PNĄCZA – sposoby wspinania się

PNĄCZA – sposoby wspinania się
pnącza wspierające się – nie są w istocie typowymi pnączami, ponieważ nie wytworzyły specjalnych organów umożliwiających im aktywne czepianie się podpór oraz nie wykazują ruchów rotacyjnych (wijących). Ich b. długie pędy wspierają się
biernie na podporach przy pomocy kolców i cierni
(palmy z rodzaju Calamus mają pierzaste liście z górnymi odcinkami zamienionymi na zwrócone w dół
ciernie). Do grupy tej zalicza się liczne gatunki z rodzaju róża (Rosa), forsycja (Forsythia), jeżyna (Rubus), irga (Cotoneaster), jaśmin (Jasminum).
(Campsis), przy czym tutaj rozwój korzeni nie jest
zależny od kontaktu z podporą. Taką zależność
można zaobserwować w przypadku hortensji pnącej
(Hydrangea petiolaris) gdzie rośliny rosnące bez
podparcia nie wytwarzają korzeni czepnych.
Korzenie czepne niektórych roślin mogą przywierać
do powierzchni gładkich, nawet szkła. Na takich
powierzchniach końce korzeni rozpłaszczają się
i wydzielają specyficzne substancje przyczepne (np.
Ficus pumila, F. radicans). Korzenie czepne ma
również przywarka japońska (Schizophragma).
pnącza korzenioczepne – czepiają się podpór
za pomocą korzeni przybyszowych (powietrznych)
tworzących się na pędach zwłaszcza po stronie
zwróconej ku podporze. Korzenie mogą występować całymi szeregami, np. u bluszczu (Hedera)
lub w skupieniach, zwłaszcza w węzłach, jak u milinu
pnącza czepiające się za pomocą ogonków liściowych – mają normalnie rozwinięte blaszki liściowe, a ich ogonki chwytają podpory i owijają się
dookoła nich. W ten sposób czepiają się powojniki
(Clematis), a częściowo także kokornak (Aristolochia) i miesięcznik (Menispermum).
pnącza wijące się – charakteryzują je pędy
długie, intensywnie rosnące i owijające się dookoła
podpór po linii zbliżonej do spirali. Kierunek wicia
może być dwojaki: 1/ prawoskrętny – czyli z lewej
strony na prawą, niezgodnie z ruchem wskazówek
zegara; 2/ lewoskrętny – z prawej strony na lewą,
zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Prawoskrętnie wiją się: akebia (Akebia), aktinidia (Actinidia),
dławisz (Celastrus), glicynia chińska (Wisteria
sinensis), kokornak (Aristolochia), miesięcznik
(Menispermum). Lewoskrętnie wiją się: cytryniec
(Schizandra), glicynia kwiecista (Wisteria floribunda),
wiciokrzew (Lonicera). Łodygi charakteryzują się
wydłużeniem strefy wzrostu, długimi międzywęźlami, silnym zmniejszeniem liści w kierunku wierzchołkowym.
gicznie mają różnorodne pochodzenie. Mogą być
przekształconymi pędami, np. winorośl (Vitis),
winobluszcz (Parthenocissus); liśćmi, np. groszek
(Lathyrus), groch (Pisum); lub przylistkami, np. smilaks (Smilax), kolcowój (Lycium). Wąsy mogą owijać się na podporze albo przyrastać do niej specjalnymi ssawkami (przylgami). Osobliwą właściwością wąsów jest ich wrażliwość na dotyk twardych,
chropowatych powierzchni powodujący wygięcie
ich w kierunku podpór (gaptotropizm). Wąsy są
z reguły liczne i mocne. Silne wąsy wykonujące
ruchy wijące ma winorośl. Wąsy niektórych roślin
nie wykonują ruchów wijących, po zetknięciu się
z twardą, płaską powierzchnią tworzą przylgi i zwijają się spiralnie przyciągając pęd do podpory, np.
winobluszcz. Wąsy powstałe przez całkowite przeobrażenie blaszki liściowej posiada np. Lathyrus
aphaca. Czynności asymilacyjne przejęły duże,
strzałkowate przylistki. Zdarza się, że tylko górna
część liścia zamienia się w wąs, tak jest u wielu
motylkowatych czy u egzotycznej gloriozy.
pnącza czepiające się podpór za pomocą wąsów – wąsy to twory walcowatego kształtu, zwykle rozgałęzione, przypominające łodygę. Morfolo-
JK
– 96 –