Problem zadłużenia konsumentów w Polsce / Monika Bekas

ISSN 1896‑6659
nr 17(87) • 7 października 2010
zagadnienia społeczno‑gospodarcze
Polacy zadłużają się coraz bardziej. Zakupy na raty stają się coraz prostsze. Konsumentów kuszą reklamy
i promocje handlowców, a instytucje finansowe i firmy pożyczkowe same proponują szybkie i łatwe kredyty
z minimum formalności. Problem pojawia się wtedy, kiedy trzeba spłacić swoje zadłużenie. Ostatnio liczba
niespłacanych na czas kredytów i pożyczek rośnie. Konieczne są analiza przyczyn tego zjawiska i podjęcie
kroków zaradczych.
Monika Bekas
Problem zadłużenia konsumentów
w Polsce
Stan zadłużenia konsumentów w Polsce
Z badań sondażowych wynika1, że prawie połowa Polaków
spłaca różnego rodzaju raty, pożyczki, długi lub kredyty. Wydaje się, że Polacy żyją i lubią żyć „na kredyt”. Większość (63%) gospodarstw domowych nie ma żadnych odłożonych pieniędzy.
W badaniach 7% respondentów deklarowało, że ma kłopoty ze
spłacaniem rat pożyczek czy kredytów, a 10%, że problemem
jest płacenie stałych bieżących zobowiązań, takich jak: czynsz,
rachunek za prąd, telefon czy podatki, w tym 4% ankietowanych
przyznało, że nie opłaca ich w terminie.
Coraz większe zadłużanie się Polaków związane jest głównie
z rosnącymi aspiracjami konsumpcyjnymi, powszechnością dostępu do licznych dóbr, które można mieć po zaciągnięciu kolejnego kredytu. O wiele rzadziej powodem zadłużania jest konieczność przeżycia „kolejnego miesiąca”. Zwraca uwagę, że 36%
osób, które mają zaciągnięte kredyty lub pożyczki i spłacają je
w terminie, twierdzi, że posiada także oszczędności.
Skala zadłużenia konsumentów wobec instytucji finansowych,
biorąc pod uwagę wartość, stopniowo zwiększa się – kredyty osób
prywatnych zaciągnięte w bankach wyniosły na koniec 2009 r. bli-
sko 353 mld zł. Największe jest zadłużenie w formie kredytów na
zakup nieruchomości. Na drugim miejscu są pozostałe kredyty
i pożyczki, czyli np. te na zakupy ratalne, a potem dopiero karty
kredytowe czy kredyt na rachunku bieżącym (por. wykres 1).
Równocześnie kredyty nieuregulowane w terminie wyniosły na koniec 2009 r. 17,7 mld zł. Konsumenci mają największy
problem ze spłatą pożyczek ratalnych i kredytów gotówkowych,
a nie, jak powszechnie się uważa, kredytów związanych z zakupem nieruchomości (wykres 2).
Udział zobowiązań, które nie są spłacane w terminie, w ostatnim okresie szybko wzrasta. Potwierdzają to także dane z 2010 r.
opublikowane przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego. Zgodnie z nimi portfel kredytów dla gospodarstw domowych określanych obecnie jako kredyty „ze stwierdzoną utratą wartości” czy
„kredyty zagrożone” wzrósł z 24,1 mld zł na koniec 2009 r. do 26,8
mld zł na koniec marca br., a ich udział w kredytach zwiększył się
z 5,9% do 6,5%. Przyrost zagrożonych kredytów dotyczył głównie kredytów konsumpcyjnych, które zwiększyły się z 17,7 mld zł
na koniec 2009 r. do 20,1 mld na koniec marca, tj. o 13,7%, a ich
udział w portfelu wzrósł z 12,9% do 14,6%2.
1 Raport CBOS „Polacy o swoich długach i oszczędnościach”, Warszawa,
kwiecień 2010 r., http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2010/K_050_10.PDF
[dostęp: 20 sierpnia 2010 r.].
2 Por. Informacja o sytuacji banków w I kwartale 2010 r., Warszawa 2010,
http://www.knf.gov.pl/Images/Informacja_o_sytuacji_bankow%20
2010-03_tcm75-23627.pdf [dostęp: 20 sierpnia 2010 r.].
w rachunku bieżącym na nieruchomości
na zakup papierów
wartościowych
karty kredytowe
96,53
100,64
104,56
107,63
109,11
12,55
12,88,
13,70
14,37
14,84
1,17
1,11
1,09
1,17
1,24
10,77
10,63
10,90
11,44
11,32
240
220
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
193,00
212,51
210,13
210,67
216,40
Wykres 1. Wartość zaciągniętych kredytów konsumentów według rodzajów
(w mld zł)
pozostałe kredyty
i pożyczki
lewizji kablowej czy satelitarnej, czynsz za mieszkanie oraz mandat za jazdę na gapę. Zadłużony
konsument bardzo często wie, ile może spóźniać
się z płatnościami, zanim przedsiębiorca zablokuje korzystanie ze swoich usług, np. odłączy prąd
czy wyłączy telefon.
Dobry plan wyjścia z długów oraz konsolidacja wydatków w postaci jednego kredytu pomaga uporać się z przejściowymi kłopotami. Osoby zadłużone muszą pamiętać o jednej ważnej
zasadzie, że nie powinny dopuścić do sytuacji,
w której raty kredytowe i stałe płatności, jak prąd,
czynsz, gaz, telefon itp., przekroczą połowę ich
dochodów.
Biura informacji gospodarczej
Dane konsumentów, którzy nie płacą w terminie swoich zobowiązań, mogą znaleźć się w różnych funkcjonujących w Polsce bazach danych
Źródło: dane – Narodowy Bank Polski; obliczenia – Krajowy Rejestr Długów [za:] „Kompleki rejestrach. Informacje na temat nierzetelnych
sowy Raport o Długach nr 7”, marzec 2010 r.
dłużników zbiera i udostępnia wiele instytucji:
biura informacji gospodarczej działające na podWykres 2. Wartość zagrożonych kredytów konsumentów według rodzajów
stawie ustawy o udostępnianiu informacji go(w mld zł)
spodarczych i wymianie danych gospodarczych
12
(Dz.U. z 2010 r. nr 81, poz. 530); Biuro Informacji
11
10
Kredytowej SA działające na podstawie ustawy –
9
Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r. nr 72, poz. 665
8
ze zm.); Rejestr Dłużników Niewypłacalnych dzia7
6
łający przy Krajowym Rejestrze Sądowym utwo5
rzonym na podstawie ustawy o Krajowym Reje4
strze Sądowym (Dz.U. z 1997 r. nr 121, poz. 769
3
ze zm.). Poza tym informacje o dłużnikach mają
2
1
windykatorzy, fundusze sekurytyzacyjne, firmy
0
zajmujące się zarządem i obrotem wierzytelnopozostałe kredyty
w rachunku bieżącym na nieruchomości na zakup papierów karty kredytowe
ściami, a także wywiadownie gospodarcze i różwartościowych
i pożyczki
nego rodzaju „czarne listy dłużników”.
W 2003 r. przyjęto w Polsce pierwszą ustawę
o udostępnianiu informacji gospodarczej (Dz.U.
grudzień 2008 marzec 2009 czerwiec 2009 wrzesień 2009 grudzień 2009
z 2003 r. nr 50, poz. 424). Dotyczyła ona udostępniania informacji zarówno o zobowiązaniach
Źródło: jak pod wykresem 1.
przedsiębiorców, jak i konsumentów. Zgodnie
z nią upublicznić informacje o zadłużeniu konsumentów można, przekazując informacje o danej
Priorytety płatności konsumentów
osobie do biur informacji gospodarczej (BIG). W Polsce funkcjoNiewątpliwie, gdy pieniędzy w budżecie domowym brakuje,
nują obecnie trzy tego typu instytucje: Krajowy Rejestr Długów
rodzina zastanawia się, co w pierwszej kolejności uregulować.
BIG SA, InfoMonitor BIG SA oraz Europejski Rejestr Informacji FiNajczęściej dłużnik płaci przede wszystkim tym usługodawnansowej BIG SA.
com i dostawcom, którzy wprowadzają rygorystyczne sankcje
Po czterech latach obowiązywania ustawy uznano, że nie
za niedotrzymanie terminu płatności, oraz tym, których strata
spełniła ona wszystkich zakładanych celów3, choć przyniosła też
byłaby dla niego dotkliwa, np. wyłączenie prądu powoduje, że
nie będzie można oglądać ulubionego programu telewizyjnego.
określone korzyści. Według danych KRD BIG SA 58% podmiotów
Przesłankami takich decyzji są właśnie przewidywane sankcje za
spłacało zobowiązania po wysłaniu przez wierzyciela wezwania
niepłacenie, jego konsekwencje.
do zapłaty z ostrzeżeniem o dopisaniu do rejestru biura informaDla większości zadłużonych gospodarstw domowych priorycji gospodarczej, a 27% podmiotów spłacało zobowiązania po
tetem są przede wszystkim zobowiązania wobec instytucji finandopisaniu do systemu biura4. Przygotowano zmiany regulacji
sowych. W tym obszarze najważniejsze są kredyty hipoteczne
polegające m.in. na poszerzeniu zarówno grona podmiotów,
i samochodowe, ponieważ konsumenci nie chcą stracić posiadaktóre mają prawo umieszczać dłużników w rejestrach biur, jak
nego majątku. W drugiej kolejności spłacane są kredyty gotówi powodów, z jakich mogą to robić. Oznacza to istotne zwiększekowe i pożyczki ratalne zaciągnięte np. na zakup sprzętu AGD.
3 Instytucje finansowe posiadają swoją wewnętrzną bazę danych,
Por. Ministerstwo Gospodarki, Ocena skutków regulacji problezawierającą informacje pozytywne i negatywne o spłacanych
mów występujących na rynku informacji gospodarczej, Warszawa 2008,
zobowiązaniach wobec banków. Kto raz nie spłacił pożyczki lub
http://www.mg.gov.pl/files/upload/8577/OSR_BIGi.pdf [dostęp: 19 sierpspłaca ją nieregularnie, ma małe szanse na nowy kredyt. W nania 2010 r.].
4 stępnej kolejności konsument opłaca bieżące rachunki za: prąd,
Por. uzasadnienie rządowego projektu ustawy o udostępnianiu ingaz, wodę, ciepło. Później płaci za telefon, Internet, dostęp do teformacji gospodarczych, druk sejmowy nr 1997.
5,89
6,99
8,08
9,98
11,82
wrzesień 2009 grudzień 2009
0,74
0,90
1,04
1,46
1,73
czerwiec 2009
0,075
0,084
0,086
0,061
0,050
marzec 2009
1,92
2,33
2,57
2,89
3,18
0,81
0,85
0,84
0,90
0,93
grudzień 2008
2
lekomunikacyjnych i multimedialnych (telefon w abonamencie,
dostęp do Internetu, telewizji kablowej i satelitarnej) i innych.
Zadłużona osoba może sprawdzić, jakie informacje o niej są
przechowywane w BIG. Każdy ma również dostęp do rejestru
zapytań, czyli informacji o tym, kto i kiedy sprawdzał uczciwość
danej osoby. Informacje w rejestrze zapytań są przechowywane
przez okres jednego roku. Konsument może otrzymać raport
w siedzibie danego biura. Wystarczy mieć ze sobą dowód osobisty i wypełnić stosowny wniosek. Raz na pół roku informacje są
udzielane bezpłatnie. Te osoby, które nie mogą przyjść osobiście
do biura, mogą wysłać wypełniony wniosek. Niektóre BIG-i udostępniają sprawdzanie informacji o sobie przez Internet, np. Serwis
Ochrony Konsumenta oferowany przez Krajowy Rejestr Długów.
Jest to portal, na którym po zalogowaniu się każdy konsument
ma pełen wgląd w informacje, jakie są przechowywane na jego
temat w bazie danych KRD.
nie zakresu działania biur informacji gospodarczej. Nowa ustawa
o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych
gospodarczych weszła w życie w czerwcu 2010 r.
Na mocy jej przepisów informacje o zadłużeniu konsumentów
(pod określonymi warunkami) mogą do biur informacji gospodarczej przekazać osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz sami konsumenci, jeżeli posiadają
wierzytelność stwierdzoną tytułem wykonawczym. Oznacza to,
że nie tylko instytucje finansowe, operatorzy telefoniczni czy
spółdzielnie mieszkaniowe mogą przekazać informacje o swoich
dłużnikach – konsumentach, ale również uczelnie za nieopłacenie czesnego, biblioteki za nieoddane w terminie książki, szpitale
za bezprawne korzystanie z bezpłatnych usług służby zdrowia,
wierzyciele wtórni, którzy na mocy cesji wierzytelności skupują
długi konsumentów, prywatni właściciele kamienic za nieuregulowane czynsze, gminy i inne jednostki.
Podkreślić należy to, że również osoby prywatne mogą przekazać do biur informacji gospodarczej informacje o zadłużeniu,
jeżeli np. udzieliły pożyczki sąsiadowi, a on jej nie oddał. Po skierowaniu sprawy na drogę postępowania sądowego i uzyskaniu
nakazu zapłaty z klauzulą wykonalności można takiego sąsiada
dopisać do bazy dłużników. Podobnie można uczynić to w przypadku pracodawców, którzy nie wypłacili wynagrodzenia, czy
współmałżonków, którzy nie płacą zasądzonych alimentów.
Zgłoszenie dłużnika wymaga spełnienia ustawowych warunków. Przede wszystkim należy wcześniej poinformować podmiot, że wierzyciel ma zamiar dopisać go do rejestru. Wezwanie
do zapłaty z powiadomieniem o zamiarze przekazania informacji
o zadłużeniu należy wysłać co najmniej miesiąc wcześniej listem
poleconym lub doręczyć je dłużnikowi do rąk własnych. Od terminu wymagalności musi upłynąć co najmniej 60 dni, a minimalna kwota długu wynosić 200 zł. Kwota ta obejmuje nie tylko kwotę główną zobowiązania i odsetki, ale także ewentualne koszty
postępowania sądowego i egzekucyjnego.
W przypadku przekazywania informacji do BIG na podstawie
posiadanego tytułu wykonawczego musi upłynąć co najmniej
14 dni od wysłania do dłużnika listem poleconym lub doręczenia mu do rąk wezwania do zapłaty zawierającego ostrzeżenie
o zamiarze przekazania danych do biura z podaniem nazwy tego
biura i adresu jego siedziby. Wierzyciel przekazując do BIG-u informacje, musi podać: dane organu orzekającego, sygnaturę
tytułu wykonawczego i datę wydania. Zadłużona osoba zawsze
jest informowana, że jej niezapłacone w terminie rachunki lub
kredyty zostaną dopisane do bazy danych BIG. Konsument ma
czas na podjęcie decyzji, czy chce spłacić swoje długi, czy nie.
W każdej chwili może ustalić ze swoim wierzycielem warunki
spłaty i poprosić o rozłożenie długu na raty.
Czasy, kiedy można było nie płacić za swoje zobowiązania i nie
ponosić z tego tytułu żadnych konsekwencji, odeszły do przeszłości. Wpis do rejestru BIG bardzo utrudnia życie. Jest mało
prawdopodobne, że osoby z tego rejestru otrzymają kolejny
kredyt, zakupią telefon w promocji lub skorzystają z ofert innych
firm na preferencyjnych warunkach. Przedsiębiorcy lub instytucje mają prawo podpisać umowę z dłużnikiem na gorszych
warunkach lub wprowadzić dodatkowe zapisy chroniące ich interes. Konsument dopisany do rejestru ma tylko jedno wyjście –
spłacić dług.
Informacje o zadłużeniu, zgodnie z obowiązującym prawem,
są przechowywane przez okres nawet do 10 lat lub do dnia
całkowej spłaty zadłużenia wobec wierzyciela. Oznacza to utratę wiarygodności i zdolności kredytowej na bardzo długi czas.
W konsekwencji osoba wpisana na listę jako dłużnik ma utrudniony dostęp do usług finansowych (kredyty, sprzedaż ratalna), te-
Zadłużenia konsumentów w świetle danych Krajowego
Rejestru Długów BIG SA
W Krajowym Rejestrze Długów BIG SA jest obecnie ponad
1,2 mln dłużników, z czego ponad 800 tys. (70%) to konsumenci
(reszta to podmioty gospodarcze). Są to osoby, które nie uregulowały należności czynszowych, rachunku za telefon, prąd, gaz
lub jeździły komunikacją publiczną na gapę i nie zapłaciły wystawionego mandatu. Do rejestru są również dopisywane osoby,
które nie spłacają w terminie kredytów i pożyczek zaciągniętych
w bankach oraz firmach pożyczkowych.
Większość, bo 70%, dłużników w rejestrze stanowią mężczyźni.
Najczęściej zadłużają się osoby młode pomiędzy 26 a 35 rokiem życia. Przeciętny dłużnik jest mężczyzną mieszkającym w województwie śląskim, ma 26–35 lat, a jego dług nie przekracza 10 000 zł.
Wiele osób sądzi, że emeryci i renciści, ponieważ mają niskie
świadczenia, częściej niż inni popadają w kłopoty z terminowym
płaceniem za bieżące rachunki. Tymczasem odsetek osób zadłużonych po 65 roku życia stanowi zaledwie kilka procent ogółu
dłużników w Polsce. Osoby w podeszłym wieku wychowane były
w czasach, gdy spłacanie długów było obowiązkiem moralnym.
Wykres 3. Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów wg wieku
i płci (w %)
40
21,88
24,09
25
20
10
11,00
8,73
13,39
12,00
15
0
0,00
0,00
5
do 18 lat
18–25 lat
26–35 lat
36–45 lat
kobiety
46–55 lat
4,34
1,58
30
19,91
19,99
29,49
33,61
35
56–65 lat pow. 65 lat
mężczyźni
Źródło: „Kompleksowy Raport o Długach nr 7”, marzec 2010 r., s. 8,
http://www.krd.pl/Infoservice/Index.aspx?urndefault=main/press/press
Reports [dostęp: 20 sierpnia 2010 r.].
Z obserwacji wynika, że osoby młode są bardziej skłonne podejmować ryzykowne decyzje finansowe i częściej nie spłacają
zobowiązań w terminie. Wydaje się, że spore znaczenie mają ich
3
Tab. 1. Najmłodsi dłużnicy konsumenci
duże konsumenckie aspiracje: chcieliby mieć lepsze samochody, telewizory, pralki, lodówki, meble, wyjechać w wakacje za
granicę. Chcą też szybko uzyskać te dobra, nie tracąc czasu na
oszczędzanie. Młodzi ludzie mają też obiektywnie większe potrzeby i dlatego częściej zadłużają się, by szybciej osiągnąć swoje
cele: mieszkanie, samochód, nowy sprzęt do domu. Zaciągając
kolejne kredyty, osoby takie wierzą, że je spłacą. Pragnienie posiadania jest pokusą, której ulegają.
W bazie Krajowego Rejestru Długów zgromadzono również
informacje na temat tytułu, z jakiego zadłużają się najmłodsi
dłużnicy (którzy nie ukończyli 20 lat) i najstarsi (którzy mają ponad 90 lat). Najmłodsi dłużnicy najbardziej zadłużają się z powodu niezapłaconych mandatów za jazdę na gapę, pożyczek pieniężnych udzielanych przez firmy pożyczkowe czy rachunków za
telefon komórkowy (tab. 1).
Osoby, które ukończyły 65 rok życia, stanowią zaledwie 2%
wszystkich dłużników w KRD, jednak zwraca uwagę fakt, że
w tej grupie rośnie liczba dłużników bardzo zaawansowanych
w latach. Osoby powyżej 90 roku życia najczęściej są wpisywane
do rejestru za niezapłacony rachunek telewizji satelitarnej, a nie
z tytułu zalegania z opłatami za prąd czy czynsz (tab. 2). Wynika
to stąd, że osoby te podpisały umowę na korzystanie z telewizji
na prośbę rodziny. Emeryci i renciści mogą poświadczyć wysokość swoich dochodów i comiesięczne wpływy na rachunek
bankowy, dlatego bardzo łatwo na ich konto podpisać umowy.
Osoby starsze często biorą także kredyt wówczas, gdy bank odmawia pożyczki ich dzieciom lub wnukom, którzy utracili zdolność kredytową.
Województwo
Wiek
Kwota
(w zł)
Wierzyciel
firma pożyczkowa
dolnośląskie
18
791
kujawsko-pomorskie
18
1029
telefonia komórkowa
lubelskie
15
200
komunikacja miejska
lubuskie
18
840
firma pożyczkowa
łódzkie
18
823
telefonia komórkowa
komunikacja miejska
małopolskie
17
438
mazowieckie
18
2014
opolskie
19
317
bank
podkarpackie
18
394
telewizja satelitarna
podlaskie
19
923
pomorskie
18
1636
telefonia komórkowa
telefonia komórkowa
firma pożyczkowa
śląskie
16
406
komunikacja miejska
świętokrzyskie
18
1508
telefonia komórkowa
warmińsko-mazurskie
18
1455
firma pożyczkowa
wielkopolskie
15
232
komunikacja miejska
zachodniopomorskie
18
1474
telefonia komórkowa
Źródło: „Kompleksowy Raport o Długach nr 6”, grudzień 2009 r., s. 14,
http://www.krd.pl/Infoservice/Index.aspx?urndefault=main/press/
pressReports [dostęp: 20 sierpnia 2010 r.].
Tab. 2. Najstarsi dłużnicy konsumenci
Województwo
Podsumowanie
Zadłużenie Polaków stale rośnie, a jeszcze szybciej rosną problemy z nieterminowym spłacaniem zobowiązań. Jedną z form
ograniczania tego zjawiska jest rozwój systemu wymiany informacji gospodarczej i korzystanie z usług takich wyspecjalizowanych instytucji jak biura informacji gospodarczej. Istnieje potrzeba podnoszenia świadomości konsumentów zarówno co do
konsekwencji niepłacenia długów czy bieżących opłat i znalezienia się w bazie, jak i co do możliwości korzystania z systemu po
to, by skutecznie odzyskać własne należności. Efektywne funkcjonowanie systemu niesie możliwość ograniczenia problemu
niespłacanych zobowiązań.
Zasadnicza odpowiedzialność za regulowanie zobowiązań
spoczywa na samych konsumentach, którzy muszą uczyć się korzystać z możliwości, jakie stwarza rynek finansowy, ale też mieć
świadomość kłopotów i sankcji, jakie pojawiają się w sytuacji
niespłacania długów. Za zadłużenie konsumentów odpowiadają
również w pewnym zakresie instytucje finansowe, które dopiero
po ostatnim kryzysie dokładniej weryfikują wypłacalność konsumentów, zanim udzielą pożyczki czy kredytu.
Wiek
Kwota
(w zł)
Wierzyciel
dolnośląskie
95
545
TBS
kujawsko-pomorskie
93
379
telewizja satelitarna
lubelskie
93
1201
lubuskie
91
650
koncern energetyczny
telewizja satelitarna
łódzkie
95
863
bank
małopolskie
98
500
telefonia komórkowa
mazowieckie
98
305
telefonia komórkowa
opolskie
96
305
zakład gospodarki
komunalnej
podkarpackie
89
565
telewizja satelitarna
podlaskie
93
374
telewizja satelitarna
pomorskie
97
401
telewizja satelitarna
śląskie
95
768
telewizja satelitarna
świętokrzyskie
96
218
telewizja satelitarna
warmińsko-mazurskie
99
1588
wielkopolskie
95
476
telewizja satelitarna
zachodniopomorskie
96
301
telewizja satelitarna
telefonia komórkowa
Źródło: jak pod tabelą 1, s. 15.
Monika Bekas – pełnomocnik Zarządu ds. Rozwoju i Wdrożeń, Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej SA.
Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu służy eksperckim wsparciem posłom i organom Sejmu.
Wydaje m.in.: „Infos”, „Studia BAS”, „Zeszyty Prawnicze BAS”, „Przed pierwszym czytaniem”.
„Infos” – w zwięzłej formie podejmuje aktualne zagadnienia istotne dla polskiego społeczeństwa i gospodarki.
Wydawca:
Projekt graficzny:
Redakcja:
Kontakt:
Wydawnictwo Sejmowe dla Biura Analiz Sejmowych
ul. Zagórna 3, 00‑441 Warszawa, tel. 022 694 17 27, faks 022 694 10 05, www.bas.sejm.gov.pl
Bogdan Żukowski
Jolanta Adamiec, Jakub Borawski (redaktor naczelny), Mirosław Gwiazdowicz, Jan Lipski, Justyna Osiecka‑Chojnacka,
Albert Pol, Karolina Półtorak (sekretarz redakcji)
tel. 022 694 18 77, 022 694 17 53, e‑mail: [email protected]
4