotografii autorstwa Adama Krzykwy: Gniazda Rodowe Lubomirskich XXXV PROJEKT 1. Tytuł projektu: WARSZTATY ANIMACJI CO W TRAWIE PISZCZY 2. Miejsce realizacji: Muzeum Dobranocek ze zbiorów Wojciecha Jamy w Rzeszowie 3. Okres realizacji (od: 16-09-2013 do: 18-09-2013): 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Joanna Jasińska-Koronkiewicz –adiunkt w PWSFTViT im. L.Schillera w Łodzi, reżyser, animator, twórczyni filmów animowanych, Paweł Olearka fotograf, opiekun grupy, edukatorzy z Muzeum Dobranocek, partner – Zespół Szkół Plastycznych w Rzeszowie PGNiG mecenas Muzeum Dobranocek 5. Do kogo był adresowany Plastycznych, klasy 1 i 2 opis grup uczestników: amatorzy, młodzież z Zespołu Szkół 6. Liczba uczestników: 25 os. 181 7. Opis projektu: Warsztaty animacji poklatkowej realizowane rokrocznie w Muzeum Dobranocek jako jeden z elementów edukacji filmowej z cyklu Sztuka animacji, w ramach którego organizowane są spotkania z twórcami, warsztaty artystyczne plastyczne, filmowe, lalkowe związane z popularnymi animacjami dla dzieci. W trakcie warsztatów, młodzi wielbiciele i adepci sztuki animacji mają niepowtarzalną okazję zgłębiać pod kierunkiem specjalisty tajniki tworzenia filmów animowanych i zrealizować własna animację pod kierunkiem profesjonalistów. 7.1. Cel/e projektu: rozbudzanie zainteresowań animacją, zachęcenie młodzieży do uczestnictwa w zajęciach Klubu animatora Animart, uzupełnienie prowadzonej przez Muzeum Dobranocek działalności upowszechniania wiedzy na temat sztuki animacji. 7.2. Opis działań: Młodzi wielbiciele i adepci sztuki animacji w trakcie trwania warsztatów mają niepowtarzalną okazję zgłębiać pod kierunkiem specjalisty tajniki tworzenia filmów animowanych. Młodzież pracuje w kilkuosobowych zespołach. Młodzi filmowcy mają okazję oswoić się z różnymi technikami animacji i poznać proces tworzenia filmu animowanego od podstaw. Po zapoznaniu się z tematyką projektu oraz obejrzeniu filmów zrealizowanych podczas wcześniejszych edycji młodzież poznaje techniki tworzenia filmów animowanych i pod kierunkiem prowadzącej zajęcia wybiera technikę, w której wykona swoje zadanie. Na tegorocznych warsztatach młodzież zrealizowała film na podstawie wiersza Wandy Chotomskiej Co w trawie piszczy (w technice malarskiej oraz wycinankowej). W kolejnych dniach warsztatów uczestnicy projektu pracowali nad realizacją filmu począwszy od zaprojektowania postaci, scenografii, wykonania animacji, nagrania ścieżki dźwiękowej aż po montaż proces twórczy przebiegał pod profesjonalnym okiem reżyserki. W trakcie warsztatów powstał film, którego projekcja w uroczysty sposób zakończyła warsztaty. Animację młodych twórców można zobaczyć na YouTube oraz stronie internetowej Muzeum Dobranocek. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: wykład, projekcje filmowe, warsztaty animacji poklatkowej 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: dotacja podmiotowa, wypracowane środki własne, sprzęt będący na wyposażeniu pracowni edukacyjnej MD 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): wynikiem projektu jest film zrealizowany podczas warsztatów, wiedza i doświadczenie zdobyte przez młodzież podczas trzydniowych, kilkugodzinnych zajęć praktycznych, nowe zainteresowania. XXXVI PROJEKT 1. Tytuł projektu: 50 URODZINY JACKA I AGATKI 2. Miejsce realizacji: Muzeum Dobranocek ze zbiorów Wojciecha Jamy w Rzeszowie 3. Okres realizacji: 21.08.2013-31.10.2012 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): pracownicy Muzeum Dobranocek, pisarska Wanda Chotomska, Adam Kilian – autor oprawy plastycznej do Jacka i Agatki oraz Jarosław Kilian konsultant projektu tablicy pamiątkowej PGNiG mecenas muzeum Dobranocek, Piekarnia – cukiernia Rak fundator ogromnego tortu 5. Do kogo był adresowany opis grup uczestników: dzieci – grupy przedszkolne i szkolne 6. Liczba uczestników: 2968 182 7. Opis projektu: Projekt wystawienniczo-edukacyjny 7.1. Cel/e projektu: upowszechnianie wiedzy na temat historii animacji, kreowanie potrzeby kontaktu ze sztuką filmową, pobudzenie zainteresowań literackich, artystycznych i kolekcjonerskich. 7.2. Opis działań: w ramach projektu zorganizowane zostały: -konkurs plastyczny, - spotkanie autorskie z Wandą Chotomską - twórczynią scenariusza pierwszej polskiej dobranocki, - spektakl teatralny oraz występy artystyczne w sali widowiskowej Teatru Maska, - wystawa prac konkursowych 50 urodziny Jacka i Agatki z wernisażem i wręczeniem nagród laureatom - Internetowa galeria prac dzieci (ponad 800 prac), - wystawa 50 lat minęło prezentująca pamiątki związane z bohaterami najstarszej polskiej dobranocki, - warsztaty artystyczne Pacynki i na urodzinki - warsztaty plastyczne Rysowanki-malowanki, - kiermasz wydawnictw. - na uczestników urodzin czekał ogromny urodzinowy tort w kształcie telewizora, z bohaterami bajki na ekranie. - Muzeum Dobranocek wydało urodzinową kartkę pocztową z wierszykiem pt. Jubileusz autorstwa Wandy Chotomskiej oraz pamiątkowy stempel. - W ramach projektu została zaprojektowana i wykonana w brązie płaskorzeźba upamiętniająca wydarzenie. - W czasie trwania wystaw zorganizowano lekcje muzealne oraz zajęcia edukacyjne w siedzibie muzeum oraz placówkach edukacyjnych i kulturalnych w Rzeszowie, którym towarzyszyły zabawy i konkursy z nagrodami. - Projektowi towarzyszyły projekcje archiwalnych odcinków najstarszej polskiej dobranocki pt.: Kino Jacka i Agatki 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: spotkanie autorskie, warsztaty artystyczne, lekcje muzealne, projekcje filmowe, , nauka poprzez zabawę i twórczą aktywność 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: dotacja podmiotowa, wypracowane środki własne, środki pozyskane od sponsorów, nagrody rzeczowe ufundowane przez sponsorów, zakwaterowanie dla gości ufundowane przez sponsora, 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): powstanie pamiątkowej tablicy upamiętniającej bohaterów oraz twórców pierwszej polskiej dobranocki, udział dzieci w organizacji urodzin bohaterów dobranocki (przygotowanie części artystycznej), rozwijanie twórczej wyobraźni (konkurs plastyczny) kształtowanie wyobraźni oraz zainteresowań plastycznych oraz zainteresowań tematyką filmową uczestników programu, rozwijanie uzdolnień artystycznych, inspirowanie do pracy twórczej, upowszechnianie wiedzy na temat polskich dobranocek, ich twórców oraz realizatorów, popularyzowanie polskich filmów animowanych, rozbudzenie chęci udziału w kolejnych wydarzeniach organizowanych w Muzeum Dobranocek. XXXVII PROJEKT 1. Tytuł projektu: ART. & MONEY, MIĘDZYNARODOWE LATO ARTYSTYCZNE 2. Miejsce realizacji: Krzyżowa 3. Okres realizacji 14.07.2013-26.07.2013 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): 183 Fundacja Krzyzowa dla porozumienia europejskiego, Karolina Moroz Dom Kultury Dorożkarnia, Anna Michalak, Grzegorz Pohl, Mateusz Ciągło, Akademia Sztuk Pięknych Wrocław, Marek Stanielewicz, Akademie Sztuk Pięknych z Mińska (Białoruś),Lwowa (Ukraina), Sankt Petersburga (Rosja), Ośrodek Kultury Atrium z Berlina(Niemcy) Toralf Albrecht oraz Rafal Pieślak, Wilno( Litwa), Aleksandra Ivanowa, Mińsk(Białoruś), Janina Meronova, Lwów (Ukraina), Wera Śliwowska, sant Petersburg (Rosja). Sponsorzy: Fundacja Kronenberga, Fundacja Współpracy Polsko Niemieckiej, Polsko Niemiecka Wymiana Mlodzieży ect 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Młodzież z Europy Środkowej od 14 do 19 roku życia i studenci ASP z Europy wschodniej od 19 do 24 6. Liczba uczestników: 65 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu międzypokoleniowe. edukacja Artystyczna poprzez sztuke, działania międzykulturowe i 7.2. Opis działań Warsztaty artystyczne : teatralne, Sztuki użytkowej, fotograficzne, filmowe oraz kursy mistrzowskie z rzeźby, malarstwa, ceramiki i grafiki. Na zakończenie wspólne instalacje, wernisaże,happeningi i prezentacje działań. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: warsztaty teatralne, fotograficzne, filmowe; konkursy, instalacje, wernisaże. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): powstanie konkretnych produktów z każdego warsztatu od spektaklu teatralnego po grafiki, obrazy, rzeźby, biżuteria, i róznego rodzaju przedmioty dizajnerskie codziennego użytku (od lamp , notesów z papieru czerpanego po kolczyki), użytkowe serwisy do kawy, 4 filmy i wystawa fotograficzna. XXXVIII PROJEKT 1. Tytuł projektu: PŁOCKI SPACERNIAK TEATRALNY Wydarzenie zrealizowane w ramach projektu HUTA PŁOCK 2011 (Hangar Utylizacji Totalnego Artu) zadanie publiczne zlecone i współfinansowane ze środków Urzędu Miasta Płocka (okres realizacji: od 4 maja do 16 grudnia 2011r.). 2. Miejsce realizacji: Przygotowania – warsztaty teatralne: sala Stowarzyszenia Teatru Per Se (Scena Off Off) przy ul. 3 Maja 18 w Płocku Pokazy spektakli: Hotel Herman (ul. Sienkiewicza 30, Płock) Hotel Tumski (ul. Piekarska 9, Płock) Lokalne Zrzeszenie Właścicieli Nieruchomości (ul. Nowy Rynek 12, Płock) Schody przy ul. Kazimierza Wielkiego i ul. Okrzei w Płocku Dom Darmstadt – brama, podwórko (ul. Stary Rynek 8, Płock) Molo (Płock) Plaża nad Wisła (na wysokości Spichlerza) Skwer przy pomniku Ludwika Krzywickiego (na Tumach, Płock) Kawiarnia "Czarny Kot" (Pl. Starego Rynku, Płock) Okolice zabytkowego muru przy ul. Bielskiej 7 (Płock) Płocka Galeria Sztuki (ul. Sienkiewicza 36, Płock) Młodzieżowy Dom Kultury (ul. Tumska 9, Płock) 184 Podwórko przy ul. Tumskiej 6 (Płock) Wydarzenie towarzyszące - Wystawy fotograficzne : Nove Kino Przedwiośnie (ul. Tumska 5a, Płock) Hotel Tumski (ul. ul. Piekarska 9, Płock) 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): od: 01-04-2011 do: 24 lipca 2011 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Instruktorzy teatralni – prowadzący warsztaty – reżyserzy spektakli: Magdalena Tomaszewska, Adam Bonalski, Mariusz Pogonowski, Marek Walczak Osoby uczestniczące w realizacji projektu: Krystyna Falkowska - fotograf 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Projekt adresowany był do każdego, kto chciał spróbować swoich sił na scenie, bez względu na wiek; do udziału w projekcie zaproszone były również osoby, które chciały zaprezentować na scenie sztukę własnego autorstwa; ostatecznie głównymi odbiorcami projektu była młodzież, uczniowie płockich szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (14 – 19 lat) oraz nieliczna grupa studentów i osób pracujących 6. Liczba uczestników: 40 osób 7. Opis projektu: Płocki Spacerniak Teatralny był rodzajem eksperymentu artystycznego. Wyróżniał go fakt, iż teksty – scenariusze spektakli zostały napisane w większości przez młodych uczestników warsztatów teatralnych, do tego autorzy tekstów scenariuszy spektakli sami w nich zagrali. Przedstawienia, których powstało łącznie 14 (!) wystawiane były w niezwykłych przestrzeniach miasta (hotelach, bramach ulic, podwórkach). Podczas Płockiego Spacerniaka Teatralnego grupy artystyczne Teatru Per Se zaprezentowały aż 81 pokazów spektakli w ciągu 9 dni. Ciekawą i ambitną inicjatywę Teatru Per Se docenili mieszkańcy i czytelnicy „Tygodnika Płockiego”, gdyż w plebiscycie „Z Tumskiego Wzgórza” – „Płocki Spacerniak Teatralny” zwyciężył w kategorii „kultura i rozrywka” i tym samym został uznany za najważniejsze wydarzenie kulturalne roku 2011. 7.1. Cel/e projektu: Integracja młodzieży z płockich szkół wykazującej szczególne zainteresowanie teatrem i możliwość pokazania szerszej publiczności dokonań artystycznych młodych płocczan; „Płocki Spacerniak Teatralny” miał urzeczywistnić i potwierdzić ideę, że teatr może zaistnieć w niemal każdej przestrzeni i być dostępny dla każdego, bez wyjątku. Inicjatywa Teatru Per Se by prezentować spektakle w różnych lokalizacjach Płocka, a nie tradycyjnie, na scenie teatru to pomysł oryginalny, ale mający też wymiar społeczny. Dzięki takiej formie prezentowania sztuki, jej odbiorcami mogły być osoby z różnych środowisk, dla których dostęp do kultury jest utrudniony np. ze względu na trudną sytuację materialną. 7.2. Opis działań: Od 1 kwietnia do 30 czerwca trwały przygotowania – warsztaty teatralne w 7 grupach prowadzone przez instruktorów teatralnych: Magdalenę Tomaszewską, Adama Bonalskiego, Mariusza Pogonowskiego i Marka Walczaka. Zajęcia odbywały się w sali Stowarzyszenia Teatru Per Se (Scena Off Off) przy ul. 3 Maja 18 w Płocku oraz w Teatrze Dramatycznym im. J. Szaniawskiego w Płocku. W okresie: od 1 lipca do 7 sierpnia 2011 r. zostało zaprezentowanych 14 premierowych spektakli, które były pokazywane wielokrotnie w nietypowych miejscach: hotelach, skwerach, schodach, plaży (wykaz miejsc w pkt 2). Ostatecznie w ciągu 9 dni (3 weekendy wakacji: 1-3.07.2011, 22-24.07.2011, 5-7 sierpnia 2011) odbyło się 81 pokazów 30 minutowych spektakli. Pokazom towarzyszyły wystawy fotograficzne - zdjęcia ze spektakli autorstwa Krystyny Falkowskiej można było obejrzeć w Hotelu Tumskim oraz w Novym Kinie Przedwiośnie. 185 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Warsztaty teatralne mające na celu rozwijanie umiejętności aktorskich m.in. poruszania się na scenie, ćwiczeń z emisji głosu, dykcji, impostacji, ćwiczenia ruchowe, poznawanie tekstów kultury, budowanie roli itp. Ważnym elementem pracy nad realizacją poszczególnych spektakli było wykorzystanie i adaptacja scenariuszy sztuk teatralnych napisanych uprzednio przez samych uczestników warsztatów. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Profesjonalna kadra – prowadzący warsztaty teatralne – zawodowi aktorzy. Profesjonalna obsługa techniczna spektakli – pracownicy Teatru Dramatycznego w Płocku. Rekwizyty i scenografia do spektakli; Sprzęt oświetleniowy i nagłośnieniowy własny. Wydarzenie –Płocki Spacerniak Teatralny zostało zrealizowane w ramach projektu HUTA PŁOCK 2011 – Hangar Utylizacji Totalnego Artu, zadania publicznego zleconego i współfinansowanego ze środków Urzędu Miasta Płocka oraz wsparciu finansowemu sponsorów Stowarzyszenia: PKN Orlen SA, PSS Społem Zgoda; Udział partnera Stowarzyszenia – Płockiego Ośrodka Kultury i Sztuki: dystrybucja materiałów promocyjnych (plakaty na słupach ogłoszeniowych). Zasoby PR- reklama, promocja wydarzenia w lokalnych mediach. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Integracja młodzieży z płockich szkół oraz osób dorosłych wykazujących szczególne zainteresowanie teatrem i możliwość pokazania szerszej publiczności dokonań artystycznych młodych płocczan; Podczas Płockiego Spacerniaka Teatralnego grupy artystyczne Teatru Per Se zaprezentowały aż 14 premierowych pokazów spektakli, łącznie 81 spektakli w ciągu 9 dni. Oryginalna forma przekazu, przełamywanie stereotypów, wychodzenie poza schematy - spektakle prezentowane były w przestrzeni miasta, hotelach, a nie na scenie w teatrze, poza tym innowacyjność pod względem formalnym jak i treści zawartych w poszczególnych inscenizacjach. Wymiar społeczny. Dzięki takiej formie prezentowania sztuki, jej odbiorcami mogły być osoby z różnych środowisk, dla których dostęp do kultury jest utrudniony. XXXIX PROJEKT 1. Tytuł projektu: FESTIWAL SZKÓŁ TEATRALNYCH PŁOCK 2013 Wydarzenie zrealizowane w ramach projektu HUTA PŁOCK 2013 (Hangar Utylizacji Totalnego) zadanie publiczne zlecone i współfinansowane ze środków Urzędu Miasta Płocka, okres realizacji: od 2 kwietnia do 31 grudnia 2013 r. Dodatkowo: wydarzenie towarzyszące obchodom XXI Dni Historii Płocka (24 -26.05.2013r.) 2. Miejsce realizacji: przygotowania – warsztaty teatralne: sale udostępnione przez 6 płockich szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych: Zespół Szkół nr 6: L.O. im. Wł. Jagiełły i Gimnazjum nr 14 w Płocku; L.O. im. St. Małachowskiego w Płocku; Zespół Szkół nr 3: III L.O. im. M. Dąbrowskiej i Gimnazjum nr 13 w Płocku; Akademickie Liceum Ogólnokształcące w Płocku; V L.O. Zespół Szkół Centrum Edukacji w Płocku; Zespół Szkół nr 5: VII L.O. i Gimnazjum nr 8 w Płocku; oraz sala Stowarzyszenia Teatru Per Se (Scena Off Off) przy ul. 3 Maja 18 w Płocku wydarzenie – Festiwal Szkół Teatralnych: dzień pierwszy Festiwalu – Spółdzielczy Dom Kultury w Płocku; dzień drugi Festiwalu – ul. Tumska 5a, scena przed Novym Kinem Przedwiośnie. 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 186 od: 02.04.2013 do: 26.05.2013 r. 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Instruktorki teatralne - prowadzące warsztaty teatralne : Katarzyna Joda, Anna Kaźmierowska, Joanna Stanowska; Jurorzy festiwalowi: Krzysztof Bień, Szymon Cempura, Sebastian Ryś (aktorzy Teatru Dramatycznego im. J. Szaniawskiego w Płocku) Instytucje: Spółdzielczy Dom Kultury - instytucja, która udostępniła salę i w której odbył się Festiwal; Szkoły: Zespół Szkół nr 6: L.O. im. Wł. Jagiełły i Gimnazjum nr 14; L.O. im. St. Małachowskiego; Zespół Szkół nr 3: III L.O. im. M. Dąbrowskiej i Gimnazjum nr 13; Akademickie Liceum Ogólnokształcące; V L.O. Zespół Szkół Centrum Edukacji; Zespół Szkół nr 5: VII L.O. i Gimnazjum nr 8 Partnerzy: Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki Urząd Miasta Płocka – Wydział Kultury (główny organizator XXI Dni Historii Płocka); wydarzenie Festiwal Szkół Teatralnych zostało zrealizowane i współfinansowane ze środków Urzędu Miasta Płocka (w ramach projektu, zadania publicznego Huta Płock 2013 – Hangar Utylizacji Totalnego Artu) Sponsorzy: PKN Orlen SA, PSS Społem ZGODA Płock 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: uczniowie sześciu płockich szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (wiek: 14 – 18 lat); wykaz szkół w pkt 2 i 4 6. Liczba uczestników: 60 osób 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Główną ideą, celem festiwalu była integracja młodzieży z płockich szkół wykazującej szczególne zainteresowanie teatrem i możliwość pokazania szerszej publiczności dokonań artystycznych młodych płocczan; 7.2. Opis działań: Od 2 kwietnia do 24 maja 2013 r. w 6 płockich szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych pod kierunkiem trzech instruktorek teatralnych były prowadzone warsztaty teatralne. Warsztaty zostały poprzedzone rozmowami z dyrektorami poszczególnych szkół oraz wizytami w szkołach, podczas których prezes Stowarzyszenia Mariusz Pogonowski zachęcał młodzież do udziału w warsztatach. Ostatecznie w 6 szkołach powstało 6 grup teatralnych. Zajęcia odbywały się po lekcjach w salach udostępnionych przez szkoły oraz w sali Stowarzyszenia przy ul. 3 Maja 18. Warsztaty prowadziły absolwentki szkół teatralnych, zawodowe aktorki z doświadczeniem w pracy z młodzieżą: Anna Kaźmierowska, Joanna Stanowska (absolwentki Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie (na Wydziale Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku) oraz Katarzyna Joda (absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie (Wydziały Zamiejscowe we Wrocławiu). Głównym celem pracy warsztatowej było zrealizowanie spektaklu, którego prezentacja miała nastąpić podczas organizowanego w tym roku po raz pierwszy – Festiwalu Szkół Teatralnych Płock 2013. Każda z 6 grup miała za zadanie przygotować jeden spektakl. 2 dniowy Festiwal odbył się 25 i 26 maja 2013 r. w ramach obchodów Dni Historii Płocka w 2013 r.; podczas Festiwalu nastąpiła prezentacja 6 spektakli przygotowanych przez uczestników warsztatów teatralnych prowadzonych w 6 płockich szkołach (opis warsztatów powyżej); do konkursu zgłosiła się również grupa teatralna działająca w III Liceum Ogólnokształcącym w Płocku kierowana przez Adama Łoniewskiego (spektakl prezentowany z gościnnym udziałem zespołu Highway to heaven). Pierwszego dnia Festiwalu na scenie Spółdzielczego Domu Kultury w Płocku 7 grup teatralnych z 6 płockich szkół zaprezentowało łącznie 8 spektakli, które oceniało zawodowe jury w składzie: Krzysztof 187 Bień, Szymon Cempura i Sebastian Ryś. Repertuar przygotowywanych spektakli oparty był w większości na polskich tekstach literackich, paraliterackich o zabarwieniu humorystycznym, satyrycznym, kabaretowym. Drugiego dnia Festiwalu na scenie na ul. Tumskiej młodzież zaprezentowała 2 nagrodzone i wyróżnione spektakle. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Na zajęciach – warsztatach teatralnych młodzież poznała główne techniki gry aktorskiej Czechowa, Meyerholda, Grotowskiego i innych. Uczyli się metod improwizacji aktorskiej oraz wyrażania emocji nie tylko za pomocą słowa, ale przede wszystkim ruchu, gestu. Praca nad dykcją, emisją, impostacją głosu. Ponadto uczestnicy warsztatów podczas zajęć mogli oglądać i analizować spektakle w różnych technikach teatralnych z całego świata. Każda grupa miała za zadanie zrealizować własny spektakl, do którego sami stworzyli scenografię i dobrali muzykę. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Prowadzące warsztaty teatralne – zawodowe aktorki. Profesjonalne jury festiwalowe – zawodowi aktorzy. Obsługa techniczna spektaklu – pracownicy Spółdzielczego Domu Kultury w Płocku oraz Teatru Dramatycznego w Płocku. Profesjonalna i dobrze wyposażona sala widowiskowa Spółdzielczego Domu Kultury w Płocku; Sale udostępnione przez 6 płockich szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych; Rekwizyty i scenografia do spektakli; Sprzęt oświetleniowy i nagłośnieniowy własny oraz Spółdzielczego Domu Kultury. Nagrody książkowe dla uczestników warsztatów teatralnych. Wydarzenie – Festiwal Szkół Teatralnych Płock 2013 zostało zrealizowane w ramach projektu HUTA PŁOCK 2013 – Hangar Utylizacji Totalnego Artu, zadania publicznego zleconego i współfinansowanego ze środków Urzędu Miasta Płocka (okres realizacji : od 2 kwietnia do 31 grudnia 2013r.) oraz wsparciu finansowemu sponsorów Stowarzyszenia: PKN Orlen SA, PSS Społem Zgoda; Udział partnera Stowarzyszenia – Płockiego Ośrodka Kultury i Sztuki: dystrybucja materiałów promocyjnych (plakaty na słupach ogłoszeniowych). Zasoby PR- reklama, promocja, bieżący postęp pracy relacjonowany na profilu Stowarzyszenia Teatr Per Se na Facebook'u. Reklama w lokalnych mediach. 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Po około 2 miesięcznym okresie przygotowań, warsztatach teatralnych w płockich szkołach pierwszego dnia Festiwalu Szkół Teatralnych Płock 2013 odbył się pokaz etiud, spektakli przygotowanych przez 6 grup teatralnych. Do konkursu zgłosiła się również grupa teatralna działająca w III Liceum Ogólnokształcącym w Płocku kierowana przez Adama Łoniewskiego (spektakl prezentowany z gościnnym udziałem zespołu muzycznego Highway to heaven). Ostatecznie licznie zgromadzona publiczność na scenie Spółdzielczego Domu Kultury miała okazję zobaczyć łącznie 8 spektakli. Zmagania aktorów (60 uczniów płockich szkół) oceniało 3-osobowe jury złożone z profesjonalnych aktorów, które na zakończenie pokazu odczytało werdykt i nagrodziło najlepsze ich zdaniem spektakle (nagrody książkowe). Przy realizacji wydarzenia łącznie udział wzięło 90 osób. Dzięki warsztatom teatralnym oraz Festiwalowi Szkół Teatralnych uczestnicy – uczniowie płockich szkół zdobyli nowe umiejętności aktorskie, mieli okazję wystąpić przed publicznością oraz poznać się nawzajem. Zakładany cel, integracja młodzieży pasjonującej się sztuką teatralną został osiągnięty. Spośród 60 osób, uczniów, którzy uczestniczyli w realizacji projektu, połowa kontynuuje współpracę ze Stowarzyszeniem, uczestniczy w kolejnych warsztatach teatralnych, chociażby w realizowanym podczas tegorocznych wakacji projekcie "Lato w Teatrze". Warto również zaznaczyć, że tego typu Festiwal odbył się w Płocku po raz pierwszy. 188 XL PROJEKT 1. Tytuł projektu: PROGRAM EDUKACYJNY- „MOJA POLSKA- MIĘDZY LITERĄ A SŁOWEM” 2. Miejsce realizacji: Lublin 3. Okres realizacji :15 lutego- 17 grudzień 2007 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Program Edukacyjny przygotowany przez Pracownię Słowa - Centrum Kultury w Lublinie Pomysłodawcy- realizatorzy Pracownia Słowa - Centrum Kultury w Lublinie Anna Krawczyk - koordynator projektu, (pedagog, animator kultury, instruktor kultury żywego słowa, kierownik Działu Edukacji Kulturalnej, Prezes Towarzystwa Polsko – Izraelskiego) edukatorzy - Przemysław Buksiński, Aleksandra Kochańska, Mateusz Nowak, Anna Paluch, Katarzyna Rzepa współpracownicy - Mirosław Szulewski, Ilona Targońska, Piotr Wysocki, Robert Zając, Lesław Skwarski artyści, animatorzy-Milena Kazanowska, Anna Skorek, Kinga Smarź, Anna Grzybek, Agnieszka Terpiłowska, Karolina Podsiadlik, Agnieszka Malinowska, Angelika Kańczugowska, Joanna Szuba, Paulina Mileszczyk, Inez Siemczyk, Agnieszka Turska, Joanna Marczewska, Monika Górecka, Radosław Misztal, Kamil Choina,Irena Jun, Daniel Kalinowski, Zbigniew Dmitroca, Edyta Solnica, Magdalena Szubielska, Aleksander Wójtowicz, Klementyna Cybulska partnerzy – Miejska Biblioteka Publiczna im. H. Łopacińskiego w Lublinie sponsor - Hurtownia fotograficzna KDM instytucje wspierające : Lubelskie Kuratorium, Wydział Oświaty i Wychowania Urzędu Miasta Lublin, oraz portale internetowe: Lublin 2016, Lublin.eu, www.miastostudentow.pl, Radio.Lublin.pl, Poema.art.pl-serwis literacki, Lubelski Serwis Informacyjny Koziołek, www.student.lublin.pl, www.euroregion.pl, Kurier Lubelski, Dziennik Wschodni, Gazeta w Lublinie, Radio Lublin, Radio Centrum , Radio eR, Lubelski Informator Kulturalny ZOOM 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: dzieci, młodzież, dorośli 6. Liczba uczestników: 1700 uczestników + 300 zwiedzających wystawę 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: • Edukacja patriotyczna skierowana do młodzieży, prowadzona w sposób zrozumiały i atrakcyjny. • Upowszechnianie wiedzy na temat polskiej tradycji narodowej, historii kultury, a zwłaszcza literatury i języka polskiego, w formie atrakcyjnej dla odbiorcy. • Wzmocnienie identyfikacji z miejscem pochodzenia i jego dziedzictwem kulturowym, budowanie więzi lokalnych opartych na świadomości wspólnego dziedzictwa kulturowego, jego ochronie i pielęgnowaniu. • Promocja świadomości młodzieży w zakresie dbałości o czystość języka polskiego oraz aktywnej postawy obywatelskiej, przejawiającej się w odwadze pięknego mówienia. • Popularyzacja miejsc związanych ze znanymi postaciami literackimi i historycznymi, miejsc upamiętniających znanych polskich twórców związanych z literackim, historycznym kontekstem. 7.2. Opis działań: W ciągu 8 miesięcy realizacji programu edukacyjnego odbyło się ponad 90 spotkań warsztatowych: ekspresji twórczej „Próba”, prowadzonych przez Przemysława Buksińskiego, higieny i emisji głosu, 189 prowadzonych przez Katarzynę Rzepę oraz zajęć grupy recytatorskiej prowadzonych przez Mateusza Nowaka. Ponadto odbyło się 8 spotkań literackich „To słowo od innych mi droższe” z udziałem m.in.: Ireny Jun, Zbigniewa Dmitrocy, Aleksandra Wójtowicza i Daniela Kalinowskiego oraz dwa spektakle. Integralną częścią programu edukacyjnego stanowił Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny „Literacki Ślad - Polska, Moje miejsce na Ziemi”, na który napłynęło 140 prac fotograficznych. W spotkaniach oraz zajęciach warsztatowych udział wzięło ponad 1700 osób m in. uczniów, studentów, nauczycieli, instruktorów żywego słowa z Lublina i regionu lubelskiego oraz ok. 300 zwiedzających wystawę 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: - spotkania –wykłady połączone z dyskusją, czytaniem lub prezentacją tekstów , - warsztaty technik mówienia, higieny i emisji głosu, przygotowanie tekstu do prezentacji - warsztat – przygotowanie spektaklu – próby teatralne - konkurs fotograficzny – popularyzacja miejsc związanych z postaciami literackimi i historycznymi. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: środki własne oraz zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego „Patriotyzm Jutra” ogłoszonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): twarde: 1700 uczestników, 90 spotkań warsztatowych dla dorosłych i dla młodzieży (ekspresji twórczej ”Próba”, higieny i emisji głosu, zajęć grupy recytatorskiej), 8 spotkań literackich „to słowo od innych mi droższe”, 2 spektakle „Wiwisekcja” i „Spacer krawędzią nieba”, 1 Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny „Polska- moje miejsce na ziemi”- 140 prac fotograficznych, 1 wystawa pokonkursowa, dalej prezentowana w 30 filiach Miejskiej Biblioteki Publicznej w projekt zaangażowane były 224 placówki szkolne i kultury oraz biblioteki Lublina i Lubelszczyzny wydano broszurę o projekcie (500 szt.) ulotki informacyjne (1000 szt.), 8 rodzajów afiszy o spotkaniach literackich( po 500 szt.). XLI PROJEKT 1. Tytuł projektu: MOJA POLSKA- MIĘDZY LITERĄ A SŁOWEM- II EDYCJA 2. Miejsce realizacji: Lublin 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 01.04.2008- 29.12.2008 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Program Edukacyjny przygotowany przez Pracownię Słowa - Centrum Kultury w Lublinie Pomysłodawcy- realizatorzy Pracownia Słowa - Centrum Kultury w Lublinie Anna Krawczyk - koordynator projektu, (pedagog, animator kultury, instruktor kultury żywego słowa, kierownik Działu Edukacji Kulturalnej, Prezes Towarzystwa Polsko – Izraelskiego) Mateusz Nowak- asystent koordynatora, edukator, instruktor żywego słowa zespół realizujący Joanna Kolstrung, Małgorzata Kobus, Katarzyna Rzepa( edukator), Przemysław Buksiński ( edukator) partener – Miejska Biblioteka Publiczna im. H. Łopacińskiego w Lublinie sponsor - Hurtownia fotograficzna KDM instytucje wspierające : Lubelskie Kuratorium, Wydział Oświaty i Wychowania Urzędu Miasta Lublin, oraz portale internetowe: Lublin 2016, Lublin.eu, www.miastostudentow.pl, Radio.Lublin.pl, Poema.art.pl-serwis literacki, Lubelski Serwis Informacyjny Koziołek, www.student.lublin.pl, www.euro- 190 region.pl, Kurier Lubelski, Dziennik Wschodni, Gazeta w Lublinie, Radio Lublin, Radio Centrum , Radio eR, Lubelski Informator Kulturalny ZOOM 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: młodzież, dorośli, nauczyciele i instruktorzy pracujący z recytatorami i grupami teatralnymi, recytatorzy, młodzi aktorzy i wszyscy pracujący głosem. 6. Liczba uczestników: 3000 osób w całym województwie lubelskim 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: • Edukacja patriotyczna skierowana do młodzieży, prowadzona w sposób zrozumiały i atrakcyjny. • Upowszechnianie wiedzy na temat polskiej tradycji narodowej, historii kultury, a zwłaszcza literatury i języka polskiego, w formie atrakcyjnej dla odbiorcy. • Wzmocnienie identyfikacji z miejscem pochodzenia i jego dziedzictwem kulturowym, budowanie więzi lokalnych opartych na świadomości wspólnego dziedzictwa kulturowego, jego ochronie i pielęgnowaniu. • Promocja świadomości młodzieży w zakresie dbałości o czystość języka polskiego oraz aktywnej postawy obywatelskiej, przejawiającej się w odwadze pięknego mówienia. • Popularyzacja miejsc związanych ze znanymi postaciami literackimi i historycznymi, miejsc upamiętniających znanych polskich twórców związanych z literackim, historycznym kontekstem. 7.2. Opis działań: W ramach realizacji zadania od 01.04.2008 do 29.12.2008 odbyło się: 47 spotkań warsztatowych ( edukacyjnych) : ekspresji twórczej „Próba”, higieny i emisji głosu, grupy recytatorskiej, dla nauczycieli i instruktorów pracujących z recytatorami i grupami teatralnymi, których podsumowującym działaniem było przygotowanie dwóch spektakli: „Portret słowem malowany”, oraz spektakl grupy Warsztatów Ekspresji Twórczej „Próba” – „ Improv - teatralne show, którego kształt i tematyka zależy wyłącznie od widzów”, odbyły się też 2 spotkania literackie. W tych wszystkich działaniach bardzo licznie uczestniczyła młodzież lubelskich szkół średnich, wyższych oraz dorośli( łącznie ok. 1000 osób), a wśród prowadzących pojawili się wybitni, znani specjaliści, m.in. aktorka Irena Jun, literaturoznawcy - dr Tadeusz Karabowicz i dr Rafał Szczerbakiewicz, poeta i prozaik Ołeksandr Irvaneć i in. W ramach projektu przeprowadzono na terenie województwa lubelskiego 12 Jesienny Konkurs Recytatorski „Moje miejsce na Ziemi”, w którym wzięło udział tylko na szczeblu powiatowym w Lublinie i wojewódzkim ok. 400 osób (w eliminacjach w całym województwie wzięło udział ok. 2000 osób). Konkurs przeprowadzono we współorganizacji i przy wsparciu merytorycznym Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Lublinie. Odbył się też II Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny „Literacki Ślad”, w którym wzięło udział 56 autorów ( 217 prac fotograficznych) z całej Polski. Wystawę pokonkursową, która towarzyszyła projektowi, realizowaną we współpracy z Miejską Biblioteką Publiczną im. H. Łopacińskiego odwiedziło ok. 300 osób, a dalej będzie ona prezentowana w 30 filiach w/w Biblioteki na terenie miasta Lublina, a następnie będzie ją można wypożyczać do szkół i placówek kultury. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Założone cele zrealizowano przez organizację następujących działań: Spotkania Literackie – To słowo od innych mi droższe Konkurs Fotograficzny – Literacki Ślad Konkurs Recytatorski – Moje miejsce na ziemi Spektakl poetycki Otwarte warsztaty dla młodzieży i dorosłych: Warsztaty Higieny i Emisji Głosu Warsztaty Ekspresji Twórczej „Próba” Warsztaty Grupy Recytatorskiej Warsztaty dla nauczycieli i instruktorów pracujących z recytatorami. 191 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: środki własne oraz zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego „Patriotyzm Jutra” ogłoszonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Pośrednio w zadaniu uczestniczyły lubelskie i ogólnopolskie media (ok.10) oraz Lubelskie Kuratorium Oświaty, które promowały działania edukacyjne wśród mieszkańców miasta i uczniów lubelskich szkół - 224 placówki, z których uczniowie uczestniczyli w projekcie. Realizacja projektu pozwoliła wprowadzić uczestników programu w świat tradycji ojczystej, patriotycznej oraz literatury narodowej, a także wprowadziła w świat doskonalenia umiejętności prezentowania tych wartości w sposób przystępny i najbardziej dla młodych „artystów” atrakcyjny. Liczba wydarzeń kulturalnych – 9, liczba uczestników bezposrednich1700 liczba zajęć edukacyjnych 47 jedna broszura ( 500 szt.) XLII PROJEKT 1. Tytuł projektu: LUBELSKA MOZAIKA KULTUROWA. 2. Miejsce realizacji: Lublin 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): .01.03.2012 do 30.09.2012 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): pomysłodawcy: Dział Edukacji Kulturalnej Centrum Kultury w Lublinie: Anna Krawczyk, Joanna Kolstrung partnerzy – 14 organizacji Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie Filia w Lublinie Liga Muzułmańska w RP Oddział Lubelski Centrum Islamu w Lublinie Lubelska Fundacja MOST Ośrodek Misyjny Zangdok Palri Parafia Ewangelicko-Augsburska Św. Trójcy w Lublinie Parafia Greckokatolicka p.w.Narodzenia NMP w Lublinie Parafia Prawosławna p.w.Przemienienia Pańskiego wLublinie Parafia Prawosławna p.w.Św. Metropolity Piotra Mohyły w Lublinie Polskie Towarzystwo Białorutenistyczne Stowarzyszenie Centrum Wolontariatu w Lublinie Towarzystwo Polsko-Nigeryjskie Oddział w Lublinie Stowarzyszenie Nova Roma Towarzystwo Ukraińskie animatorzy, artyści, edukatorzy m.in.: Serhij Żadan - jeden z najwybitniejszych pisarzy ukraińskich, prozaik, performer, reżyser, laureat wielu prestiżowych nagród Karolina Kotowska - instruktorka tańca żydowskiego, studentka ASP w Warszawie, tańczyła w Zespole Tańca Izraelskiego SNUNIT 192 Sendi Krzyżanowska - instruktorska tańca romskiego, tancerka i wokalistka, organizatorka i uczestniczka projektów promujących kulturę romską 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: dzieci, młodzież, studenci, dorośli – mieszkańcy Lublina oraz Lubelszczyzny ( w tym mniejszości narodowe, religijne, etniczne) 6. Liczba uczestników: - w tym tez odbiorców 13 500 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Lublin historycznie i współcześnie jest miastem wielokulturowym. Zdecydowało o tym w dużej mierze położenie geograficzne, umiejscawiając go blisko granic kraju, na drodze szlaków handlowych. Dużym bodźcem do rozwoju było także utworzenie Trybunału Koronnego, czy istotne wydarzenia historyczne takie jak Unia Lubelska czy jeden z hołdów pruskich. W czasach późniejszych zaś na charakter miasta znaczny wpływ miało powołanie uczelni wyższych. Te warunki zadecydowały o wzmożonych kontaktach z przedstawicielami innych narodów i religii. Słynna, zniszczona do fundamentów podczas wojny, dzielnica żydowska czy budownictwo przemysłowe osadników ewangelickich to jedne z licznych przykładów. Współczesny klimat społeczno-kulturalny Lublina w dużej mierze budują mniejszości narodowe, etniczne, religijne i wyznaniowe, uchodźcy i studenci pochodzący z zagranicy. Celem zadania było przede wszystkim zwiększenie wiedzy o kulturze mniejszości. Zrozumienie podłoża obyczajów kulturowych i ich specyfiki sprzyja wykorzenianiu negatywnych opinii i stereotypów. Jest to szansa na budowanie dobrych, sąsiedzkich relacji. Zadanie służyło przełamywaniu barier ze strony większości, jak również dało możliwość jawnego i dumnego prezentowania własnej tożsamości reprezentantom mniejszości. Sprzyjało więc wyrównywaniu szans społecznych i integracji. Najefektywniejszą formą kształtowania było aktywne uczestnictwo, trzon naszego projektu stanowiły więc warsztaty umiejętności, które zyskały sobie liczne grono odbiorców podczas festiwalu "Wielokulturowy Lublin'. Dodatkowym rezultatem był również rozwój umiejętności twórczych. 7.2. Opis działań: W ramach projektu Lubelska Mozaika Kulturowa odbyły się: warsztaty umiejętności (gra na bębnach afrykańskich, haft ukraiński, malowanie ciała henną, taniec romski i taniec żydowski), spotkanie z ukraińskim literatem Serhijem Żadanem, spektakl białoruski oraz koncert muzyczno-taneczny. Jako organizatorzy otrzymaliśmy wiele pozytywnych opinii o wszystkich częściach projektu Warsztaty umiejętności okazały się doskonałą formą spędzenia wolnego czasu dla uczestników w każdym wieku. Zajęcia te były nie tylko okazją do rozmów o danej mniejszości, ale także umożliwiły nabycie lub doskonalenia umiejętności takich jak haft, gra na bębnach, taniec czy zdobienie ciała henną. Każdy rodzaj warsztatu obejmował 4 minimum dwugodzinne spotkania (często zajęcia były przedłużane ze względu na prośby uczestników). Część zajęć odbyła się podczas festiwalu Wielokulturowy Lublin, dzięki czemu stali uczestnicy mogli pokazać już nabyte umiejętności innym. Takie rozwiązanie miało podwójne znaczenie dydaktyczne. Z jednej strony ich obecność i zaangażowanie zachęcały kolejne osoby do dołączenia do grupy. Z drugiej zaś stali uczestnicy mimowolnie wchodzili w rolę "ekspertów", identyfikując się z kulturą danej mniejszości. Spotkanie z Serhijem Żadanem spotkało się z zainteresowaniem dwóch grup odbiorców. Cześć publiczności stanowiły osoby związane z literaturą i kulturą żywego słowa (spotkanie odbyło podczas realizacji wydarzenia Polsko-Ukraińskie Spotkania Mistrzów Słowa), dla innych ważniejszy był aspekt ukraińskiego pochodzenia pisarza. Podczas rozmowy poruszane były problemy dotyczące obydwu wymienionych obszarów. Dzięki temu wszyscy uczestnicy poszerzyli swoją wiedzę nie tylko w znanej sobie dziedzinie. Wydarzenia artystyczne (spektakl i koncerty), zgodnie z założeniami, gromadziły całe rodzinny. Spektakl "Przygody Kublickiego a Zabłockiego" autorstwa Serhija Kowalowa, w wykonaniu Mohylewskiego Teatru Lalkowego to widowisko zrozumiałe zarówno dla najmłodszych, jak i dla dorosłych widzów. Dla ułatwienia odbioru został on opatrzony napisami w tłumaczeniu na język polski. Koncert "Nuty Narodów" ze względów organizacyjnych został rozdzielony na dwa dni. Zaprezentowało się w nim 9 podmiotów wykonawczych (oraz dodatkowo zespół bałkański finansowany spoza projektu). Wydarzenie odbyło się w centralnym punkcie Lublina - na placu Litewskim, co zapewniło dotarcie do szerokiej rzeszy odbiorców. Atmosfera rodzinnego pikniku sprzyjała budowaniu otwartej 193 postawy względem przedstawicieli mniejszości narodowych. Prezentacja kultury i tożsamości poprzez śpiew i taniec okazała się prostą i bezpośrednią metodą edukacji wielokulturowej. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Trzonem programowym projektu były warsztaty umiejętności, jako najefektywniejsza i bezpośrednia forma aktywności kulturalnej: m.in.: Warsztaty tańca żydowskiego – Warsztaty tańca romskiego Warsztaty ukraińskiego haftu krzyżykowego Warsztaty gry na bębnach 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: środki własne środki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wkład własny partnerów- współorganizatorów 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): W ramach projektu wydany został poradnik dla nauczycieli "W wielokulturowym tyglu". Jest to zbiór informacji dotyczący 11 kultur i tradycji uczestniczących w projekcie. Każdy rozdział (dotyczący jednej mniejszości) składa się z tekstu merytorycznego, zawierający podstawowe wiadomości i pojęcia oraz ze scenariusza zajęć lekcyjnych. Mamy nadzieję, że taka pomoc metodyczna zachęci pedagogów do przeprowadzania lekcji o innych narodach, religiach i wyznaniach obecnych w Polsce. Wydawnictwu towarzyszy płyta DVD z trzema filmami dokumentalnymi: "Luteranie w Lublinie", "Dzieje i kultura Romów" oraz "Gwiazdy Czeczenii". Wszystkie filmy wykorzystane za zgodą ich właścicieli. 500szt.- poradnika, 700 szt. płyt DVD , liczba uczestników warsztatów –120 osób liczba godzin warsztatowych – 40 Współorganizatorzy projektu wspierali nas merytorycznie na etapie planowania i realizacji, przede wszystkim ułatwiając nawiązanie kontaktów z prowadzącymi warsztaty oraz artystami oraz pilnując rzetelności przekazywanej wiedzy. Część z nich jest także autorami tekstów merytorycznych poradnika dla nauczycieli. – 11 scenariuszy XLIII PROJEKT 1. Tytuł projektu: ABECADŁO SZTUKI 2. Miejsce realizacji: BWA w Tarnowie ( galeria na Dworcu, Pałacyk Strzelecki) 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): luty/2011 – 31/12/2013 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): pomysłodawca współprowadząca – Katarzyna Górowska, współprowadząca od samego początku – Magdalena Burdzyńska 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: dzieci w przedziale wiekowym 5 – 8 roku życia 6. Liczba uczestników: do 20 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: Projekt wspomagający edukację artystyczną, rozwój kreatywności, wprowadzenie wiedzy z zakresu historii sztuki 194 7.2. Opis działań: jest zaproszeniem do galerii najmłodszych odbiorców. Każde ze spotkań dotyczy wybranego dzieła sztuki. Dzieci poznają jego historię, a potem próbują swoich własnych sił. Zajęcia są podróżą do świata sztuki współczesnej i dawnej, poprzez dzieła Christo, Andy’ego Warhola, Picassa, Cindy Sherman, Marcela Duchampa, Jacksona Pollocka…, ale też obrazy Breughela czy Arcimbolda. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: pokazy multimedialne, burza mózgów, pogadanka, zajęcia plastyczne oparte na różnych dziedzinach sztuk plastycznych, technikach, możliwościach. 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: I edycja dofinansowana z budżetu Miasta Tarnowa , II i III wprowadzone opłaty 250 zł na rok 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): rozwój artystyczny, wprowadzenie wiedzy z zakresu historii sztuki – wybranych zagadnień; rozwój kreacji, postrzegania pewnych zjawisk funkcjonujących w sztuce, umiejętność „odnalezienia się” w przestrzenni galeryjnej. XLIV PROJEKT 1. Tytuł projektu: ZABAWA W KANTORA 2. Miejsce realizacji: BWA TARNÓW, Pałacyk Strzelecki 3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 1/6/2013 4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy, animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Katarzyna Górowska, historyk sztuki, pedagog i Magdalena Burdzyńska, artystka malarka 5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Maksymalna ilość osób 24 ( wraz z rodzicami), wiek dzieci przedszkolno - wczesnoszkolny 6. Liczba uczestników: 24 x 2 grupy 7. Opis projektu: 7.1. Cel/e projektu: edukacyjny, historyczno – sztuczno – plastyczny, rozwijanie kreatywnego myślenia, stawiania pytań i zmotywowania do twórczego działania. 7.2. Opis działań: Jak się staje kim się jest? Asamblaż (assemblage )-przestrzenny collage Punktem wyjścia do stworzenia nowego dzieła jest kartonowe pudełko. Dzieci wraz z rodzicami/opiekunami wbudowują, obudowują, rozbudowują swój własny obraz. Do dyspozycji przedmioty przyniesione i znalezione oraz folię, taśmę i jeden kolor. 7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Burza mózgów, pokaz ilustracji, wystawa „jak się staje, kim się jest”, praca artystyczna 7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Dofinansowanie z budżetu Miasta Tarnowa oraz Unii Europejskiej (Małopolski Program Operacyjny) 8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): prace plastyczne, wiedza na temat wystawy i postaci Tadeusza Kantora, niezwykła współpraca rodzinna i międzyrodzinna. 195