Propozycja zaleceń dla organizatorów i uczestników zgromadzeń

Ten materiał stanowi propozycję Krajowego Konsultanta ds. Epidemiologii.
Nie jest on dokumentem obowiązującym prawnie.
Nowa grypa A(H1N1)
Propozycja zaleceń dla organizatorów i uczestników zgromadzeń
Dla szerzenia się grypy, której podstawową drogą przenoszenia zakażeń jest droga
powietrzna, zgromadzenia, w których ludzie przebywają blisko siebie, stwarzają szczególne
ryzyko zakażeń. Dotyczy to nie tylko zgromadzeń masowych o wielkich, często
wielotysięcznych liczbach uczestników, ale również zgromadzeń o mniejszym zakresie
kilkudziesięciu lub nawet kilku osób.
O zagrożeniu zakażeniami wirusem grypy podczas zgromadzeń decyduje w
pierwszym rzędzie obecność w tych zgromadzeniach osób chorych z objawami grypowymi,
następnie fizyczna bliskość osób uczestniczących w zgromadzeniu oraz ich zachowanie.
Zgromadzenia można sklasyfikować na wiele sposobów, zależnie od przyjętych
kryteriów podziału. Podana niżej klasyfikacja ma za zadanie uwzględnienie możliwości
wpływu czynników administracyjnych na przebieg zgromadzeń i na bezpieczeństwo
zdrowotne ich uczestników.
I.
II.
III
Zgromadzenia planowane w miejscach publicznych, na których organizację
wymagane jest zezwolenie władz administracyjnych lub powiadomienie tych
władz
a. Imprezy sportowe
b. Otwarte imprezy artystyczne np. festiwale muzyczne
c. Zabawy na otwartym powietrzu
d. Legalne manifestacje społeczne i polityczne
e. Procesje religijne i pielgrzymki
Zgromadzenia rutynowe lub organizowane w ramach działalności statutowej
organizacji społecznych lub politycznych odbywające się w pomieszczeniach
zamkniętych tych instytucji
a. Przebywanie w poczekalniach ambulatoriów i szpitali
b. Zebrania i konferencje, różnych typów
c. Imprezy sportowe
d. Korzystanie z gabinetów fryzjerskich i kosmetycznych
e. Zjazdy naukowe
f. Bale i zabawy w zamkniętych pomieszczeniach
g. Widowiska i imprezy kulturalne (np., kino, teatr, koncert)
h. Gastronomia
i. Podróże w środkach masowej komunikacji i przebywanie w
pomieszczeniach dworcowych
j. Przebywanie we wspólnych pomieszczeniach hotelowych
Zgromadzenia długotrwałe lub regularnie powtarzające się, a wynikające w
sposób konieczny z podstawowej działalności instytucji
a. Przebywanie w szpitalach i domach opieki
b. Nauka w szkołach i na uczelniach
c. Przebywanie w żłobkach i przedszkolach
d. Przebywanie w zakładach karnych
e. Praca umysłowa lub fizyczna wykonywana wspólnie lub we wspólnych
pomieszczeniach
f. Obrzędy religijne w miejscach kultu
IV
V.
Zgromadzenia związane z detaliczną działalnością handlową (sklepy,
supermarkety, galerie)
Zgromadzenia spontaniczne lub organizowane nielegalnie np. spotkania i
imprezy w mieszkaniach prywatnych, manifestacje i protesty, strajki
okupacyjne, zgromadzenia gapiów etc.
Ad I. Zgromadzenia ludzi są naturalnym elementem życia społecznego i zapobieganie
szerzeniu się epidemii przez zakaz zgromadzeń mogłoby być wykonalne tylko w stosunku do
małej ich części. Nie ma zatem możliwości wyeliminowania wielu rodzajów zgromadzeń z
normalnego życia społecznego. Możliwa jest natomiast rezygnacja z niektórych zgromadzeń
organizowanych w określonym celu, którego waga społeczna nie równoważy ryzyka
związanego z zachorowaniami na grypę.
O wiele większe możliwości zapobiegania zakażeniom związanym z uczestnictwem w
zgromadzeniach niż przez nakazy i zakazy władz administracyjnych mają indywidualni
obywatele decydujący indywidualnie o swym uczestnictwie. Dotyczy to w pierwszym rzędzie
osób z objawami grypy, szczególnie z kaszlem i nieżytem nosa, ale również osób zdrowych,
którzy powinni mieć świadomość, że uczestnictwo w zgromadzeniu naraża ich na
zachorowanie, które prócz zagrożenia dla zdrowia może zaburzyć funkcjonowanie społeczne
danej osoby i jej bliskich oraz narazić ich na straty materialne.
W stosunku do zgromadzeń wymagających zezwoleń władz administracyjnych, opcja
zakazu lub przesunięcia ich terminu powinna być w czasie trwania pandemii zawsze
rozważana i w uzasadnionych przypadkach, wprowadzana w życie. Przed wydaniem
zezwolenia na zgromadzenie, należy od jego organizatorów wymagać wypełnienia krótkiego
kwestionariusza, na podstawie, którego Państwowa Inspekcja Sanitarna będzie w stanie
ocenić jakie ryzyko szerzenia się zakażeń niesie ze sobą dane zgromadzenie w określonej
sytuacji epidemiologicznej (Aneks 1).
Jako warunek konieczny wydania zezwolenia na zgromadzenie w okresie pandemii
Państwowa Inspekcja Sanitarna powinna wymagać od organizatorów zgromadzenia ścisłego
przestrzegania określonych przez Inspekcję wymogów sanitarnych i porządkowych oraz
rozpowszechnienia wśród uczestników zaleceń co do higienicznych zasad zachowania
uczestników w czasie zgromadzenia ze szczególnym podkreśleniem zalecenia, aby osoby z
objawami grypopodobnymi powstrzymały się od uczestnictwa w zgromadzeniu (Aneks 2).
Ad II. Zgromadzenia wymienione w tym punkcie w większości nie poddają się
kontroli administracyjnej i rezygnacja z ich organizowania zależy najczęściej od decyzji
samych organizatorów. Dlatego dla profilaktyki zakażeń kluczowe jest dotarcie z informacją
o zagrożeniu szerzeniem się zakażeń w czasie zgromadzeń już w okresie prepandemicznym
oraz szeroka propaganda higienicznych zasad zachowania, które zmniejszają
prawdopodobieństwo zakażenia wirusami grypy. Bardzo pożądane byłoby stworzenie w kraju
atmosfery, w której przebywanie osób z objawami grypowymi w zgromadzeniu bez maski
założonej na usta i nos, byłoby przyjmowane przez uczestników zgromadzenia jako wysoce
niestosowne.
Ad III. Każda instytucja i organizacja, której działalność polega na ciągłym lub
systematycznie powtarzanym gromadzeniu ludzi, powinna mieć opracowany kodeks
postępowania w czasie pandemii. Kodeks taki powinien zawierać uniwersalnie obowiązujące
higieniczne zasady postępowania (Aneks 2), oraz w uzasadnionych przypadkach dodatkowe
zalecenia wynikające ze specyfiki instytucji.
Opracowanie takich zasad wymaga znajomości zarówno warunków lokalowych
instytucji jak i specyfiki jej funkcjonowania. Wymaga zatem współpracy higienisty oraz
osoby znającej zasady funkcjonowania instytucji, która potrafiłaby określić kierunki i zakres
zmian i zaleceń, które można wprowadzić bez głębokiego zaburzenia pracy instytucji. W
przypadku zgromadzeń religijnych konieczne jest również sprawdzenie założeń
doktrynalnych, które z nich są wymagane przez wiarę, a które tylko przez obyczaj i można je
na okres pandemii zmienić, ograniczyć lub przesunąć w czasie.
W przypadku kościoła katolickiego proponowałbym rozważenie już obecnie i w
okresie pandemii następujących zaleceń:
• Zajęcie wyraźnego stanowiska przez hierarchię kościelną, że osoby z
objawami grypopodobnymi powinny pozostać w domu i wysłuchać mszę
świętą przez radio. Podobna możliwość powinna być zapewniona innym
wyznaniom chrześcijańskim, a jeśli doktryna na to pozwala również
niechrześcijańskim.
• Przyjmowania komunii świętej na rękę, a nie do ust
• Rezygnacja z podawania rąk w czasie mszy świętej
• Rezygnacja z całowania przedmiotów kultu religijnego
• Rezygnacja z zanurzania palców we wspólnych naczyniach ze święconą wodą
• Wprowadzenie w niektórych parafiach większej liczby mszy świętych w
niedzielę w celu zmniejszenia liczby uczestników każdej z mszy
• Ścisłego przestrzegania zasady, aby w czasie spowiedzi osoba spowiadająca
się miała twarz odwróconą od twarzy spowiednika.
Ad IV. Miejsca handlu, sklepy i bazary stwarzają duże zagrożenie szerzeniem się
grypy. Szczególnie narażeni są w tych miejscach sprzedawcy, którzy przebywają tam długo i
stają twarzą w twarz z wieloma klientami. Do sprzedawców sklepów stosuje się w szczególny
sposób ogólnie ważne zalecenie wykonania szczepień profilaktycznych przeciw grypie. W
dobrze rozumianym interesie pracownika i firmy koszty szczepień przeciw grypie powinien
wziąć na siebie właściciel sklepu.
W okresie epidemicznego szerzenia się grypy sprzedawcy i kasjerzy supermarketów
powinni być zaopatrzeni w maski zakrywające nos i usta.
Ad V. Ten typ zgromadzeń rzadko podlega kontroli, a już na pewno nie ze strony
służb sanitarnych i epidemiologicznych.
Prof. dr hab. Andrzej Zieliński
Krajowy Konsultant ds. Epidemiologii
Aneks 1.
Przykład formularza charakteryzującego przygotowania do zabezpieczenia imprezy
masowej
• Nazwa imprezy
• Krótki opis imprezy – działania uczestników
• Miejsce zgromadzenia – opis urządzeń w których zgromadzenie
ma się odbyć
• Umiejscowienie zgromadzenia - plan miejscowości lub dzielnicy
z zaznaczonym miejscem imprezy oraz w razie potrzeby:
drogami dojazdu, środkami komunikacji i miejscami do
parkowania)
•
•
•
•
•
•
•
Przewidywana liczba uczestników
Czas rozpoczęcia i zakończenia imprezy
Nazwa i adres instytucji organizującej
Imię nazwisko i dane kontaktowe osoby odpowiedzialnej za
organizację
Zabezpieczenie medyczne imprezy (jeżeli potrzebne)
Zabezpieczenie higieniczne imprezy
1. Liczba i umiejscowienie ubikacji i umywalni
2. Składowanie i wywóz odpadów
3. Organizacja żywienia uczestników
Zabezpieczenie porządkowe imprezy
1. Opis służb porządkowych
2. Sposób współdziałania ze służbami miejskimi i policją
Aneks 2.
Uniwersalne zasady higieniczne mające na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa
zakażenia się nową grypą A(H1N1) w okresie pandemii
Objawy nowej grypy A(H1N1) są podobne jak grypy sezonowej:
• gorączka
• kaszel
• ból gardła
• katar z płynną wydzieliną lub zatkanym nosem
• bóle mięśniowe i stawowe
• ból głowy
• dreszcze
W około 25-30% przypadków nowej grypy mogą występować wymioty i biegunka.
Podobnie jak w grypie sezonowej większość przypadków ma stosunkowo lekki przebieg, ale
część zachorowań przebiega ciężko, a nawet może zakończyć się śmiercią.
Szerzenie się nowej grypy, podobnie jak grypy sezonowej, odbywa się przez
zakażenia drogą powietrzną i kropelkową. Możliwe jest też przenoszenie się zakażenia przez
dotykanie przedmiotów zanieczyszczonych śliną lub wydzieliną dróg oddechowych osoby
chorej i następnie dotykanie śluzówki osoby zdrowej.
Podstawowe zasady indywidualnej profilaktyki grypy:
• Przed sezonem jesienno - zimowym należy zaszczepić się przeciw grypie sezonowej i
jeśli będzie taka możliwość również przeciw nowej grypie A(H1N1).
• Osoby, u których występują objawy grypowe powinny pozostać do ustąpienia tych
objawów + 1 dzień w domu lub w szpitalu i stanowczo powinny unikać uczestniczenia
w masowych zgromadzeniach.
• Jeżeli z ważnych przyczyn osoba, u której występują objawy grypy musi wziąć udział
w zgromadzeniu innych osób, powinna tam przebywać w masce zakrywającej nos i
usta i w miarę możliwości utrzymywać dystans od innych osób.
• Należy przestrzegać zasad higieny kaszlu zwłaszcza zakrywania nosa i ust
chusteczkami jednorazowymi oraz mycia lub dezynfekcji rąk po każdym użyciu tych
chusteczek.
•
•
W miarę możliwości unikać bliskiego kontaktu „twarzą w twarz” z innymi osobami
Należy unikać niepotrzebnego dotykania ogólnie użytkowanych powierzchni i
przedmiotów, a po kontakcie z często dotykanymi przedmiotami jak np. klamki,
często myć lub dezynfekować ręce.