docw numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
download 
Reklamacja Transkrypt
w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
W NUMERZE: WIEŚCI Z KRAJU 4 Pomorskie Święto Produktu Tradycyjnego Z ŻYCIA POMORSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO 6 8 10 12 15 17 19 Zmiany, zmiany, zmiany... Targi Rolno-Kwiatowe w Strzelinie XXII Targi Rolno-Przemysłowe w Lubaniu Najpiękniejsze zwierzęta na ringu Żuławskie Targi Rolne - podsumowanie Regionalna Wystawa Zwierząt Hodowlanych w Starym Polu Warto przeczytać DLA WSI I REGIONU 20 24 ARiMR przyjmuje wnioski o wsparcie na posadzenie lasu Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Zmiany, zmiany, zmiany... str. 6 Rozmowa z Dyrektorem Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Panem Aleksandrem Mach. ZARZĄDZANIE GOSPODARSTWEM ROLNYM 25 Analiza gospodarstw rolnych w powiatach województwa pomorskiego (cz. I) NA POLACH I ŁĄKACH 31 33 35 Ocenić jakość zebranego ziarna Przygotowanie plantacji rzepaku do zbioru Przypominamy – lipiec - sierpień W CHLEWNI I OBORZE 38 Hodujmy daniele 40 Przypominamy - lipiec - sierpień 41 Wykaz hodowców trzody chlewnej objętych oceną wartości użytkowej... 43 Uwaga hodowcy trzody chlewnej! W TROSCE O ŚRODOWISKO 44 46 Ochrona środowiska w gospodarstwach rolnych Wszystko o projekcie BERAS POMORSKA IZBA ROLNICZA 49 51 52 53 54 54 Z prac Pomorskiej Izby Rolniczej Wspólne posiedzenie Zarządu z Komisją Budżetową oraz Komisją Rewizyjną PIR Pomorski Piknik Drobiowy 2013 Pomorska Izba Rolnicza na Targach w Lubaniu i Starym Polu Najlepszy Gospodarz i Gospodyni 2013 List otwarty prezesa Wielkopolskiej Izby Rolniczej Z WIZYTĄ U ROLNIKA 55 56 W gospodarstwie edukacji rolniczej Inspekcja ochrony roślin rozpoczyna kontrole DONIESIENIA 57 58 Być kobietą w każdym calu… Tradycyjna zupa pomorska W DOMU I ZAGRODZIE 60 Zupy dla ochłody OFERTY Przygotowanie plantacji rzepaku do zbioru str. 33 Właściwe przygotowanie plantacji rzepaku do zbioru wywiera istotny wpływ na ograniczenie ilościowych i jakościowych strat plonu. Hodujmy daniele str. 38 Według nauk zootechnicznych i praktyków zajmujących się danielami założenie ich hodowli nie jest przedsięwzięciem trudnym ani kosztownym. Zwierzęta nie wymagają żadnych kosztownych budynków i mogą być utrzymywane pod gołym niebem. ROZRYWKA DLA DOROSŁYCH I DLA DZIECI RAPORT Z RYNKU 3 Wieści z województwa Pomorskie Święto Produktu Tradycyjnego W niedzielę 26 maja br., przy Katedrze Oliwskiej odbyło się VII Pomorskie Święto Produktu Tradycyjnego. Imprezę rozpoczęła uroczysta Msza święta w intencji osób pracujących na rzecz zachowania dziedzictwa kulinarnego województwa pomorskiego. W ramach przedsięwzięcia odbyła się promocja regionalnego dziedzictwa kulinarnego, czyli wyrobów lokalnych wpisanych na listę produktów tradycyjnych województwa pomorskiego. 32 wystawców – członków Sieci Dziedzictwa Kulinarnego oraz członkiń kół gospodyń wiejskich z województwa pomorskiego zaprezentowało bogaty asortyment swojskich wyrobów przygotowanych na bazie starych receptur, a więc takich których jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikają ze stosowania tradycyjnych metod produkcji, za które uważa się metody wykorzystywane od co najmniej 25 lat. Odwiedzającym umożliwiono degustację oraz zakup produktów w ramach sprzedaży okazjonalnej ze wszystkich 10 kategorii produktów uwzględnionych na wspomnianej wyżej liście, począwszy od sera, szynek i ryb przez chleb, drożdżówkę i kuch marchewny, a na miodach, pierogach i grochowinkach kociewskich skończywszy. Wszystkim wystawcom wizytę złożył Marszałek Województwa Pomorskiego Mieczysław Struk oraz Dyrektor Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Aleksander Mach. Mieczysław Struk - Marszałek Województwa Pomorskiego i Aleksander Mach - Dyrektor Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Czesław Elzanowski - Członek Zarządu Województwa Pomorskiego 4 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Wieści z województwa Wystawcom i odwiedzającym mieszkańcom Trójmiasta przygrywał zespół regionalny „Burczybas”. I najważniejsze - dopisała pogoda! Organizatorem VII Pomorskiego Święta Produktu Tradycyjnego Województwa Pomorskiego był Marszałek Województwa Mieczysław Struk, a wykonawcą zadania był Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, w ramach umowy z Województwem Pomorskim. Barbara Ditrich Fot. Sławomir Lewandowski Biuro Prasowe UMWP Hanna Zych-Cisoń - Wicemarszałek Województwa Pomorskiego Zadanie współfinansowane było ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.” Instytucja Zarządzająca PROW 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. P omorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku zaprasza rolników na szkolenia pt. „Szkolenia z zakresu dostosowania gospodarstw rolnych Pomorza i Kujaw do wymogów wzajemnej zgodności”, w ramach działania 111 „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie”. Jest to już czwarta edycja szkoleń informujących o wymogach wzajemnej zgodności. W województwie pomorskim zorganizowanych zostanie 61 dwudniowych szkoleń w terminie od 15 października 2012 r. do 31 października 2013 r. Program szkolenia obejmuje m.in. następujące zagadnienia: •produkcja roślinna i zwierzęca a ochrona środowiska naturalnego, •Dobra Kultura Rolna zgodna z zachowaniem ochrony środowiska, •zasady rejestracji i identyfikacji zwierząt, •zdrowie publiczne ludzi, zdrowie zwierząt i zdrowotność roślin, •program zwalczania chorób zakaźnych u zwierząt gospodarskich, •dobrostan zwierząt, •system sankcji stosowany w zakresie niespełnienia wymogów wzajemnej zgodności. W drugim dniu, w ramach wyjazdu studyjnego do wybranych gospodarstw, uczestnicy będą mogli w sposób praktyczny dokonać oceny dostosowania do zasad wzajemnej zgodności. Omówione zostaną listy sprawdzające oraz wykonane zostaną pomiary przy pomocy specjalistycznej aparatury. Udział w szkoleniu jest bezpłatny. Uczestnikom zapewniamy materiały szkoleniowe i wyżywienie. Szczegółowy program i terminarz szkoleń znajduje się na stronie www.podr.pl oraz w BP ODR, które przyjmują zgłoszenia osób chętnych do udziału w szkoleniu. „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania: „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 w ramach operacji szkoleniowej – umowa nr 00002-6900-FA1900364/11. Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 5 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Zmiany, zmiany, zmiany... ona straty na poziomie średnio około 120 tys. zł rocznie. Oczywiście likwidacja zawsze wiąże się z redukcją stanowisk. Nie była to jednak decyzja podjęta pochopnie. Od kilku lat próbowano poprawić sytuację restauracji. Poprzedni dyrektor, mniej więcej 1,5 roku temu, przeprowadził jej remont, były próby zmiany menu - wprowadzenia kuchni tradycyjnej i regionalnej. Tak naprawdę próbowano wszystkiego. Ja przeprowadziłem skrupulatną analizę i uznałem, że ten biznes nie przyniesie oczekiwanych rezultatów i że restauracja w PODR nie ma racji bytu. - Zmiany dotknęły również laboratorium w Oddziale Stare Pole. Tak. Laboratorium to od wielu lat nie było doinwestowywaRozmowa z Panem Aleksandrem Mach ne. Nie chodzi tu jednak tylko - Dyrektorem Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego o sprzęt, który wpływa na dow Gdańsku kładność oznaczeń, ale również o pomieszczenia, w których to laboratorium funkcjonowało. Mam tu na myśli przede - Od 8 miesięcy jest Pan dyrektorem PODR w Gdańsku. wszystkim nieodpowiednią wentylację, no i wyposaProszę powiedzieć, co w tym czasie było dla Pana - nożenie oraz urządzenia pamiętające często lata 80-te. wego szefa jednostki doradczej - zadaniem prioryteW związku z tym, laboratorium wymagało sporych towym? nakładów. Zewnętrzne środki finansowe na te cele Głównymi zadaniami, jakie postawiłem sobie po dostępne były kilka lat temu - wtedy, kiedy otworzyły objęciu funkcji dyrektora PODR, było przeprowadzesię możliwości pozyskania środków unijnych. Jednak, nie analizy zasobów ludzkich w Ośrodku oraz analiza z różnych przyczyn, nie udało się nikomu po nie sięmajątku, jakim dysponujemy. Ponieważ jestem osobą gnąć. A szkoda, bo uważam, że to laboratorium moz zewnątrz, przez pierwsze trzy miesiące poznawałem głoby wyglądać nieco inaczej. Dzisiaj - po gruntowfirmę, przyglądałem się temu, co się tutaj dzieje, obnej analizie różnych źródeł finansowania, zaczynając serwowałem zależności i procedury, które obowiązują od funduszy norweskich po środki unijne wiemy, że w PODR. Dopiero po tym czasie podjąłem działania. w najbliższym czasie takich pieniędzy nie będzie. W moPierwszym z nich było zwolnienie części majątjej ocenie, by zmodernizować laboratorium trzeba byłoby ku, czyli zmniejszenie powierzchni, którą zajmujemy wydać około 600 tys. zł, a to przerasta nasze możlwości. pod biura. Chodzi tu o Dwór Ferberów z parkiem. Dodam jeszcze, że działalność laboratoryjna, gaObiekt znajduje się pod opieką konserwatora zabytstronomiczna czy hotelowa to jest nasza działalność doków, w związku z czym wszelkiego rodzaju remonty datkowa. My jej nie musimy prowadzić, ale możemy się są bardzo kosztowne, a PODR nie stać na takie wydatnią zajmować wtedy, kiedy przynosi ona zyski. Dotacja ki. Dostosowaliśmy więc pomieszczenia w biurowcu celowa, którą otrzymujemy jasno określa, na co możeszkoleniowym i przenieśliśmy tam kadry, księgowość, my ją przeznaczyć. sekretariat, dyrekcję oraz Dział Przedsiębiorczości Dzisiaj laboratorium dzierżawi prywatna firma, i Agroturystyki. Dzięki temu zmniejszyła się powyłoniona w drodze przetargu. Firma ta inwestuje wierzchnia, którą musimy utrzymywać i ogrzewać w sprzęt, co daje już pierwsze efekty. Zdecydowanie w czasie zimy. Szacujemy, że przyniesie to oszczędności poprawiła się jakość oznaczeń. Zyski są więc i dla rzędu 80 000 zł rocznie na samym tylko ogrzewaniu. rolników, którzy będą mieli lepsze laboratorium i doKolejne zadanie, jakie udało się nam zrealizować to kładniejsze wyniki oraz dla nas, bo nie będziemy mieli strat, lecz wpływy z dzierżawy. zamknięcie nierentownej restauracji. Od 3 lat przynosiła Fot. Sławomir Lewandowski, UMWP 6 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego - Czy to już wszystkie zmiany organizacyjne w PODR? Nie. Największą operacją, jaką w tym roku przeprowadzimy, będzie przeniesienie naszego Oddziału w Strzelinie do nowej siedziby. Działalność doradcza dla rolników prowadzona była tu już od 1978 roku – najpierw w ramach WOPR, później ODR, następnie Oddziału Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, a od 2005 roku Oddziału Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. Niestety, utrzymanie strzelińskich obiektów kosztuje nas zbyt dużo, biorąc pod uwagę liczbę zatrudnionych tu osób. Dlatego zdecydowaliśmy się na ich sprzedaż i przeniesienie Oddziału do Słupska. Nowa siedziba będzie mieściła się przy ul. Bałtyckiej, w budynku Wyższej Szkoły Inżynierii Gospodarki, gdzie wynajmujemy całe piętro. Do końca czerwca zostaną tu zakończone prace remontowe, a do końca lipca opuścimy budynki w Strzelinie. Obiekty te trafią do zasobów województwa pomorskiego, ponieważ to Urząd Marszałkowski jest prawnie ich właścicielem. Oprócz redukcji kosztów utrzymania budynków, korzyści z przeniesienia są takie, że jesteśmy bliżej ARiMR, a Słupsk, który jest w centrum jednego z największych powiatów województwa pomorskiego wydaje się być dobrą lokalizacją dla korzystających z usług Ośrodka rolników. - Przedstawił Pan zamierzenia już zrealizowane lub w trakcie realizacji, a jakie inwestycje przeprowadzone zostaną w najbliższym czasie? Wyzwań jest dużo, a pieniędzy mało. Chciałoby się zrobić więcej, ale środki są ograniczone. Jeszcze w tym roku, w związku z dramatycznie zmniejszającą się populacją pszczół nie tylko w naszym województwie, ale i w Polsce, Europie i na świecie – jest to problem globalny - chcemy wzmocnić naszą pasiekę w Lubaniu. Pasieka ta od wielu lat nie była remontowana. Dzisiaj jest tam sytuacja tragiczna. Tak naprawdę stoimy na rozdrożu i musimy zdecydować, czy z tej działalności rezygnujemy, czy też ją rozwijamy. Z racji tego, że jest to działalność dochodowa, przynosząca zyski chociażby ze sprzedaży matek, postanowiliśmy w nią inwestować. Zmniejszająca się liczba pszczół to jednak nie tylko kłopot sektora pszczelego, ale bardzo istotny problem gospodarczy. Chodzi tu oczywiście o zapylenie roślin i uzyskiwane wydajności. Na przykład niezapylony rzepak to plony o 30% niższe, zbiory roślin sadowniczych w bardzo dużym stopniu zależą od pracy pszczół. Generalnie, 75 - 80% roślin jest zapylanych przez pszczoły. Liczby te świadczą o skali problemu. W związku z powyższym w naszej pasiece chcemy obserwować pewne zjawiska, prowadzić badania i wyciągać wnioski, które byłyby pomocne w identyfikowaniu przyczyn spadku populacji pszczół. Budynki przemysłowo-pasieczne w Lubaniu zostaną tak dostosowane, że będziemy mieli możliwość podwojenia liczby rodzin pszczelich z 55 do 110. Oczywiście będzie się to odbywało stopniowo, może nawet przez 3 lata. Najważniejsza jest infrastruktura i to przedsięwzięcie chcemy zrealizować w tym roku. Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 Druga istotna sprawa to dostosowanie obiektów hotelowych. Musimy pamiętać o tym, że wymagają one remontów nie tylko ze względu na podwyższanie standardów czy oczekiwań klientów, ale też pod kątem wymogów bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Mamy dwa hotele, w których jest dużo do zrobienia. W tym roku środków pewnie nam nie wystarczy, ale w przyszłym będą to zadania priorytetowe, ponieważ hotele muszą spełniać wymagania dzisiejszych klientów. Następna sprawa to bieżące remonty, przede wszystkim w Starym Polu i w Człuchowie. Chcemy je zrealizować również w przyszłym roku. - Jak wygląda sprawa przeniesienia siedziby PODR do Lubania? W ostatnim czasie Rada Powiatu Kościerskiego zdecydowała się przekazać Urzędowi Marszałkowskiemu dwa budynki po Zespole Szkół Powiatowych w Lubaniu i na bazie tej infrastruktury Urząd Marszałkowski będzie tworzył Pomorskie Centrum Innowacji Rolniczych z Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego. PODR będzie jedną z części składowych Centrum w Lubaniu i tam też będzie siedziba Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Na sfinansowanie tego przedsięwzięcia mają trafić środki ze sprzedaży Dworu Ferberów z parkiem w Gdańsku-Lipcach oraz ze sprzedaży majątku w Strzelinie, w tym pałacyku z przyległymi zabudowaniami i z parkiem. Z tych dwóch sprzedaży Urząd Marszałkowski miałby realizować remont budynków. Kiedy to nastąpi i w jakim czasie, będzie zależało od tego, kiedy uda się spieniężyć majątek. Na pewno trochę to potrwa. - Jakie kierunki działalności będą dominowały w przyszłej pracy Ośrodka? Do tej pory wszyscy kojarzyli PODR przede wszystkim z doradztwem technologicznym. Rolnik pytał, jakie odmiany ma siać, jakie nawożenie i środki ochrony roślin zastosować. Dzisiaj zmniejsza się rola tego typu doradztwa. Widzimy natomiast, że rośnie potrzeba doradztwa społeczno-wiejskiego, w tym przede wszystkim dotyczącego możliwości pozyskiwania funduszy na rozwój gospodarstw. By sprostać oczekiwaniom rolników, musimy mieć pełne rozeznanie w tej kwestii począwszy od środków oferowanych przez urzędy pracy po fundusze unijne. Dzisiaj rolnicy chcą znać możliwości dofinansowania i chcą mieć biznesplan, znać tendencje rynkowe, wyniki ekonomiczne danej branży, innymi słowy chcą mieć dobrą analizę ekonomiczną przedsięwzięcia, bo jest to podstawa podejmowania decyzji. Jeżeli chodzi zaś o działania, na których się koncentrujemy, to są to trzy główne obszary: modernizacja gospodarstw pod kątem zwiększania ich konkurencyjności i uzyskiwania niższych kosztów produkcji, sprawy ochrony środowiska oraz kwestie społeczne, zwłaszcza związane z różnymi formami aktywności - począwszy od KGW do drobnej przedsiębiorczości 7 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego i dywersyfikacji dochodów rolniczych. I właśnie na tych trzech obszarach będziemy się koncentrować. Wrócę jeszcze do sprawy ochrony środowiska. Są to niezwykle istotne zagadnienia, zwłaszcza w kontekście wymogów unijnych. Wystarczy przypomnieć, że w roku 2020 aż 15% energii ma pochodzić ze źródeł odnawialnych. Jeżeli Polska nie spełni tego warunku, będzie płacić potężne kary. Problem ten jest również wyzwaniem dla naszego Ośrodka. Dlatego też w Lubaniu powstanie m.in. modelowa szkoleniowa mała biogazownia, która zapoczątkuje powstanie Pomorskiego Centrum Innowacji Energetycznych, gdzie rolnicy będą mogli zapoznać się z tymi technologiami. Natomiast, jeżeli chodzi o priorytet społeczny, to oprócz realizowania zadań związanych z przedsiębiorczością, prowadzimy prace nad przygotowaniem projektu dotyczącego aktywizacji zawodowej osób odchodzących z rolnictwa. Wiemy, że zmniejsza się liczba gospodarstw. Obecnie w naszym województwie 60 tys. osób utrzymuje się z rolnictwa. Analitycy przewidują, że liczba ta może zmniejszyć się do 20 tys. Ci, którzy odejdą z rolnictwa muszą znaleźć jakieś zajęcie. I my, jako Ośrodek, chcemy im w tym pomóc. Na początku br. powołałem 10-osobowy zespół, składający się z pracowników PODR, który zajmuje się właśnie przygotowaniem odpowiedniej strategii aktywizacji zawodowej i pomocy rolnikom w przekwalifikowaniu się. To największe wyzwanie stojące przed obszarami wiejskimi naszego województwa na najbliższe 10 lat. - Jakich zmian mogą spodziewać się pracownicy PODR? Jesteśmy w okresie restrukturyzacji, stąd zmiany kadrowe. Są to sprawy trudne, ale wstępnie można powiedzieć, że przynoszą one założone efekty. Zmiany, które jeszcze nastąpią nie będą już tak głębokie, ale na pewno czekają nas przesunięcia w związku z tym, że chcielibyśmy większy nacisk położyć na sprawy przedsiębiorczości i sprawy społeczne. Poza tym bardzo dużym wyzwaniem jest dla nas integrowana ochrona roślin. Przygotowujemy się do projektu w tym zakresie i potrzebujemy zintensyfikowania działań kadry w tym temacie. W przyszłości będziemy również zajmowali się rachunkowością rolniczą. Opracowujemy projekt, który przygotuje naszą kadrę do prowadzenia księgowości dla rolników, w każdym biurze powiatowym. Chcemy również, by PODR wpisał się jako beneficjent w zadania realizowane przez Urząd Marszałkowski czy MRiRW. Musimy zatem dobrze wykorzystać przyszłe siedem lat, aby wspierać polskie rolnictwo, ale też dobrze rozwijać naszą firmę. Tego bez zaangażowania kadry nigdy nie osiągniemy. Mam tego pełną świadomość i takiego zaangażowania oczekuję od pracowników. W Strzelinie po raz XXII odbyły się Targi Rolno -Kwiatowe. Do udziału w Targach zgłosiło się ponad 100 firm zaopatrujących rolnictwo w ciągniki, maszyny rolnicze, nawozy mineralne, pasze i dodatki paszowe oraz gospodarstwa szkółkarskie i ogrodnicze z bogatą ofertą roślin ozdobnych. Największe ekspozycje przygotowały: Ulenberg Sp. z o.o. z Główczyc, Raiffeisen Agro-Technika Sp. z o.o. z Darżyna oraz Stikar ze Słupska - firma, która na naszym lokalnym rynku niedawno rozpoczęła swoją działalność, oferując małe ciągniki, kosiarki, wykaszarki i pilarki szwedzkiej firmy Stiga. Nie brakowało także firm zajmujących się dystrybucją środków ochrony roślin. Bogatą ofertę przedstawiły Zakłady Chemiczne „Organika Sarzyna” S.A. Swoje wyroby promowały liczne firmy wykonujące bramy i ogrodzenia oraz producenci pieców ekologicznych. Były również stoiska z wyrobami góralskimi, z drewna i rękodziełem ludowym. Na targach można było zaopatrzyć się w piękne rośliny do ogrodu i obejrzeć różne rasy królików, gołębi, owiec, drobiu ozdobnego oraz ryb. W części oficjalnej podziękowano wszystkim hodowcom, którzy wzięli udział w pokazie zwierząt. Podczas targów odbywały się liczne imprezy promujące nasz powiat i osiągnięcia dziedzictwa kulturowego. Jedną z nich był przegląd zespołów ludowych. Wzięły w nim udział: „Ale Babki” i „Rogosz” z Kobylnicy, Słupska Kapela „Zgoda”, Klub Seniora Targi Rolno-Kwiatowe 2013 - Dziękuję za rozmowę. Bożena Korzańska 8 Prezentacja ciągników firmy Raiffeisen 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Targi Rolno-Kwiatowe w Strzelinie z Dębnicy Kaszubskiej, „Kwiat Paproci” z Machowina, „Babiniec” z Rowów oraz „Echo” z Objazdy. Publiczność gorąco oklaskiwała występy zespołów artystycznych, które włożyły wiele pracy w przygotowanie się do imprezy i po raz kolejny wykazały się ogromnymi zdolnościami. Porwały publiczność do wspólnej zabawy. Nie brakowało tańca, śpiewu, dobrego humoru i fantastycznej atmosfery. Występujące zespoły otrzymały upominki i dyplomy ufundowane przez Starostę Powiatu Słupskiego. W sobotę rozegrano Otwarty Turniej Brydża Sportowego o Puchar Dyrektora PODR. W niedzielę nastąpiło rozstrzygnięcie konkursów: „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne" i plastycznego dla dzieci i młodzieży pn. „Segregacja odpadów komunalnych”. Ogłoszono również wyniki konkursów na „Najciekawsze stoisko targowe” i „Hit targowy”. Za najciekawsze komisja konkursowa uznała stoisko Środkowo-Pomorskiego Związku Hodowców Gołębi Rasowych i Drobiu Ozdobnego, zaś hitem targowym zostały „trawniki z rolki” firmy „Trawa Grass”. Puchary oraz pamiątkowe dyplomy wręczyli: Wicemarszałek Województwa Pomorskiego - Czesław Elzanowski oraz Dyrektor Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego - Aleksander Mach. Rozstrzygnięcie konkursu „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne” Laureatka konkursu plastycznego Występy zespołów ludowych Zaproszeni goście Kolejną naszą imprezą, na którą już dzisiaj serdecznie zapraszamy, są Jesienne Targi Ogrodnicze. Odbędą się one w dniach 28 - 29 września br. Laureat konkursu na „Najciekawsze stoisko targowe” Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 Alicja Staciwa 9 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego XXII Targi Rolno-Przemysłowe w Lubaniu W piękny słoneczny weekend, w dniach 8 i 9 czerwca br. odbyły się XXII Targi Rolno-Przemysłowe oraz Pomorska Wojewódzka Wystawa Zwierząt Hodowlanych. Organizatorami tegorocznej imprezy byli: Samorząd Województwa Pomorskiego i Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. Współorganizatorami byli Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencja Rynku Rolnego (Fundusz Promocji Mleka, Mięsa Wołowego i Mięsa Wieprzowego) oraz związki i stowarzyszenia branżowe, powołane przez producentów rolnych, funkcjonujące na rzecz hodowców bydła, koni, trzody chlewnej, owiec, kóz, gołębi, drobiu ozdobnego, pszczelarzy i drobiu hodowlanego. Podczas targów 300 firm zaprezentowało swoje oferty: pasze i dodatki paszowe, środki weterynaryjne, wyposażenie budynków inwentarskich, maszyny rolnicze, materiały budowlane i systemy grzewcze, nawozy i środki ochrony roślin, wydawnictwa. Obecni byli również przedstawiciele instytucji obsługujących rolnictwo. Natomiast swój dorobek hodowlany przedstawiło 155 hodowców. 10 Uroczyste otwarcie Targów nastąpiło w sobotę. Już o godzinie 11.00 komisje oceny zwierząt rozpoczęły pracę. O tytuły czempionów i wiceczempionów walczyły zwierzęta w kategorii bydło mleczne i mięsne, konie, owce i trzoda chlewna, a króliki, gołębie, drób hodowlany, ptactwo ozdobne, osioł i muł prezentowani byli w formie pokazu. Po dokonaniu oceny zwierząt odbyły się spotkania hodowców podsumowujące dorobek hodowlany i prezentujące wyniki oceny za 2012 rok. Niedziela rozpoczęła się uroczystą Mszą świętą w kościele pw. bł. Jana Pawła II w Lubaniu, którą odprawił Jego Ekscelencja ks. biskup Wiesław Śmigiel. Po mszy korowód w towarzystwie Orkiestry Begama wyruszył na plac targowy, gdzie na scenie nastąpiło oficjalne przywitanie gości i wręczone zostały odznaczenia resortowe „Zasłużony dla rolnictwa”. W dalszej kolejności nastąpiło ogłoszenie wyników konkursu na Hit Targów. Za najciekawszą prezentację sprzętu rolniczego nagrodę otrzymał Roltop Sp. z o.o. z Cedr Małych za prezentację agregatu Fenix. Przedsiębiorstwo Wielobranżo- 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego we RolMax Bartłomiej Korda nagrodzono za bogatą prezentację sprzętu uprawowego i robota udojowego , a Rolkom W. Schwoch & M. Bogun Sp. jawna z Cedr Małych za prezentację ciągników. W kategorii „Produkt spożywczy” najlepsza okazała się Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” Sierakowice prezentująca chleb żytni wieloziarnisty. Kolejnym punktem programu było podsumowania etapu regionalnego ogólnopolskiego konkursu „Bezpieczne Gospodarstwo 2013”. Pierwsze miejsce zdobyło gospodarstwo Państwa Anny i Pawła Łukaszewiczów, II lokata przypadła Pani Marii Głowienke z Kosakowa, zaś na trzecim miejscu uplasował sie Arkadiusz Kropidłowski z Nowego Barkoczyna. Wyróżnienia otrzymali Eugeniusz Gąsiorowski, Leon Pobłocki i Piotr Syldak. Podczas Targów odbył się konkurs na „Tradycyjną zupę pomorską”, w którym udział wzięły koła gospodyń wiejskich. Tuż po oficjalnych uroczystościach, na ringu odbyło się podsumowanie Pomorskiej Wojewódzkiej Wystawy Zwierząt Hodowlanych. Hodowcy, których zwierzęta zdobyły tytuły czempionów i wiceczempionów zaprezentowali swoje zwierzęta na ringu i odebrali pamiątkowe puchary oraz dyplomy. Dzieci hodowców, w wieku od 6 do 11 lat, dzielnie walczyły o tytuł miniczempiona w Konkursie Młodego Hodowcy. Laureatem tego konkursu została jałóweczka prezentowana przez 11-letniego Tomasza Pienschke z Mrzezina. Zwiedzającym czas umilały występy zespołów złożonych z członkiń KGW, a na zakończenie wystąpił zespół disco polo - Casanova. W ciagu dwóch dni przez teren wystawienniczy przewinęło się ponad 50 tysięcy odwiedzających. Zorganizowanie tak dużej imprezy nie byłoby możliwe, gdyby nie pomoc sponsorów, którym za wsparcie składamy serdeczne podziękowania. Wśród nich znaleźli się: •ABS Polska, Chemirol, De Heus, Ekoplon S.A., PH Konrad, SHiUZ z Bydgoszczy, WWS Polska Robert Pakuła, Palazzi Catering i Eventy – te firmy sponsorowały Wystawę Bydła Mlecznego, •Iglotex, •GS „Samopomoc Chłopska” Żukowo, •Rolkom W. Schwoch & M. Bogun Sp. jawna, •Osadkowski Raiffeisen Sp. z o.o., •GS „Samopomoc Chłopska” Sierakowice, •Agencja Nieruchomości Rolnych, Oddział Terenowy w Gdańsku z siedzibą w Pruszczu, •Urząd Gminy w Kościerzynie, •Urząd Gminy w Nowej Karczmie, •PPHU „Bogdan” Piotr Bogdanowicz z Bolesławowa, •PTH „Broker” Mariusz Szwarc Starogard Gdański, •Pomorska Izba Rolnicza, •Agencja Rynku Rolnego Oddział Terenowy w Gdyni, •Jerzy Bałachowski. Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 Organizatorzy 11 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego POMORSKA WOJEWÓDZKA WYSTAWA ZWIERZĄT HODOWLANYCH W LUBANIU Najpiękniejsze zwierzęta na ringu P omorska Wojewódzka Wystawa Zwierząt Hodowlanych, która odbyła się w dniach 8 - 9 czerwca br., zgromadziła najwartościowsze zwierzęta hodowlane z Pomorza. O tytuły czempionów walczyło bydło mięsne, mleczne, trzoda chlewna, konie i owce. Bydło mięsne Ocenie poddane były cztery najpopularniejsze rasy: limousine, charolaise, hereford i angus. O miano czempionów i wiceczempionów walczyły matki z cielętami, u których oceniano pokrój i umięśnienie. W każdej rasie wybierano czempiona i wiceczempiona. Spośród czempionów komisja wybrała czempiona wystawy. Superczempionem została krowa z cielęciem rasy charolaise należąca do Pawła Bałachowskiego z Wysina. Komisja konkursowa miała nie lada problem, bowiem wszystkie wystawiane sztuki reprezentowały bardzo wysoki poziom. oceny wiek od 150 dni do 220 dni - loszki i od 170 dni do 250 dni - knurki; posiadały świadectwo zakwalifikowania w przypadku loszki i knurka mieszańcowego oraz licencji w przypadku knurka rasy czystej i posiadały wynik pomiaru oceny przyżyciowej (zawartość mięsa w tuszy) nie niższy niż 53%. Sztuki prezentowane na wystawie charakteryzowały się wybitną mięsnością. Najwięcej pucharów zdobył Zenon Hnatiuk z Rabacina. Bydło mleczne Tuż obok przepięknej stawki bydła mięsnego, smakoszy wołowiny przyciągało stoisko Polskiego Związku Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego oraz Pomorskiego Stowarzyszenia Hodowców Bydła Ras Mięsnych, na którym wspólnymi siłami zorganizowano degustację potraw z kaszubskiej wołowiny kulinarnej. Na zakończenie wystawy odbyło się spotkanie hodowców z Prezesem Polskiego Związku Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego – Pawłem Dakowskim, na którym wyznaczono zadania na przyszłość. Hodowcy pełni optymizmu postawili przed sobą zadania wcale niełatwe. Chodzi o to, by wołowina z Pomorza zdobyła szersze grono odbiorców i częściej gościła na polskich stołach. Na wystawie eksponowane były tylko zwierzęta urodzone w kraju, w następujących grupach wiekowych: a)jałówki urodzone w okresie od 8.04 do 7.06.2012 r., b)jałówki urodzone w okresie od 8.02 do 7.04.2012 r., c) jałówki urodzone w okresie od 8.11.2011 r. do 7.02.2012 r., d)jałówki urodzone w okresie od 8.09 do 7.11.2011 r., e)jałówki urodzone w okresie od 8.06 do 7.09.2011 r., f) krowy ras mlecznych w okresie trwania laktacji, g)grupa krów rasy ZB. Trzoda chlewna Na wystawie prezentowane były knurki i loszki rasy PBZ i WBP, knurki krzyżówkowe duroc x pietrain oraz loszki krzyżówkowe PBZ x WBP. Na wystawie mogły być prezentowane zwierzęta, które: osiągnęły w dniu 12 Najpiękniejszą stawkę krów i jałowic przedstawiło Fortune z Cieszymowa. Jest to duże gospodarstwo, 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego które liczy 2244 ha ziemi, w tym 2078 gruntów rolnych i 100 ha trwałych użytków zielonych. Bydła ogółem jest 1000 sztuk, w tym krów – 417, a ich średnia wydajność wynosi 10683 kg mleka. O wysokim poziomie hodowli świadczy fakt, że zarówno superczempionka wystawy w kategorii krowy (pierwiastka Albertje), jak i superczempionka w kategorii jałówki (Biggi 5) przyjechały z Cieszymowa. Wykaz czempionów i wiceczempionów na Pomorskiej Wojewódzkiej Wystawie Zwierząt Hodowlanych w Lubaniu 8 - 9 czerwca 2013 r. Lp. Owce Do Lubania przyjechali laureaci wystawy w Poznaniu. Najliczniejsze stawki były reprezentowane w ramach rasy owca pomorska, których mamy najwięcej w województwie – 7400 maciorek objętych kontrolą użytkowości. Były też piękne okazy czarnogłówki. Hodowla owiec jest prawie w zaniku, więc tu dodatkowo należą się brawa dla wytrwałych. Mimo problemów i niskiej opłacalności, hodowla owiec na Pomorzu reprezentuje bardzo wysoki poziom. Hodowca BYDŁO MLECZNE 1. Czempion „Fortune” Sp. z o.o. jałówki urodzone w okresie Cieszymowo 8.04 - 7.06.2012 2. Wiceczempion „Fortune” Sp. z o.o. jałówki urodzone w okresie Cieszymowo 8.04 - 7.06.2012 3. II Wiceczempion Ośrodek Hodowli jałówki urodzone w okresie Zarodowej „Gajewo” 8.04 - 7.06.2012 Sp. z o.o. 4. Czempion „Fortune” Sp. z o.o. jałówki urodzone w okresie Cieszymowo 8.02 - 7.04.2012 5. Wiceczempion „Fortune” Sp. z o.o. jałówki urodzone w okresie Cieszymowo 8.02 - 7.04.2012 6. II Wiceczempion Ośrodek Hodowli Zarodowej jałówki urodzone w okresie Bobrowniki Sp. z o.o. 8.02 - 7.04.2012 7. Czempion Jarosław Słomski jałówki urodzone w okresie - Małe Walichnowy 8.11.2011 - 7.02.2012 8. Wiceczempion Mirosław Etmański jałówki urodzone w okresie - Borzestowska Huta 8.11.2011 - 7.02.2012 9. Czempion „Fortune” Sp. z o.o. jałówki urodzone w okresie Cieszymowo 8.09.2011 - 7.11.2011 Konie Na wystawie eksponowane były dwuletnie klacze ras szlachetnych oraz roczne i dwuletnie klacze oraz ogiery zimnokrwiste. Piękne rumaki przyciągały tysiące miłośników koni, którzy kibicowali w wyborze najpiękniejszych. Komisja oceniała pięć cech: typ, pokrój, ruch, kondycję, pielęgnację i ogólne przygotowanie. Puchary za klacze ras szlachetnych pojechały do Stada Ogierów w Starogardzie Gdańskim, zaś w kategoriach koni zimnokrwistych prym wiodły zwierzęta Romana Szultki z Sąpolna. Kategoria 10. Wiceczempion „Fortune” Sp. z o.o. jałówki urodzone w okresie Cieszymowo 8.09.2011 - 7.11.2012 11. Czempion „Fortune” sp. z o.o. jałówki urodzone w okresie Cieszymowo 8.06.2011 - 7.09.2011 12. Superczempion wystawy w kategorii jałówki „Fortune” Sp. z o.o. Cieszymowo 13. Czempion - krowy I laktacji „Fortune” Sp. z o.o. Cieszymowo 14. Wiceczempion - krowy I laktacji „Fortune” Sp. z o.o. Cieszymowo 15. II Wiceczempion - krowy I laktacji Piotr i Katarzyna Bugowscy - Tropy Sztumskie 16. Czempion - krowy II laktacji „Fortune” Sp. z o.o. i dalszych laktacji Cieszymowo Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 17. Wiceczempion - krowy II laktacji i dalszych laktacji „Fortune” Sp. z o.o. Cieszymowo 18. II Wiceczempion - krowy II laktacji i dalszych laktacji Ośrodek Hodowli Zarodowej „Gajewo” Sp. z o.o. 13 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Lp. Kategoria Hodowca 19. Czempion - pierwiastki w czasie trwania laktacji rasa ZB Eugeniusz i Krystyna Rejter - Mojuszewska Huta 20. Wiceczampion - pierwiastki w czasie trwania laktacji rasa ZB Piotr Szczepański - Leśno Wybudowanie 21. Superczempion wystawy w kategorii krowy „Fortune” Sp. z o.o. Cieszymowo BYDŁO MIĘSNE Lp. Kategoria Hodowca KONIE 44. Czempion - klacze dwuletnie ras szlachetnych klacz Savona Stado Ogierów Starogard Gdański - Rzeczna 45. Wiceczempion - klacze dwuletnie ras szlachetnych klacz Jonacja Stado Ogierów Starogard Gdański - Rzeczna 46. Czempion - klacze roczne zimnokrwiste klacz Finezja Roman Szultka - Sąpolno 47. Wiceczempion - klacze roczne zimnokrwiste klacz Ugana Roman Szultka - Sąpolno 48. II Wceczempion - klacze roczne zimnokrwiste klacz Batalia Tadeusz Kupper - Wieżyca - Kolano 22. Czempion - krowa z cielęciem rasy limousine Adam Cieśliński - Więckowy 23. Wiceczempion - krowa z cielęciem rasy limousine Tomasz Lipski - Karsin 24. Czempion - krowa z cielęciem rasy charolaise Paweł Bałachowski - Wysin 25. Wiceczempion - krowa z cielęciem rasy charolaise Marian Bojanowski - Pobłocie 49. Czempion - klacze dwuletnie zimnokrwiste klacz Lurana Roman Szultka - Sąpolno 26. Czempion - krowa z cielęciem rasy hereford Stado Ogierów Starogard Gdański Sp. z o.o. - Rzeczna 50. Wiceczempion - klacze dwuletnie zimnokrwiste klacz Kosta Agnieszka Szultka - Sąpolno 27. Wiceczempion - krowa z cielęciem rasy hereford Stado Ogierów Starogard Gdański Sp. z o.o. - Rzeczna 51. II Wiceczempion - klacze dwuletnie zimnokrwiste klacz Henna Andrzej Derlecki - Grabowo 28. Czempion - krowa z cielęciem rasy angus Andrzej Sołtysiński Orzełek 52. Czempion - ogiery roczne zimnokrwiste ogier Hipolit Andrzej Derlecki - Grabowo 29. Wiceczempion krowa z cielęciem rasy angus Andrzej Sołtysiński Orzełek 30. Superczempion wystawy bydła ras mięsnych krowa rasy charolaise o imieniu Duchesse Paweł Bałachowski - Wysin 53. Wiceczempion - ogiery roczne zimnokrwiste ogier Astor Roman Szultka - Sąpolno 54. II Wiceczempion - ogiery roczne zimnokrwiste ogier Magnat Andrzej Derlecki - Grabowo 55. Czempion - ogiery dwuletnie zimnokrwiste ogier Welton Roman Szultka - Sąpolno 56. Wiceczempion - ogiery dwuletnie zimnokrwiste ogier Bramis Witold Świątek Brzeziński Brzeźno Szlacheckie TRZODA 31. Czempion - knury rasy WBP Zenon Hnatiuk - Rabacino 32. Wiceczempion - knury rasy WBP Grzegorz Talewski - Czersk 33. Czempion - knury rasy PBZ Szczepan Skrzypkowski Smołdzino OWCE 34. Wiceczempion - knury rasy PBZ Jarosław Łoza - Rabacino 57. Czempion - tryki hodowlane Jerzy Mondry Dombrowski rasy pomorskiej - Tuchomko 35. II Wiceczempion - knury rasy PBZ Józef Stolc - Kiełpino 58. Czempion - tryki rozpłodowe Aleksandra Potulska rasy pomorskiej - Wolny Dwór, Wałachowo 36. Czempion - loszki rasy WBP Grzegorz Talewski - Czersk 37. Wiceczempion - loszki rasy WBP Zenon Hnatiuk - Rabacino 59. Wiceczempion tryki Andrzej Kąkol rozpłodowe rasy pomorskiej - Mojuszewska Huta 38. II Wiceczempion - loszki rasy WBP Zenon Hnatiuk - Rabacino 60. Czempion - maciorki rasy pomorskiej Jerzy Borzyszkowski Kalwaria 39. Czempion - loszki rasy PBZ Zbigniew Terefenko - Michałowo 61. Wiceczempion - maciorki rasy pomorskiej Antoni Gruchała - Węsierki - Wielki Podleś 40. Wiceczempion - loszki rasy PBZ Andrzej Śnieg - Pastwa 62. Wiceczempion - maciorki rasy pomorskiej Grzegorz Skiba - Miastko 41. II Wiceczempion - loszki rasy PBZ Jarosław Łoza - Rabacino 63. Wiceczempion - maciorki rasy pomorskiej Jerzy Mondry Dombrowski - Tuchomko 42. Czempion - loszki krzyżówkowe PBZ x WBP Henryk Jurczyński - Wielgłowy 64. Czempion - maciorki ras mięsnych Zbigniew Ćwikliński - Charnowo 43. Wiceczempion - loszki krzyżówkowe PBZ x WBP Ryszard Gumiński - Miradowo 14 Helena Artyszuk 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Żuławskie Targi Rolne - podsumowanie W dniach 15 – 16 czerwca br. odbyły się XX Żuławskie Targi Rolne zorganizowane przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Oddział w Starym Polu przy współudziale Samorządu Województwa Pomorskiego. Patronat medialny objęły: Radio Gdańsk, Dziennik Bałtycki, Wrota Pomorza, Dziennik Elbląski i Gazeta Malborska. T egoroczne Żuławskie Targi Rolne obyły się bez żadnych niespodzianek ze strony aury. Słoneczna pogoda trwała przez cały tydzień, dlatego zarówno przygotowania, jak i dwa dni targowe odbyły się w optymalnych warunkach pogodowych. Miłą niespodzianką była natomiast frekwencja wystawców. W roku naszego jubileuszu gościliśmy na naszej imprezie 642 wystawców, a Targi odwiedziło około 45 000 zwiedzających. W głównym sektorze targowym, na powierzchni 11 000 m2 swoją ofertę przedstawiło 57 producentów i dystrybutorów maszyn, urządzeń i narzędzi rolniczych oferujących najnowsze osiągnięcia techniczne w tej branży. Nie zabrakło nikogo z naszych stałych wystawców, przybyło natomiast wielu nowych, którzy - mam nadzieję dołączą do grona stałych bywalców w Starym Polu. Sektor „Ogrodnictwo i szkółkarstwo” jak zwykle „pękał w szwach”, dlatego nie byliśmy w stanie zapewnić wszystkim chętnym firmom udziału w Targach. Tłumy klientów dokonywało zakupów z myślą o upiększeniu swoich ogrodów, trawników, tarasów i balkonów. Na 65 stoiskach ogrodnicy i szkółkarze zgromadzili taką różnorodność roślin, że zaspokoili oczekiwania każdego klienta. W najbliższym sąsiedztwie można było kupić środki do pielęgnacji i ochrony roślin, ozdoby do ogrodów wykonane z drewna, ceramiki i wikliny. Do odpoczynku i rekreacji na świeżym powietrzu skłaniała oferta mebli ogrodowych wykonanych z drewna - estetycznych i funkcjonalnych. Wystawa Rękodzieła, Sztuki Ludowej i Produktu Lokalnego zgromadziła 69 wystawców. Rzemieślnicy i artyści ludowi przedsta- Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 15 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego wili nam swoje dokonania w bardzo szerokim zakresie tematycznym. W ramach tej wystawy odbył się I etap konkursu „Wzorcowe stoisko promocji i sprzedaży produktów tradycyjnych oraz lokalnych”, w którym udział wzięły KGW i lokalne stowarzyszenia. Dużą atrakcją okazały się stoiska oferujące produkty wytwarzane metodami tradycyjnymi. Było ich 25. Mogliśmy degustować i robić zakupy wędlin, serów, chlebów, miodów, nalewek i innych specjałów wytwarzanych z naturalnych produktów, a wszystko w szerokim wyborze i smakowitości. Obok wystawców krajowych gościliśmy wytwórców z Litwy i Austrii. Równie ciekawie prezentowały się pozostałe bloki wystawowe. „Budownictwo i wyposażenie budynków inwentarskich” to blok, w którym zobaczyliśmy nie tylko nowoczesne wyposażenia dla ferm, ale także bogatą ofertę materiałów budowlanych i wykończeniowych. „Chemia w rolnictwie” zaprezentowała ofertę producentów nawozów mineralnych i organicznych oraz środków ochrony roślin. Obok nie zabrakło stoisk oferujących alternatywne metody ochrony i nawożenia z zastosowaniem mikroorganizmów aktywnych. W tym bloku prezentowały się również firmy produkujące materiał siewny. „Ekologia i ochrona środowiska” - ten blok jak zwykle zdominowali producenci kotłów energooszczędnych i przyjaznych dla środowiska, często wykorzystujące jako paliwo biomasę, ale nie mniejszym niż zwykle zainteresowaniem cieszyły się stoiska promujące technologie odnawialnych źródeł energii. W bloku „Pasze i dodatki paszowe” ofertę dla wszystkich gatunków i grup zwierząt prezentowanych na wystawie (i nie tylko) przedstawili najbardziej znaczący producenci z tej branży. Blok ten nieprzypadkowo usytuowany był w sąsiedztwie wystawy zwierząt, bowiem większość firm była jednocześnie sponsorami tej części Targów. „Informacja i usługi” - w tym bloku banki oferowały swoje pro- 16 dukty dla rolników, agencje informowały o formach wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich, PIP i KRUS promowały bezpieczną pracę w gospodarstwie rolnym. Nieodzownym elementem Targów stały się stoiska handlowe i usytuowane w ich sąsiedztwie wesołe miasteczko. Dzięki temu, kiedy młodszej części naszych gości znudziły się stoiska branżowe, mogli w towarzystwie mam udać się na zakupy i zabawę. Do wielkich atrakcji, sądząc po tłumach zwiedzających, zaliczyć możemy pokaz zwierząt. W trzech obiektach mogliśmy zobaczyć ptaki egzotyczne, gołębie, drób ozdobny i króliki, w sumie 785 sztuk. O Regionalnej Wystawie Zwierząt Hodowlanych, która jest nieodłącznym elementem Żuławskich Targów Rolnych, przeczytają Państwo na sąsiednich stronach. Na targach tradycyjnie, jak co roku, przyznano wystawcom wyróżnienia targowe w następujących kategoriach: „Najokazalsze stoisko” - Rolkom Szwoch & Bogun Sp. j. z Cedr Małych; „Hit Targowy”: - Rolkom Szwoch & Bogun Sp. jawna z Cedr Małych za kombinację uprawowo-siewną zamontowaną na ciągniku Case IH Pima 170, - „Kominki” Sylwester Kurcwald z Elbląga za piec chlebowy, - Ampol-Merol Sp. z o.o. z Wąbrzeźna za nawóz Agravita Aktiv 48; „Walory Marketingowe Stoiska” firma Metroelektronika z Elbląga; „Najlepsze Stoisko Ekologiczne” - firma „Delfin” Kielce za oczyszczalnię mechaniczno-biologiczną Delfin Pro Premium. Organizacja XX Żuławskich Targów Rolnych zyskała przychylne opinie naszych przełożonych, wystawców i zwiedzających. W tym miejscu chciałbym podziękować wszystkim osobom zaangażowanym w organizację Targów, którzy swoją wytężoną pracą przyczynili się do takiej oceny naszego przedsięwzięcia. Komisarz Targów Włodzimierz Sawirski 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Regionalna Wystawa Zwierząt Hodowlanych w Starym Polu R egionalna Wystawa Zwierząt Hodowlanych w Starym Polu odbyła się już po raz 14. Komisarzem Wystawy był Pan Ryszard Przekwas przedstawiciel Polskiego Związku Hodowców i Producentów Bydła Mlecznego. W wystawie uczestniczyło 62 hodowców z województwa pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. Zaprezentowali oni łącznie 143 sztuki zwierząt, które były komisyjnie oceniane na ringach (poniżej lista czempionów). W grupie bydła mlecznego 14 hodowców wystawiło 46 sztuk rasy HO, zaś w grupie ras mięsnych 4 hodowców wystawiło 12 szt. (charolaise i limousine). Grupę trzody chlewnej reprezentowało 16 hodowców, którzy wystawili 41 sztuk świń (loszki ras PBZ, WBP, loszki mieszańcowe ras matecznych oraz knurki PBZ, WBP, pietrain i krzyżówkowe ras ojcowskich). Konie zaprezentowało 20 hodowców. Ocenie poddano 36 zwierząt (klacze ras szlachetnych i zimnokrwistych oraz ogiery ras zimnokrwistych). Krowy pierwiastki w czasie trwania laktacji czempion – Fortune Sp. z o.o. Cieszymowo, woj. pomorskie; I wiceczempion – Gospodarstwo Rolne Sp. z o.o., Międzychód, woj. warmińsko-mazurskie; II wiceczempion – Józef Kapłon, Marianka, woj. warmińsko-mazurskie. Krowy w czasie trwania II laktacji czempion – Gospodarstwo Rolne Sp. z o.o., Międzychód, woj. warmińsko-mazurskie; I wiceczempion – Józef Kapłon, Marianka, woj. warmińsko-mazurskie; II wiceczempion – Fortune Sp. z o.o. Cieszymowo, woj. pomorskie. Krowy w czasie trwania III i dalszej laktacji czempion – Ośrodek Hodowli Zarodowej „Gajewo” Sp. z o.o., woj. pomorskie. Hodowcy nagrodzeni na XIV Regionalnej Wystawie Zwierząt Hodowlanych w Starym Polu BYDŁO MLECZNE Jałówki urodzone w okresie 1.04 - 15.06.2012 r. czempion – Fortune Sp. z o.o. Cieszymowo, woj. pomorskie; I wiceczempion – Gospodarstwo Rolne Sp. z o.o., Międzychód, woj. warmińsko-mazurskie; II wiceczempion - Fortune Sp. z o.o. Cieszymowo, woj. pomorskie. Jałówki urodzone w okresie 1.01 - 31.03.2012 r. czempion – Fortune Sp. z o.o. Cieszymowo, woj. pomorskie; I wiceczempion – Gospodarstwo Rolne Sp. z o.o., Międzychód, woj. warmińsko-mazurskie; II wiceczempion – Ośrodek Hodowli Zarodowej „Gajewo” Sp. z o.o., woj. pomorskie. Superczempionem wystawy w kategorii jałówek została Biggi 5 (czempionka z grupy jałówek urodzonych w okresie 16.06 - 30.09.2011 r.) z hodowli Fortune Sp. z o.o. Cieszymowo, woj. pomorskie. Jałówki urodzone w okresie 1.10 - 31.12.2011 r. czempion – Gosprol Sp. z o.o. Krzyżanów, woj. pomorskie; I wiceczempion – Jarosław Słomski, Małe Walichnowy, woj. pomorskie; II wiceczempion – Piotr Żukowski, Wierciny, woj. pomorskie. Jałówki urodzone w okresie 16.06-30.09.2011 r. czempion – Fortune Sp. z o.o. Cieszymowo, woj. pomorskie; wiceczempion – Fortune Sp. z o.o. Cieszymowo, woj. pomorskie. Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 Superczempionem wystawy w grupie krów została Albertie 313 (czempionka z grupy krów w czasie trwa- 17 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego nia I laktacji), również z hodowli Fortune Sp. z o.o. Cieszymowo, woj. pomorskie. BYDŁO MIĘSNE Rasa charolaise czempion – Jerzy Bałachowski, Wysin, woj. pomorskie; wiceczempion - Paweł Bałachowski, Wysin, woj. pomorskie. Rasa limousine czempion – Marian Cieśliński, Więckowy, woj. pomorskie wiceczempion - Adam Cieśliński, Więckowy, woj. pomorskie. Knurki rasy pietrain Z uwagi na małą liczbę zwierząt w tej grupie nie dokonano wyboru czempionów. Za najlepsze zwierzę w tej rasie uznano knurka z hodowli Jerzego Sewastjaniuka, Niedziały, woj. warmińsko-mazurskie. Knurki krzyżówkowe ras ojcowskich czempion - Henryk Lesiński, Gospodarstwo Rolno -Hodowlane, Mierzyn, woj. warmińsko-mazurskie; wiceczempion – Agnieszka Tokarska-Dziąba, Tuszewo, woj. warmińsko-mazurskie; wiceczempion – Henryk Lesiński, Gospodarstwo Rolno-Hodowlane, Mierzyn, woj. warmińsko-mazurskie. Superczempionem wystawy został knurek rasy PBZ, którego właścicielem jest Pan Jerzy Sewastjaniuk, Niedziały, woj. warmińsko-mazurskie. TRZODA CHLEWNA Loszki WBP Z uwagi na małą liczbę zwierząt w tej grupie nie dokonano wyboru czempionów. Za najlepsze zwierzę w tej rasie uznano loszkę z hodowli Grzegorza Talewskiego, Łubianka, woj. pomorskie. Loszki PBZ czempion – Henryk Lesiński, Gospodarstwo Rolno-Hodowlane, Mierzyn, woj. warmińsko-mazurskie; wiceczempion - Andrzej Śnieg, Pastwa, woj. pomorskie; wiceczempion – Marek Mokwa, Subkowy, woj. pomorskie. Loszki mieszańcowe ras matecznych czempion – Henryk Jurczyński, Wielgłowy woj. pomorskie; wiceczempion – Ryszard Gumiński, Miradowo, woj. pomorskie. KONIE Klacze roczne zimnokrwiste czempion – Szymon Głuszczuk, Rozpędziny, woj. pomorskie; wiceczempion – Edmund Wenskowski, Piekło, woj. pomorskie. Klacze dwuletnie zimnokrwiste czempion – Andrzej Stefański, Sołtyski, woj. pomorskie; wiceczempion – Marcin Krupkowski, Barcice, woj. pomorskie. Knurki WBP czempion – Grzegorz Talewski, Łubianka, woj. pomorskie; wiceczempion - Mirosław Koss, Gnieżdżewo, woj. pomorskie. Knurki PBZ czempion – Jerzy Sewastjaniuk, Niedziały, woj. warmińsko-mazurskie; wiceczempion – Andrzej Śnieg, Pastwa, woj. pomorskie; wiceczempion – Henryk Lesiński, Gospodarstwo Rolno-Hodowlane, Mierzyn, woj. warmińsko-mazurskie. 18 Ogiery roczne zimnokrwiste czempion – Robert Grunwald, Koślinka, woj. pomorskie; 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego wiceczempion – Andrzej Stefański, Sołtyski, woj. pomorskie. Ogiery dwuletnie zimnokrwiste czempion – Rafał Rojewski, Sadłuki, woj. pomorskie; wiceczempion - Rafał Rojewski, Sadłuki, woj. pomorskie. Klacze roczne ras szlachetnych czempion – Andrzej Derlecki, Grabowo, woj. pomorskie; wiceczempion – Stado Ogierów Starogard Gdański Spółka z o.o., Rzeczna, woj. warmińsko-mazurskie. zentowali m.in.: drób ozdobny, króliki, gołębie i ptaki egzotyczne. Odbyła się również degustacja wyrobów z mięsa wołowego przygotowana przez Gospodarstwo Agroturystyczne „Vitalis”. Odbył się także Konkurs Młodego Hodowcy, w którym wzięło udział ośmioro dzieci z województwa pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. Zaprezentowały one 8 cieląt staranie przygotowanych do pokazu. Klacze trzyletnie ras szlachetnych czempion – Andrzej Derlecki, Grabowo, woj. pomorskie; wiceczempion – Artur Kiempa, Redzikowo, woj. pomorskie. Warto przeczytać Gratuluję wszystkim zwycięzcom. Organizatorom i współorganizatorom dziękuję za wsparcie i wykonaną pracę, a wszystkim sponsorom i współfinansującym, w imieniu hodowców i własnym, dziękuję za nagrody i dofinansowanie wystawy. Wanda Barańska Reklama Superczempionem wystawy w kategorii klacze ras szlachetnych została Loresca-J z hodowli Pana Andrzeja Derleckiego, Grabowo, woj. pomorskie. Superczempionem wystawy w kategorii klacze rasy zimnokrwistej została Samanta z hodowli Pana Szymona Głuszczuk, Rozpędziny, woj. pomorskie. Superczempionem wystawy w kategorii ogiery rasy zimnokrwistej został Bankier z hodowli Pana Rafała Rojewskiego, Sadłuki, woj. pomorskie. W czasie wystawy hodowcy otrzymali liczne wyróżnienia i nagrody za wyniki w pracy hodowlanej. Wystawie zwierząt hodowlanych towarzyszył również pokaz drobnego inwentarza. Wystawcy zapre- RYNEK ŚWIŃ: HISTORIA UPADKU! W Polsce od jakiegoś czasu obserwuje się załamanie sektora produkcji trzody chlewnej. Wśród najczęściej podawanych przyczyn takiego stanu rzeczy wymienia się duże rozdrobnienie i nierówną jakość surowca. Ponadto gospodarstwa utrzymujące 50 - 200 sztuk trzody chlewnej, dostarczające ponad 30% surowca dla zakładów, praktycznie nie mogły korzystać ze wsparcia unijnego na rozwój i modernizację produkcji. W efekcie brakuje w naszym kraju nowoczesnych chlewni, które mogłyby konkurować z wiodącymi firmami zagranicznymi. Kolejnym czynnikiem prowadzącym do załamania polskiego rynku trzody chlewnej są źle zorganizowane zakłady mięsne, które często korzystają z surowca pochodzącego z eksportu, nie wspierając w ten sposób krajowej bazy surowcowej. Przyczynia się to do spadku liczby ubojni. Wśród grup producenckich tylko nieliczne spełniają swoje podstawowe zadania, których celem jest poprawa opłacalności chowu. Wciąż zbyt słaba jest także reprezentacja producentów trzody chlewnej na szczeblu krajowym. Rzepak ozimy CalifOrnium firmy Monsanto do nabycia u dystrybutorów materiału siewnego oraz w firmie ObrOl . w sprzedazy wysyłkowej www.obrol.pl tel. 61 817 30 68, fax 61 818 15 23 Karol Bujoczek, Rynek świń: historia upadku! (Top Agrar Polska 2013 nr 3, s.18-21) Rolniczy Magazyn Elektroniczny nr 55/2013 Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 19 Dla wsi i regionu ARiMR przyjmuje wnioski o wsparcie na posadzenie lasu Jak co roku w czerwcu i lipcu Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przyjmuje wnioski o przyznanie pomocy w ramach działania „Zalesianie gruntów rolnych i zalesianie gruntów innych niż rolne”. W tym roku wnioski można składać od 3 czerwca do 31 lipca, w biurach powiatowych ARiMR. Wsparcie takie udzielane jest w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013 i jest to już siódmy nabór wniosków finansowany z tego budżetu. P omoc na zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne, kierowana jest do rolników, którzy gospodarują na słabych jakościowo glebach i nie osiągają zadowalających plonów lub np. zaprzestają działalności produkcyjnej, bowiem nie opłacało im się to ekonomicznie. Rezygnując z prowadzenia działalności rolniczej na takich gruntach i sadząc tam las, mogą liczyć na otrzymywanie wsparcia finansowego z ARiMR. Powiększanie obszarów leśnych niesie ze sobą również niezaprzeczalne korzyści ekologiczne i środowiskowe. Więcej lasów to czystsze powietrze, zdrowszy klimat, a także wybiegając bardzo daleko w przyszłość większe pokłady węgla. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa udziela pomocy finansowej na zalesienie gruntów rolnych, jak i zalesianie gruntów innych niż rolne. Warunki, niezbędne dokumenty do uzyskanie pomocy, jak i kwoty wsparcia są zróżnicowane w zależności od tego, czy rolnik zamierza zalesić grunty rolne czy grunty inne niż rolne. Na jakich gruntach można posadzić las? Pomoc na zalesianie gruntów rolnych jest przyznawania do gruntów stanowiących grunty orne lub sady. Pomoc na zalesianie gruntów innych niż rolne jest przyznawana do gruntów wykazanych w ewidencji gruntów jako użytki rolne bądź grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, niewykorzystywane do produkcji rolniczej lub do gruntów, dla których zalesienie stanowi racjonalny sposób zagospodarowania w szczególności ze względu na funkcje wodochronne lub glebochronne. Pomoc na zalesianie gruntów rolnych i innych niż rolne jest przyznawana do gruntów: • przeznaczonych do zalesienia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku tego planu, gdy zalesianie tych gruntów nie jest sprzeczne z ustaleniami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy; • stanowiących własność rolnika składającego wniosek albo jego małżonka lub współwłasność tego rolnika; • o powierzchni większej niż 0,5 ha i szerokości więk- 20 szej niż 20 m, przy czym wymagań tych nie stosuje się, jeżeli grunty graniczą z lasem, a ich powierzchnia wynosi co najmniej 0,1 ha; • położonych poza: - obszarami Natura 2000 lub obszarami znajdującymi się na liście, o której mowa w art. 27, ust. 3, pkt 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. nr 151, poz. 1220, z późn. zm.), chyba że planowane zalesienie nie jest sprzeczne z planami ochrony albo planami zadań ochronnych tych obszarów, - obszarami rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, parków narodowych lub obszarami ich otulin, chyba że planowane zalesienie nie jest sprzeczne z celami ochrony tych obszarów. Pomoc na zalesianie może być przyznana jednemu rolnikowi w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich do powierzchni nie większej niż 100 ha. Kto może ubiegać się o wsparcie na zalesianie gruntów? O płatności na zalesianie gruntów rolnych może ubiegać się rolnik, który: • został wpisany do ewidencji producentów (prowadzonej przez ARiMR), • zobowiązał się do: - wykonania zalesienia gruntów, na których do dnia złożenia wniosku o pomoc była prowadzona działalność rolnicza, - pielęgnacji założonej uprawy leśnej, przez okres 5 lat od dnia wykonania zalesienia - zgodnie z planem zalesienia, w rozumieniu przepisów o lasach, - prowadzenia założonej uprawy leśnej, przez 15 lat od dnia uzyskania pierwszej płatności na zalesianie, - przestrzegania na terenie całego gospodarstwa -norm i wymogów wzajemnej zgodności, określonych w przepisach o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, • uzyskał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach wydanej przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta - jeżeli uzyskanie takiej decyzji dla planowanego zalesienia jest wymagane przepisami ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. O płatności na zalesianie gruntów innych niż rolne może ubiegać się rolnik, który: - został wpisany do ewidencji producentów (prowadzonej przez ARiMR), • zobowiązał się do: - wykonania zalesienia gruntów innych niż rolne z sukcesją naturalną, na których: - występują drzewa lub krzewy pochodzące z sukcesji naturalnej, należące do rodzimych gatunków lasotwórczych, - drzewa występują w kępach o powierzchni co najmniej 5 arów, - powierzchnia kęp, o powierzchni co najmniej 5 arów, stanowi nie mniej niż 10% powierzchni gruntu przeznaczonego do zalesienia, - wiek drzew lub krzewów wyrosłych w wyniku zaprzestania użytkowania rolniczego nie przekracza 20 lat lub - wykonania zalesienia gruntów innych niż rolne, wskazanych w planie zalesienia jako grunty, które po zalesieniu spełniać będą funkcje wodochronne lub glebochronne, - pielęgnacji założonej uprawy leśnej, przez okres 5 lat od dnia wykonania zalesienia - zgodnie z planem zalesienia, w rozumieniu przepisów o lasach, • uzyskał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach wydanej przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta - jeżeli uzyskanie takiej decyzji dla planowanego zalesienia jest wymagane przepisami ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Rodzaj i wysokość wsparcia Pomoc na zalesianie obejmuje: a)wsparcie na zalesienie - stanowiące jednorazową, zryczałtowaną płatność z tytułu poniesionych kosztów zalesienia i ewentualnego ogrodzenia uprawy leśnej w przeliczeniu na hektar zalesionych gruntów, wypłacaną w pierwszym roku, licząc od dnia wykonania zalesienia. Wysokość wsparcia na zalesianie uzależniona jest od: - proporcji gatunków iglastych i liściastych w strukturze uprawy; - zabezpieczenia przed zwierzyną (grodzenie 2-metrową siatką metalową); - konfiguracji terenu; - zastosowania sadzonek zwykłych lub sadzonek mikoryzowanych z zakrytym systemem korzeniowym. Kwota pomocy przyznawanej w ramach wsparcia na zalesianie gruntów rolnych wynosi od 4160 do 6260 zł/ha. Kwota pomocy przyznawanej w ramach wsparcia na zalesianie wynosi od 1700 (w przypadku zalesienia z wykorzystaniem sukcesji naturalnej) do 6260 zł/ha. Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 Dodatkowo można również uzyskać pomoc za wykonanie zaleconego przez nadleśniczego, ogrodzenia młodej uprawy leśnej 2-metrową siatką metalową, w kwocie 2590 zł/ha lub 6,50 zł za metr bieżący wykonanego ogrodzenia. b)premię pielęgnacyjną - stanowiącą zryczałtowaną płatność z tytułu poniesionych kosztów prac pielęgnacyjnych oraz ochrony uprawy leśnej przed zwierzyną w przeliczeniu na hektar zalesionych gruntów, wypłacaną corocznie przez 5 lat, licząc od dnia wykonania zalesienia. Wysokość premii jest uzależniona od konfiguracji terenu oraz kosztów prac pielęgnacyjnych określonych w planie zalesienia, w tym przede wszystkim: odchwaszczania, czyszczenia wczesnego oraz ochrony sadzonek przed zwierzyną. Kwota pomocy przyznawanej w ramach premii pielęgnacyjnej z tytułu zalesiania gruntów rolnych wynosi 970 lub 1360 zł/ha. Kwota pomocy przyznawanej w ramach premii pielęgnacyjnej z tytułu zalesiania gruntów innych niż rolne wynosi od 970 do 2050 zł/ha. Dodatkowo można również uzyskać pomoc za zastosowanie zaleconych przez nadleśniczego, środków ochrony młodej uprawy leśnej przed zwierzyną, w wysokości od 190 do 700 zł/ha. c) premię zalesieniową - stanowiącą zryczałtowaną płatność z tytułu utraconych dochodów wynikających z przeznaczenia gruntów rolnych na grunty 21 Dla wsi i regionu leśne w przeliczeniu na hektar zalesionych gruntów, wypłacaną corocznie przez 15 lat, licząc od dnia wykonania zalesienia. Otrzymują ją tylko ci rolnicy, którzy udokumentowali uzyskanie w roku poprzedzającym złożenie wniosku, co najmniej 25% dochodów z rolnictwa. Do dochodów z rolnictwa zaliczają się: - dochody z pracy w gospodarstwie rolnym obliczone jako iloczyn powierzchni gruntów będących własnością rolnika w dniu złożenia wniosku o pomoc oraz wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego; - dochody z tytułu prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej uzyskane w roku poprzedzającym rok, w którym złożono wniosek o pomoc. Kwota pomocy przyznawanej w ramach premii zalesieniowej wynosi 1580 zł/ha. Premia zalesieniowa nie jest wypłacana w przypadku zalesiania gruntów innych niż rolne. Rolnik ubiegający się o przyznanie pomocy na zalesianie, jeszcze przed złożeniem w biurze powiatowym ARiMR wniosku o przyznanie pomocy na zalesianie, powinien posiadać plan zalesienia, który zawiera wytyczne dotyczące założenia i prowadzenia uprawy leśnej. Plan zalesienia Opracowany przez nadleśniczego plan zalesienia dla gruntów rolnych oraz gruntów innych niż rolne powinien zawierać w szczególności: 1)dane dotyczące rolnika: - imię i nazwisko albo nazwę, - określenie miejsca zamieszkania i adresu albo siedziby i adresu, - numer identyfikacyjny rolnika nadany w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie pomoc płatności, 2)powierzchnię uprawy leśnej, stanowiącej podstawę do obliczenia pomocy na zalesianie, 3)dane dotyczące położenia gruntów przeznaczonych do zalesienia, 4)określenie typów siedliskowych lasu dla gruntów przeznaczonych do zalesienia z uwzględnieniem strefy ekotonowej i zakładania ognisk biocenotycznych, 5)określenie składu gatunkowego upraw leśnych dla poszczególnych typów siedliskowych lasu z uwzględnieniem strefy ekotonowej, 6)określenie odległości między sadzonkami drzew i krzewów, warunków techniczno-produkcyjnych sadzonek, liczby sadzonek na hektar, liczby sadzonek potrzebnych do zalesienia oraz formy zmieszania gatunków drzew i krzewów, zgodnie z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 marca 2009 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych 22 niż rolne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013, 7)informacje dotyczące: - uprawy gleby na gruntach przeznaczonych do zalesienia, w tym: - sposobu przygotowania gleby, - wymagań, jakie powinien spełnić sprzęt służący do przygotowania gleby, - określenia terminu przygotowania gleby; - sadzenia sadzonek drzew i krzewów, w tym: - metody sadzenia drzew i krzewów poszczególnych gatunków, - określenia terminu i kolejności sadzenia poszczególnych gatunków drzew i krzewów; - czynności wykonywanych w ramach pielęgnacji założonej uprawy leśnej oraz opisu sposobu i terminu wykonania poprawek, czyszczeń wczesnych i późnych; - ochrony uprawy leśnej przed zwierzętami, w tym: - sposobu grodzenia, powierzchni przeznaczonej do grodzenia oraz terminu wykonania grodzenia i terminu jego utrzymania, - sposobu stosowania repelentów oraz powierzchni, na której przewidziano ich zastosowanie i terminu ich zastosowania; - ochrony przeciwpożarowej uprawy leśnej; - wymagań, jakie powinno spełniać zalesienie ze względu na potrzeby ochrony środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych; - część graficzną planu zalesienia, którą stanowi kopia części mapy ewidencji gruntów i budynków lub jej powiększenie z naniesionymi oznaczeniami poszczególnych gruntów przeznaczonych do zalesiania. Ponadto plan zalesienia powinien: • obejmować grunty graniczące ze sobą, tworzące jeden kompleks przeznaczony do zalesienia, • być sporządzony odrębnie dla gruntów rolnych albo gruntów innych niż rolne, przy uwzględnieniu stanu faktycznego gruntów przeznaczonych do zalesienia, których granice są oznakowane w terenie. W przypadku zalesiania gruntów innych niż rolne dodatkowo plan zalesienia powinien zawierać: • określenie powierzchni zajętej przez kępę lub kępy drzew pochodzących z sukcesji naturalnej lub • wskazanie, czy planowane zalesienie ma charakter zalesienia pełniącego funkcje wodochronne lub glebochronne zgodnie z Zasadami Hodowli Lasu. W przypadku, gdy do zalesienia zostało przeznaczonych kilka odrębnych kompleksów, każdy z nich powinien zostać uwzględniony w oddzielnym planie zalesienia i wniosku o przyznanie pomocy na zalesianie. Dokumenty niezbędne do ubiegania się o pomoc na zalesianie 1. Wniosek o przyznanie pomocy na zalesianie, 2. Załączniki: 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu • kopia planu zalesienia, potwierdzona za zgodność z oryginałem przez nadleśniczego, który sporządził ten plan, wraz z załącznikami do planu zalesiania; • wydane przez właściwy organ gminy zaświadczenie o: - wysokości dochodu z pracy w gospodarstwie rolnym albo - liczbie hektarów przeliczeniowych stanowiącej podstawę opodatkowania podatkiem rolnym, ustalonej na podstawie ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz.U. nr 136, poz. 969, z późn. zm.), jeżeli rolnik ubiega się o pomoc na zalesianie gruntów rolnych; • wydane przez naczelnika urzędu skarbowego zaświadczenie o dochodach z tytułu prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej uzyskane w roku poprzedzającym rok, w którym złożono wniosek o pomoc - w przypadku gdy rolnik uzyskał takie dochody i ubiega się o pomoc na zalesianie gruntów rolnych; • dokument potwierdzający wysokość dochodów spoza rolnictwa, uzyskanych w roku poprzedzającym rok, w którym został złożony wniosek o pomoc albo zaświadczenie naczelnika urzędu skarbowego o braku tych dochodów - jeżeli rolnik ubiega się o pomoc na zalesianie gruntów rolnych; • dokumenty potwierdzające własność lub współwłasność gruntów przeznaczonych do zalesienia; oraz pisemną zgodę: - pozostałych współwłaścicieli na zalesienie gruntów rolnych lub gruntów innych niż rolne, jeżeli grunty stanowią przedmiot współwłasności, - małżonka rolnika na zalesienie gruntów rolnych lub gruntów innych niż rolne, jeżeli grunty stanowią własność małżonka rolnika; • decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach - jeżeli uzyskanie takiej decyzji dla planowanego zalesienia jest wymagane przepisami ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko; • oświadczenie rolnika zawierające wykaz działek ewidencyjnych, na których: - jest prowadzona uprawa pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa, - w obrębie działki rolnej znajdują się: - drzewa będące pomnikami przyrody, objęte ochroną na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. nr 151, poz. 1220, z późn. zm.), - rowy, których szerokość nie przekracza 2 m, - oczka wodne o łącznej powierzchni mniejszej niż 100 m2. - jeżeli rolnik ubiega się o pomoc na zalesianie gruntów rolnych. Dokument ten nie jest wymagany, jeżeli rolnik w danym roku kalendarzowym ubiega się o przyznanie jednolitej płatności obszarowej i do wniosku obszarowego dołączył materiał graficzny (materiał geograficzny). Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 Co dalej dzieje się ze złożonym wnioskiem? Wniosek o przyznanie pomocy poddawany jest weryfikacji przez pracowników ARiMR. W jej trakcie, w szczególności sprawdzana jest kompletność i poprawność sporządzonego przez nadleśniczego planu zalesienia. W przypadku, gdy sporządzony plan zalesienia będzie niekompletny, rolnik zostanie wezwany do uzupełnienia braków formalnych. Po weryfikacji wniosku, kierownik biura powiatowego ARiMR wydaje postanowienie o spełnieniu warunków do przyznania pomocy na zalesianie lub decyzję o odmowie przyznania pomocy. Otrzymanie przez rolnika takiego postanowienia, umożliwia rozpoczęcie przez niego prac zalesieniowych zgodnie ze sporządzonym przez nadleśniczego planem zalesienia. O wykonaniu zalesienia, rolnik powiadamia nadleśniczego, który wydaje wówczas zaświadczenie o zgodności zalesienia z planem zalesienia. Następnie rolnik dostarcza do biura powiatowego ARiMR w terminie do 20 maja roku, w którym zalesienie wykonano wiosną albo roku następującego po roku, w którym zalesienie wykonano jesienią: - oświadczenie o wykonaniu zalesienia zgodnie z planem zalesienia, - zaświadczenie nadleśniczego potwierdzające fakt wykonania zalesienia zgodnie z planem zalesienia wraz z kopią protokołu z odbioru zalesionych gruntów. Wtedy kierownik biura powiatowego ARiMR wydaje decyzję o przyznaniu pomocy na zalesianie. Pomoc na zalesianie w kolejnych latach W celu otrzymania płatności w kolejnych latach, rolnik zobowiązany jest do składania corocznie wniosku o wypłatę pomocy na zalesianie, w terminie od 15 marca do 15 maja danego roku. Premia pielęgnacyjna w piątym roku od zalesienia oraz premia zalesieniowa, począwszy od piątego roku od zalesienia, jest wypłacana po uprzednim przekwalifikowaniu zalesionego gruntu na grunt leśny, dokonywanym w formie decyzji, wydanej przez starostę właściwego ze względu na położenie gruntów objętych zalesieniem albo w wyniku modernizacji ewidencji gruntów i budynków. Kopię decyzji w sprawie przekwalifikowania gruntu rolnego na grunt leśny albo zaświadczenie o przekwalifikowaniu zalesionego gruntu na grunt leśny w wyniku modernizacji ewidencji gruntów i budynków, rolnik składa do kierownika biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do końca roku kalendarzowego, w którym upływa 5 lat od dnia złożenia oświadczenia o wykonaniu zalesienia zgodnie z planem zalesienia. Departament Płatności Bezpośrednich Departament Komunikacji Społecznej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 23 Dla wsi i regionu Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Akt prawny Dotyczy Istotne informacje Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2013 r. poz. 533/2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą pracownikom jednostek doradztwa rolniczego Data ogłoszenia: 7 maja 2013 r. Data wejścia w życie: 10 maja 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2013 r. poz. 534/2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie ramowego statutu wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego Data ogłoszenia: 7 maja 2013 r. Data wejścia w życie: 10 maja 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 kwietnia 2013 r. poz. 539/2013 Szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania i jakości mieszanek dla ochrony środowiska oraz wzoru świadectwa mieszanki dla ochrony środowiska Data ogłoszenia: 9 maja 2013 r. Data wejścia w życie: 23 maja 2013 r. Szkoleń w zakresie środków ochrony roślin Data ogłoszenia: 10 maja 2013 r. Data wejścia w życie: 24 maja 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2013 r. poz. 555/2013 Określenia wartości standardowej na 2013 r. Data ogłoszenia: 25 kwietnia 2013 r. Data wejścia w życie: z dniem następnym po dniu ogłoszenia. Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. poz. 559/2013 Zmiany ustawy o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej Data ogłoszenia: 13 maja 2013 r. Data wejścia w życie: 12 czerwca 2013 r. Wprowadzenia programu wykrywania występowania zakażeń wirusem choroby niebieskiego języka na 2013 r. Data ogłoszenia: 15 maja 2013 r. Data wejścia w życie: 29 maja 2013 r. Zmiany rozporządzenia w sprawie krajowych laboratoriów referencyjnych Data ogłoszenia: 21 maja 2013 r. Data wejścia w życie: 4 czerwca 2013 r. Zmiany rozporządzenia w sprawie zakazu stosowania materiału siewnego odmian kukurydzy MON 810 Data ogłoszenia: 22 maja 2013 r. Data wejścia w życie: z dniem następnym po dniu ogłoszenia. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 maja 2013 r. poz. 593/2013 Wprowadzenia zakazu prowadzenia połowów szprota w podobszarach 22–32 Morza Bałtyckiego Data ogłoszenia: 22 maja 2013 r. Data wejścia w życie: 25 maja 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 maja 2013 r. poz. 601/2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 4. Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa, zawartą w programie operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007–2013” Data ogłoszenia: 23 maja 2013 r. Data wejścia w życie: 24 maja 2013 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 maja 2013 r. poz. 554/2013 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 kwietnia 2013 r. poz. 561/2013 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2013 r. poz. 581/2013 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 maja 2013 r. poz. 590/2013 Na podstawie dostępnych materiałów opracowała Joanna Woźnica 24 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym Analiza gospodarstw rolnych w powiatach województwa pomorskiego (cz. I) R olnictwo jest ważnym sektorem gospodarki zależnym od wielu różnorodnych czynników. Na jego rozwój wpływają zarówno uwarunkowania przyrodnicze jak i pozaprzyrodnicze. Warunki poza przyrodnicze, zwane także społeczno-ekonomicznymi, to przede wszystkim zasoby kapitału ludzkiego, struktura agrarna, poziom mechanizacji oraz infrastruktura techniczna. Natomiast do głównych elementów środowiska naturalnego, mających bezpośredni wpływ na sposób użytkowania ziemi, na rodzaj uprawianych gatunków oraz intensywność produkcji rolniczej, zaliczane są warunki klimatyczne, zasoby wodne, warunki glebowe oraz ukształtowanie terenu. Jeżeli chodzi o klimat województwa pomorskiego, to ma on charakter łagodny z wyraźnymi wpływami morskimi. Skutkuje to przesunięciem pór roku w stosunku do Polski środkowej, a także skróceniem okresu wegetacji roślin. Wiosny i lata są tutaj opóźnione i krótsze, z kolei okres przedzimowy, zimy i przedwiośnia są znacznie dłuższe, co przekłada się na przesunięcie terminów zbiorów. Województwo pomorskie cechuje duże zróżnicowanie w jakości gleb oraz wachlarz układów krajobrazowych. Najlepsze i najżyźniejsze gleby występują na Żuławach i Powiślu. W tych regionach uzyskuje się najwyższe plony zbóż, buraków cukrowych i rzepaku. Tereny te stanowią także potencjalne obszary do rozwoju warzywnictwa i sadownictwa. Regiony nadmorskie, charakteryzują się znacznym pofałdowaniem terenu, na którym występuje duża ilość trwałych użytków zielonych sprzyjających hodowli bydła. Region Kaszub wyróżnia się dużą lesistością, obfitością jezior i oczek wodnych. Gleby są słabszej klasy, głównie piaski i żwiry, stąd ich niższa przydatność rolnicza. Uzyskiwane plony są niższe niż w pozostałych regionach. Wskaźniki jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej, pozwalają na wydzielenie czterech, różniących się między sobą podregionów: 1. Podregion słupski 2. Podregion nadmorski 3. Podregion kaszubsko-kociewski 4. Podregion Żuław i Powiśla Według wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2010, w województwie pomorskim funkcjonuje 60,9 tys. gospodarstw rolnych ogółem, co stanowi 2,7% ogółu gospodarstw w kraju, zaś 99,6% ogólnej liczby stanowią gospodarstwa indywidualne. Działalność rolniczą prowadzi 47,1 tys. gospodarstw, czyli 77,4% ogółu gospodarstw województwa pomorskiego. Wśród nich 2,5 tys. deklaruje, iż obok działalności rolniczej prowadzi także działalność inną niż rolnicza. Z tego wynika, że 44,6 tys. gospodarstw rolnych województwa pomorskiego zajmuje się wyłącznie działalnością rolniczą. W ujęciu terytorialnym, uwzględniającym 16 powiatów oraz cztery miasta na prawach powiatu, największą liczbę gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą notuje się w powiecie kartuskim, nastepnie w bytowskim i starogardzkim, zaś najmniej Tabela 1. Ogólna charakterystyka podregionów Podregion słupski Podregion nadmorski Podregion kaszubsko-kociewski Podregion Żuław i Powiśla bytowski, chojnicki, człuchowski, słupski lęborski, pucki, wejherowski kościerski, kartuski, starogardzki gdański, nowodworski, tczewski, malborski, sztumski, kwidzyński 59,5 63,1 56,3 82,4 15,90 ha 10,54 ha 9,75 ha 21,18 ha Struktura zasiewów 66% zboża 4% ziemniak 6% rzepak 3% kukurydza 64,5% zboża 7,2% ziemniak 5% rzepak 2%kukurydza 70% zboża 6,5% ziemniak 2% rzepak 2% kukurydza 68% zboża 9,5% rzepak 4,5% burak cukrowy 3,5% ziemniak Produkcja zwierzęca dominuje chów i hodowla trzody chlewnej oraz bydła mlecznego dominuje chów i hodowla trzody chlewnej dominuje chów i hodowla drobiu oraz trzody chlewnej dominuje chów i hodowla trzody chlewnej oraz bydła mlecznego Wyszczególnienie Powiaty Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej Średnia powierzchnia gospodarstwa indywidualnego Źródło: opracowanie własne na podstawie „Programu działalności PODR w Gdańsku na 2012” Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 25 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Analizując strukturę gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą w województwie pomorskim, należy ocenić ją jako korzystną w porównaniu do średniej krajowej. Gospodarstwa o powierzchni 1 - 5 ha UR, stanowią blisko 30% ogółu gospodarstw naszego województwa, podczas gdy w kraju wskaźnik ten wynosi prawie 42%. Z kolei gospodarstw największych, czyli 50 i więcej ha UR posiadamy poza miastem Sopot, Słupsk, Gdynia, wykazuje powiat lęborski. Gospodarstw najmniejszych, czyli do 1 ha użytków rolnych (UR), których można by właściwie traktować jako działkowiczów, najwięcej liczy powiat słupski, bytowski i starogardzki. Gospodarstw największych, o powierzchni 50 ha i więcej UR, zgodnie z tabelą 1, najwięcej posiada powiat słupski, sztumski i człuchowski. Liczba gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą według grup obszarowych UR w powiatach i miastach na prawach powiatu województwa pomorskiego Tabela 2. Województwo pomorskie 47149 Powiat gdański do 1 ha włącznie Wyszczególnienie Ogółem Grupy obszarowe użytków rolnych powyżej 1 ha 5 - 10 10 - 15 15 - 20 20 - 30 30 - 50 50 100 100 i więcej razem 1-2 2-3 3-5 6768 40381 5188 3828 5100 9248 6256 3477 3141 2111 1253 779 2615 634 1981 253 218 259 461 280 148 135 101 76 50 Powiat kartuski 5608 401 5207 524 390 726 1827 1035 377 209 70 30 19 Powiat nowodworski 1416 168 1248 179 121 109 197 162 114 147 116 77 26 Powiat pucki 1323 50 1273 118 123 187 353 169 110 84 74 31 24 Powiat wejherowski 3835 514 3321 410 287 432 951 630 252 189 80 42 48 Powiat bytowski 4405 775 3630 445 339 470 771 542 385 334 181 95 68 Powiat chojnicki 3151 185 2966 393 272 353 575 497 313 308 181 54 20 Powiat człuchowski 2152 302 1850 273 194 172 339 235 179 158 136 108 56 Powiat lęborski 1166 128 1038 133 138 128 217 146 85 76 40 43 32 Powiat słupski 3286 818 2468 370 261 316 479 293 186 188 141 113 121 Powiat kościerski 3452 362 3090 306 249 379 724 610 372 264 133 40 13 Powiat kwidzyński 2617 595 2022 260 165 223 377 318 161 193 169 101 55 Powiat malborski 1224 110 1114 104 81 109 177 174 111 134 95 75 54 Powiat starogardzki 4115 764 3351 464 302 437 707 520 290 282 216 85 48 Powiat sztumski 1541 263 1278 119 65 79 172 180 135 181 149 145 53 Powiat tczewski 1899 82 1817 158 137 191 366 276 173 193 172 89 62 Gdańsk 1882 297 1585 404 309 290 326 107 42 37 29 27 14 Gdynia 787 97 690 184 104 153 137 45 43 7 17 Sopot 224 154 70 14 10 15 13 5 4 4 5 Słupsk 451 69 382 77 63 72 79 32 12 14 17 8 8 Źródło: Charakterystyka gospodarstw rolnych w województwie pomorskim, PSR 2010, GUS Gdańsk 2012 26 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym 4,3%, natomiast w kraju jest ich 1,4%. Ocena struktury gospodarstw w układzie powiatowym, pozwala zauważyć, iż największy odsetek gospodarstw małych, czyli 1 - 5 ha UR w ogólnej liczbie gospodarstw prowadzących działalność rolniczą danego powiatu, występuje (poza miastami na prawach powiatu) w powiecie lęborskim (34,2%), puckim (32,4%) i chojnickim (32,3%). W przypadku gospodarstw dużych, 50 ha i więcej, stosunkowo wysokim odsetkiem w porównaniu do pozostałych powiatów, wyróżnia się powiat sztumski (12,85%) i powiat malborski (10,54%). Jako trzeci w kolejności plasuje się powiat tczewski, posiadając w swojej strukturze 7,95% gospodarstw dużych obszarowo. Najmniejszy odsetek przypada na powiat kartuski, który notuje tylko 0,87% takich gospodarstw. Prawie 25% ogółu gospodarstw w powiecie słupskim dysponuje powierzchnią do 1 ha włącznie, co stanowi największy odsetek spośród wszystkich powiatów naszego województwa. Najniższym odsetkiem w tej grupie obszarowej, może pochwalić się powiat pucki, posiadając tylko 3,8% takich podmiotów. Powierzchnia gruntów ogółem gospodarstw rolnych województwa pomorskiego wynosi 960,7 tys. ha, tj. 5,3% ogólnej powierzchni gruntów w kraju. Areał użytków rolnych liczy 807,5 tys. ha z tego do gospodarstw indywidualnych należy prawie 78%. Gospodarstwa prowadzące działalność rolniczą dysponują 752,6 tys. ha, co stanowi 93,2% ogólnej powierzchni użytków rolnych naszego województwa. Korzystnie wypada średnia powierzchnia ogólna gospodarstwa województwa pomorskiego. Kształtuje się ona na poziomie 15,77 ha przy średniej krajowej równej 7,93 ha. Średnia powierzchnia użytków rolnych przypadająca na 1 gospodarstwo liczy 13,25 ha przy średniej w kraju 6,81 ha, co plasuje pomorskie na 3 miejscu w kraju, po województwie zachodniopomorskim i warmińsko-mazurskim. Z kolei średnia powierzchnia użytków rolnych, ale w odniesieniu do gospodarstw prowadzących działalność rolniczą, jest większa o ponad 20% i wynosi 15,96 ha. W ujęciu powiatowym, największą średnią powierzchnię użytków rolnych ogółem posiada gospodarstwo powiatu malborskiego licząc 29,39 ha, następnie człuchowskiego 23,77 ha i nowodworskiego 22,60 ha. Najmniejsze (poza Gdynią, Sopotem i Słupskiem) jest średnie gospodarstwo powiatu kartuskiego z powierzchnią równą 7,85 ha. W przypadku gospodarstw prowadzących działalność rolniczą, jak wskazuje wykres 2, na pierwszych trzech pozycjach lokuje się: powiat malborski ze średnią 35,44 ha, powiat sztumski 28,84 ha i powiat człuchowski 27,55 ha. Nie biorąc pod uwagę miast na prawach powiatu, najmniejszą średnią powierzchnię liczącą 9,28 ha, posiada ponownie gospodarstwo powiatu kartuskiego. Wiadomym jest, że wielkość gospodarstwa ma podstawowe znaczenie dla perspektyw jego istnienia. J. St. Zegar systematyzuje gospodarstwa rolne na antyrozwojowe i prorozwojowe. Do pierwszych z nich zalicza gospodarstwa o wielkości < 5 ha, natomiast do drugich > = 5 ha. W polskim rolnictwie coraz więcej funkcjonuje gospodarstw dużych, silnych ekonomicznie, zarządzanych przez coraz lepiej wykształconych menedżerów. Ich nastawienie skierowane jest przede wszystkim na zwiększanie powierzchni gospodar- Odsetek gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą według wybranych grup obszarowych UR w powiatach województwa pomorskiego Wykres 1. %100 90 do 1 ha włącznie 1-5 ha 50 ha i więcej 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 27 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Wykres 2. Gospodarstwa rolne i średnia powierzchnia UR w gospodarstwie prowadzącym działalność rolniczą według powiatów województwa pomorskiego ha 6000 5000 2000 27,55 24,81 4000 3000 40 35,44 17,65 14,13 23,52 14,73 13,81 9,28 12,09 35 28,84 16,49 30 22,79 12,02 25 20 16,06 12,39 12,82 10 7,56 1000 7,73 15 4,92 5 0 0 Powiat liczba gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą średnia powierzchnia UR w gospodarstwie rolnym prowadzącym działalność rolniczą (ha) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS stwa, na minimalizację kosztów i na czerpanie jak największych korzyści finansowych ze skali produkcji. Z drugiej strony funkcjonują również gospodarstwa małe, słabe ekonomicznie, o charakterze samozaopatrzeniowym, zarządzane przez mało aktywnych właścicieli. Nastawienie większości z nich skierowane jest na przetrwanie, a coraz częściej na rezygnację z działalności rolniczej. Ocena struktury powierzchni użytków rolnych, liczby gospodarstw oraz średniej wielkości gospodarstwa w poszczególnych grupach obszarowych, w ujęciu powiatowym województwa pomorskiego, dostarcza wiele cennych informacji (tabela 2). Z danych wynika, iż najwyższy odsetek powierzchni ogółem powiatu, użytkowany przez gospodarstwa grupy 1 - 5 ha, notuje się w powiecie kartuskim. Kształtuje się on na poziomie 8,8% i co ważne, te ponad 4,5 tys. ha UR użytkowane jest przez blisko 30% ogółu gospodarstw tego powiatu. Jako drugi plasuje się powiat wejherowski, w którym 6,5% powierzchni ogółem użytkuje także blisko 30% gospodarstw. Trzeci jest powiat kościerski, tutaj 6,2% powierzchni posiada ponad 27% gospodarstw tego powiatu. Najkorzystniejsza sytuacja występuje w powiecie sztumskim, gdzie w posiadaniu gospodarstw z tej grupy obszarowej jest zaledwie 1,4% powierzchni UR całego powiatu i dysponuje nią tylko 17% rolników (tabela 2). Jak wspomniano wyżej, gospodarstwa prorozwojowe to ponad wszelką wątpliwość podmioty rolne użytkujące 50 ha i więcej użytków rolnych. Analizując teraz tę grupę obszarową, najkorzystniejszą sytuację 28 zauważamy w powiecie słupskim. Ponad 70% ogólnej powierzchni UR tego powiatu jest w posiadaniu gospodarstw największych obszarowo i co istotne, użytkuje ją tylko 7,1% gospodarstw, zaś średnia wielkość gospodarstwa w tej grupie wynosi ponad 231 ha. Podobnie kształtuje się sytuacja w powiecie malborskim, gdzie blisko 70% powierzchni UR jest w użytkowaniu gospodarstw z grupy 50 ha i więcej, a włada nią 10,5% gospodarstw rolnych powiatu, posiadając średnio ponad 234 ha UR. Odpowiednio w powiecie człuchowskim: 67,4% powierzchni powiatu użytkuje 7,6% gospodarstw, którego średnia powierzchnia liczy ponad 243 ha. 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym Struktura agrarna gospodarstw rolnych w województwie pomorskim wg powiatów Wyszczególnienie Powiat gdański Grupa obszarowa do 1 ha włącznie Powiat nowodworski 24,2 0,36 1 - 5 ha 1914 5,2 730 27,9 2,62 5 - 20 ha 9345 25,3 889 34,0 10,51 20 - 50 ha 7108 19,2 236 9,0 30,12 18351 49,7 126 4,8 145,64 199 0,4 401 7,2 0,50 1 - 5 ha 4577 8,8 1640 29,2 2,79 5 - 20 ha 32396 62,2 3239 57,8 10,00 20 - 50 ha 7501 14,4 279 4,9 26,89 50 ha i więcej do 1 ha włącznie 7367 14,2 49 0,9 150,35 do 1 ha włącznie 101 0,3 168 11,9 0,60 1 - 5 ha 987 2,8 409 28,8 2,41 5 - 20 ha 5408 15,4 473 33,4 11,43 20 - 50 ha 8022 22,8 263 18,6 30,50 20618 58,7 103 7,3 200,17 do 1 ha włącznie 31 0,1 50 3,8 0,62 1 - 5 ha 1215 5,2 428 32,3 2,84 5 - 20 ha 6596 28,2 632 47,8 10,44 20 - 50 ha 4838 20,7 158 11,9 30,62 10670 45,7 55 4,2 194,00 241 0,5 514 13,4 0,47 do 1 ha włącznie 1 - 5 ha 3013 6,5 1129 29,4 2,67 5 - 20 ha 19107 41,2 1833 47,8 10,42 20 - 50 ha 7498 16,2 269 7,0 27,87 16496 35,6 90 2,3 183,29 276 0,4 775 17,6 0,36 3332 5,1 1254 28,5 2,66 50 ha i więcej Powiat bytowski Powiat chojnicki Powiat człuchowski Średnia wielkość gospodarstwa w grupie (ha) 634 50 ha i więcej Powiat wejherowski Liczba gospodarstw Odsetek gospodarstw w liczbie gospodarstw ogółem (%) 0,6 50 ha i więcej Powiat pucki Udział powierzchni grupy w powierzchni ogółem (%) 227 50 ha i więcej Powiat kartuski Powierzchnia UR grupy obszarowej (ha) Tabela 2. do 1 ha włącznie 1 - 5 ha 5 - 20 ha 18955 29,2 1698 38,5 11,16 20 - 50 ha 14955 23,0 515 11,7 29,04 50 ha i więcej 27378 42,2 163 3,7 167,96 96 0,2 185 5,9 0,52 2615 6,0 1018 32,3 2,57 do 1 ha włącznie 1 - 5 ha 5 - 20 ha 15831 36,4 1385 44,0 11,43 20 - 50 ha 14250 32,7 489 15,5 29,14 50 ha i więcej 10733 24,7 74 2,3 145,04 169 0,3 302 14,0 0,56 1 - 5 ha 1537 2,6 639 29,7 2,41 5 - 20 ha 8609 14,5 753 35,0 11,43 do 1 ha włącznie 20 - 50 ha 50 ha i więcej 9040 15,2 294 13,7 30,75 39941 67,4 164 7,6 243,54 Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 29 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Wyszczególnienie Powiat lęborski Powiat słupski Grupa obszarowa do 1 ha włącznie 1 - 5 ha Powiat malborski Powiat sztumski Powiat tczewski Średnia wielkość gospodarstwa w grupie (ha) 43 0,2 128 11,0 0,34 1037 5,4 399 34,2 2,60 4815 25,0 448 38,4 10,75 3368 17,5 116 9,9 29,03 50 ha i więcej 9959 51,8 75 6,4 132,79 279 0,4 818 24,9 0,34 1 - 5 ha 2408 3,1 947 28,8 2,54 5 - 20 ha 10362 13,4 958 29,2 10,82 20 - 50 ha 9993 12,9 329 10,0 30,37 54249 70,2 234 7,1 231,83 134 0,3 362 10,5 0,37 2561 6,2 934 27,1 2,74 do 1 ha włącznie do 1 ha włącznie 1 - 5 ha 5 - 20 ha 19378 46,7 1706 49,4 11,36 20 - 50 ha 11232 27,1 397 11,5 28,29 8179 19,7 53 1,5 154,32 271 0,6 595 22,7 0,46 1653 3,9 648 24,8 2,55 do 1 ha włącznie 1 - 5 ha 5 - 20 ha 9522 22,7 856 32,7 11,12 20 - 50 ha 11228 26,7 362 13,8 31,02 50 ha i więcej 19361 46,1 156 6,0 124,11 48 0,1 110 9,0 0,44 766 1,8 294 24,0 2,61 do 1 ha włącznie 1 - 5 ha 5 - 20 ha 5381 12,4 462 37,7 11,65 20 - 50 ha 6945 16,0 229 18,7 30,33 30237 69,7 129 10,5 234,40 332 0,6 764 18,6 0,43 3130 5,9 1203 29,2 2,60 50 ha i więcej Powiat starogardzki Liczba gospodarstw Odsetek gospodarstw w liczbie gospodarstw ogółem (%) 5 - 20 ha 50 ha i więcej Powiat kwidzyński Udział powierzchni grupy w powierzchni ogółem (%) 20 - 50 ha 50 ha i więcej Powiat kościerski Powierzchnia UR grupy obszarowej (ha) do 1 ha włącznie 1 - 5 ha 5 - 20 ha 16660 31,6 1517 36,9 10,98 20 - 50 ha 15207 28,8 498 12,1 30,54 50 ha i więcej 17442 33,1 133 3,2 131,14 do 1 ha włącznie 108 0,2 263 17,1 0,41 1 - 5 ha 627 1,4 263 17,1 2,38 5 - 20 ha 5871 13,2 487 31,6 12,06 20 - 50 ha 10147 22,8 330 21,4 30,75 50 ha i więcej 27695 62,3 198 12,8 139,87 49 0,1 82 4,3 0,60 1320 3,0 486 25,6 2,72 do 1 ha włącznie 1 - 5 ha 5 - 20 ha 9165 21,2 815 42,9 11,25 20 - 50 ha 11243 26,0 365 19,2 30,80 50 ha i więcej 21511 49,7 151 8,0 142,46 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS Opracowała Jolanta Wesołowska 30 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Ocenić jakość zebranego ziarna… Niebawem przystąpimy do zbioru zbóż. Warto zatem poczynić wszelkie przygotowania, aby okres żniw nie zaskoczył rolników w postaci niesprawnych maszyn czy niedostosowanych magazynów. O te sprawy powinniśmy zatroszczyć się dużo wcześniej, dokonując niezbędnych przeglądów sprzętu (kombajnów, przyczep) oraz przygotowując odpowiednio silosy i magazyny zbożowe do przyjęcia zboża (zabezpieczenie przed szkodnikami czy wysprzątanie pomieszczenia). Co do samej pogody, która warunkuje pracę rolnika… miejmy nadzieję, że nie będzie zbyt kapryśna i nie trzeba będzie „podkradać” zboża po nieustających deszczach, żeby zebrać ziarno o jak najlepszych parametrach jakościowych. N awożenie mineralne jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o jakości ziarna zbóż. Inne to przede wszystkim dobór odmiany, termin i gęstość siewu oraz ochrona przed chwastami, chorobami i szkodnikami. Ale o to powinniśmy zatroszczyć się dużo wcześniej, tuż przed siewami, a także w trakcie okresu wegetacji, gdy stosujemy I, II czy nawet III dawkę nawozu azotowego (i inne konieczne zabiegi nawozowe). Nie bez przyczyny wspomina się o azocie, gdyż na podstawie doświadczeń polowych można stwierdzić, że wyższe (od przeciętnych) dawki azotu, nawet w formie nawożenia dolistnego, aplikowane w fazie krzewienia pszenicy ozimej, zwiększały wybrane parametry jakości ziarna. Oczywiście ziarno pszenicy zbierane w różnych regionach Polski charakteryzuje się dużą zmiennością cech jakościowych. Wynika to z oddziaływania zarówno odmiennych warunków środowiskowych, związanych z rejonem uprawy, jak i zmiennej pogody w trakcie wegetacji. Ważnym czynnikiem jest też odmiana i technologia uprawy. Przystępując do zbioru zbóż czy rzepaku, należy zachować właściwy jego termin. Zbyt szybki lub zbyt późny termin zbioru decyduje o odpowiednich parametrach jakościowych ziarna, jak również ma znaczący wpływ na jego tzw. przydatność piekarniczą. Ważnym czynnikiem decydującym o jakości ziarna jest też późniejsze prawidłowe przechowywanie zebranych zbóż w silosach, utrzymywanie ich właściwej temperatury i wilgotności. Na rynku jest wiele mierników elektronicznych (wilgotnościomierzy, Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 rejestratorów temperatury), które bardzo ułatwiają kontrolę tych parametrów. Może warto zaopatrzyć się w te urządzenia jeszcze przed żniwami… Ocena ziarna pszenicy dla potrzeb przemysłu piekarniczego opiera się na badaniu jego przydatności do produkcji dobrego pieczywa, czyli na badaniu tzw. wartości wypiekowej. Podstawową analizą badania wartości wypiekowej ziarna jest oznaczenie ilości i jakości glutenu, liczby opadania, zawartości białka, wskaźnika sedymentacji Zeleny’ego, jak również gęstości w stanie zsypnym czy zawartości popiołu. Liczba opadania zbóż i przetworów jest miernikiem aktywności enzymu alfa amylazy, która w ziarnach prawidłowo dojrzałych i zebranych w suchych warunkach występuje w niewielkich ilościach. W warunkach podwyższonej wilgotności zbóż - powyżej 15%, szczególnie przy zbiorach w niesprzyjających warunkach atmosferycznych, występuje uaktywnienie alfa amylazy powodującej groźne w skutkach uszkodzenie skrobi. Ciasto z takich mąk nabiera niekorzystnych właściwości fizykochemicznych, niegwarantujących otrzymania dobrej jakości pieczywa. Stąd też znajomość stopnia uszkodzenia zbóż i ich przetworów pozwala na inną kwalifikację i przeznaczenie zbóż. Gdy liczba opadania jest niższa niż 150 - 180 sekund, to ziarno pszenicy nie powinno być w zasadzie użytkowane do produkcji mąki na cele wypiekowe, gdyż charakteryzuje się bardzo wysoką aktywnością enzymów amylolitycznych i w efekcie uzyskuje się pieczywo o złej jakości. Najkorzystniejsza liczba opadania mieści się w granicach 250 – 350 sekund. Zbyt 31 Na polach i łąkach wysoka wartość liczby opadania (ponad 400 sekund), także może niekorzystnie wpływać na proces wypieku chleba. Zawartość glutenu również decyduje o przydatności mąki do wypieku. Ocena glutenu jest podstawową i wstępną czynnością w badaniu jakości mąki. Jego właściwości, takie jak ciągliwość, sprężystość i odporność na rozpływanie warunkują właściwości ciasta. Zła jakość glutenu obniża zdolność zatrzymywania gazów przez ciasto lub powoduje ich nierówne rozmieszczenie. W rezultacie pieczywo ma zakalec lub brzydki i suchy miękisz o dużych, nieregularnych pęcherzach. Wymagana ilość glutenu, jeśli chodzi o wykorzystanie ziarna pszenicy do produkcji mąki (wyrób pieczywa), to co najmniej 25%, przy zawartości białka minimum 11,5% s.m. Oprócz ilości glutenu oznacza się też jego jakość tzw. indeks glutenu - wskaźnik, którego wartość waha się w granicach od 1 do 100. Pszenice wysokojakościowe charakteryzują się najlepszą jakością glutenu – indeks glutenu 61 – 100. Średnią jakość mają pszenice chlebowe – indeks glutenu 41 – 60. Natomiast pszenice paszowe o najgorszej wartości wypiekowej cechuje indeks glutenu od 1 – 40. Ponadto gluten charakteryzujący się dobrą jakością powinien mieć małą rozpływalność. Wskaźnik sedymentacji Zeleny’ego jest to liczba, określająca objętość osadu powstałego w określonych warunkach z zawiesiny badanej mąki (otrzymanej z ziarna pszenicy) w roztworze mieszaniny kwasu mlekowego i izopropanolu w obecności błękitu bromofenolowego, wyrażona w mililitrach. Wskaźnik sedymentacji poniżej 20 cm3 wskazuje, że ziarno nadaje się na surowiec paszowy, jeśli jego wartość wynosi 22 lub 25 cm3 – świadczy to o przydatności ziarna do wyrobu na mąkę. Wartość ponad 30 cm3 pozwala określić przydatność ziarna na cele wypiekowe jako dobrą. Gęstość w stanie zsypnym to masa określonej objętości ziarna, na którą składają się ziarna właściwe, zanieczyszczenia i powietrze z przestrzeni międzyziarnowych. Gęstość w stanie zsypnym charakteryzuje dorodność i wykształcenie ziarna, a tym samym pozwala ocenić jego przydatność do przemiału. Ziarno pszenicy o dobrej jakości powinno cechować się gęstością na poziomie co najmniej 72 kg/hl, a najlepiej ponad 76 kg/hl. Zawartość popiołu jest miarą zawartości w ziarnie substancji mineralnych, które z punktu widzenia żywieniowego są znaczące. Mąka o jak najniższej popiołowości jest używana do produkcji pieczywa pszennego. Zawartość popiołu w ziarnie nie powinna przekraczać 1,7% suchej masy. Zazwyczaj ziarno pszenicy jarej zawiera więcej popiołu niż pszenicy ozimej. W związku z tym pszenica ozima jest bardziej ceniona przez młynarzy, gdyż wykazuje lepszą wartość przemiałową. Oczywiście warto zbadać ziarno pod kątem zawartości wybranych parametrów. Wiedza na temat jakości posiadanego zboża może nam znacząco pomóc 32 w punktach skupu zbóż czy negocjacjach z kontrahentami. W jaki sposób sprawdzić jakość zebranego zboża? Można zaopatrzyć się w przenośny analizator typu NIRS („analiza bliskiej podczerwieni”). Dzięki temu urządzeniu można szybko dokonywać wielu oznaczeń (wilgotność, zawartość białka itp.), jednak przeszkodą może okazać się zbyt wysoka cena zakupu tego typu sprzętu. Można wówczas zlecić wykonanie analizy próbki zboża wyspecjalizowanemu laboratorium. Analizy zbóż (a także innych produktów rolnych) przeprowadza między innymi Laboratorium Pasz w Starym Polu. Po żniwach czekają nas jesienne zabiegi agrotechniczne. Pamiętajmy o zachowaniu optymalnych terminów siewu, doborze odpowiedniej odmiany zboża, stosowaniu materiałów kwalifikowanych, racjonalnym stosowaniu środków ochrony roślin. Może warto również zastosować tak czasami niedoceniane przedplony? Ostatnie badania naukowców wyraźnie wskazują, że przedplony istotnie wpływały na wyróżniki jakości technologicznej ziarna pszenicy ozimej. W każdym razie przestrzeganie i stosowanie zaleceń Dobrej Praktyki Rolniczej na pewno przyczyni się do uzyskania wysokich plonów w przyszłym roku. Piotr Golder Laboratorium Pasz w Starym Polu Reklama 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Przygotowanie plantacji rzepaku do zbioru Podczas zbioru rzepaku dochodzi do znacznych strat w plonie nasion. Niekiedy mogą one sięgać nawet do 25 - 30%. Głównymi czynnikami utrudniającymi przeprowadzenie zbioru są: nierównomierne dojrzewanie łanu, reakcja rzepaku na zmiany wilgotności w środowisku, w czasie dojrzewania łuszczyn oraz skłonność samych łuszczyn do pękania i osypywania się nasion. W łaściwe przygotowanie plantacji rzepaku do zbioru wywiera istotny wpływ na ograniczenie ilościowych i jakościowych strat plonu. Zastosowanie w odpowiednim czasie właściwych środków może w znacznym stopniu wyrównać dojrzewanie łanu, zmniejszyć podatność łuszczyn na pękanie, poprawić jakość plonu przez zmniejszenie ilości zielonych nasion rzepaku w czasie zbioru. Niemniej jednak, wybranie optymalnego terminu wykonania zabiegu desykacji rzepaku może okazać się trudne dla wielu plantatorów, ponieważ zbyt wczesne przeprowadzenie takiego zabiegu może prowadzić do zwiększenia ilości niedojrzałych nasion i pogorszenia ich parametrów jakościowych. Zabieg desykacji powinien zostać wykonany, kiedy obserwuje się 70 – 80% łuszczyn przebarwionych na kolor żółtobrązowy. Desykację należy przeprowadzić we wczesnych godzinach rannych lub późnym popołudniem, ze względu na odpowiedni turgor łuszczyn. Dzięki temu można ograniczyć straty spowodowane przejazdem opryskiwacza. Preparaty wykorzystywane do desykacji rzepaku Glifosat - choć przeznaczony jest głównie do niese- lektywnego zwalczania chwastów, to jednak może być również wykorzystywany do desykacji. Objawy zasychania roślin widoczne są po około 5 – 7 dniach od momentu wykonania zabiegu. Natomiast całkowite zasychanie roślin następuje po około 21 dniach. Wysoka temperatura, wilgotność powietrza oraz silne nasłonecznienie przyspieszają działanie glifosatu. Należy pamiętać, że glifosat nie może być stosowany na rośliny mokre i nie później niż na 3 godziny przed spodziewanym opadem deszczu. Środek ten jednocześnie eliminuje zachwaszczenie wtórne. Należy jednak pamiętać, iż zastosowanie glifosatu może wpłynąć na zmniejszenie dorodności nasion. Jeśli maksymalna dawka glifosatu została zastosowana we wcześniejszej fazie rozwojowej, na ogół w takiej sy- Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 tuacji dochodzi do redukcji masy tysiąca nasion, gęstości nasion lub ich wyrównania. Liczne doświadczenia pokazują jak ważny jest termin stosowania glifosatu. I tak na przykład, obserwowano istotny spadek masy tysiąca nasion w przypadku zastosowania tej substancji we wcześniejszej fazie rozwojowej, odpowiadającej wilgotności nasion więcej niż 45%, nawet przy znacznie mniejszych dawkach tej substancji. Glifosat i jego metabolity mogą pozostawać w nasionach, powodując obniżenie ich jakości głównie jako materiału siewnego, dlatego też nie można go stosować na plantacjach nasiennych. Glufosynat amonowy (Basta 150 SL) – zaliczany jest do tej samej grupy chemicznej co glifosat, jednak zdecydowanie słabiej przemieszcza się w roślinach. Podobnie jak glifosat, nie powinien być stosowany na mokre rośliny i nie później niż na 3 – 6 godzin przed deszczem. Zabiegu desykacji glufosynatem amonowym nie należy również wykonywać na plantacjach nasiennych. Natomiast środek ten bardzo dobrze ogranicza zachwaszczenie wtórne. W takim przypadku zaleca się stosowanie wyższych dawek, ale w dwóch terminach, tak aby drugi oprysk mógł zostać powtórzony po 5 – 7 dniach od momentu wykonania pierwszego zabiegu. Dikwat (Reglone 200 SL) – jest typowym defolian- tem szybko działającym, którego efekt widać już po kilkunastu godzinach od zastosowania. Środek ten należy stosować na rośliny znajdujące się w odpowiednim turgorze, a więc wczesnym rankiem bądź późnym popołudniem. Jeśli wystąpią opady deszczu po wykonaniu zabiegu, nie obniżą one skuteczności działania. Środek ten ogranicza również zachwaszczenie wtórne (komosę białą, psiankę czarną oraz szarłat szorstki). Należy pamiętać, iż rośliny potraktowane tym związkiem nie wolno przeznaczać ani do spożycia ani na paszę nie wcześniej jak po upływie 3 tygodni od momentu zbioru. 33 Na polach i łąkach Karfentrazon etylu (Spotlight Plus 60 EO) – jest preparatem działającym kontaktowo, czyli w miejscu naniesienia. Słoneczna pogoda przyspiesza działanie tego związku. Zastosowany na plantacji rzepaku ,oprócz funkcji dosuszania i obniżania wilgotności nasion w łuszczynach, eliminuje zachwaszczenie wtórne (komosę białą, przytulię czepną, psiankę czarną, rdest powojowy). Niewskazane jest stosowanie preparatu na mokre rośliny, na około 1 godzinę przed deszczem oraz podczas wysokiej temperatury powyżej 25° C. Inne preparaty przygotowujące rzepak do zbioru Opisane powyżej desykanty powodują przede wszystkim obniżenie wilgotności nasion, natomiast w bardzo niewielkim stopniu ograniczają zjawisko pękania łuszczyn i osypywania się nasion. W celu prze- ciwdziałania temu zjawisku można zastosować preparat, który potocznie nazywany jest sklejaczem. Di-1-P-menten (Spodnam DC) – jest substancją opartą na naturalnych gumach roślinnych. Środek ten pod wpływem działania promieni słonecznych, polimeryzuje na powierzchni łuszczyn. Wytworzona warstwa zapobiega przedwczesnemu pękaniu łuszczyn, osypywaniu się nasion oraz chroni łuszczynę przed dostaniem się wody do jej wnętrza. Zaleca się stosowanie tego związku przede wszystkim w czasie spodziewanych niekorzystnych warunków atmosferycznych podczas zbioru. Korzyści z przeprowadzenia desykacji to: zmniejszenie strat podczas zbioru o 10%, spadek zanieczyszczeń ogółem o ok. 2% oraz wzrost zawartości oleju o 1 - 2%, wyrównanie dojrzałości nasion, niższa wilgotność o 10%, niższe straty w osypywaniu się nasion o 5 - 6%. Tabela Zalecane preparaty przeznaczone do właściwego przygotowania plantacji rzepaku ozimego do zbioru Zastosowanie Zwalczanie chwastów jedno- i dwuliściennych przed zbiorem rzepaku, łącznie z desykacją Nazwa środka Awans Premium 360 SL Uwagi IP Zabieg przeprowadzić, gdy wilgotność nasion rzepaku wynosi < 30%. Niższą dawkę stosować przy użyciu 100 - 150 l cieczy roboczej na 1 ha, wyższą zaś przy użyciu 200 - 300 l cieczy użytkowej na 1 ha. Dominator 360 SL Gl 360 SL Glifomax 360 SL Klinik 360 SL IP Nufosate 360 SL Pilar Gklifosat 360 SL IP Roundup 360 SL IP Agrofosat 360 SL IP Glyfos 360 SL IP Zabieg przeprowadzić, gdy wilgotność nasion rzepaku wynosi< 30%. Stosować w 200 - 300 l cieczy użytkowej. Golden Glifosat 360 SL Roundup TransEnergy 450 SL IP Zwalczanie chwastów jedno- i dwuliściennych Golden Glifosat 360 SL + Spodnam DC przed zbiorem rzepaku, łącznie z desykacją, Klinik Duo 369 SL + Spodnam DC oraz zapobieganie pękaniu łuszczyn i osypywaniu się nasion Nufosate 360 SL + Spodnam DC Zalecany zabieg przede wszystkim podczas spodziewanych niesprzyjających warunków czasie zbioru (deszcz i wiatr). Desykacja Basta 150 SL IP Stosować, gdy w części wierzchołkowej łuszczyny są zielone, a w dolnej zmieniają barwę z jasnozielonej na słomkową, 8 - 10 dni przed zbiorem. Reglone 200 SL IP Stosować, gdy 70% łuszczyn nabiera barwy żółtej, a nasiona są brązowe, 4 - 10 dni przed zbiorem. Spotlight Plus 60 EO IP Zabieg wykonać, gdy na plantacji rzepaku na pędach głównych 70% łuszczyn jest żółtych, a nasiona w górnej części pędu są ciemnobrązowe. Zbiór rzepaku wykonać 10 dni po zastosowaniu preparatu. Na podstawie literatury opracowała Monika Najduk 34 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Lipiec - sierpień Zboża: Pełnia lata to okres żniw, które rozpoczynają się tzw. „małymi żniwami”, czyli sprzętem jęczmienia i rzepaku ozimego. Do tego czasu zaleca się uzupełnienie wpisów do Notatnika Ewidencji Zabiegów Ochrony Roślin. Przypominamy, że ewidencja zabiegów jest wymogiem ustawowym zgodnie z artykułem 71 Ustawy o ochronie roślin z dnia 18 grudnia 2003 r. (Dz.U. z 2004 r. nr 11, poz. 94 z późn. zm.). Pamiętajmy!!! Zgodnie z przepisami Ustawy o ochronie roślin, stosować można wyłącznie środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu w sposób zgodny z treścią etykiety – instrukcji stosowania. Na zachwaszczonych plantacjach zbóż okres przedżniwny umożliwia niszczenie uciążliwych chwastów (np. perzu czy przytulii czepnej) jeszcze przed zbiorem zbóż. Zabieg zwalczania tych chwastów w łanie wykonuje się w fazie dojrzałości woskowej ziarna, na 10 - 14 dni przed zbiorem, gdy wilgotność ziarna wynosi 20 - 30%. Praktyczną wskazówką oceny wilgotności ziarna jest uchwycenie momentu, kiedy ziarniak łamie się pod naciskiem paznokcia. Do niszczenia perzu oraz chwastów dwuliściennych można użyć preparatu, który w swoim składzie zawiera substancję aktywną – glifosat. Omawianego zabiegu zwalczania chwastów nie należy stosować przed zbiorami na plantacjach nasiennych, ponieważ obniża się siła kiełkowania nasion! Inną metodą odperzania pól jest stosowanie herbicydów po zbiorach ziarna i słomy zbóż. Preparaty te można stosować już od połowy sierpnia do późnej jesieni na zielone, intensywnie rosnące chwasty. Po zbiorze zbóż, a przed zastosowaniem środka, nie należy przeprowadzać żadnych zabiegów uprawowych. W momencie zabiegu perz powinien osiągnąć wysokość 10 - 25 cm i wytworzyć, co najmniej 3 - 4 w pełni wykształcone liście, a chwasty dwuliścienne powinny w pełni wykształcić dwa liście właściwe. Opryskane pole pozostawia się bez uprawek na okres 2 – 3 tygodni. Po tym terminie wykonuje się zabiegi uprawowe przygotowujące rolę do siewu. Z uwagi na zapewnienie dobrej jakości ziarna, zbiór pszenic rozpoczynamy od plantacji konsumpcyjnych, następnie kosimy pszenice paszowe, a na końcu plantacje nasienne. Innym czynnikiem, mogącym mieć wpływ na pogorszenie się parametrów jakościowych ziarna pszenic konsumpcyjnych (między innymi liczba opadania), są opady deszczu w okresie żniw. Dlatego też przy podejmowaniu decyzji dotyczących kolejności zbioru, należy pamiętać o cechach rolniczo-użytkowych uprawianych odmian pszenic (między innymi o terminie dojrzewania, porastaniu w kłosie). Po zebraniu słomy bądź jej pocięciu na przyoranie, należy jak najszybciej wykonać zespół uprawek pożniwnych (podorywka lub talerzówka + bronowanie) lub zabieg płytkiego spulchniania (gruberowanie). Takie postępowanie pozwala na szybsze przywrócenie sprawności roli, szybszy rozkład resztek pożniwnych i ograniczenie strat wody w glebie. Na polach z rozdrobnioną słomą na przyoranie należy koniecznie wysiać nawóz azotowy w dawce 30 – 45 kg N/ha. Zapewni to szybszy rozkład słomy i zabezpieczy przed tzw. sorpcją biologiczną azotu. Plantatorzy, którzy stosują intensywną technologię produkcji z zachowaniem właściwego zmianowania roślin, w tym wysoki poziom nawożenia azotem pod określony plon (ponad 200 kg N /ha), mogą zmniejszyć ilość wysiewanego N. Ma to uzasadnienie w przypadku, gdy na plantacji pszenicy jakościowej zastosowano pogłównie w trzeciej dawce ponad 60 kg czystego składnika N na ha. Jednakże podjęcie decyzji o zmniejszeniu dawki nawożenia N na ściernisko powinno być uzależnione również od przebiegu pogody. Na zwięzłych, gliniastych glebach, na których przyoruje się słomę, można przyspieszyć jej rozkład, stosując różnego rodzaju produkty, zawierające w swoim składzie żywe kultury mikroorganizmów. Należy pamiętać o wapnowaniu pól. Najodpowiedniejszym terminem przeprowadzenia tego zabiegu, gwarantującym dobre wymieszanie wapna z glebą, jest okres pożniwny (wapnowanie na ściernisko) oraz pod orkę przedzimową. Dopuszczalne jest także stosowanie nawozów wapniowych przed jesienną orką siewną. W pierwszej kolejności wapnowanie należy przeprowadzić na polach, gdzie zabieg ten jest konieczny, pod rośliny bardzo wrażliwe i wrażliwe na kwaśny odczyn. Nawozów wapniowych nie wolno stosować łącznie z obornikiem i gnojowicą z uwagi na straty azotu. Niekorzystne jest również stosowanie wapnowania wraz z nawożeniem fosforem, ponieważ występuje niepożądane zjawisko uwsteczniania fosforu. Tlenkowe formy wapnia należy stosować na glebach zwięzłych, gliniastych i ilastych, a na pozostałych typach gleb zaleca się stosowanie nawozów węglanowych, za wyjątkiem gleb lekkich, ubogich w łatwo przyswajalny magnez, gdzie powinno się stosować wapno magnezowe lub dolomity. Przypominamy o zabezpieczeniu przed szkodnikami silosów i magazynów zbożowych, w których będzie przechowywane lub magazynowane ziarno z tegorocznych zbiorów. Pomieszczenia takie należy w pierwszej kolejności posprzątać z wszelkich zanieczyszczeń, w tym z pajęczyn i kurzu, śmieci oraz resztek ziarna. Następnie należy wykonać naprawy spękań, szczelin i zagłębień w pomieszczeniach magazynowych. Przez cały okres, w miejscu składowania ziarna, a także w pustych obiektach, należy prowadzić obserwacje na obecność ewentualnych szkodników i gryzoni. Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 35 Na polach i łąkach Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Rzepak: W ostatnich latach sierpień jest miesiącem, w którym przeprowadzamy zbiór i jednocześnie wykonujemy nowe zasiewy rzepaku ozimego. Przystępując do zbioru rzepaku, zachowajmy właściwy jego termin, ponieważ decyduje on o jakości surowca. Należy pamiętać, że zbyt wczesny termin sprzętu powoduje obniżenie plonu oraz pogarsza wartość nasion, jako surowca dla przemysłu. Dlatego też należy dołożyć wszelkich starań, aby uzyskać nie tylko wysoki plon, ale także wartościowy surowiec. Zbiór metodą dwufazową należy przeprowadzić w pełni dojrzałości technicznej nasion, tj. w momencie, gdy zaczynają one brunatnieć, a rozcierane w palcach nie dzielą się na połowy. Sprzęt kombajnem z pnia (zbiór jednofazowy) rozpoczynamy w chwili, gdy nasiona są w pełnej dojrzałości, twarde, ciemne, a łuszczyny zasychają. Desykację plantacji, zaleca się w przypadku silnego zachwaszczenia. Należy pamiętać, iż w warunkach nawet poprawnej agrotechniki zabieg ten prowadzi najczęściej do obniżki plonowania. Mając na uwadze nie najlepsze warunki w czasie siewów, wschodów i rozwoju rzepaku jesienią w ubiegłym sezonie, trzeba przypomnieć o rygorystycznym przestrzeganiu zasad jego uprawy. Dotyczy to zwłaszcza rolników mających mniejsze doświadczenie w uprawie tej rośliny. Przede wszystkim nie zapominajmy, że pod uprawę rzepaku nie nadają się gleby zakwaszone, podmokłe, zdegradowane agrotechnicznie, marginalne, a także suche piaski oraz torfy i mursze, na których rzepak wymarza. Gleby te nie zapewniają oczekiwanego plonowania, a tym samym opłacalności produkcji. Pamiętajmy o zachowaniu optymalnego terminu siewu rzepaku ozimego. Siew po tym terminie wiąże się zawsze ze spadkiem plonowania. Termin i gęstość siewu rzepaku to podstawowe czynniki decydujące o plonowaniu. Optymalny okres siewu rzepaku jest krótki i wynosi zaledwie 5 - 10 dni. Aby rzepak dobrze przetrwał mało korzystne warunki zimy, powinien wejść w okres spoczynku zimowego z dobrze rozwiniętą rozetą, składającą się z 8 - 9 liści i z krótką, niewiele wystającą ponad ziemię, łodygą (pąk wierzchołkowy 3 - 4 cm nad ziemią), której grubość u nasady nie powinna być mniejsza niż 0,5 cm. W przeciętnych warunkach meteorologicznych przełomu lata i jesieni, rzepak dla prawidłowego ukształtowania rozety liściowej przed zimą potrzebuje 75 - 80 dni pełnej wegetacji z temperaturą powyżej 5o C. Tak więc w naszym rejonie siewy rzepaku należy zakończyć 27 sierpnia, wysiewając na 1 ha 3,4 - 4,0 kg nasion odmian populacyjnych oraz 2,2 - 2,4 kg nasion odmian mieszańcowych (w technologiach bardzo intensywnych). Najkorzystniejsza rozstawa rzędów to 18 - 20 cm. Przy siewach rzepaku ozimego w optymalnym terminie możemy używać nasion odmian populacyjnych i mieszańcowych, zaś po tym terminie należy używać nasion odmian mieszańcowych, o wymaganiach dostosowanych do warunków występujących w gospodarstwie na danym polu. Przed wyborem odmian do siewu, warto zapoznać się z wynikami plonowania rzepaku w doświadczeniach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego przeprowadzonych na obszarze naszego województwa, dostępnych na stronie www.podr.pl. Na liście zalecanych do uprawy odmian rzepaku ozimego na obszarze woj. pomorskiego w 2013 roku znajdują się: Adriana, NK Pegaz, SherlockR, NK Morse, Pamela, Rohan F1, Visby F1, NK Technik F1, Abakus F1, Primus F1, Artoga F1, DK Exquisite F1 R (R - oznacza odmianę wstępnie rekomendowaną, F1 – odmianę mieszańcową). Zabiegi herbicydowe w rzepaku, najlepiej jest wykonać jesienią, bezpośrednio po siewie rzepaku oraz nalistnie na wschodzące jednoliścienne. Wczesne wykluczenie konkurencji chwastów w rzepaku, przyczynia się do wytworzenia właściwego pokroju rozety liściowej przed zimą, a tym samym do lepszego zimowania plantacji. Buraki cukrowe: Pamiętajmy o usuwaniu z plantacji burakochwastów, koniecznie jeszcze przed ich zakwitnięciem i wydaniem nasion. Burakochwasty to mieszańce powstałe ze skrzyżowania buraka cukrowego z dzikimi, jednorocznymi jego gatunkami. Mieszańce to rośliny jednoroczne, zakwitające i wytwarzające nasiona już w pierwszym roku wegetacji. Osypujące się nasiona (nawet do 9 tys. z jednej rośliny) mogą zachować zdolność kiełkowania przez kilkanaście lat (nawet 18). Dlatego są tak dużym zagrożeniem dla plantacji buraków sianych na danym polu, bowiem będą kiełkowały i tworzyły rośliny nasienne przez wiele lat. Burakochwasty kiełkujące w innych uprawach niż burak cukrowy są skutecznie niszczone przez herbicydy. Natomiast w burakach rosną zarówno w rzędach, jak i poza nimi. Póki roślin takich jest mało lub, gdy plantacja nie jest zbyt duża obszarowo, nie sprawia to większego kłopotu. Znacznie większym problemem jest ich usuniecie z plantacji wielkoobszarowej, szczególnie gdy burakochwastów pojawi się dużo. Znacznie utrudniają one zbiór korzeni. Pędy nasienne są zdrewniałe, trudne do obcięcia, mogą utrudniać pracę elementów czyszczących kombajnów buraczanych i powodować znaczny wzrost zanieczyszczeń. Ważne jest, by nie dopuścić do wytworzenia i osypania się nasion. Jedynym sposobem pozbycia się burakochwastów z plantacji jest ich ręczne usunięcie. Jeśli wyrywane są rośliny młode, można pozostawić je na polu, uważając na to, by uniemożliwić im ponowne zakorzenienie się. Dobre efekty daje również wycięcie takich roślin znacznie poniżej rozety liściowej, aby uniemożliwić roślinie jej odtworzenie. Takie działania najlepiej podjąć tuż przed zwarciem 36 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy międzyrzędzi, kiedy burakochwasty są już dobrze widoczne. W późniejszym okresie muszą zostać wyrwane i usunięte z pola. Pamiętać należy, że nie wolno obłamywać pędów nasiennych! Burakochwasty szybko wykształcą kolejne, które często wykazują tendencję do płożenia się przy glebie, co znacznie utrudnia ich dostrzeżenie. Burakochwastów nie należy mylić z pośpiechami. Pośpiechy wytwarzają silny, pojedynczy pęd nasienny, który nie zakwita lub kwitnie bardzo późno i nie wytwarza nasion. Pośpiechowatość jest skutkiem wystąpienia w fazie wschodów silnych przymrozków i jarowizacji roślin buraka. Jest to obecnie zjawisko występujące dość rzadko, ponieważ wszystkie hodowle znacząco obniżyły podatność swoich materiałów na jarowizację. Mimo to, jeśli się pojawią również trzeba je usuwać. Przypominamy o monitorowaniu plantacji buraka cukrowego na obecność chwościka buraka, w celu skutecznego ograniczania jego rozwoju za pomocą odpowiednich fungicydów. Od lipca, szczególnie po kilkudniowych opadach i przy ciepłej pogodzie, powinniśmy dokładnie lustrować nasze plantacje. Pierwsze objawy występują na zewnętrznych liściach i są to brunatnoszare plamki o średnicy 0,5 - 6 mm otoczone czerwoną, brunatnoczerwoną lub brunatną obwódką, które powiększają się i obejmują cały liść. W miarę rozwoju choroby porażane są kolejne, coraz młodsze liście. W przypadku silnych infekcji może dojść do zniszczenia ulistnienia, które porażone rośliny chcą odbudować. A dzieje się to kosztem zgromadzonego w korzeniach cukru. W efekcie mamy obniżoną zawartość cukru w korzeniach i obniżoną jakość technologiczną soku. Przedstawiamy fungicydy, którymi można zwalczać chwościka buraka: Alert Solo 250 EW, Antracol 70 WG, Capitan 250 EW, Dithane Neo Tec 75 WG, Duett Ultra 497 SC, Eminent 125 SL, Horizon 250 EW, Intizam SC, Matador 303 SE, Miedzian 50 WP, Miedzian Extra 350 SC, Moderator 303 SE, Optan 183 SE, Orius 250 EW, Orius Extra 250 EW, Rekord 125 SC, Respekto 125 SC, Rubric 125 SC, Safir 125 SC, Sfera 267,5 EC, Soprano 125 SC, Syrius 250 EW, Tango Star 334 SE, Tebu 250 EW, Topsin M 500 SC, Yamato 303 SE. Rośliny motylkowe grubonasienne: Najbardziej rozpowszechnioną metodą zbioru grochu jest zbiór jednoetapowy, gdy 80 – 90% nasion jest twardaych, a słoma sucha. Kiedy górne strąki stają się pergaminowe, a dolne brązowe i suche, możne na plantacji zastosować preparat Basta 200 SL, w celu równego dosychania. Termin zbioru grochu przypada najczęściej na okres od 20 lipca do 20 sierpnia. Nasiona po zbiorze należy dosuszyć do zawartości wody nie wyższej jak 14%. Łubiny zbieramy najczęściej jednoetapowo, gdy zaschnie około 60 – 70% strąków na pędach bocznych pierwszego rzędu. Okres ten przypada najczęściej na początek lipca. Po zbiorze nasiona należy dosuszyć do wilgotności 15%. Nasion przeznaczonych do siewu nie powinno pozbawiać się wilgotności szybciej niż 3% na dobę. Na plantacje nierówno dojrzewające lub zachwaszczone należy zastosować preparaty powodujące zasychanie roślin, np. Basta 200 SL, Reglone 200 SL. Dojrzewanie zbóż i grochu w mieszankach następuje zazwyczaj w tym samym czasie, dlatego zbiór nie nastręcza trudności. Mieszanki zbóż z łubinem również dojrzewają prawie równomiernie, tylko w latach o dużych ilościach opadów opóźnia się dojrzewanie, szczególnie łubinu żółtego. Ogólnie należy przyjąć, że zbioru dokonujemy, gdy dojrzałość techniczną uzyska gatunek później dojrzewający w mieszance. Po omłocie mieszanki strączkowo-zbożowe wymagają doczyszczenia i dosuszenia do około 14% wilgotności. Ziemniaki: W miesiącach letnich na plantacjach ziemniaka podczas ciepłej i wilgotnej pogody masowo występuje zaraza ziemniaka. Pierwsze objawy pojawiają się na odmianach wczesnych z końcem czerwca lub początkiem lipca, natomiast na odmianach późnych na przełomie lipca i sierpnia, zależnie od panujących warunków pogodowych. Pierwszy zabieg powinien być wykonany: - gdy zwierają się międzyrzędzia u odmian bardzo wczesnych i wczesnych, - w momencie wystąpienia pierwszych objawów na odmianach bardzo wczesnych i wczesnych, - według sygnalizacji WIOR, - w okresach krytycznych, tj. przy wilgotnej i ciepłej pogodzie sprzyjającej występowaniu choroby. Wykonując pierwszy i drugi zabieg, dobrze jest zastosować preparat o działaniu systemicznym, który ochroni intensywnie rosnące łodygi ziemniaka, np. Pyton Consento 450 SC, Cabrio Duo 112 EC, Revus 250 SC. Kolejne zabiegi wykonujemy na podstawie obserwacji pogody lub po 10 – 14 dniach po pierwszym zabiegu preparatem kontaktowym np. Altima 500 SC, Dithane Neo Tec 75 WG i innymi. Pamiętajmy o stosowaniu preparatów zgodnie z etykietą – instrukcją stosowania. Przy doborze środka należy pamiętać, aby nie stosować przez cały okres preparatów o tej samej substancji aktywnej występującej w różnych preparatach, co wpłynie na małą skuteczność zabiegu. W przypadku zaobserwowania na ziemniakach niedoboru jakiegokolwiek składnika pokarmowego, należy zastosować odpowiedni nawóz dolistny, np. Ekosol, Ekolist, Insol, Wuxal itp. Sebastian Zwierz, Zbigniew Marciniak, Grzegorz Manowski Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 37 W chlewni i oborze Hodujmy daniele Mięso dziczyzny fermowej ma szereg zalet, na które warto zwrócić uwagę: - wartość odżywcza (mięso danieli zawiera dużo żelaza i białka oraz charakteryzuje się niską zawartością tłuszczu), - bezpieczeństwo konsumenta w hodowli nie używa się prawie żadnych leków, żadnych stymulatorów i hormonów wzrostu, brak modyfikacji genetycznych, nie występuje BSE, - przyjazny środowisku sposób hodowli z niskim poziomem nawożenia i wolny od herbicydów i pestycydów. Najlepsze mięso dają sztuki młode, w wieku około 18 miesięcy. Zwierzę osiąga w tym czasie wagę żywą w granicach 25 - 30 kg. W Polsce nie ma zorganizowanego rynku mięsa dziczyzny fermowej, stąd trudno mówić o jego cenach. Inwencja należy do hodowców i ewentualnych odbiorców. Godna polecenia jest hodowla i produkcja mięsa w gospodarstwach agroturystycznych. Żywe zwierzęta są atrakcją dla turystów, a smaczna pieczeń z daniela atrakcją dla podniebienia i żołądka. Do napisania niniejszego artykułu sprowokowały mnie liczne pytania na temat hodowli danieli w warunkach gospodarstwa rolnego. By hodowla była profesjonalna, należy poznać potrzeby zwierząt. D aniele należą do jeleniowatych. Są trawożerne, należą do przeżuwaczy i są łatwe w hodowli. Daniel jest zwierzęciem średniego wzrostu. Jego wysokość w kłębie to 80 - 90 cm. Byki są zawsze większe. Masa ciała dorosłych osobników to 45 - 60 kg łanie i 70 - 120 kg - byki. Okrywa włosowa (suknia) daniela jest płowa z białymi kropkami, zimowa szaro-popielata. Występują liczne odmiany barwne danieli (porcelanowe, czarne, białe). Zwierzęta posiadają białą plamę na zadzie, tzw. lustro obramowane po bokach czarnymi paskami, ogon (kwiat) jest długi i mechliwy, z zewnątrz czarny, od spodu biały. Byki dorosłe mają poroże w formie łopat. Hodowla danieli jest bardzo dobrym pomysłem na dodatkowe źródło dochodu wszędzie tam, 38 gdzie pozwalają na to warunki środowiskowe. Za fermową hodowli danieli przemawiają następujące argumenty: - możliwość wykorzystania rolniczego gruntów o niskiej bonitacji lub odłogowanych, - alternatywne źródło dochodu i możliwość utworzenia nowych miejsc pracy związanych z hodowlą, przetwórstwem i turystyką, - zwiększenie produkcji zbóż, siana, okopowych stosowanych w do -karmianiu zimowym, - zwiększenie atrakcyjności gospodarstw agroturystycznych, - możliwość wprowadzenia na rynek mięsa o wysokich walorach dietetycznych. Daniele hodowane są przede wszystkim na mięso (taka produkcja dominuje w Europie) i ten kierunek ma szanse rozwoju w Polsce. Jak założyć hodowlę? Według nauk zootechnicznych i praktyków zajmujących się danielami założenie ich hodowli nie jest przedsięwzięciem trudnym ani kosztownym. Zwierzęta nie wymagają żadnych kosztownych budynków i mogą być utrzymywane pod gołym niebem. Konieczne jest jednak zapewnienie osłony (naturalne lub sztuczne) przed wiatrem i słońcem. Największy koszt stanowi ogrodzenie terenu, na którym daniele będą przebywały i kupno stada podstawowego. Przy zakładaniu hodowli danieli trzeba pamiętać o odpowiednim położeniu fermy. Hodowla powinna być zlokalizowana w spokojnej okolicy, bez tradycji kłusowniczych wśród ludności, oddalona od ruchliwych dróg, nienarażona na penetrację ludzi oraz bezpańskich psów i innych drapieżników. Najlepiej, by ferma była położona w jednym 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze obszarowo kawałku. Łatwiejszy nadzór i kontrolę nad stadem zapewni nam położenie hodowli na równym terenie. Jakość gleby nie ma większego znaczenia, aczkolwiek ma wpływ na jakość pastwiska, a z tym wiąże się ilość utrzymywanych na danej powierzchni zwierząt. Pastwisko jest podstawą żywienia danieli. Kwatery dzielimy na zimowe i letnie. Zimowe tworzymy blisko budynków gospodarskich, co umożliwia nam łatwą i szybką obsługę zwierząt, a także oswajanie ich przez codzienny z nimi kontakt. W przypadku gdy na kwaterach nie ma drzew, krzewów czy rowów, budujemy osłony przed wiatrem, tzw. wiatrołapy. Na kwaterach zimowych powinny znajdować się również paśniki dla zwierząt, a na letnich pamiętamy o zacienionych miejscach. Jako pomoc w prowadzeniu hodowli służyć nam może także pastuch elektryczny, montowany na ogrodzeniu. Koszty ogrodzenia zależą od jakości użytych materiałów (słupki, siatka). Najlepsze są słupki z drewna akacjowego lub dębowe, ewentualnie z drewna drzew iglastych - impregnowane. Średnica słupków powinna mieć powyżej 15 cm, głębokość osadzenia od 0,7 - 1,2 m w ziemi, w zależności od rodzaju gruntu. Przy zakupie siatki, prócz jakości, należy pamiętać o wielkości oczek i ich układzie. Bardzo ważny jest naciąg siatki. Daniele z reguły dobrze respektują płot. Należy jednak pamiętać, że są to zwierzęta dzikie i w razie paniki w stadzie zbytnie oszczędności poczynione na ogrodzeniu mogą skutkować ucieczką zwierząt. Układ zagród powinien umożliwiać wypas kwaterowy. Optymalny obszar kwater to 3 - 5 ha, w małych fermach do 30 ha, połączonych korytarzami przepędowymi lub bramami. Bramy między kwaterami winny być umieszczone w narożnikach. Szerokość bram powinna wynosić około 3,5 - 4 m. Z większych kwater jest trudniej przepędzić zwierzęta. Kwatery powinny być połączone z kory- Kilka cennych wskazówek •Zakupów zwierząt należy dokonywać w okresie od połowy grudnia do połowy marca. Dostępne są wtedy zacielone łanie (po bekowisku) oraz cielęta, które już przestają być karmione przez matki. Niskie temperatury sprzyjają bezpieczeństwu transportu. •Zwierzęta dokarmiane łatwo przyzwyczajają się do obsługującego je człowieka, co sprzyja ich oswojeniu. • Należy pamiętać, że obsada zwierząt nie może przekroczyć 15 szt. na 1 ha. •Procent wycieleń u danieli może wynosić do 95%. Wymiany byków należy dokonywać co 4 lata; remont stada - około 5 - 10% łań. tarzem przepędowym, z którego jest dojście do odłowni. Odłownia to pomieszczenie niezbędne przy prowadzeniu dużej hodowli. Służy ono do wszelkich prac, które chcemy i musimy wykonać przy zwierzętach. Składa się z kilku pomieszczeń i poskromu. To wszystko stwarza nam warunki do np. oddzielenia byków od łań po bekowisku lub młodzieży od stada. Poskrom w odłowni umożliwia nam unieruchomienie żywego daniela na czas np. odrobaczania, obcinania poroża, ważenia, kolczykowania, czy też innych zabiegów. Na odłownię można wykorzystać jakiś stary budynek stojący blisko korytarza przepędowego lub wybudować ją na zewnątrz. Jak żywić daniele Żywienie danieli oparte jest na paszach objętościowych - sianokiszonce i sianie, okopowych i zbożach. Do przysmaków danieli należą kasztany i żołędzie. Należy również pamiętać o umieszczeniu na kwaterach z łatwym dostępem lizawek z dodatkiem składników mineralnych i witamin. Daniele muszą mieć zapewniony również stały dostęp do wody. Głównym i podstawowym pożywieniem danieli jest pastwisko (od kwietnia do października), a przy łagodnych zimach daniele korzystają z pastwiska cały rok. Obsada, tj. liczba łań z przychówkiem przypadająca na 1 ha zależy od: rodzaju gleby, ukształtowania terenu, warunków klimatycznych, wydajności i składu gatunkowego runi pastwiskowej, liczby kwater. Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 Im lepsze warunki, tym intensywniejsza może być produkcja. W zimie jeden daniel, np. łania, zjada 0,5 kg pasz treściwych dziennie. Podawana jest także pasza treściwa w postaci ziarna zbóż (głównie owsa, kukurydzy, pszenżyta, jęczmienia). Poza tym zwierzęta zjadają dziennie około 2 kg siana lub zamiennie sianokiszonkę. Siano jest wypełniaczem dla danieli i powinny one mieć go do woli. Pożywienie można dodatkowo wzbogacić, podając marchew, buraki, ziemniaki lub kapustę. Podczas dużych mrozów należy zwiększyć ilość podawanego zboża nawet do 50%. Przy prowadzeniu dobrej hodowli istotną rzeczą jest dodatkowe dokarmianie na pastwiskach łań w miesiącach kwiecień i maj. To daje lepszą kondycję podczas wycieleń oraz większą wagę cielaków. Daniele byki karmimy podobnie jak łanie, lecz po okresie bekowiska, kiedy to jadły śladowo, zwiększamy dawki zboża, a siano podajemy do woli. Należy podkreślić, że optymalne warunki utrzymania danieli i ich żywienia gwarantują dobrą zdrowotność zwierząt, które niezwykle rzadko zapadają na jakieś choroby. Co wiemy o rozrodzie? Daniele są zwierzętami stadnymi. Łania daniela osiąga dojrzałość płciową w wieku 16 miesięcy. Dorosłe łanie danieli przebywają na kwaterach razem z cielakami oraz rocznymi osobnikami. Całe stado prowadzi łania starsza, tzw. licówka. Natomiast starsze byki danieli tworzą małe grupy i usta- 39 W chlewni i oborze lają hierarchie między sobą. Byki danieli bardzo dorosłe, tzw. łopatacze chodzą najczęściej samotnie, szukając ciszy i spokoju. Przed bekowiskiem byki kopią swoimi przednimi badylami doły, do których oddają mocz, powtarzając to przez kilka dni. W tych właśnie dołach (rujowiskach) byki często leżą, beczą i obserwują, a następnie gonią łanie i dochodzi do pokrycia. Kiedy nadchodzi czas bekowiska (rui) zwierzęta stają się bardziej ruchliwe. Widać to w szczególno- ści u rozrzucających gałęzie byków. Wtedy to zwierzęta łączą się w grupy. Trwa to od października do połowy grudnia. Wtedy byki dobierają sobie odpowiednią grupę łań (ile który podoła). Byki danieli w tym okresie są bardzo groźne, wydają specyficzny gardłowy głos przypominający beczenie i mogą przez cały czas bekowiska prawie nic nie jeść. Nie należy ich na siłę karmić, gdyż uzupełnią one swoją wagę po bekowisku - od drugiej połowy grudnia. Wtedy właśnie trzeba oddzielić byki od łań, by przede wszystkim uniknąć późnych wycieleń i słabszych cieląt. Do większości wycieleń dochodzi na przełomie czerwca i lipca, najczęściej rodzi się jedno młode o wadze od 2,5 - 5,5 kg. Młode cielęta karmione są mlekiem do początku zimy. Maksymalny wiek daniela to około 18 lat. W tym okresie łania może na świat wydać ok. 15 cieląt. Opracowała Helena Artyszuk Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Lipiec - sierpień Bydło: Chociaż do tej pory aura nas nie rozpieszcza, to jednak pamiętajmy, aby w upalne dni umożliwić zwierzętom korzystanie z zacienionych miejsc. Bardzo przydatne są wówczas drzewa i zakrzaczenia. Jeśli ich nie ma, może trzeba rozważyć postawienie chociaż prowizorycznych wiat, które uchronią krowy przed palącymi promieniami słońca. Musimy pamiętać bezwzględnie o stałym dostępie do wody. Krowa w upalny dzień może wypić nawet 180 litrów wody. Gdy jej brakuje, na nic zdadzą się nasze zabiegi dla utrzymania wydajności. Ruń pastwiskowa w tych miesiącach wolniej odrasta i jest jej mniej. Bydło nieraz wychodzi bardziej „na spacer”, niż na wypas. Jeśli tylko pozwalają na to zapasy z ubiegłego roku, dokarmiajmy krowy w oborze lub z paśników na pastwisku. Zapobiegnie to spadkowi wydajności krów, jak też korzystnie wpłynie na stan traw. Nie starajmy się braków pasz objętościowych wyrównać paszami treściwymi. Są one drogie, a dodatkowo ich nadmierna ilość w dawce może doprowadzić do kwasicy z jej konsekwencjami. Roje much w sezonie letnim to prawdziwa plaga, i na pastwisku i w oborze. Przystępując do ich zwalczania musimy robić to kompleksowo. Nie wystarczy tylko oprysk w oborze. Powinniśmy również spryskać teren wokół obory i miejsca, gdzie mogą rozwijać się larwy. Trzoda chlewna: W gospodarstwie, gdzie znaczący udział w produkcji ma trzoda chlewna, trzeba szczególnie zwracać uwagę na koszty żywienia, które stanowią często 70% kosztów, a więc stanowią w głównej mierze o opłacalności produkcji. Należy zatem pamiętać o tym, że: Najlepsze efekty ekonomiczne, jak i produkcyjne osiąga się, stosując dwa, a jeszcze lepiej trzy rodzaje pasz dla tuczników. Wówczas wykorzystanie paszy rośnie, a koszty żywienia obniżają się. Przy takim systemie żywienia możemy zapewnić odpowiednią wartość dawki dla poszczególnych faz rozwojowych zwierzęcia. Ekonomiczne żywienie, to odpowiedni skład mieszanki. Wartość dawki nie określamy ilością białka, lecz jego wartością. Ważne jest, aby skład amonokwasowy był zbliżony do składu białka idealnego. Proporcje podstawowych aminokwasów lizyny do metioniny z cystyną, treoniny i tryptofanu w takim białku dla świń mięsnych mają się jak 100 : 62 : 64 : 20. Aby białko mogło być jak najlepiej wykorzystane, dawka musi zawierać odpowiednią ilość energii (stosunek energetyczno-białkowy), związków mineralnych i witamin. Strawność paszy zależy od stopnia ześrutowania, coraz częściej mówi się, że cząstki paszy powinny mieć średnicę do jednego mm. W tym miejscu należy zaznaczyć również, że granulowanie paszy nie poprawia jej strawności, chociaż może ograniczyć straty podczas spożywania jej przez tuczniki. Waga końcowa tuczu decyduje zarówno o mięsności tuczników, jak i wskaźniku wykorzystania paszy. Każda rasa charakteryzuje się indywidualną zdolnością do ilości odkładanego białka w określonym wieku, dlatego w zależności od genotypu tucz powinien być zakończony w optymalnym terminie, najczęściej jest to 100 kg dla ras krajowych i nieco więcej dla krzyżówek z udziałem ras wybitnie mięsnych. Tuczniki linii syntetycznych nawet do wagi 125 kg nie otłuszczają się i osiągają mięsność na poziomie 55 – 57%. Zbigniew Marciniak, Włodzimierz Sawirski 40 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Uwaga hodowcy trzody chlewnej! C oraz częściej pojawiają się informacje dotyczące ognisk afrykańskiego pomoru świń (ASF) na terytorium Ukrainy. Najprawdopodobniej przeniesienie choroby nastąpiło poprzez żywność przywiezioną z Federacji Rosyjskiej. W związku z powyższym Główny Lekarz Weterynarii przypomina o surowych procedurach dotyczących wprowadzania niektórych produktów pochodzenia zwierzęcego. Nie pozwólmy, aby zakaźne choroby zwierząt przedostały się do naszych gospodarstw. Czym jest afrykański pomór świń ? Afrykański pomór świń to groźna, wysoce zakaźna i zaraźliwa choroba wirusowa świń domowych oraz dzików. Ważną drogą rozprzestrzeniania się wirusa ASF jest karmienie zwierząt odpadkami żywności, zakażoną paszą, wodą, bezpośredni kontakt z chorymi zwierzętami. Ludzie nie są wrażliwi na zakażenie wirusem ASF, w związku z czym choroba ta nie stwarza zagrożenia dla ich zdrowia i życia, lecz mogą być przenosicielami wirusa. Wystąpienie ASF skutkuje ogromnymi stratami finansowymi związanymi głównie z upadkami świń, kosztami likwidacji ognisk choroby, a także całkowitym zablokowaniem możliwości sprzedaży i wywozu świń lub wieprzowiny do krajów wolnych od tej choroby. Jak rozpoznać afrykański pomór świń? U świń mogą pojawić się następujące objawy: - liczne upadki (obserwuje się również padnięcia dzików), - sinica skóry, uszu, brzucha i boków ciała, drobne, lecz liczne wybroczyny na skórze, - duszność, pienisty wypływ z nosa, - - - - wypływy z worka spojówkowego, biegunka - często z domieszką krwi, wymioty, niedowład zadu, objawy nerwowe w postaci podniecenia, drgawek mięśni i skurczów kloniczno-tonicznych, - ronienia. Każdy, kto podejrzewa lub zauważy objawy tej choroby zakaźnej, jest zobowiązany do natychmiastowego zgłoszenia jej podejrzenia do Powiatowego Lekarza Weterynarii, bezpośrednio lub za pośrednictwem lekarza weterynarii opiekującego się gospodarstwem lub właściwego miejscowego organu samorządu terytorialnego (wójta, burmistrza). Co dalej po zgłoszeniu o podejrzenie afrykańskiego pomoru ? Po dokonaniu zgłoszenia – do czasu przybycia urzędowego lekarza weterynarii, posiadacz zwierząt zobowiązany jest do: - izolacji i strzeżenia w gospodarstwie wszystkich przebywających tam zwierząt, - wstrzymania się od wywożenia, wynoszenia, zbywania produktów z gospodarstwa, w szczególności mięsa, zwłok zwierzęcych, środków żywienia zwierząt, wody, ściółki, nawozów naturalnych, - niewywożenia z gospodarstwa materiału biologicznego (nasienia, komórek jajowych, zarodków), - uniemożliwienia dostępu osobom postronnym do pomieszczeń lub miejsc, w których znajdują się zwierzęta podejrzane o zakażenie lub chorobę. Na podstawie apelu Głównego Lekarza Weterynarii opracowała Helena Artyszuk Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Starym Polu organizuje dla wszystkich chętnych rolników kurs pt. „Integrowana produkcja roślin rolniczych oraz roślin warzywnych”. Jest to 2-dniowe szkolenie zakończone uzyskaniem stosownego zaświadczenia. Zaświadczenie to wymagane jest do ubiegania się o wydanie certyfikatu IP. Cena kursu 270,00 zł brutto. Producenci, który uzyskali certyfikaty IP, korzystający z działania „Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności”, mogą przez okres 5 lat ubiegać się o zwrot kosztów, maksymalnie do wysokości 2750 zł rocznie. Informacji nt. kursu udziela: Monika Najduk, tel. (55) 270 11 37; (55) 270 11 00, e-mail: [email protected] Szczegółowe informacje na temat integrowanej produkcji znajdują się na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi: http://www.minrol.gov.pl/pol/Jakosc-zywnosci/Integrowana-Produkcja/ Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 41 W chlewni i oborze Trafnym doborem par rodzicielskich do kojarzeń tworzysz rentowność produkcji trzody chlewnej w swoim gospodarstwie OKRĘGOWY ZWIĄZEK HODOWCÓW ZARODOWEJ TRZODY CHLEWNEJ 80-874 Gdańsk, ul. Na Stoku 48 tel./fax (58) 530-04-27, 530-04-44, e-mail: [email protected] Genetyka przynosi szybkie zwiększenie mięsności produkowanego żywca wieprzowego. Wysoka jakość materiału matecznego – loszki „POLSUS”, Filia Gdańsk i knurków „POLSUS”, Filia Gdańsk wnosi lepsze korzyści produkcji w Twojej hodowli i gwarantuje wyższe dochody w momencie klasyfikacji w ubojniach. Wykaz hodowców trzody chlewnej, objętych oceną wartości użytkowej i hodowlanej przez Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej „POLSUS”, Filia w Gdańsku uprawnionych do sprzedaży materiału hodowlanego Stan na dzień 16.06.2013 r. Produkuje Lp. Hodowca Miejscowość Poczta Gmina Nr tel. knurki loszki i loszki krzyżówkowe Rasa 1. Błażek Zenon Kamionka 86-171 Rychława Skórcz 58 582-91-37 605852155 - * 10 2. Browarczyk Tadeusz Smołdzino 83-304 Przodkowo Przodkowo 58 681-96-36 - * 20 3. Burek Stanisław Lubieszyn 83-420 Liniewo Liniewo 58 687-80-63 - * 10 4. Cybulski Zbigniew Ostrowite 5. Ebertowski Ryszard Markubowo 89-662 Ostrowite Chojnice 52 398-74-12 - * 20 83-400 Kościerzyna Kościerzyna 58 686-57-27 * * 10 6. Godlewski Zdzisław Czarlin 83-110 Tczew Tczew 58 536-69-13 607600890 * * 20, 80 7. Gołecki Feliks Mościska 83-240 Lubichowo Lubichowo 58 588-56-03 604888543 * * 20 8. Graban Wiesław Zelgoszcz 83-208 Zelgoszcz Lubichowo 58 588-51-15 669354612 - * 20 9. Gumiński Ryszard Miradowo 83-210 Zblewo Zblewo 58 588-44-34 606937965 - * 20 Rabacino 77-100 Bytów Studzienice 59 821-47-89 * * 10, 70 - * 20 10. Hanasko Zenon 11. Pliszka Józef Zelgoszcz 83-208 Zelgoszcz Lubichowo 58 582-43-06 505956000 12. Hnatiuk Zenon Rabacino 77-100 Bytów Studzienice 59 821-47-93 504066467 * * 10 13. Jurczyński Henryk Wielgłowy 83-120 Subkowy Subkowy 58 536-69-51 601937950 - * 20 14. Koss Beata, Mirosław Gnieżdżewo 84-121 Swarzewo Puck 58 673-37-62 693302914 * * 10, 70 Krawczykiewicz Michał Sternowo 89-641 Nowa Cerkiew Chojnice 52 398-73-84 - * 20 Rabacino 77-100 Bytów Studzienice 59 821-47-82 * * 20 Skórcz 514471825 - * 10 Lubichowo 58 560-95-26 606618096 * * 20, 70 15. 16. Łoza Jarosław 17. Mazurowski Łukasz 18. Mazurowski Marek 42 Wielki Bukowiec 83-208 Zelgoszcz Zelgoszcz 83-208 Zelgoszcz 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Produkuje Lp. Hodowca Miejscowość 19. Miąskowski Stanisław 20. Mokwa Maria Załęże Subkowy Nowakowski Mieczysław Pałubin 22. Regliński Andrzej Smołdzino 21. 23. Roskwitalski Andrzej Wysoka Poczta Gmina Nr tel. knurki loszki i loszki krzyżówkowe Rasa 83-304 Przodkowo Przodkowo 58 681-96-54 * * 10 83-120 Subkowy Subkowy 58 536-83-43 605346075 - * 20 83-430 Stara Kiszewa Stara Kiszewa 58 687-64-32 - * 10 83-304 Przodkowo Przodkowo 58 681-96-61 - * 10 83-212 Bobowo Bobowo 58 562-17-45 606703940 - * 10 24. Skrzypkowski Szczepan Smołdzino 83-304 Przodkowo Przodkowo 58 681-96-30 603452481 * * 20, 80 25. Stefański Marian Skorzewo 83-400 Kościerzyna Kościerzyna 58 687-12-11 665567114 * * 20 Kartuzy 58 681-05-91 607658208 * * 10, 20, 70 58 535-16-79 695940747 * * 10 Miastko 502247997 * * 10 Chojnice 52 397-09-54 - * 20 26. Stolc Józef Kiełpino 83-307 Kiełpino 27. Syldatk Elżbieta Gronowo 83-122 W. Walichnowy Gniew 28. Szepel Edward 29. Szulc Bogdan Węgorzyno Miastko 77-200 Miastko ul. Długa 12/40 Pawłowo 89-600 Chojnice 30. Szynszecki Mirosław Lotyń 89-641 Nowa Cerkiew Chojnice 52 398-72-58 - * 20 31. Śnieg Andrzej Pastwa 82-500 Kwidzyn Kwidzyn 55 275-74-70 602670505 * * 20 89-650 Czersk Czersk 52 398-44-74 603199648 * * 10 32. Talewski Grzegorz Czersk ul. Łubianka 9 33. Terefenko Zbigniew Michałowo 76-223 Stawęcino Główczyce 59 811-66-78 880588100 - * 20 34. Megier Jarosław Wolny Dwór 83-250 Skarszewy Skarszewy 605665567 58 588-22-11 * * 10 * zakres produkcji oraz aktualna w miesiącu możliwość ilościowego zakupu materiału hodowlanego (knurki, loszki) SYMBOLE RAS: 10 - WBP, 20 - BPZ, 50 - ZŁOTNICKA PSTRA, 60 - HAMPSHIRE, 70 - DUROC, 80 – PIETRAIN Wykaz hodowców, którzy zrezygnowali z prowadzenia oceny użytkowości rozpłodowej loch i nieposiadających certyfikatu oraz uprawnień do sprzedaży materiału hodowlanego trzody chlewnej (knurki i loszki): 1. Dahm Józef – Kranek, gmina Skórcz, 2. Cirocki Stanisław – Smołdzino, gmina Przodkowo, 3. Wrona Kazimierz – Łęgowo, gmina Pruszcz Gdański, 4. Wolski Bronisław – Bawernica, gmina Parchowo, 5. Toruńczak Ryszard – Załamkowo, gmina Kamienica Królewska, 6. Borkowski Zbigniew – Kościeleczki, gmina Malbork, 7. Nalikowski Piotr – Dubiel, gmina Kwidzyn, 8. Odya Czesław – Łąg Kolonia, gmina Czersk, 9. Węsierski Jan – Smołdzino, gmina Przodkowo. Wykaz telefonów komórkowych (służbowych) osób udzielających informacji na temat dostępnego materiału hodowlanego: 1. Ryszard Bogusławski - 507088394, 2. Andrzej Bułakowski - 507088396, 3. Arkadiusz Drewing - 507088398, 4. Krzysztof Żółć - 507088399, 5. Aleksandra Kopicka - 507088395. Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 43 W trosce o środowisko WYMOGI WZAJEMNEJ ZGODNOŚCI (CZ. IV) Ochrona środowiska w gospodarstwach rolnych Proces dostosowywania gospodarstw rolnych do wymogów z zakresu ochrony środowiska rozpoczął się przed akcesją do Unii Europejskiej i trwa nieprzerwanie do dzisiaj. Realizowane projekty na rzecz ochrony środowiska, szkolenia i doradztwo zdecydowanie przyczyniły się do wzrostu świadomości i poprawy działań, w tym zakresie, zarówno wśród rolników, jak i mieszkańców terenów wiejskich. Od 1 stycznia 2009 roku wymogi z obszaru „Ochrona środowiska” w ramach Zasady Wzajemnej Zgodności obowiązują wszystkich rolników. G ospodarowanie zgodne z ochroną środowiska to termin bardzo bliski naszym rolnikom, szczególnie tym, którzy aktywnie włączali się w realizację programów na rzecz ochrony środowiska realizowanych w latach 2000 - 2004. Programy realizowane wspólnie z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Ochrona środowiska na terenach wiejskich 2000 - 2003) i Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku (Ochrona środowiska w woj. pomorskim w latach 2003 - 2004) były skierowane do gospodarstw ukierunkowanych na produkcję zwierzęcą. Rolnicy beneficjenci tych projektów uzyskali pomoc doradczą oraz wsparcie finansowe (środki krajowe, unijne, fundusze krajów skandynawskich) na inwestycje proekologiczne do właściwego zagospodarowania nawozów pochodzenia zwierzęcego, a nadrzędnym celem tych projektów była ochrona wód Morza Bałtyckiego przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego. Inwestycje proekologiczne tego typu mogły być realizowane też w ramach innych programów z wsparciem środków unijnych, poczynając od programu SAPARD, po ostatnią edycję „Modernizacji gospodarstw rolnych”w ramach PROW 2007 - 2013 z kwietnia 2013 r. Szczególnie program „Dostosowanie gospodarstw rolnych do wymogów Unii Europejskiej” z roku 2004/2005 był dobrze odebrany przez wielu rolników, którzy przy znaczącym wsparciu środków unijnych wybudowali płyty obornikowe i zbiorniki na płynne nawozy – gnojówkę i gnojowicę. Należy podkreślić, że rolnicy, którzy wykorzystali dane im wówczas możliwości nie mają obecnie problemu z prawidłowym magazynowaniem nawozów pochodzenia zwierzęcego, bez zagrożeń dla środowiska naturalnego. Zagrożenia dla środowiska naturalnego, wynikające z nieprawidłowej gospodarki nawozami pochodzenia zwierzęcego, nie są jedynymi z tytułu prowadzenia produkcji rolnej. Trzeba pamiętać, że nie wszystkie gospodarstwa rolne prowadzą produkcję zwierzęcą, a prawie wszystkie prowadzą produkcję roślinną. 44 W związku z tym, w większości gospodarstw są stosowane środki ochrony roślin, które przechowywane i stosowane w niewłaściwy sposób zanieczyszczają glebę i wody, a w konsekwencji zagrażają zdrowiu ludzi i zwierząt. Substancje niebezpieczne dla środowiska to również oleje napędowe, opałowe, benzyna, oleje przekładniowe, hydrauliczne, smary i płyny hamulcowe. Do nich zaliczane są również substancje niebezpieczne zawarte w używanych w gospodarstwie akumulatorach, świetlówkach, które przy niewłaściwym przechowywaniu stanowią zagrożenie dla środowiska. Należy podkreślić, że w wielu gospodarstwach rolnych sposób przechowywania środków ochrony roślin i gospodarka opakowaniami po zużytych środkach jest prowadzona prawidłowo natomiast wiele niezgodności stwierdza się ciągle w gospodarowaniu olejami napędowymi i innymi produktami ropopochodnymi, a szczególnie olejami zużytymi. Ten obszar wymaga szczególnej uwagi ze względu na panujące jeszcze często przekonanie o nieszkodliwości tych substancji dla nas i dla środowiska. Substancje ropopochodne nie są postrzegane przez wielu użytkowników jako substancje niebezpieczne, stąd też wynika brak środków ostrożności przy ich stosowaniu i przechowywaniu. Paliwa przechowywane są jeszcze często na przepuszczalnym gruncie, co nie zabezpiecza przed ich wnikaniem do gleby i przenikaniem do wód gruntowych, a następnie podziemnych. Tankowanie ciągników i innych maszyn odbywa się zazwyczaj na placu podwórzowym, bez utwardzenia zabezpieczającego przed ich rozlaniem. Kolejnym i bardzo częstym, niebezpiecznym dla zdrowia i środowiska postępowaniem jest wykorzystywanie oleju zużytego jako środka konserwującego do malowania drzwi budynków gospodarczych, ogrodzeń, itd., bez zastanowienia się nad składem chemicznym takiego zużytego oleju i jego wielkiej szkodliwości. W trosce o środowisko - czystość gleby i wód, a przez to o bezpieczeństwo zdrowotne swoich rodzin, w każdym gospodarstwie należy przeanalizować, jak przedstawia się gospodarka paliwami i innymi sub- 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko stancjami niebezpiecznymi, czy stanowią one w gospodarstwie zagrożenie z uwagi na ich specyfikę i jak to zagrożenie można ograniczyć. Dla przypomnienia podajemy zasady składowania w gospodarstwach produktów zawierających substancje niebezpieczne według Zasady Wzajemnej Zgodności (cross compliance) obowiązującej od 1 stycznia 2009 r. 1. Olej napędowy, opałowy benzyna - olej napędowy, opałowy, benzyna powinny być przechowywane w specjalnych zbiornikach zagłębionych w ziemi i zabezpieczonych przed przenikaniem ich zawartości do gruntu, lub - w pojemnikach umieszczonych w miejscu zadaszonym na utwardzonym, nieprzepuszczalnym podłożu, oznakowanych napisem: „OLEJ NAPĘDOWY”, „OLEJ OPAŁOWY”, - miejsca magazynowania powinny być wyposażone w pompę do przepompowywania olejów do specjalnych pojemników przystosowanych i przeznaczonych wyłącznie do napełniania zbiorników ciągników i innych urządzeń oraz środek do zbierania olejów (suche trociny, torf, piasek, specjalny absorbent). Zbiornik na olej napędowy zaopatrzony w pompę 2. Oleje odpadowe, które nie nadają się już do zastosowania, szczególnie oleje silników spalinowych, oleje przekładniowe, hydrauliczne - zużyte oleje należy przechowywać w gospodarstwie do czasu ich przekazania upoważnionemu podmiotowi, gwarantującemu ich zagospodarowanie zgodnie z prawem, w sposób bezpieczny dla środowiska, oleje odpadowe zbiera się i magazynuje selektywnie wg wymagań wynikających ze sposobu ich przemysłowego wykorzystania lub unieszkodliwiania, - podczas zbierania i magazynowania olejów odpadowych niedopuszczalne jest ich mieszanie z innymi odpadami, zwłaszcza odpadami stałymi, odpadami PCB (związki chemiczne wykorzystywane Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 również jako oleje smarne, oleje kondensatorowe, dodatki do klejów trudno rozkładające się w środowisku naturalnym), - oleje odpadowe zbiera się do szczelnych pojemników, wykonanych z materiałów trudno palnych, odpornych na działanie olejów odpadowych, szczelnie zamkniętych, zabezpieczonych przed stłuczeniem, oznakowanych napisem „OLEJ ODPADOWY”, - oleje odpadowe magazynuje się w miejscach utwardzonych, zabezpieczonych przed zanieczyszczeniami gruntu i opadami atmosferycznymi, wyposażonych w środki do zbierania wycieków tych odpadów, - dostęp do miejsc magazynowania olejów odpadowych, w celu opróżnienia lub wymiany pojemnika, jest ograniczony do właścicieli tych pojemników lub przedsiębiorców zajmujących się gospodarowaniem tymi olejami odpadowymi. 3. Środki ochrony roślin - środki ochrony roślin przechowujemy wyłącznie w opakowaniach oryginalnych, - niewykorzystane środki ochrony roślin składujemy w wydzielonych miejscach, np. w zamkniętych pomieszczeniach o nieprzepuszczalnym podłożu, w zamkniętych szafach lub w zamkniętych skrzyniach z dnem zabezpieczającym przed wydostawaniem się środków do podłoża, oznakowanych napisem: „ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN”, - opróżnione pojemniki po środkach gromadzimy w worku lub pojemniku plastikowym, w pomieszczeniu niedostępnym dla osób nieuprawnionych, z dala od żywności i pasz, - opróżnione opakowania dostarczamy do punktu sprzedaży środków ochrony roślin. Należy pamiętać, że postępowanie z produktami zawierającymi substancje niebezpieczne podlega kontroli w ramach Zasady Wzajemnej Zgodności u rolników pobierających płatności bezpośrednie, rolnośrodowiskowe, ONW, a także płatności za zalesianie gruntów rolnych. Stwierdzone w tym obszarze niezgodności podczas kontroli w gospodarstwie mogą skutkować pomniejszeniem wymienionych wyżej płatności, w zależności od poziomu uchybień. W trosce o środowisko, jak również o swoje dopłaty powinny być więc wykonane w gospodarstwie konieczne działania dostosowawcze do wymogów Zasady Wzajemnej Zgodności. W podsumowaniu możemy śmiało stwierdzić, że wielu rolników prowadzi swoją działalność rolniczą, stosując się do wszystkich zaleceń i wymogów z zakresu ochrony środowiska. Często w gospodarstwach spotykamy się ze szczególną troską rolnika o ograniczenie ujemnego oddziaływania prowadzonej produkcji rolnej poprzez stosowanie różnych innowacyjnych rozwiązań w swoim gospodarstwie. Maria Sawirska 45 W trosce o środowisko Wszystko o projekcie BERAS W dniach od 2 do 4 czerwca br. Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku był gospodarzem konferencji kończącej międzynarodowy projekt BERAS Implementation. Oficjalnego powitania wszystkich uczestników, w dniu 3 czerwca, dokonał Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Kazimierz Plocke. Po wystąpieniu ministra głos zabrał Mieczysław Struk, Marszałek Województwa Pomorskiego, który wyraził słowa uznania dla działań na rzecz ochrony środowiska podjętych przez wszystkich partnerów projektu. Dodał, iż popiera inicjatywy, które dotyczą ochrony wód Bałtyku i w przyszłości zapewni wszelką pomoc projektowi BERAS Konferencję otworzył Sekretarz Stanu oraz innym tego Kazimierz Plocke typu projektom. Jako marszałek województwa, położonego w bezpośrednim sąsiedztwie Morza Bałtyckiego, czuje się odpowiedzialny za czystość środowiska, w którym żyją mieszkańcy miast i wsi na terenie Północnej Polski. Podczas konferencji głos zabrał Marszałek Województwa Pomorskiego - Mieczysław Struk 46 Poparcie dla idei ekologicznych wyraził również Dyrektor Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Aleksander Mach. Zaoferował dalszą pomoc przy wdrażaniu zasad ekologicznych w rolnictwie oraz tworzeniu gospodarstw ekologicznych opartych na zasadach ERA. Zapewnił o działaniach doradczych i szkoleniowych podejmowanych przez pracowników Ośrodka, w celu krzewienia świadomości ekologicznej, w tym zwłaszcza zespołu realizującego projekt w województwie pomorskim: koordynatora projektu z ramienia PODR - Katarzynę Jasińską oraz członków zespołu - Katarzynę Kotewicz i Aleksandra Banasika. - Pani Katarzyno, projekt BERAS – Implementation realizowany jest przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku od prawie 3 lat. Jaki jest cel tego projektu? Głównym celem projektu pt. „BERAS – Implementation” jest zmniejszenie zanieczyszczenia Bałtyku poprzez upowszechnienie rolnictwa ekologicznego oraz promocja proekologicznego stylu życia. W regionach nadbałtyckich rolnicy wciąż prowadzą intensywną produkcję rolną, powodując wyciek zanieczyszczeń rolniczych do morza, zwłaszcza związków azotu i fosforu. Stanowi to realne zagrożenie zatrucia Bałtyku. Objawami zanieczyszczenia wód jest tzw. eutrofizacja – m.in. gwałtowne, masowe zakwity sinic i glonów, pojawianie się substancji toksycznych i radykalne zmniejszenie ilości tlenu w wodzie. Bezpośrednio przyczynia się to do wymierania fauny, w tym wielu gatunków ryb, powodując także straty w rybołówstwie. Duży udział w skażeniu Bałtyku mają rzeki, transportujące ścieki rolnicze z pól, leżących nawet w głębi regionów. Ładunek zanieczyszczeń rolnych odprowadzany z Polski stanowi około 37% całkowitej ilości takich zanieczyszczeń spływających do morza ze wszystkich regionów nadbałtyckich. Wiąże się to z tym, że aż 99,7% obszaru naszego kraju leży w zlewni Bałtyku, a zanieczyszczenia z tego terenu odprowadzają do morza dwie duże rzeki: Wisła i Odra. Polska jest zatem w centrum zainteresowania instytucji odpowiedzialnych za ochronę Morza Bałtyckiego. Skutki eutrofizacji odczuwają najbardziej kraje skandynawskie i właśnie one są głównymi inicjatorami działań zmierzających do poprawy tej sytuacji. Jednym z takich działań jest właśnie projekt pt. „BERAS – Implementation” wdrażany od września 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko 2010 r., w ramach „Programu Regionu Morza Bałtyckiego 2007-2013” i współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W projekcie prowadzimy szeroką działalność edukacyjną skierowaną do producentów rolnych, obecnych i przyszłych, czyli także do młodzieży uczącej się w szkołach rolniczych. Szkolimy także decydentów – radnych i urzędników, stanowiących o kierunkach rozwoju Pomorza na szczeblu lokalnym i wojewódzkim, zachęcając do prowadzenia zrównoważonej polityki żywnościowej. Staramy się również zwiększyć świadomość ekologiczną wszystkich mieszkańców Pomorza, przekonując ich o prozdrowotnych korzyściach wynikających z prowadzenia ekologicznej produkcji rolnej. Rolnictwo ekologiczne nie tylko chroni nasze środowisko przyrodnicze, ale także wytwarza żywność wysokiej jakości, która wpływa na poprawę naszego zdrowia. - Z jakimi partnerami współpracują Państwo w tym projekcie? Projekt „BERAS – Implementation” realizowany jest przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, we współpracy z 24 partnerami, przedstawicielami 20 regionów z 9 państw nadbałtyckich. Liderem projektu jest Sodertorn Uniwersity w Sztokholmie. Po stronie polskiej, poza PODR, partnerami są Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, Polski Klub Ekologiczny w Gliwicach, Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie oraz Stowarzyszenie Rolników Indywidualnych „Solidarność”. PODR w Gdańsku współpracował również z gospodarstwem ekologicznym Państwa Danuty i Jacka Plotta oraz z gospodarstwem w trakcie konwersji z produkcji konwencjonalnej na ekologiczną Państwa Beaty i Piotra Dawidowskich. - Konferencja podsumowała dotychczasowe działania projektu BERAS. Jakie rezultaty zostały osiągnięte? W regionach nadbałtyckich stworzony został system ekologicznych gospodarstw wzorcowych – tzw. gospodarstwa wdrożeniowe, które pełnią funkcję centrów edukacyjnych, promując rolnictwo ekologiczne. W Polsce funkcjonuje obecnie 5 takich gospodarstw, a w województwie pomorskim jako wzorcowe uznane zostało gospodarstwo ekologiczne w Trzcińsku, w powiecie starogardzkim. To nasze centrum edukacyjne, które prowadzi warsztaty i zajęcia praktyczne dla rolników pomorskich, zachęcając ich do gospodarowania przyjaznego środowisku. Rolnicy przekonują się, że rolnictwo ekologiczne, oparte głównie na produkcji zwierząt gospodarskich z dużą ilością użytków zielonych oraz roślin motylkowych, daje nadzieję na zmniejszenie ilości zużywania nawozów sztucznych i pestycydów. W gospodarstwie takim tworzy się zamknięty, samowystarczalny system obiegu składników pokarmowych (swoisty ekologiczny recykling), na wzór ekosystemu funkcjonującego w przyrodzie. Dzięki tej równowadze radykalnie zmniejsza się ko- Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 nieczność stosowania przez rolników kosztownych środków ochrony roślin. W ramach konferencji, 2 czerwca, odbył się wyjazd studyjny do wzorcowego gospodarstwa w Trzcińsku. Wizyta studyjna w Trzcińsku Podczas spotkania międzynarodowa grupa partnerów miała okazję zobaczyć piękną salę wykładową, wybudowaną specjalnie na potrzeby projektu. Sala ta pełni funkcję edukacyjną, jak również jest miejscem spotkań i wykładów dla studentów i rolników naszego regionu. Zagraniczni goście mogli zobaczyć również niespotykany w naszym kraju system utrzymania świń na wolnym powietrzu, który wzbudził duże zainteresowanie wśród zwiedzających. Duże zainteresowanie uczestników wizyty studyjnej w Trzcińsku wzbudził system utrzymania świń na wolnym powietrzu Zadawano wiele pytań na temat pastwiskowego wychowu świń. Gospodarz wyjaśniał wszystkie szczegóły na temat technologii utrzymania zwierząt, rozrodu, żywienia i sprzedaży. Oprócz produkcji zwierzęcej ważną rolę w gospodarstwie pełni produkcja roślinna. Musi ona być w pełni podporządkowana produkcji zwierzęcej i pokrywać zapotrzebowanie zwierząt na paszę. Dlatego ułożony płodozmian obejmuje rośliny zbożowe i strączkowe, w tym koniczynę - jako niezbędne źródło białka dla 47 W trosce o środowisko trzody chlewnej i azotu dla gleby. Zainteresowanie gości w tym zakresie było również bardzo duże. Omówiono wiele kwestii technologicznych i ekonomicznych. BERAS to nie tylko redukcja zanieczyszczeń środowiska, to także nowy styl życia. W wielu jadłodajniach naszych skandynawskich partnerów posiłki przygotowywane są już wyłącznie według zasady BERAS - „Dieta dla Czystego Bałtyku”. Mamy nadzieję, że takie stołówki oferujące żywność ekologiczną pojawią się wkrótce także w województwie pomorskim. Według BERAS spożywanie mniejszej ilości mięsa (20% całkowitej diety), a zwiększenie konsumpcji warzyw i przetworów zbożowych z pełnego ziarna może znacznie zredukować emisję gazów cieplarnianych, czyli ograniczyć także emisję zanieczyszczeń do powietrza. Głównym rezultatem prowadzonego przez nas projektu jest stworzenie szerokiej sieci współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej: rolników, przetwórców, konsumentów żywności, instytucji naukowych i badawczych, placówek edukacyjnych i służby zdrowia, w celu podniesienia społecznej świadomości w zakresie ochrony środowiska i profilaktyki zdrowia. Zainicjowanie takiej współpracy ma bardzo duże znaczenie dla naszej najbliższej przyszłości i powinno zaowocować dalszymi działaniami, które mogą zwiększyć średnią długość życia i jednocześnie poprawić jakość tego życia w społeczeństwie np. stworzyć lepsze warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji w czystym środowisku. Podczas konferencji podsumowującej dotychczasowe działania, została podpisana przez przedstawicieli partnerów z jedenastu państw nadbałtyckich, deklaracja kontynuacji projektu w kolejnej unijnej perspektywie finansowej, planowanej na lata 2014 - 2020. - Jakie są szanse rozwoju rolnictwa ekologicznego w naszym regionie? W województwie pomorskim jest prawie 800 gospodarstw ekologicznych. Rolnictwo ekologiczne jest szansą w warunkach konkurencji z rolnictwem wysokorozwiniętych państw Unii Europejskiej, tym bardziej, iż rolnicy prowadzący gospodarstwa metodami ekoloDyrektor PODR - Aleksander Mach gicznymi mogą podpisał porozumienie o współpracy otrzymywać z budżetu UE dotacje do upraw. W nowej perspektywie finansowej zaplanowanych jest również szereg działań wspierających produkcję ekologiczną i praktyki wpły- 48 wające na poprawę środowiska. Rolnictwo ekologiczne przyczynia się również do powstawania miejsc pracy, ponieważ są zazwyczaj mniejsze i bardziej zróżnicowane niż gospodarstwa tradycyjne, wymagają dużo więcej nakładów pracy ręcznej niż gospodarstwa konwencjonalne, stanowią bardzo dobrą bazę do prowadzenia turystyki wiejskiej i ekologicznej oraz stanowią nowe obszary badań naukowych. - W jaki sposób PODR będzie promował produkty ekologiczne i proekologiczny styl życia w województwie pomorskim? Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku od wielu lat promuje produkty ekologiczne i regionalne na targach, wystawach, dożynkach i innych imprezach o podobnym charakterze, organizowanych w ramach swojej działalności. Wiedza o wartościach odżywczych i dietetycznych tych produktów przekazywana jest na licznie organizowanych szkoleniach, zarówno o zasięgu powiatowym, jak i wojewódzkim. Nasza misja na najbliższe lata, to przede wszystkim podnoszenie wiedzy i świadomości prośrodowiskowej wśród najmłodszych (dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym) oraz stworzenie „platformy” łączącej producentów i konsumentów żywności ekologicznej. -To nie jest jedyny międzynarodowy projekt prowadzony ostatnio przez PODR w Gdańsku. Rzeczywiście, w styczniu br. zakończony został 3-letni edukacyjno-badawczy projekt pt. „Mokradła, glony i biogaz - przeciwdziałanie eutrofizacji Południowego Bałtyku” zrealizowany przez nasz ośrodek, w ramach „Programu Współpracy Transgranicznej Południowy Bałtyk 2007 - 2013” (WAB), z udziałem 10 szwedzkich i polskich partnerów, m.in. szwedzkiej Gminy Trelleborg, Uniwersytetu w Kalmarze oraz Instytutu Oceanologii PAN w Sopocie. Celem projektu było także ograniczenie spływu do Bałtyku zanieczyszczeń rolniczych, ale nieco inną metodą. Projekt skierowany był do rolników, którzy nie są zainteresowani produkcją ekologiczną, a prowadzą intensywną działalność rolniczą i stosują duże ilości nawozów sztucznych. Zanieczyszczenia, spływając do morza z nawożonych pól, przyczyniają się do niekorzystnych zjawisk, w tym do gwałtownego zakwitu glonów i sinic. Projekt wykazał, że glony zbierane ze strefy przybrzeżnej Bałtyku mogą być wykorzystane w biogazowniach rolniczych do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Natomiast odpady z tych biogazowni nadają się do nawożenia pól, zamiast nawozów sztucznych, co ograniczy wytwarzanie zanieczyszczeń obszarowych. Zredukuje to masowe namnażanie się fitoplanktonu i glonów zarówno w Bałtyku, jak i w zbiornikach słodkowodnych. Projekt WAB miał charakter innowacyjny i został wyróżniony przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego jako pozytywny przykład realizacji projektu współfinansowanego przez Unię Europejską. Opracowanie PODR w Gdańsku 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Z prac Pomorskiej Izby Rolniczej POWIAT PUCKI POWIAT STAROGARDZKI W dniu 13 maja br., w świetlicy wiejskiej w Świecinie odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej z powiatu Puck. W posiedzeniu uczestniczyli: Henryk Doering – Wójt Gminy Krokowa, Włodzimierz Olszewski – Dyrektor OT ANR Gdańsk, Ryszard Drzewiecki – ANR OT Gdańsk, członkowie Rady Powiatowej PIR Powiatu Puckiego oraz rolnicy. W dniu 19 maja br. odbyło się wyjazdowe posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Starogardzkiego. Przed wyjazdem Pan Lech Kolaska - Przewodniczący Rady i jednocześnie Członek Zarządu PIR przedstawił sprawozdanie z działalności Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej, jak również sytuację rolnictwa w powiecie starogardzkim. Zwięczeniem posiedzenia był udział delegatów i ich rodzin w Pomorskim Pikniku Drobiowym, który odbył się w Pomorskim Hurtowym Centrum Rolno-Spożywczym S.A. „Renk” w Gdańsku. Zaproszeni goście i uczestnicy spotkania Spotkanie zostało zorganizowane na prośbę Agencji Nieruchomości Rolnych, ponieważ wiodącym tematem była sprzedaż działki nr 629/4. Problemem stał się fakt, iż tej działki nie można podzielić, ponieważ nie można odnaleźć jednego z wierzycieli. Po dyskusji, za sprzedażą działki w całości głosowało 9 osób, a 4 wstrzymały się. W trakcie spotkania Prezes PIR pan Zenon Bistram przedstawił obecną sytuację w rolnictwie oraz istotne fakty z działalności Pomorskiej Izby Rolniczej. Wojciech Richert W Pomorskim Hurtowym Centrum Rolno-Spożywczym S.A. „Renk” w Gdańsku W czasie Pikniku można było spotkać się i bezpośrednio porozmawiać z przedstawicielami instytucji rolniczych oraz uczestniczyć w licznych konkursach dotyczących wiedzy o drobiu. Nasi delegaci i ich rodziny brały w nich czynny udział, zdobywając nagrody, które wręczali członkowie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej. Podczas Pikniku można było degustować potrawy z drobiu przygotowane przez panie z kół gospodyń wiejskich z województwa pomorskiego oraz 49 Pomorska Izba Rolnicza poznać sposób przyrządzania tych dań. Piknik Drobiowy został zorganizowany przez Pomorską Izbę Rolniczą ze środków Funduszu Promocji Mięsa Drobiowego. Lilla Śledź POWIAT SŁUPSKI Rada zwołana 23 maja br., przez Przewodniczącego Zdzisława Kołodziejskiego, odbyła posiedzenie w sali konferencyjnej Agencji Nieruchomości Rolnych Sekcji Gospodarowania Zasobem w Słupsku. rolnicy mogą składać do 25 czerwca wnioski o dopłaty do zużytego materiału siewnego. Przewodniczący Zdzisław Kołodziejski w podsumowaniu posiedzenia przedstawił wnioski, które zostały przyjęte przez Radę: - propagowanie zasadności zakładania barci leśnych przez Lasy Państwowe, z uwagi na malejącą populację pszczół, - zgłoszenie propozycji poczynienia starań, aby dopłaty do gruntów rolnych przysługiwały spółce mającej tytuł prawny do gruntów. W posiedzeniu uczestniczył Delegat PIR do KRIR Andrzej Tandek, który odniósł się do zgłaszanych problemów. Zenona Mazurczyk POWIAT CZŁUCHOWSKI W trakcie spotkania Dyrektor OT ANR Włodzimierz Olszewski wyjaśnił powody organizowania przetargów nieograniczonych na krótkotrwałe dzierżawy. W trakcie dyskusji członkowie rady wyrażali swoje wątpliwości związane z tymi przetargami. Natomiast Dyrektor ANR zapewnił o monitorowaniu dalszych czynności po przeprowadzonych przetargach. Następnie Zastępca Kierownika Gospodarstwa Nadzoru i Administrowania Zasobem WRSP w Słupsku Adam Kleina podał pocieszającą informację, że w trakcie przygotowania są grunty w ramach 30% wyłączeń, które będą zbywane w przetargach ograniczonych. Zastępca Kierownika Biura Powiatowego ARiMR w Słupsku Krzysztof Remiszewski odniósł się do tematu dopłat do wydzierżawionych nieruchomości. Poinformował zebranych, że przysługują one posiadaczowi gruntów na dzień 31 maja roku, w którym został złożony wniosek. Dalej przedstawiciel ARiMR omówił kampanię przyjmowania wniosków o płatności, a Kierownik BP ODR w Słupsku doradztwo rolnicze w kampanii wnioskowej 2013. Aktualne informacje z działalności Agencji Rynku Rolnego przedstawił Zastępca Dyrektora OT w Gdyni Leszek Golasiński. Według wyliczeń, kwota mleczna za rok kwotowy 2012/2013 została przekroczona o 0,1%, a kary z tytułu przekroczenia nie będą tak dotkliwe, jak przy pierwszym przekroczeniu. Agencja realizuje program szklanki mleka, owoców dla szkół i pomoc żywnościową. W ramach pomocy de minimis 50 W dniu 20 czerwca, w Zakładzie Doświadczalnym Oceny Odmian w Wyczechach odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej PIR w Człuchowie. Wśród zaproszonych gości byli: Burmistrz Miasta i Gminy Czarne – Jan Zieniuk, Beata Wika Czarnowska – Członek Zarządu PIR, Kierownik ARiMR w Człuchowie – Krzysztof Szymański, przedstawiciele Rady Gminy i Urzędu Miasta Czarne. Pan Józef Rzeszutek przedstawił zakres doświadczeń na poletkach różnych odmian i rodów, które moją szansę stać się nowymi odmianami. Uczestnicy spotkania mogli zapoznać się z zalecanymi na nasz teren odmianami: pszenżyta ozimego i jarego, jęczmienia ozimego i jarego, żyta ozimego, owsa, łubinu wąskolistnego i grochu pastewnego. Każda odmiana na poletku doświadczalnym była na dwóch poziomach nawożenia - z pełną ochroną roślin i bez ochrony. Duże zainteresowanie zebranych wzbudziła uprawa konopi włóknistych. Pan Krzysztof Szymański przedstawił stan opracowywania wniosków przyjętych podczas tej kampanii oraz przygotowanie wniosków do kontroli administracyjnej. Gabriela Łozowicka Pomorska Izba Rolnicza Wspólne posiedzenie Zarządu z Komisją Budżetową oraz Komisją Rewizyjną PIR W dniu 12 czerwca br., w siedzibie Pomorskiej Izby Rolniczej w Pruszczu Gdańskim odbyło się wspólne posiedzenie Zarządu PIR z Komisją Budżetową oraz Komisją Rewizyjną Pomorskiej Izby Rolniczej. Podczas spotkania omówiono zmiany do prowizorium budżetu na 2013 rok oraz realizację i wykonanie budżetu za rok 2012. Komisja Budżetowa jednogłośnie zatwierdziła budżet na rok 2013. Natomiast Komisja Rewizyjna pozytywnie zaopiniowała i zaakceptowała wykonanie budżetu za rok 2012. Ustalono termin VI Walnego Zgromadzenia na dzień 1 lipca br. oraz porządek obrad. Podczas posiedzenia Zarządu omawiano spostrzeżenia i wnioski z wyjazdu studyjnego do Hiszpanii, w którym uczestniczyli członkowie Zarządu oraz przedstawiciele Rad Powiatowych PIR. Omówiono kwestię organizacji pikników: mięsnego i zbożowego, oraz sprawę rekrutacji uczestników na letnie kolonie i półkolonie dzieci osób ubezpieczonych w KRUS. Członkowie Komisji Budżetowej PIR Członkowie Komisji Rewizyjnej PIR Anna Bełdycka 51 Pomorska Izba Rolnicza Pomorski Piknik Drobiowy 2013 O tym, że warto spożywać mięso drobiowe i jak je można smacznie przyrządzić mogli przekonać się uczestnicy Pikniku Drobiowego zorganizowanego 19 maja br., na terenie Pomorskiego Hurtowego Centrum Rolno-Spożywczego „Renk” w Gdańsku, przez Pomorską Izbę Rolniczą. D opisała zarówno pogoda, jak i goście, których zwabiły na plac, gdzie odbywał się piknik, nie tylko skoczne dźwięki kaszubskiej muzyki, ale przede wszystkim intrygujące zapachy drobiowych potraw przygotowanych przez panie z kół gospodyń wiejskich. Organizatorzy dobrze zadbali o żołądki swoich gości. Każdy mógł, nie tylko spróbować drobiowych specjałów, ale również poznać sposób ich przyrządzania oraz dowiedzieć się, dlaczego warto, aby na naszych stołach często gościł drób. O tym, że gospodynie przyrządziły smaczne potrawy świadczyły tłumy zainteresowanych zgromadzone wokół stoisk degustacyjnych. Dodatkową atrakcją pikniku były konkursy dotyczące mięsa drobiowego skierowane zarówno do dzieci, jak i dorosłych. One również cieszyły się dużym zainteresowaniem nie tylko dlatego, że można było wygrać wiele cennych nagród, ale przede wszystkim ze względu na dobrą, dowcipną zabawę z połączoną z elementami edukacyjnymi. Pomorska Izba Rolnicza po raz kolejny pokazała, jak można trafić w gusta „mieszczuchów”, promując zdrowe, ekologiczne produkty pochodzące z pól i ferm pomorskich rolników. Głównym celem Pikniku, który został sfinansowany z Funduszu Promocji Mięsa Drobiowego, była nie tylko promocja spożycia mięsa drobiowego, ale również wskazanie konsumentom, jak ważne jest, aby wybierać polskie produkty, których jakości nie musimy się wstydzić. WOP 52 Pomorska Izba Rolnicza Pomorska Izba Rolnicza na Targach w Lubaniu i Starym Polu Występy zespołów ludowych, prezentacje zwierząt hodowlanych, produktów regionalnych to zaledwie niewielka część atrakcji, jakie czekały na gości podczas imprez targowych w Lubaniu i Starym Polu zorganizowanych przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego. W targowej imprezie, zgodnie już z dwudziestoletnią tradycją, uczestniczyła również Pomorska Izba Rolnicza. Przedstawiciele PIR na czele z Prezesem Zenonem Bistramem udzielali konsultacji i odpowiadali na pytania zainteresowanych rolników dotyczące aktualnej sytuacji na wsi oraz przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej. Ponadto Prezes Zenon Bistram i Przewodniczący Jan Wiczling wręczyli najlepszym hodowcom bydła mlecznego i mięsnego nagrody ufundowane przez samorząd rolniczy. Targi, organizowane przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, które w tym roku odbyły się w dniach 8 i 9 oraz 15 i 16 czerwca to największe i najciekawsze wydarzenia promujące rolnictwo, przyciągające dziesiątki tysięcy zwiedzających oraz setki wystawców. - Głównym celem naszych targów jest zaprezentowanie rolnikom i mieszkańcom obszarów wiejskich nowoczesnych maszyn i urządzeń rolniczych, najnowszej generacji nawozów, środków ochrony roślin, ulepszaczy glebowych, pasz oraz środków żywieniowych dla zwierząt. W trakcie trwania imprezy nie zabrakło również stoisk twórców ludowych prezentujących rękodzieła sztuki ludowej, produkty lokalne i regionalne. Targom towarzyszyła też bogata oferta ogrodnicza – mówił Aleksander Mach, dyrektor PODR. W Lubaniu ogromnym zainteresowaniem cieszył się konkurs kulinarny pn. „Tradycyjna zupa pomorska”, w którym udział wzięło 16 KGW. Fundatorem nagrody za zajęcie II miejsca, za wyśmienitą zupę rybną, dla KGW w Wąglikowicach z powiatu kościerskiego była Pomorska Izba Rolnicza. Gratulujemy wszystkim Kołom wspaniałych i smacznych potraw. Dzięki Wystawie Zwierząt Hodowlanych goście, którzy zdecydowali się w tych dniach odwiedzić Lubań i Stare Pole mogli poznać osiągnięcia hodowców zwierząt Pomorza oraz Warmii i Mazur. Prezentowali oni przede wszystkim bydło mleczne i mięsne, konie i trzodę chlewną. Obok wystawy odbył się też pokaz królików, drobiu ozdobnego i ptaków egzotycznych. Renata Wiczling 53 Pomorska Izba Rolnicza Najlepszy Gospodarz i Gospodyni 2013 W dniu 26 maja, w hali sportowej Zespołu Szkół w Debrznie, w powiecie człuchowskim odbył się konkurs na Najlepszego Gospodarza i Najlepszą Gospodynię 2013 roku, zorganizowany przez Urząd Miasta i Gminy Debrzno, a koordynowany przez Katarzynę Marek - Inspektor ds. Rolnictwa i Ochrony Środowiska. Młodzi rolnicy w wieku do 35 lat rozwiązywali test z ogólnej wiedzy rolniczej. Największą wiedzą wykazał się pan Michał Laskowski i zdobył tytuł Najlepszego Gospodarza. Drugie miejsce zajął pan Radosław Sadłowski, a trzeci był pan Sławomir Magnowski. Natomiast wśród pań tytuł Najlepszej Gospodyni zdobyła pani Karolina Barska, drugie miejsce zdobyła pani Dominika Sadłowska, a trzecie pani Longina Kawczak. Najlepszą potrawę przygotowała pani Bogumiła Marek. Była to kaczka po debrzneńsku. Natomiast w grupie wiekowej po 35. roku życia zgłosiło się siedmiu panów. Odpowiadali oni na pytania związane z rolnictwem, KRUS-em oraz z zagadnieniami dotyczącymi zachowania bezpieczeństwa w gospodarstwie rolnym. W tej grupie laureatami zostali: I miejsce - pan Zbigniew Bielecki, drugie - pan Andrzej Ziemnicki, a trzecie - pan Krzysztof Barski. Gabriela Łozowicka List otwarty prezesa Wielkopolskiej Izby Rolniczej P oniżej prezentujemy list otwarty prezesa Wielkopolskiej Izby Rolniczej w sprawie publikacji prasowych na temat rzekomej powszechności nielegalnego stosowania antybiotyków w żywieniu zwierząt. W związku z pojawiającymi się w mediach informacjami o rzekomo powszechnej wśród hodowców praktyce „faszerowania zwierząt antybiotykami”, Wielkopolska Izba Rolnicza pragnie wrazić swój stanowczy sprzeciw przeciwko przypisywaniu większości rolników stosowania nieuczciwych praktyk i szkalowaniu w ten sposób tych, którzy karmią utrzymywane w gospodarstwach zwierzęta w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami, zdrowym rozsądkiem oraz etyką zawodową. Nie negujemy, że zdarzają się opisywane przez dziennikarzy niedopuszczalne sytuacje nieprzestrzegania obowiązujących zasad żywienia i leczenia zwierząt oraz zdrowia konsumentów, która to zasada jest nadrzędna na każdym etapie produkcji żywności, pozwalamy sobie jednak zauwa- 54 żyć, że przypadki nieetycznego postępowania notowane są także w innych grupach zawodowych. Stawianie nieuprawnionych tez o powszechności „mafijnych układów” pomiędzy hodowcami i weterynarzami podważa nie tylko dobrą opinię o polskiej żywności, lecz także rzetelność wykonywania obowiązków przez powołane do kontroli hodowli i bezpieczeństwa żywności uprawnione jednostki państwowe. Nieodpowiedzialne uogólnianie wykrytych przez dziennikarzy przypadków wydaje się być działaniem inspirowanym przez środowiska, którym zależy na pogłębianiu notowanego w Polsce kryzysu hodowli drobiu i trzody chlewnej, by w ten sposób osłabić naszą pozycję na światowym rynku żywności. Prezes Wielkopolskiej Izby Rolniczej (-) Piotr Walkowski www.ppr.pl Z wizytą u rolnika W gospodarstwie edukacji rolniczej W miejscowości Osice, w gminie Suchy Dąb na Żuławach Pan Tomasz Łukaszewicz wspólnie z żoną Katarzyną od 8 lat prowadzą 19-hektarowe gospodarstwo odziedziczone po rodzicach. G łównym źródłem utrzymania rodziny jest sprzedaż produkowanych w gospodarstwie zbóż, rzepaku, ziemniaków oraz jaj kurzych. Od paru lat Pani Katarzyna podjęła się dodatkowej, nowej i obiecującej działalności związanej z edukacją rolniczą dzieci w wieku przedszkolnym oraz dzieci ze szkół podstawowych. Są to głównie dzieci z okolicznych szkół i przedszkoli przywożone na miejsce własnym lub zorganizowanym transportem. Jak mówi Pani Kasia: „Jest to dodatkowe i sprawiające przyjemność źródło dochodu.” Przerwa w zajęciach edukacyjnych Państwo Katarzyna i Tomasz Łukaszewiczowie Zakres realizowanych w gospodarstwie tematów określa rodzina rolnika, a głównie Pani Kasia. Oni przygotowują i realizują zajęcia, a nauczyciele opiekują się grupą i sprawują nad dziećmi nadzór pedagogiczny. Pani Katarzyna prowadzi zajęcia dla dzieci przedszkolnych Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 Wybór tematów prowadzonych w gospodarstwie jest bardzo duży i obejmuje zrównoważoną produkcję rolniczą roślinną i zwierzęcą. Przykładowo są to: „Jak dawniej powstawał chleb”, Poznajemy łąki i pastwiska”, „Droga mleczna”, „Ścieżka produkcji oleju”, ”Ścieżka wełny” i inne podobne tematy. Dla młodszych dzieci gospodarze proponują zabawy pozwalające poznać środowisko wiejskie oraz pochodzenie i walory wiejskich produktów. Zabawy obejmują proste czynności sprawiające dzieciom przyjemność, np. rozpoznawanie, karmienie i naśladowanie zwierząt znajdujących się w gospodarstwie, takich jak: kucyk, kozy, owce, kury, gęsi, kaczki, trzoda chlewna, króliki. Jeden z tematów realizowany w gospodarwstwie edukacyjnym Państwa Łukaszewiczów 55 Z wizytą u rolnika W gospodarstwie są różne gatunki zwierząt Oferta edukacyjna gospodarstw wiejskich jest obiecującym kierunkiem działalności uzupełniającym podstawowe źródła dochodu w gospodarstwie, ale także spełniającym szerzej rozumianą misję społeczną w sytuacji, gdy coraz więcej dzieci nie posiada wcale lub ma fałszywe wyobrażenie na temat pochodzenia żywności. Gospodarstwa edukacyjne pozwalają na lepsze zrozumienie wsi i wytworzenie osobistych relacji ogółu społeczeństwa z rolnictwem, a w perspektywie przyczynić się do obrony bioróżnorodności i zrównoważonego korzystania z obszarów wiejskich. Opracował Lech Czarnecki Inspekcja ochrony roślin rozpoczyna kontrole K ontrole upraw kukurydzy pod kątem GMO rozpoczyna Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa - poinformował PAP szef Inspekcji Tadeusz Kłos. Uprawy roślin genetycznie modyfikowanych są w Polsce zakazane. Jeżeli zostanie udowodnione, że wysiano niedozwolone ziarna GMO, rolnikowi grożą wysokie kary, łącznie ze zniszczeniem uprawy - zaznaczył Kłos. Inspekcja planowo przeprowadzi 9 tys. kontroli, ale zapowiada też kontrole interwencyjne - wszczęte po zgłoszeniach od obywateli o podejrzeniu, że jest uprawiana kukurydza GMO. Jak mówił Kłos, Inspekcja dopiero rozpoczyna kontrole, gdyż wcześniej nie było to możliwe ze wzglę- 56 du na opóźnienia wegetacji roślin. - Kukurydza musi być w odpowiedniej fazie wzrostu, by można było w sposób reprezentatywny pobrać próbki - powiedział. Dodał, że Inspekcja ma specjalne testy paskowe do sprawdzania na polu, czy roślina jest zmodyfikowana genetycznie. Testy sprawdził Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie. W przypadku stwierdzenia przez test paskowy, że uprawa jest GMO, próbka zostanie przekazana do badań laboratoryjnych. Kłos zaznaczył, że w pierwszej kolejności będą sprawdzane opakowania od nasion. Jeżeli dokumentacja wykaże, że nasiona nie mają modyfikacji, nie będzie konieczności badania polowego. www.ppr.pl 7- 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia WARSZTATY DLA KOBIET Z KÓŁ GOSPODYŃ WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Być kobietą w każdym calu… P omorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, na zlecenie Samorządu Województwa Pomorskiego, zorganizował cykl warsztatów pt. „Być kobietą w każdym calu”, których celem było przygotowanie kobiet - członkiń kół gospodyń wiejskich województwa pomorskiego do wystąpień publicznych i zapoznanie ich z technikami kreowania wizerunku osobistego. Warsztaty przeprowadzono w sześciu miejscowościach: Skorzewie, powiat kościerski; Koteżach, powiat starogardzki; Cedrach Wielkich; powiat gdański; Choczewie, powiat wejherowski; Paczewie, powiat kartuski oraz w Domatówku, powiat pucki. Uczestniczki warsztatów pozyskały wiedzę z zakresu skutecznego komunikowania się i radzenia sobie ze stresem przy wystąpieniach publicznych, świadomej mowy ciała czy operowania głosem. Miały również okazję sprawdzenia swoich umiejętności przed kamerą i ich zasadniczej analizy pod okiem fachowców. Największym zainteresowanie jednak cieszyły się indywidualne konsultacje z wizażystką i trudno w tej kwestii dyskutować, przecież tytuł warsztatów jest bardzo wymowny. Na zakończenie wszyscy uczestnicy otrzymali zaświadczenie o ukończeniu warsztatów. Umiejętności zdobyte podczas warsztatów pozwoliły Paniom nabyć większej pewności siebie, przy wystąpieniach publicznych, a także w życiu codziennym. Uczestniczki warsztatóww Koteżach Uczestniczki warsztatów w Skorzewie Uczestniczki warsztatów warsztatów w Uczestniczki w Paczewie Paczewie Uczestniczki warsztatów w Cedrach Wielkich Uczestniczki warsztatów w Domatówku Uczestniczki warsztatów w Choczewie Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 Realizacja przedsięwzięcia sfinansowana została ze środków Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich dla Województwa Pomorskiego na lata 2012 - 2013. Opracowała Barbara Ditrich 57 Doniesienia WOJEWÓDZKI KONKURS KULINARNY Tradycyjna zupa pomorska W dniu 9 czerwca br., w Lubaniu odbył się konkurs kulinarny pn. „Tradycyjna zupa pomorska” - przedsięwzięcie towarzyszące XXII Targom Rolno-Przemysłowym. Organizatorem konkursu był Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. Przedmiotem konkursu były tradycyjne zupy, specyficzne dla regionu pomorskiego. Głównym celem było propagowanie i pogłębianie wiedzy o tradycjach pomorskiej kuchni regionalnej, promowanie produktów żywnościowych specyficznych dla regionu pomorskiego, zachowanie tradycyjnych smaków, jak również prezentacja umiejętności kulinarnych, integracja i aktywizacja kół gospodyń wiejskich województwa pomorskiego. W konkursie uczestniczyło 16 KGW z czterech powiatów: kościerskiego, kartuskiego, gdańskiego i starogardzkiego. Zupy zgłoszone do konkursu były, jak mówi tradycja, przygotowane z produktów sezonowych - na bazie ryb, mięsa, warzyw i owoców oraz mleka. Komisja konkursowa powołana przez Dyrektora Pomorskiego Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Pana Aleksandra Mach w składzie: Piotr Hałuszczak - Prezes Zarządu WZR,KiOR, Grażyna Greinke - dyrektor Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Kościerzynie, Joanna Janiak - Wyroślak - ekspert ds. Wsparcia Sprzedaży Banku BGŻ S.A. Departament Finansowania Agrobiznesu, Zbigniew Welter – Agencja Rynku Rolnego, Oddział Terenowy w Gdyni oraz Renata Wiczling z Pomorskiej Izby Rolniczej oceniała smak i dobór składników lokalnych 16 zaprezentowanych zup. Najsmaczniejszą, nagrodzoną I miejscem okazała się przegotówka przygotowana przez KGW z Długiego Krza, w powiecie kartuskim; drugie miejsce przyznano zupie rybnej z KGW z Wąglikowica, powiat kościerski; trzecie miejsce przyznano czerninie z gęsi zaprezentowanej przez KGW ze Starego Barkoczyna, powiat kościerski. I miejsce za przegotówkę dla KGW z Długiego Krza 58 II miejsce za zupę rybną dla KGW z Wąglikowic III miejsce za czerninę z gęsi dla KGW ze Starego Barkoczyna Wszystkie zespoły uczestniczące w konkursie otrzymały pamiątkowe dyplomy od Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego oraz praktyczne nagrody, które ufundowali i wręczyli: Tomasz Herstowski Nowa Generacja Ubezpieczeń, Joanna Janiak -Wyroślak z Banku BGŻ S.A. Regionu Północnego Departament Finansowania Agrobiznesu oraz Aleksander Mach – Dyrektor Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. Nagrodę za I miejsce ufundował Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Gdyni, za II miejsce Pomorska Izba Rolnicza, za III miejsce - Wojewódzki Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych. W imieniu nagrodzonych zespołów składam serdeczne podziękowanie sponsorom oraz jurorom za pracę społeczną. Dziękuję również wszystkim KGW za przyjazną atmosferę, a przede wszystkim za znajomość tradycji pomorskiej kuchni i promowanie dzie- 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia dzictwa kulinarnego. Do smacznego zobaczenia w kolejnym konkursie już we wrześniu. Aleksander Mach - Dyrektor PODR w Gdańsku wraz z Piotrem Lizakowskim- Starostą Powiatu Kościerskiego wręczyli paniom pamiątkowe dyplomy W nawiązaniu do tradycji, która jest podstawą wpisu produktu na listę produktów tradycyjnych prowadzoną przez MRiRW, przypominam, że w kuchni pomorskiej na stołach dominowały pożywne gęste zupy, czyli polewki (polewka to staropolska nazwa zupy). Najbardziej znaną polewką i zarazem bardzo wymowną jest czarna polewka czyli czernina, o której pisze Adam Mickiewicz w „Panu Tadeuszu”. Podawano ją kawalerowi starającemu się o rękę panny, jako symbol odmowy i braku akceptacji ze strony rodziców. Rodzaje przyrządzanych zup na Pomorzu podporządkowane były ściśle porom roku i zależne od produktów pojawiających się sezonowo. Niektóre zupy podawano wyłącznie na obiad, inne z reguły słodkie, tylko na śniadanie lub kolację. Bogactwo lasów dostarczało kuchni pomorskiej licznych odmian grzybów, które przetwarzano na różne sposoby i wykorzystywano w kuchni przez cały rok. W okresie jesienno-zimowym przyrządzano zupy na bazie owoców i grzybów. Owoce z reguły suszono w całości (obrane lub nie). Z suszu (brzadu) gotowano zupy, które dominowały w kuchni pomorskiej m.in. na wigilijnym stole. Duże znaczenie miały ryby morskie i słodkowodne, które przyrządzano na 100 różnych sposobów. Przygotowała Barbara Ditrich Reklama HARRY mrozoodporny Aleksander Mach - Dyrektor PODR w Gdańsku i Piotr Lizakowski Starosta Powiatu Kościerskiego wraz ze sponsorami nagród nAjLepSzA odmiana RzepAKu OzimegO w polsce • • • • Bardzo wysoka mROzOOdpORnOść Wysoka tOLeRAncjA na okresowe niedOBORY WOdY WYSOKi plon również na SłABYcH gLeBAcH Wysoka OdpORnOść na WYLegAnie i cHOROBY grzybowe • Odmiana wczesna, uniwersalna, sprawdza się również w opóźnionychsiewach • Rejestracja w polsce 2013 plon w badaniach cOBORu w latach 2011-2012 Wzorzec chagall, pamela, Visby F1, Artoga F1 39,4 dt/ha Harry 40,5 dt/ha OBROL Kulczyński Sp.j., Kruszewnia, ul. Spółdzielcza 3a, 62-020 Swarzędz tel. 61 817 30 68, fax 61 818 15 23, e-mail: [email protected] www.obrol.pl Uczestnicy konkursu kulinarnego pn. „Tradycyjna zupa pomorska” Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 59 W domu i zagrodzie Zupy dla ochłody Chłodnik to idealna zupa na lato, bowiem nie tylko syci, ale również gasi pragnienie. Będzie więc odpowiedni na lipcowosierpniowe obiady. doprawiamy do smaku solą i pieprzem. Przelewamy do miseczki, dekorujemy pozostałymi warzywami i ziołami. Schładzamy i podajemy z grzankami z chleba, usmażonymi wcześniej na patelni na oliwie z oliwek. CHŁODNIK LITEWSKI Gazpacho Duży pęczek boćwiny wraz z młodymi buraczkami • 2 ogórki • pół szklanki posiekanego koperku • 2 łyżki posiekanego szczypiorku • 2 jajka ugotowane na twardo • 2 ząbki czosnku • 6 szklanek kefiru lub naturalnego jogurtu (niesłodzonego!) • pół szklanki kwaśnej śmietany. Boćwinkę płuczemy i siekamy, buraczki cieniutko obieramy i kroimy w kostkę. Wkładamy do garnka, zalewamy niedużą ilością wody (ok. pół szklanki) i dusimy ok. 10 minut. Odstawiamy do ostygnięcia. Następnie dodajemy kefir i śmietanę, zgnieciony czosnek, szczypiorek, koperek i pokrojone w drobną kostkę ogórki. Solimy do smaku i odstawiamy na kilka godzin do lodówki. Podajemy z połówkami jajka na twardo. Jeśli ktoś lubi wersję bardziej kwaśną, do gotowanej boćwinki może dodać garść liści świeżego szczawiu. W wersji klasycznej do chłodnika dodaje się kawałki pieczonej cielęciny, piersi z kury czy indyka. GAZPACHO – HISZPAŃSKI CHŁODNIK 500 g dojrzałych pomidorów • 1 mały ogórek • po 1 czerwonej i zielonej papryce • 1 ząbek czosnku • 1 łyżka octu z białego wina • 1 łyżeczka pasty pomidorowej • 1 łyżka oliwy z oliwek • sól • pieprz • 2 kromki białego chleba • 2 łyżki posiekanych świeżych ziół. Odkładamy jednego pomidora, a resztę zanurzamy na 30 sekund we wrzątku, odsączamy i gdy są jeszcze ciepłe, obieramy ze skórek. Wycinamy z nich szypułki i kroimy na ćwiartki. Ogórek obieramy i kroimy w kostkę, a papryki w paski. Odkładamy ok. 1/3 ogórka i papryki. Resztę rozdrabniamy w malakserze wraz z pomidorami, pokrojonym czosnkiem, oliwą, octem i pastą pomidorową. Tak przygotowaną mieszankę 60 OKROSZKA (ROSYJSKI CHŁODNIK NA KWASIE CHLEBOWYM) Kwas: 10 dag razowych sucharów • 2 litry wody • 1 dag drożdży • 6 - 8 dag cukru. Chłodnik: 25 dag obranych świeżych ogórków • 2 jajka na twardo • 10 dag posiekanego szczypiorku • sól • 15 dag śmietany • musztarda • sól i cukier do smaku • 4 średnie gotowane ziemniaki • 30 dag kiełbasy szynkowej lub zimnej pieczeni • 1,5 l kwasu chlebowego. Przygotowanie kwasu: suchary mielimy, wsypujemy do emaliowanego naczynia, zalewamy przegotowaną gorącą wodą, mieszamy. Przykrywamy, odstawiamy na 1 - 2 godziny w ciepłe miejsce. Następnie przecedzamy, dodajemy cukier i drożdże rozprowadzone w małej ilości zimnej wody. Mieszamy, odstawiamy na 10 - 12 godzin. Gdy kwas zacznie się pienić, zlewamy go do butelek, do każdej butelki wkładamy po 3 - 4 rodzynki. Pozostawiamy na 2 - 3 godziny w temp. pokojowej, a następnie wstawiamy na 2 - 3 dni do lodówki. 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie Przygotowanie chłodnika: drobno kroimy kiełbasę lub pieczone mięso, ogórki i jajka. Ucieramy lub miksujemy szczypiorek z małą ilością soli. Gdy puści sok, łączymy go ze śmietaną, dodajemy jajka, przyprawiamy musztardą, solą i cukrem. Rozprowadzamy kwasem chlebowym, dodajemy kiełbasę lub pieczone mięso i ogórki. Wkładamy na godzinę do lodówki. CHŁODNIK GROSZKOWY Odstawiamy do całkowitego wystudzenia. Ogórki myjemy i osuszamy. Jeden kroimy wzdłuż w cienkie plasterki, a drugi kroimy w kostkę. Dymkę (cebulkę wraz ze szczypiorkiem) oczyszczamy i drobno siekamy. Wszystkie warzywa dodajemy do zimnego bulionu ze szczawiem. Doprawiamy solą i czerwonym pieprzem. Śmietanę ubijamy i dodajemy do chłodnika, delikatnie, ale dokładnie mieszamy. Wstawiamy do lodówki na około 2 godziny. Jajka gotujemy na twardo, obieramy ze skorupek, kroimy na ósemki. Chłodnik dzielimy na porcje i dekorujemy kawałkami jajek. BUŁGARSKI CHŁODNIK TARATOR 80 dag zielonego groszku • 2 ząbki czosnku • 2 szklanki bulionu warzywnego • 1 cebula • 2 łyżki soku z cytryny • pół szklanki kwaśnej śmietany • 1 łyżka oleju • sól • pieprz. Czosnek i cebulę obieramy, drobno siekamy i szklimy na rozgrzanym oleju. Następnie dodajemy opłukany groszek. Oprószamy solą, pieprzem, zalewamy gorącym bulionem, dodajemy sok z cytryny, zagotowujemy, zmniejszamy ogień i gotujemy ok. 10 minut. Kilka łyżek groszku wyjmujemy, a resztę zupy miksujemy na gładki krem i odstawiamy do schłodzenia. Doprawiamy do smaku solą i pieprzem. Do zmiksowanej zupy dodajemy odłożony groszek, mieszamy i wstawiamy do lodówki na ok. godzinę. 3 duże kubki jogurtu naturalnego • 3 łyżeczki oleju słonecznikowego • 4 ząbki czosnku • świeży duży ogórek • pęczek koperku • sól • 5 orzechów włoskich. Łączymy jogurt z olejem. Czosnek rozcieramy z solą i dodajemy do chłodnika. Obrany ogórek kroimy w kostkę, siekamy koperek, wszystko łączymy i dokładnie mieszamy. Podajemy schłodzony, posypany obranymi, rozdrobnionymi orzechami. CHŁODNIK WIŚNIOWY CHŁODNIK SZCZAWIOWO-OGÓRKOWY Z JAJKIEM 15 dag szczawiu • 2 świeże ogórki • pół pęczka dymki • 20 dag śmietany 18% • 4 jajka • 4 szklanki bulionu drobiowego • sól • czerwony pieprz. Szczaw oczyszczamy, myjemy, osuszamy, kroimy na kawałki i zalewamy wrzącym bulionem. Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 Pół kg wiśni • 2 duże jogurty naturalne lub kefiry • 1 szklanka cukru • makaron. Makaron gotujemy w dużej ilości osolonej wody według przepisu podanego na opakowaniu. Gdy będzie miękki, odcedzamy go i czekamy aż wystygnie. Pół kilograma wiśni myjemy i wyjmujemy z nich pest- 61 W domu i zagrodzie ki. Następnie zalewamy je wodą, wsypujemy szklankę cukru i gotujemy przez dwadzieścia minut. Gdy owoce ostygną dolewamy dwa duże jogurty naturalne. Wszystko musimy dokładnie wymieszać i doprawić do smaku. Gotowy chłodnik owocowy wstawiamy do lodówki na dwie godziny. Podajemy z ugotowanym wcześniej makaronem. CHŁODNIK Z CZARNYCH JAGÓD 0,5 kg czarnych jagód • pół szklanki cukru • szczypta cynamonu • czerwone wino (dla chętnych) • sucharki lub grzanki. Pół kilograma czarnych jagód przebieramy i dokładnie myjemy. Następnie zalewamy wodą i moczymy przez dwadzieścia minut. Po tym czasie jagody wraz z płynem gotujmy na wolnym ogniu, aż staną się miękkie. Gdy to już nastąpi, dokładnie je miksujemy na gładką masę. Dodajemy pół szklanki cukru i szczyptę cynamonu. Możemy również dolać odrobinę czerwonego wina. Przelewamy do wazy i odstawiamy na dwie godziny w chłodne miejsce. W przypadku tej zupy oprócz lodówki może być to też piwnica utrzymująca chłód. Jeżeli zupa jest zbyt rzadka, możemy dodać do niej odrobinę mąki ziemniaczanej i zagotować. Podawać mocno schłodzoną z dodatkiem sucharów lub grzanek. na masę blenderem. Do mleka dodajemy łyżkę mąki ziemniaczanej i zagotowujemy. Dodajemy śmietankę, zmiksowane owoce oraz cukier do smaku. Całość mieszamy i wkładamy do lodówki do schłodzenia. Podajemy na zimno. CHŁODNIK OWOCOWY Z ŻÓŁTKAMI 6 żółtek • szklanka cukru • 2 duże opakowania chudej śmietanki • 1 kg sezonowych owoców. Sześć żółtek ucieramy z jedną szklanką cukru. Następnie dodajemy dwa duże opakowania chudej śmietanki. Wszystko dokładnie mieszamy. Stawiamy na ogniu i gotujemy. Masę musimy ciągle mieszać aż zgęstnieje. Gdy tak się już stanie, zdejmujemy ją z ognia i studzimy. Kilogram różnych owoców sezonowych (malin, wiśni, truskawek, jagód) miksujemy do momentu uzyskania gładkiej masy. Dodajemy przestudzoną masę żółtkową. Wszystko doprawiamy do smaku. Możemy też wrzucić do gotowego chłodnika garść owoców, z których zrobiona jest zupa. Całość przelewamy do wysokich szklanek i podajemy mocno schłodzony. Świetnym dodatkiem do tego chłodnika owocowego są lody waniliowe lub bita śmietana. CHŁODNIK JABŁKOWY Z SOKIEM POMARAŃCZOWYM CHŁODNIK NA SŁODKO 40 dag gruszek • 40 dag jabłek • 30 dag borówek • 2 szklanki mleka • cukier • słodka śmietanka • mąka ziemniaczana. Jabłka i gruszki obieramy ze skórki i kroimy w ćwiartki. Gotujemy je razem w wodzie, a gdy będą miękkie, odcedzamy i miksujemy razem z borówkami 62 6 dużych jabłek winnych • 3 szklanki wody • 1 szklanka soku pomarańczowego • 1/2 cytryny uprzednio dokładnie umytej i sparzonej • 4 goździki • 1 mały kawałek (3 cm) kory cynamonu • 1 mały cukier waniliowy • 3 - 4 łyżki cukru (tyle , żeby nam smakowało) • 1/2 szklanki mleka lub śmietanki. Jabłka myjemy, obieramy i wycinamy gniazda nasienne. Zalewamy wrzącą wodą, dodając goździki, cytrynę i korę cynamonu. Rozgotowujemy i odstawiamy do ostygnięcia. Chłodną zupę przecieramy przez sitko wyciskając cytrynę i ją usuwając, podobnie jak goździki i cynamon. Dodajemy sok pomarańczowy, mleko lub śmietankę oraz cukier waniliowy i cukier zwykły do smaku (naszego). Dokładnie mieszamy i podajemy w bulionówkach z dodatkiem grzanek, makaronu czy groszku ptysiowego. Przepisy zebrała Lucyna Lesińska 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Oferty Usługi Korekcja racic u bydła. Wiadomość: tel. kom. 608868322. Regeneracja części do maszyn rolniczych i budowlanych (sita otworowe, żaluzjowe, klepiska, posiewacze, sprzęgła, sworznie, pompy hydrauliczne, siłowniki, rozdzielacze). Wiadomość: tel. (55) 619 80 85, (55) 231 25 30, tel. kom. 509349400, Jegłownik. Kowalstwo artystyczne. Produkcja i montaż kutych ogrodzeń, bram i balustrad ozdobnych. Kompleksowe wykonawstwo. Tanio i solidnie. Wiadomość: tel. kom. 515678415. Punkt Unasieniania Zwierząt wykonuje inseminacje. Oferuje nasienie buhajów ras mlecznych i mięsnych, według potrzeb hodowców. Współpracuje ze Stacją Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. w Bydgoszczy. Wiadomość: tel. kom. 601655772. Orka, siew, prasowanie słomy i siana, sianokiszonki w balotach, koszenie, mulczowanie. Wiadomość: tel. kom. 507518913. Zatrudnię Kombajnistę na żniwa (z noclegiem). Wiadomość: tel. kom. 795807728. Kupię Gospodarstwo rolne o pow. 14 ha, obora, dom po remoncie. Wiadomoś: Bobowo, pow. Starogard Gdański, tel. kom. 607806951. Ciągnik Ursus 1204 i Zetor Cristal 8011, stan dobry. Wiadomość: tel. kom. 609203516. Ciągnik Ursus C-360 po kapitalnym remoncie, stan idealny. Wiadomość: tel. kom. 606838021. Kucyki walijskie czipowane, 2 pary - roczne i trzyletnie, w tym pokryta klacz. Wiadomość: tel. kom. 693271238. Jałówkę hodowlaną wysoko cielną (1 szt.), pług do odśnieżania oraz rozrzutnik obornika. Wiadomość: tel. kom. 660793972. Dmuchawę do zboża z silnikiem 7,5 KW z kompletem rur ø 180. Wiadomość tel. kom. 692378830, pow. słupski. Pług zagonowy 4-skibowy Wirax, r. prod. 2008; prasę kostkującą Z-224; ścinacz zielonek Orkan. Wiadomość tel. (58) 688 01 43, tel. kom. 609527892. Ciągnik rolniczy Zetor Super, brony 5-polowe na wózku, pług 7-skibowy podorywkowy, kultywator o szer. rob. 3,2 m, pług 3-skibowy do orki głębokiej, samochód osobowy Skoda Felicja, r. prod. 2000. Wiadomość: tel. kom. 666077149. Knury i maciory (szybki odbiór). Wiadomość: tel. kom. 505481136. Kombajn Bizon ZO50, stan dobry. Wiadomość: tel. kom. 693302560. Skóry królicze. Wiadomość: tel. kom. 602714793. Kombajn Bizon Record + stół do rzepaku oraz sieczkarnia. Wiadomość: tel. kom. 532553486. Prasę do słomy Z-224 i rozdrabniacz do Bizona. Wiadomość: tel. kom. 534880709. Przyczepy o ładowności 4 t lub większe - wywrotki, siewnik Poznaniak, śrutownik bijakowy z mieszalnikiem, silosy na zboże, ciągnik C-360, C-330, MF 255, talerzówkę zawieszaną, rozrzutnik obornika, ładowacz Troll i agregat uprawowy o szer. rob. 5,2 m. Wiadomość tel. kom. 606361986. Sprzedam Części do kombajnu: liczniki, tłumik, kolektor, silnik turbo do Bizona 56, 2 pompy wtryskowe do ciągnika K-700A (100 zł/szt.). Wiadomość: tel. kom. 721344340 Kwidzyn. Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 Pługi: 3-skibowy, 4-skibowy i 5-skibowy oraz ładowacz Cyklop. Maszyny w dobrym stanie. Wiadomość: tel. kom. 604939215. Kombajn Bizon ZO56 z sieczkarnią, r. prod. 1980; ciągnik C-330 M; przyczepę-wywrotkę o ład. 3,5 t; cyklop; rozrzutnik obornika jednoosiowy; prasę do słomy Fortschritt kostkującą K-458; siewnik Poznaniak; kopaczkę do ziemniaków elewatorową; zgrabiarkę 5-gwiazdową, kosiarkę do trawy Osa 2; przyczepkę ciągnikową do przewozu zwierząt; kultywator podorywkowy Kongskilde o szer. rob. 3 m; rozsiewacz nawozów typu lejek; opryskiwacz o poj. 400 l; brony ciężkie i lekkie. Wiadomość: tel. kom. 512492698. 63 Oferty Wapno rolnicze z dowozem Wiadomość: tel. kom. 518910391. Przyczepę HL 8011, r. prod. 1989, ład. 8 t. Wiadomość: tel. kom. 512479979. Siewnik Amazone D-8, szer. rob. 3 m, talerzowy; agregat aktywny Krone o szer. rob. 3 m z hydropakiem. Wiadomość: tel. kom. 500478184. Działkę k. Chojnic o pow. 22 000 m2 na każdą działalność lub mniejszą, z przyłączami. Wiadomość: tel. kom. 691877920. Siedlisko k. Chojnic o pow. 44 000 m2 lub 22 000 m2 z budynkami w stanie surowym. Wiadomość: tel. kom. 691877920. Gospodarstwo rolne: 34 ha ziemi, 2 chlewnie, dom, garaż. Wiadomość: tel. (55) 2770625 lub tel. kom. 500062899. Dmuchawę 7,5 KW oraz żmijkę dł. 6 m, 3 sita, stan b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 664 921 744. Rozrzutnik obornika dwuosiowy, silnik DTM-100, rozsiewacz lejowy, opryskiwacz o poj. 400 l i szer. rob. 15 m, opielacz do buraków hydraulicznie sterowany, Petkus do czyszczenia ziarna, pokosówkę taśmową Fortschritt. Wiadomość: tel. kom. 602584241. Gospodarstwo rolne o pow. 20,66 ha w całości lub część. Wiadomość: tel. kom. 536751156, gmina Subkowy, pow. Tczew. Wałacha pod siodło (pogrubiony gniady). Wiadomość: tel. kom. 606899475, okolice Malborka. Dom w stanie surowym o powierzchni ponad 200 m², na działce 9,5-arowej, w Prabutach. Wiadomość: tel. kom. 661319728 (po godz. 20.00). Używany schodołaz kroczący (scalamobil) renomowanej niemieckiej firmy Alber. Urządzenie służy do transportu osób niepełnosprawnych po schodach. W komplecie znajdują się również: wózek inwalidzki firmy Meyra-Ortopedia®, dostosowany do scalamobila oraz ładowarka. Wiadomość: tel. kom. 693639447. Kultywator ciągany o szer. rob. 4 m i pług 3-skibowy ciągany. Wiadomość: tel. kom. 782494998. Agregat uprawowy U-708, szer. rob. 2,8 m; bronę talerzową zawieszaną o szer. rob. 2,5 m oraz opielacz ciągnikowy 6-rzędowy. Wiadomość: tel. kom. 692278474, okolice Kwidzyna. Dom w stanie surowym na działce o pow. 0,33 ha w Marezie, 82-500 Kwidzyn. Wiadomość: tel. kom. 667968970. Kombajn Bizon z sieczkarnią w dobrym stanie. Wiadomość: tel. kom. 609825573. POMORSKIE WIEŚCI ROLNICZE Prenumerata: roczna 22,00 zł - odbiór u doradcy 44,00 zł - z wysyłką pocztową półroczna 12,00 zł - odbiór u doradcy 24,00 zł - z wysyłką pocztową Wpłaty: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku ul. Trakt św. Wojciecha 293, 80-001Gdańsk PODR w Gdańsku, Bank Millennium S.A. Nr konta 77 1160 2002 0000 0002 28960837 - Rachunek PLN Informacje na temat prenumeraty: 64 (55) 270 11 32 tel. 7 - 8/2013 • Pomorskie Wieści Rolnicze Rozrywka dla dorosłych i dla dzieci 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 KUPON 7 - 8 A B C D Lipiec - sierpień 2013 E F G H I J K Hasło: E-1 J-9 A-4 D-7 K-6 G-2 H-1 F-5 E-8 H-10 POZIOMO: A - 1) koszyk z dartki drzewnej C - 1) np. umiarkowany, równikowy D - 6) angielskie tak E - 1) wariat F - 5) szablon, schemat G - 1) zły doradca H - 7) natchnienie I - 1) rodzaj mebla J - 6) część hamulca ciernego K - 1) żydowska szkoła podstawowa PIONOWO: 1 - G) bom 2 - A) dzieło gisera 2 - I) wyraz - wykrzyknik 3 - E) dialekt 4 - A) tureckie miasto 5 - F) zapach spalenizny 6 - A) mieszka na Łotwie 6 - I) 4047 m2 7 - F) jednostka systematyczna 8 - A) największy stan USA 8 - H) tritlen 9 - F) niszczy ubrania 10 - H) kłujący chwast 11 - F) niski głos kobiecy Wśród czytelników, którzy do 20 sierpnia 2013 r. nadeślą do redakcji w Starym Polu prawidłowe rozwiązanie krzyżówki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 6/2013 – HASŁO: „LATARNIK”. Nagrodę wylosowała: Patrycja Brzuchalska z miejscowości Łąg - Kolonia. Nagrodę prześlemy pocztą. Wykreślanka dla dzieci Wykreślcie z diagramu podane słowa. Są one wpisane poziomo lub pionowo, a niektórych liter użyto dwukrotnie. Nieskreślone litery, czytane kolejno rzędami, utworzą rozwiązanie. W Y C I E C Z K A B P R Z Y G O D A R O B E D U I N I R A H W G S A H A R A B A P I U S T Y N W I T I P W Z E B R A P E U T M U R Z Y N S R Z C Z Ż Y R A F A Y ARAB BEDUINI BOHATER EGIPT KARAWANA MURZYN PRZYGODA SAHARA WYCIECZKA ZEBRA ŻYRAFA Poniżej znajduje się siódma część rysunku składającego się z 11 elementów. Wśród dzieci (do lat 13), które do 20 grudnia 2013 roku nadeślą cały rysunek, naklejony na karcie pocztowej, rozlosujemy rower. KUPON 7 - 8 Lipiec - sierpień 2013 Wśród dzieci, które do 20 sierpnia 2013 r. nadeślą do redakcji prawidłowe rozwiązanie wykreślanki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 6/2013 – HASŁO: „OGRÓDEK WARZYWNY”. Nagrodę wylosował: Marceli Barto z miejscowości Ulkowy. Nagrodę prześlemy pocztą. Pomorskie Wieści Rolnicze • 7 - 8/2013 Konkurs dla wytrwałych Rozwiązania krzyżówki i wykreślanki należy przysyłać na adres: PODR w Gdańsku, Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 65 POMORSKIE WIEŚCI ROLNICZE POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 00, fax (58) 309 09 45 e-mail: [email protected] www.podr.pl WYDAWCA: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Pomorska Izba Rolnicza REDAKCJA: Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 tel. (55) 270 11 11 lub 270 11 00, fax 270 11 62 e-mail: [email protected] KOLEGIUM REDAKCYJNE: Oddział w Strzelinie 76-200 Słupsk 2 tel. (59) 847 12 88, fax (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] mgr inż. Krzysztof Pałkowski (przewodniczący), mgr inż. Andrzej Dolny, mgr inż. Antoni Hajdaczuk, Jarosław Jelinek (Pomorska Izba Rolnicza), mgr inż. Zdzisław Kołodziejski, mgr inż. Bożena Korzańska (red. naczelna), mgr inż. Andrzej Okrój, dr inż. Daniel Roszak, mgr inż. Jan Rozenek, mgr inż. Ewa Szymańska, mgr Beata Wójcik ODDZIAŁY Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (55) 270 11 32, e-mail: [email protected] SKŁAD KOMPUTEROWY: Wanda Ciecholewska i Bożena Korzańska RAPORT Z RYNKU - na podstawie danych z Biur Powiatowych ODR w Gdańsku oraz biuletynu „Rynek zbóż” MRiRW zestawiła Barbara Kukowska BP ODR Bytów ul. Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów, tel. (59) 822 27 52 e-mail: [email protected] KOREKTA: mgr Lucyna Lesińska BP ODR Chojnice ul. 31 Stycznia 56, 89-600 Chojnice, tel./fax (52) 397 41 12 e-mail: [email protected] DRUK: Przedsiębiorstwo Prywatne „WiB” ul. Sobieskiego 14, 80-216 Gdańsk, tel. (58) 522 30 29 NAKŁAD: 4 200 egz. Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] BP ODR Człuchów Osiedle Młodych 9, 77-300 Człuchów, tel. (59) 834 24 34 e-mail: [email protected] CENA 1 egz. - 2,00 zł ZAMAWIANIE PRENUMERATY: BP ODR Gdańsk ul. Trakt św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk, tel. (58) 326 39 22 e-mail: [email protected] Wpłaty przyjmujemy na konto: PODR w Gdańsku, Bank Millennium S.A. Nr 77 1160 2202 0000 0002 28960837 - Rachunek PLN BP ODR Kartuzy ul. Hallera 1, 83-300 Kartuzy, tel./fax (58) 681 42 67 e-mail: [email protected] CENA PRENUMERATY: półroczna – 12,00 zł + 12,00 zł (koszty przesyłki) = 24,00 zł roczna – 22,00 zł + 22,00 zł (koszty przesyłki) = 44,00 zł Prenumeratę przyjmują również doradcy BP ODR. ZLECANIE REKLAM: Dział Szkoleń, Gdańsk, tel. (58) 326 39 06 lub (58) 326 39 11 e-mail: [email protected] CENNIK ODPŁATNOŚCI ZA MATERIAŁY INFORMACYJNO-REKLAMOWE Ogłoszenia, komunikaty i informacje handlowe, artykuły sponsorowane (czarno-białe): cała strona - 800 zł + VAT; 1/2 strony - 480 zł + VAT; 1/4 strony - 300 zł + VAT; 1 cm2 - 1,60 zł + VAT Reklamy kolorowe wewnątrz numeru: cała strona - 1200 zł + VAT; 1/2 strony - 720 zł + VAT 1/4 strony - 400 zł + VAT; 1/8 strony - 240 zł + VAT Reklamy kolorowe na okładce: II i III - 1400 zł + VAT; IV - 1800 zł + VAT Zamieszczenie wkładki reklamowej - 500 zł + VAT Drobne ogłoszenia od rolników są zamieszczane bezpłatnie. Ogłoszenia te można zgłaszać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych i nie drukuje ich bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie również prawo redagowania i skracania nadesłanych materiałów. Za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam zleconych Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku nie ponosi odpowiedzialności. Ogłoszenia dla rolników indywidualnych są bezpłatne. Przyjmują je doradcy BP ODR lub można je przesłać pocztą. Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przetwarzanie i rozpowszechnianie bez zgody PODR w Gdańsku lub autora publikacji jest zabronione. 66 BIURA POWIATOWE OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO B. Korzańska, Stare Pole, tel. (55) 270 11 32 e-mail: [email protected] BP ODR Kościerzyna ul. Wodna 14, 83-400 Kościerzyna, tel./fax (58) 686 89 18 e-mail: [email protected] BP ODR Kwidzyn ul. Grudziądzka 8, 82-500 Kwidzyn, tel. (55) 261 34 59 e-mail: [email protected] BP ODR Lębork ul. Czołgistów 5, 84-300 Lębork, tel. (59) 862 21 72 e-mail: [email protected] BP ODR Malbork ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole, tel. (55) 270 11 19 e-mail: [email protected] BP ODR Nowy Dwór Gdański Plac Wolności 1, 82-100 Nowy Dwór Gd., tel. (55) 247 28 68 e-mail: [email protected] BP ODR Puck ul. Wejherowska 5, 84-100 Puck, tel. (58) 673 28 77 e-mail: [email protected] BP ODR Słupsk z siedzibą w Strzelinie 76-200 Słupsk 2, tel. (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna, ul. Rzeczna 18, 83-200 Starogard Gd., tel. (58) 562 49 63 e-mail: [email protected] BP ODR Sztum ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum, tel. (55) 267 04 33 e-mail: [email protected] BP ODR Tczew ul. Wojska Polskiego 6, 83-110 Tczew, tel. (58) 531 38 27 e-mail: [email protected] BP ODR Wejherowo ul. Sobieskiego 241, 84-200 Wejherowo, tel. (58) 672 13 09 e-mail: [email protected]
