Suplementy diety

ANALIZA I OCENA SPOŻYCIA
WYBRANEJ GRUPY
SUPLEMENTÓW DIETY
NA POLSKIM RYNKU
opracowanie
Kinga Majchrowska
Historia suplementacji w Polsce





Lata 80-te -pojawiły się pierwsze odżywki przeznaczone typowo dla
sportowców produkowane przez państwowy zakład farmaceutyczny "Polfa"
w Kutnie - Polvita OV, OC oraz Rapid
Pierwszą odżywką oferowaną przez zakład niepaństwowy była
wysokobiałkowa Vitamaxima, dostępna w niektórych sklepach spożywczych.
Rok 1993- Krajowy producent firma Olimp z Dębicy - odżywka proteinowa.
Rok 1994- pojawiły się odżywki marki MEGABOL - proteiny, gainer oraz
potreningowy Anabolic. Megabol.
W połowie lat 90-tych ruszył jeszcze jeden polski producent Krynica-Vitamin,
oferował serię białek konfekcjonowanych w zakładzie kutnowskiej Polfy.
Definicja suplementu diety

określa go jako produkt, który jest złożony z
substancji odżywczych i traktowany jako
uzupełnienie normalnej żywności. Jest to
skoncentrowane źródło witamin, minerałów lub
innych substancji, produkt ten jest wytworzony i
wprowadzony do obrotu w formie
umożliwiającej dawkowanie (w tabletkach,
kapsułkach, proszku czy płynie).
definicja


W świetle ustawodawstwa Unii Europejskiej, suplementy diety nie były i nie
są traktowane jak leki! W Polsce dopuszczeniem do obrotu suplementów
diety zajmuje się Główny Inspektor Sanitarny i podległe mu urzędy (a nie
Główny Inspektor Farmaceutyczny i Urząd Rejestracji Leków i Produktów
Biobójczych).
Celem stosowania suplementów diety nie jest leczenie chorób, powinni z
nich korzystać przede wszystkim ludzie zdrowi. Suplementy diety pozwalają
konsumentowi na zmniejszenie skutków działania takich czynników ryzyka,
które wpływają na niego każdego dnia i mogą spowodować powstanie
choroby.
ZAPOTRZEBOWANIE NA SUPLEMENTY


w okresie jesienno-zimowym spożycie witaminy C pokrywa zaledwie
40-60% pożądanej dziennej ilości. Jest to argument za zwiększeniem
spożycia owoców, ale patrząc realistycznie - lepiej zastosować
suplement z witaminą C niż ponosić konsekwencje obniżonej
odporności organizmu.
W typowej zachodniej diecie brak błonnika, jest to jedną z przyczyn
wzrostu zachorowań na nowotwory przewodu pokarmowego oraz
epidemii otyłości. WHO poleca aby dziennie spożywać 20-40 g
błonnika; w Europie, w tym w Polsce, jego spożycie to tylko 12-15 g.
W zgodzie z tymi zaleceniami, przemysł opracowuje suplementy diety
i produkty funkcjonalne zawierające błonniki.
PRODUKCJA
Suplementy diety są produkowane z
koncentratów substancji, które są
obecne w normalnej żywności.
Oprócz witamin i składników
mineralnych mogą zawierać w
swoim składzie: aminokwasy,
kwasy tłuszczowe, błonnik i
ekstrakty roślinne.
ZAINTERESOWANIE ROŚNIE
Przyczyną zainteresowania
suplementami diety jest coraz
powszechniejsza świadomość, że
stosowanie leków syntetycznych –
szczególnie długotrwałe – niesie za
sobą ryzyko działań niepożądanych,
możliwe do pełnego oszacowania
dopiero wtedy, gdy są już one
stosowane na szeroką skalę.
Większość składników żywności jest
natomiast stosowana od lat (wyjątkiem
jest tzw. „nowa żywność”), stąd ich
bezpieczeństwo jest zwykle wyższe, a
przynajmniej łatwiejsze do
oszacowania (np. ryzyko wystąpienia
alergii).

ZAINTERESOWANIE ROŚNIE
Na całym świecie rośnie sprzedaż suplementów diety. W Polsce w ciągu
ostatnich pięciu lat wzrosła ona dwukrotnie; obecnie obroty są równe
50% obrotów na rynku leków bez recepty. Wynika to z szybkiego tempa
życia, spożywania coraz większej ilości żywności przetworzonej,
zmniejszania się jakości odżywczej warzyw i owoców hodowanych,
często w nienaturalnych warunkach i przy podwyższonym
zanieczyszczeniu środowiska. Stwierdzono, że obecnie warzywa
zawierają znacznie mniej witamin niż kilkadziesiąt lat temu, przed
okresem intensyfikacji rolnictwa i industrializacji. Zmiany są istotne, w
niektórych przypadkach nawet o kilkadziesiąt procent w dół.
Jednocześnie rośnie świadomość lekarzy i konsumentów co do roli diety
w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym.
ŻYWNOŚĆ PROZDROWOTNA

Żywność od wieków służy nie tylko zaspokojeniu głodu i dostarczeniu
organizmowi substancji budulcowych i energetycznych. Od pradawna była
stosowana w celach leczniczych, najczęściej pod postacią soków, wywarów,
nalewek i temu podobnych specyfików. Często dopiero teraz udaje się
potwierdzić skuteczność pewnych znanych od wieków tradycyjnych
receptur. W medycynie ludowej stosowano np. sok z żurawiny przy
problemach z drogami moczowymi . Dopiero ostatnio udało się
zidentyfikować substancje, które odpowiadają za taki efekt i wykonano
pierwsze badania kliniczne w tym zakresie. W wyniku postępu naukowego
część składników żywności pod postacią wyciągów zaczęła być stosowana
jako uznane leki, inne są stosowane jako suplementy diety. Są to preparaty w
formie takiej samej jak leki (kapsułki, tabletki, toniki), ale zawierające
wyłącznie składniki występujące w żywności i w dawkach poniżej dawek
terapeutycznych.
ŻYWNOŚĆ PROZDROWOTNA



Leki lekom są jednak nierówne. Duża część leków roślinnych jest stosowana, mimo
że nie ma zadowalających badań naukowych na temat ich skuteczności.
Zioła i inne substancje pochodzenia naturalnego są mieszaninami tysięcy substancji
chemicznych. Ich dokładne składy i proporcje składników zależą nie tylko od
odmiany rośliny, ale i miejsca uprawy. I tak np. waleriana uprawiana w Europie
może mieć zupełnie inne właściwości lecznicze niż ta sama odmiana hodowana w
Chinach.
Większość tradycyjnych leków roślinnych nie posiada potwierdzenia skuteczności
leczniczej w nowoczesnych, randomizowanych badaniach klinicznych.
BADANIA W PRAKTYCE I TEORII


Rzadko bada się żywność w badaniach klinicznych. Z powodu komplikacji
metodologicznych (trudno narzucić wszystkim dokładnie taką samą dietę i to przez
miesiące czy lata) oraz etycznych (trudno wyeliminować niektóre istotne życiowo
składniki w celu sprawdzenia, jakie to spowoduje skutki zdrowotne) badania takie
wykonuje się jedynie, gdy wstępne, poważne dowody wskazują, że wyizolowane z
żywności substancje mogą być skuteczne terapeutycznie podobne do typowych
leków syntetycznych.
. Zwykle dotyczy to poważnych chorób, szczególnie takich, na które nie ma jeszcze
skutecznych leków lub są one obarczone poważnymi działaniami ubocznymi np.
cukrzycy, miażdżycy i związanych z nią chorób serca, AMD (choroba
zwyrodnieniowa oczu), chorób reumatycznych. Najlepiej znane są wyniki badań nad
kwasami tłuszczowymi omega-3 (obniżanie poziomu cholesterolu i ryzyka zawału),
glukozaminą (choroby reumatyczne) i luteiną (zapobieganie AMD).
INFORMACJE NA OPAKOWANIACH


Producenci suplementów diety powinni podawać na swoich opakowaniach
informacje poparte jedynie rzetelnymi danymi naukowymi, najlepiej
potwierdzonymi przez niezależnych ekspertów.
Informacje o składnikach suplementów diety podawane na ich
opakowaniach są często niepełne, co wprowadza konsumentów w błąd przy
wyborze produktu. Szczególnie odnosi się to do wyciągów roślinnych, co
wprowadza konsumentów w błąd przy wyborze produktu. Co z tego, że w
składzie znajduje się nominalnie 100 mg jakiegoś ekstraktu, jeśli jest on
uzyskany nie ze 1000 mg rośliny (jak to zaleca literatura), a ze 100 mg
surowca. Różnica jest 10-krotna!
PRZYGOTOWANIA DO ”REWOLUCJI”


Aby zapewnić konsumentom lepszą ochronę i dostęp do rzetelnej informacji, od
paru lat trwają prace w Unii Europejskiej nad opracowaniem jednolitej listy
oświadczeń zdrowotnych, jakie będzie można stosować na opakowaniach i w
reklamie. Chodzi o oświadczenia typu „wpływa na prawidłową pracę układu
nerwowego” lub „wzmacnia stawy”. Główną pracę ma do wykonania Europejski
Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywności (EFSA).
. Naukowcy z EFSA po kolei odrzucają kolejne oświadczenia zdrowotne dotyczące
składników naturalnych. Wśród substancji, jakie niedługo znajdą się na
cenzurowanym, znalazły się: suplementy dla diabetyków, glukozamina i
chondroityna, luteina, lecytyna, skrzyp, zielona herbata, wiesiołek i ogórecznik,
miód. A oceniono dotąd zaledwie ok. 1/3 wnioskowanych oświadczeń.
Dopuszczono z kolei stosowanie melatoniny, hormonu (stosowanego na problemy z
zasypianiem), który nie występuje normalnie w diecie, natomiast jest stosowana w
lekach i wykazuje znaczne działania niepożądane.
CENZURA ANTYZDROWOTNA

Z powodów formalnych odrzucono korzyści zdrowotne
probiotyków (bakterii jelitowych), szeroko polecanych przez lekarzy.
Na szczęście są też na rynku
probiotyki zarejestrowane jako leki. Problem w tym, że takich leków
na rynku polskim jest kilka. Są to też zwykle produkty znacznie
droższe. Cała sytuacja może w niedługim czasie spowodować znaczne
zamieszanie na rynku, bowiem pacjenci, którzy przyzwyczaili się do
stosowania pewnych produktów, nie będą mogli ich znaleźć na
półkach, bo będą one oznakowane inną nazwą (nazwa nie może
wskazywać na ich działanie) lub gruntownie zmieni się opis produktu
(oświadczenie zdrowotne), a niekiedy nawet dawkowanie. Jeśli jednak
nazwa się nie zmieni, to zmieni się z pewnością opis produktu, a
często nawet dawkowanie.
CENZURA ANTYZDROWOTNA


Eksperci zalecają osobom zagrożonym chorobą wieńcową lub nadciśnieniem
spożywanie większej ilości ryb morskich. W Polsce spożywa się drastycznie mało
ryb. Przy czym najcenniejsze są ryby z mórz arktycznych, a te nie są szeroko
dostępne, a na dodatek drogie (np. łosoś norweski świeży: 40 zł/kg). Dodatkowo,
Polacy nie są przyzwyczajeni do spożywania ryb. Nawet gdy lekarz zaleca im zmianę
diety z poważnych powodów medycznych, wielu pacjentów nie potrafi się przemóc i
woli łykać pigułki. Lekarze zalecają w takich przypadkach uzupełnianie diety
kapsułkami zawierającymi oleje rybie, które mogą skutecznie pomóc w walce z
trójglicerydami, a nawet zapobiec następnemu zawałowi. Problem w tym, że o ile
dotąd lekarze rekomendowali suplementację na poziomie 250-1000 mg kwasów
DHA/EPA (2 najbardziej korzystne dla serca typy kwasów omega-3), to zalecenia
EFSA są już kilkukrotnie wyższe (2000-3000 mg). W praktyce oznacza to 5-10
dużych kapsułek dziennie, co będzie trudne do zastosowania w praktyce przez
większość pacjentów.
Suplementy diety są stosowane głównie przez zdrowych (takie założenia w swoich
opiniach przyjmuje EFSA) – w praktyce najczęściej stosowane przez osoby chore.
Szczególnie w Polsce, gdzie brak jeszcze silnych nawyków dbania o swoje zdrowie,
zanim jeszcze wystąpi problem. Wydaje się, że restrykcyjne cenzurowanie żywności
nie poprawi tej sytuacji.
NOWE REGULACJE PRAWNE

Spożywanie niektórych produktów
spożywczych rzeczywiście może
przyczyniać się do bardziej
zbilansowanej diety, a tym samym
do prewencji niektórych chorób
takich jak choroba niedokrwienna
serca, cukrzyca typu II czy choroby
nowotworowe. Niemniej łatwo w tej
dziedzinie o nadużycia.
Konieczność zapobiegania takim
sytuacjom zmusiła Komisję do
wydania rozporządzenia nr
1924/2006 w sprawie oświadczeń
żywieniowych i zdrowotnych
dotyczącego informacji o
wartościach odżywczych i
właściwościach zdrowotnych
środków spożywczych.
FORMY CHEMICZNE SKŁADNIKÓW MINERALNYCH,
KTÓRE MOGĄ BYĆ STOSOWANE DO PRODYKCJI
SUPLEMENTÓW DIETY

Wapń (mg)

Potas (mg)

Magnez (mg)

Selen (mg)

Żelazo (mg)

Chrom (mg)

Miedź (mg)

Molibden (mg)

Jod (mg)

Fluorek (mg)

Cynk (mg)

Brom (mg)

Mangan (mg)

Krzem (mg)

Sód (mg)
DZIENNE SPOŻYCIE SKŁADNIKÓW MINERALNYCH

Składniki mineralne

Zalecane dzienne spożycie
Potas
2000 mg
Chlorek
800 mg
Wapń
800 mg
Fosfor
700 mg
Magnez
375 mg
Żelazo
14 mg
Cynk
10 mg
Miedź
1 μg
Mangan
2 mg
Fluorek
3,5 mg
Selen
55 μg
Chrom
40 μg
Molibden
50 μg
Jod
150 μg
WYBRANE ZAPOTRZEBOWANIE NA
SUPLEMENTY






Piękne włosy
Suplementy diety zaprojektowane „na piękne włosy" oprócz krzemu
zawierają zestaw potrzebnych pierwiastków (wapń, magnez, cynk, żelazo,
miedź, mangan, chrom, selen), ich niedobory występują w typowej polskiej
diecie. Najlepiej jeśli są podawane w postaci soli organicznych, dobrze
wchłaniane są też związki chelatowe (połączenia z aminokwasami, np. z
glicyną).
Piękna cera
W pielęgnacji skóry niezwykle ważne jest wzbogacenie diety w odpowiednie
witaminy, minerały i składniki odżywcze. Skuteczny preparat wpływający na
poprawę kondycji skóry powinien zawierać przede wszystkim niezbędną do
prawidłowego funkcjonowania witaminę A (retinol) oraz E.
Piękne paznokcie
Do podstawowych witamin i składników mineralnych, wzmacniających i
odżywiających paznokcie, zalicza się: wapń, żelazo, witaminy z grupy B,
witaminę A, biotynę, kwas foliowy oraz krzem, cynk i magnez, a także
nienasycone kwasy tłuszczowe.
Suplementy diety na odchudzanie

żadne tabletki na odchudzanie bez recepty nie okazały się, według
eksperymentów badawczych, w stu procentach skuteczne. Odchudzające
„magiczne pigułki” czy spalacze tłuszczu nigdy nie są rozwiązaniem, jeśli
osoba otyła nie stosuje na co dzień prawidłowej diety i aktywności fizycznej.
Zielona herbata i guarana na odchudzanie

Zielona herbata to jeden z suplementów diety wspomagających
odchudzanie. Dietetycy zastanawiają się jednak, czy nie jest to działanie
wynikające z zawartości kofeiny w tym rodzaju herbaty. Badania sugerują,
że zielona herbata pomaga zrzucić niepotrzebny tłuszcz z brzucha. Badane
osoby zauważyły, że wraz ze stosowaniem zielonej herbaty zmniejsza się
ich obwód w pasie.
Istnieją także negatywne efekty uboczne stosowania zielonej herbaty:

zmniejsza wchłanianie kwasu foliowego,

zmniejsza wchłanianie żelaza.
Suplementy diety na odchudzanie


Naturalne suplementy diety często zawierają stymulującą organizm
guaranę. Guarana zawiera kofeinę, stąd jej działanie pobudzające.
Ogranicza także apetyt. Stosowana równocześnie z dietą i ćwiczeniami
może pobudzić metabolizm i wspomóc zrzucanie wagi. Ale u niektórych
osób wywołuje także bezsenność, bóle w klatce piersiowej, biegunki,
zaparcia, bóle głowy i nerwowość.
Chrom i białko na odchudzanie
Chrom można przyjmować w dawkach 25 mcg dziennie dla kobiet i 35 mcg
dla mężczyzn. W takich dawkach chrom nie jest toksyczny. Jednak nie
potwierdzono także w 100% jego skuteczności. Udowodniono natomiast:



że chrom wpływa na metabolizm glukozy,
w części badań potwierdzono wpływ chromu i biotyny na profil lipidowy
pacjentów,
że przy dawce 200-400 mcg chromu dziennie, osoby otyłe zrzucały
1,1-1,2 kg w ciągu 10-13 tygodni.
Suplementy diety na odchudzanie
Oprócz tego, że mogą się okazać
zwyczajnie nieskuteczne, takie
suplementy diety na odchudzanie
mogą wywołać:
Niebezpieczne suplementy diety na
odchudzanie






sibutramina,
chitozan,
johimbina,
efedryna,
kwas linolowy (CLA),
zbyt duże dawki kofeiny.

bezsenność,

nadmierne pobudzenie,

zaburzenia rytmu serca,

uzależnienie,

biegunkę i wymioty,

zwiększone ciśnienie,

udar mózgu,

zawał serca.
Suplementy nasenne i uspokajające


Suplementy ziołowe to preparaty lecznicze, które stosuje się jako
kurację pomocniczą w chorobach lub jako środek wzmacniający
kondycję zdrowego organizmu.
występują w różnych postaciach - dostępne są jako kropelki, herbatki
ziołowe, olejki, pigułki czy nalewki. Mają dużo mniej intensywne
działanie uspokajające niż leki farmakologiczne, ale wiążą się także z
mniejszym ryzykiem efektów ubocznych i są ogólnie bezpieczniejsze.
Stosowanie naturalnych
suplementów


Bardzo młody organizm lub starszy inaczej metabolizuje leki i
wszystkie preparaty lecznicze, dlatego należy zachować dużą
ostrożność przy przyjmowaniu jakichkolwiek środków.
Naturalne suplementy diety są skuteczne przy zwalczaniu
licznych dolegliwości. Dlatego ich popularność nie maleje wśród
zdrowych i chorych ludzi, a firmy farmaceutyczne oferują coraz
większy ich wybór.
ZAPAMIĘTAJ !

Zawsze dokładnie czytaj ulotkę.

w dużych dawkach mogą być niebezpieczne.

Stale obserwuj, jakie działanie mają stosowane suplementy diety.

Zrezygnuj ze stosowania suplementów o nieznanym pochodzeniu.

Poszukaj opinii o danym suplemencie, np. u znajomych, którzy stosowali
suplement lub w internecie.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
KINGA MAJCHROWSKA
V 2013